شناسایی مشکلات محله با رویکرد برنامه‌ریزی محله محور (مطالعه موردی: محله 49 منطقه 2 شهرداری زاهدان)
محورهای موضوعی : جغرافیا و برنامه ریزی شهری
محمد اسماعیل مالکی مقدم
1
,
دکتر حسین ملاشاهی
2
1 - دانشجوی دکترای جغرافیا وبرنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا، واحد زاهدان، دانشگاه آزاداسلامی، زاهدان، ایران
2 - استادیار، گروه جغرافیا، واحد زاهدان، دانشگاه آزاداسلامی، زاهدان، ایران
کلید واژه: محله, کیفیت زندگی, رضایتمندی, شهرزاهدان,
چکیده مقاله :
درگذشته مرزهای یک محله شهری را تفاوتهای قومی، نژادی، طبقاتی، گروهی و گاه تقسیم‌بندی‌های طبیعی و تفاوتهای ژئوموفولوژی (مثل وجود یک رودخانه، مسیل و ...) تعیین می‌کردند. محله‌های یک شهر هر کدام دارای یک هویت فرهنگی نیز بودند و با شنیدن اسم محله بلافاصله خصوصیات ساکنان آنها به لحاظ شغل، میزان ثروت و نیز خلق و خوی غالب در محله به ذهن متبادر می‌شد. اما در شهرهای کنونی با انفجار جمعیت بوجود آمده در قرن ماضی که سبب درهم ریختن نظام‌های سنتی زیستی قدیم شد، عملا مفهوم محله دستخوش تغییر شده و تعابیر جدیدی جای آن را گرفت. شکل‌گیری محله‌ها در عصر حاضر نه بر اساس تجانس‌های قومی، نژادی مذهبی و ... بلکه براساس توان اقتصادی افراد، تجانس شغلی (کوی‌های کارمندی و ...) قرار گرفته است لذا در مطالعات میدانی در محلات جدید اخلاف عقیده و سلیقه بسیاری مشاهده می‌شود و محله‌ها از یک نوع عدم وحدت نظر در بین ساکنان خود رنج می‌برند. در تحقیق حاضر که به روش اسنادی – میدانی انجام گرفته ضمن جمع آوری اطلاعاتی در خصوص محله 49 شهر زاهدان تعداد 380 پرسشنامه بین ساکنان این محله توزیع شد و پس از جمع‌آوری آنها اطلاعات حاصل به کمک نرم افزار SPSS و براساس آزمون رگرسیون تجزیه و تحلیل گردید. در محله مورد مطالعه علی رغم اینکه 61 درصد از ساکنان محله از زندگی در این محله رضایت داشتند اما مشکلات عدیده‌ای درون محله مشاهده شده مانند کمبود سطل‌های زباله و رها شدن زباله در سطح آسفالت، وضعیت نامناسب آسفالت، زمین‌های مخروبه که محل تجمع زباله و حشرات موذی می‌باشند. افزایش فضای سبز مهمترین مطالبه ساکنان این محله بوده و کمبود مراکز تفریحی و ورزشی، پیاده روهای نامناسب، عدم وجود شبکه حمل فاضلاب مناسب، جوی‌های مسدود شده نیز به ترتیب به عنوان بزرگترین مشکلات محله شناخته شدند.
In the past, the boundaries of an urban neighborhood were determined by ethnic, racial, class, and group differences, as well as natural divisions and geomorphological differences (such as the presence of a river, waterway, etc.). Each neighborhood in a city has its own cultural identity, and when hearing the name of a neighborhood, the characteristics of its residents, in terms of occupation, wealth, and prevailing temperament, would immediately come to mind. However, in contemporary cities with the population explosion of the past century, which disrupted the old traditional living systems, the concept of neighborhood has undergone a change, and new interpretations have taken its place. Unlike the past, when neighborhoods were formed based on ethnic, racial, religious, and other shared characteristics, modern neighborhoods are often shaped by economic factors and occupational similarities (e.g., government employee neighborhoods). This leads to a diversity of opinions and tastes within these neighborhoods, resulting in a lack of consensus among residents. This research, conducted using a combination of documentary and field methods, involved distributing 380 questionnaires to residents of Neighborhood 49 in Zahedan. The collected data was analyzed using SPSS software and regression analysis. Although 61% of residents expressed satisfaction with living in the neighborhood, numerous problems were identified, including a shortage of trash cans and littering, poor road conditions, and dilapidated land used as garbage dumps. The most significant demand among residents was for increased green spaces, followed by a lack of recreational and sports facilities, inadequate sidewalks, and the absence of a proper sewage system.
1) برك‌پور، ناصر (1389). پایداری هویت درمحله های مسكونی–گفتگو با كامران ذكاوت، مجله شهرداری‌ها، تهران، شماره 25.
2) بشارتی فر، صادق، محسنی، بهروز (1402 ). ارزیابی بازآفرینی شهری در محلات بافت فرسوده با رویکرد کالبدی زیست محیطی واجتماعی – فرهنگی ( نمونه موردی بندرماهشهر )، نشريه علمي انديشه‌های نو در علوم جغرافیايي، 1(2)، 18-1.
3) تولایی، نوین (1391). فضای شهری و روابط اجتماعی و فرهنگی، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
4) خزایی، مصطفی و رضویان، محمدتقی (1398). بافت فرسوده؛ فرصت یا تهدید مدیریت شهری، نمونه موردی: بافت فرسوده شهر نهاوند، آمایش محیط، 12(46)، 101-125.
5) خوش‌فر، غلامرضا، خسروی، سمیه، وحسین نژاد، مجتبی (1398). مهاجرت، حاشیه‌نشینی وآسیب‌های اجتماعی، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی.
6) خیرالدین، رضا و صلاحی مقدم، علیرضا (1400). توانمندسازی اسکان های غیررسمی با گذر از رویکرد نیازمبنا به دارایی مبنا(موردکاوی محله فرحزاد تهران)، فصلنامه برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای. 6(17)، 29-58.
7) داداش پور، هاشم و علیزاده، بهرام (1390). اسکان غیررسمی و امنیت تصرف زمین، انتشارات آذرخش، تهران، چاپ اول.
8) دولتشاه،صدیقه (1402 ). زیست پذیری شهری با رویکرد حق به شهر: مفاهیم، ابعاد و شاخص ها ، نشريه علمي انديشه های نو در علوم جغرافیايي،1(1) ، 45-68.
9) شکوئی، حسین (1392). فلسفه جغرافیا. انتشارات گیتاشناسی، چاپ شانزدهم، 328 صفحه.
10) فلامكی، محمد منصور (1380). فردایی برای یك ربع قرن تجربه مرمت شهری درایران، مجله هفت شهر، شماره 3، 104-112.
11) لینچ ؛ كوین ( 1397). سیمای شهر، ترجمه منوچهرمزینی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ ششم، تهران.
12) مشهدی زاده دهاقانی، ناصر (1393). تحلیلی از ویژگی های برنامه ریزی شهری درایران، انتشارات دانشگاه علم وصنعت ایران، تهران.
13) ربانی، رسول، عباس‌زاده، محمد و قاسمی، وحید (1386). بررسی تاثیر رفاه اقتصادی و اجتماعی بر میزان مشارکت شهروندان در امور شهری (مورد مطالعه شهر اصفهان)، مجله علوم اجتماعی، 4(2)، 73-99.
14) رسولی، محمد، احدنژاد، محسن و حیدری، محمدتقی (1400). تحلیل اهمیت عملکرد عوامل کلیدی موفقیت در بازآفرینی بافت های فرسوده شهری با تأکید بر ذینفعان(مطالعه موردی شهر زنجان)، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه ای. 6(16)، 149-187.
15) محکی، اصغر (1392). فصلنامه مطالعات اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران.
16) Booi, H., & Boterman, W. R. (2020). Changing patterns in residential preferences for urban or suburban living of city dwellers. Journal of Housing and the Built Environment, 35(1), 93-123.
17) Galster, G. (2001). On the nature of neighbourhood. Urban studies, 38(12), 2111-2124.
18) Harper, Douglas (2019). "neighborhood (n.)". Online Etymology Dictionary. Retrieved July 28, 2019.
19) Heng, Chye Kiang (2017) Cities of Aristocrats and Bureaucrats: The Development of Medieval Chinese Cityscapes.
20) Richardson, E. A., & Mitchell, R. (2010). Gender differences in relationships between urban green space and health in the United Kingdom. Social science & medicine, 71(3), 568-575