• XML

    isc pubmed crossref medra doaj doaj
  • فهرست مقالات


      • دسترسی آزاد مقاله

        1 - معرفی نسخۀ خطی سفینۀ مونس العشاق و تحفة الآفاق از سلیمان قونوی
        احمدرضا یلمه ها راضیه جمشیدی
        جنگ‌ها و سفینه‌ها‌ی برجامانده از قرون گذشته که غالباً به‌صورت نسخ خطی در کتابخانه‌های داخل و خارج ایران نگهداری می‌شوند، از منابع غنی و معتبر در قلمرو ادبیات منظوم و نقد و تصحیح آن به شمار می‌روند. یکی از این مجموعه‌ها، سفینه‌ای است که سلیمان قونوی از دانشمندان و ادیبان چکیده کامل
        جنگ‌ها و سفینه‌ها‌ی برجامانده از قرون گذشته که غالباً به‌صورت نسخ خطی در کتابخانه‌های داخل و خارج ایران نگهداری می‌شوند، از منابع غنی و معتبر در قلمرو ادبیات منظوم و نقد و تصحیح آن به شمار می‌روند. یکی از این مجموعه‌ها، سفینه‌ای است که سلیمان قونوی از دانشمندان و ادیبان قرن نهم در سال 860ق گردآوری کرده است. این سفینه، مونس العشاق و تحفة ‌الآفاق نام دارد و مشتمل بر 11600 بیت از اشعار ۸۲ شاعر معروف و گمنام سدۀ هفتم، هشتم و نهم است. این سفینه از قالب‌های مختلف شعر فارسی از جمله تعداد 75 قصیده، 28 قطعه و رباعی و ترجیع‌بند و مخمس و 783 غزل و دو مثنوی تشکیل شده است. نسخۀ منحصربه‌فرد این اثر به شمارۀ 5712 در کتابخانۀ حضرت آیت‌الله مرعشی نجفی نگهداری می‌شود. با توجه به اینکه این سفینه، تاکنون تصحیح و معرفی نشده است، این پژوهش به معرفی ویژگی‌های این نسخه، معرفی شاعران گمنام، تعداد ابیات و غزلیات تازه‌یافته از شاعران مشهور و با دیوان و شاعران بی‌دیوان می‌پردازد. معرفی این اثر علاوه بر اشتمال بر ابیات و غزلیات تازه‌یافته، از تعدادی از شاعران معروف و معرفی یازده شاعر گمنام، اشعار قابل توجهی از شاعران بی‌دیوان را که در ۳۴ تذکرۀ مهم و مورد استفاده نیامده است، معرفی می‌کند. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        2 - شناسایی تصحیحات موفق متون ادبیِ تصحیح ‏شده زنان با معیار نظریه دیمیتری لیکاچف
        محمدباقر شهرامی رضا سمیع زاده
        یکی از نظریه پردازان برجستة حوزة تصحیح، دیمیتری لیکاچف روس است که در کتاب متن شناسی خود و در چند نمونه از مقالاتش، به طور مفصل به ارائة دیدگاهش دربارة تصحیح متون خطّی پرداخته است. در این مقاله، با بررسی آثاری که زنان در ایران تصحیح کرده اند، بهترین آثار تصحیحی زنان بر م چکیده کامل
        یکی از نظریه پردازان برجستة حوزة تصحیح، دیمیتری لیکاچف روس است که در کتاب متن شناسی خود و در چند نمونه از مقالاتش، به طور مفصل به ارائة دیدگاهش دربارة تصحیح متون خطّی پرداخته است. در این مقاله، با بررسی آثاری که زنان در ایران تصحیح کرده اند، بهترین آثار تصحیحی زنان بر مبنای نظریة لیکاچف مشخص می شود. هدف از این کار فهم بهتر نظریة لیکاچف است؛ درواقع نظریة لیکاچف تنها تئوری تصحیح است که معتقد است با اینکه سبک تصحیح زنان و مردان در کلّیت یکسان است، برخی تفاوت های جزئی نیز دارد. نظریة لیکاچف دارای سه مرحلة اصلیِ تربیت، کشف و به گزینی و ارائه است. پرسش اصلی پژوهش این است که باتوجه به نظریة لیکاچف، آیا می توان نوعی سبک شخصی برای تصحیح زنان قائل شد؟ که پاسخ به آن، مثبت است و این ویژگی را باید در توجه دقیق و ظریف زنان به مسائل پیرامتن جست وجو کرد. همچنین مهم ترین نتیجه گیری این مقاله، شناسایی تصحیح ظفرنامة منظوم از منصوره شریف زاده به عنوان بهترین تصحیح زنانه است؛ نیز شناسایی این اصل که شاخصة رعایت انسجام ساختاری در پیرامتن، مهم ترین امتیاز تصحیحات زنان به شمار می رود. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        3 - معرفی مثنوی بحرالمعارف شهاب‏الدین علی دانیالی فسوی جهرمی و نسخ خطی آن با رویکرد سطح زبانی و ادبی
        بیتا قاسمی سید مهدی خیراندیش محمدهادی خالق زاده
        مثنوی بحرالمعارف از شهاب الدین علی دانیالی فسوی جهرمی، دیوانی قطور بالغ بر 19000 بیت، در عرفان و اخلاق و بر وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مسدس محذوف) در قرن دهم هجری سروده شده است. دو نسخۀ خطی از این مثنوی به شمارة 9371 در کتابخانۀ مجلس موجود است. این اثر در 188 بر چکیده کامل
        مثنوی بحرالمعارف از شهاب الدین علی دانیالی فسوی جهرمی، دیوانی قطور بالغ بر 19000 بیت، در عرفان و اخلاق و بر وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مسدس محذوف) در قرن دهم هجری سروده شده است. دو نسخۀ خطی از این مثنوی به شمارة 9371 در کتابخانۀ مجلس موجود است. این اثر در 188 برگ و به خط نستعلیق کتابت شده که تاکنون تصحیح و منتشر نشده است. این مقاله با هدف معرفی و بررسی سطح ادبی مثنوی بحرالمعارف و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر متن نسخۀ آن انجام شده است. در این نوشتار سعی بر آن است تا افزون بر بررسی نسخۀ خطی، منابع شهاب الدین علی دانیالی فسوی جهرمی برای سرودن این اثر شناسایی، و فضای فرهنگی معاصر با دورۀ نویسنده بررسی شود. حاصل پژوهش نشان می دهد که فسوی جهرمی در سرودن این اثر در ساختار و محتوا، بیشتر متأثر از شاعران سلف خویش بوده است و از این منظر نمی توان او را شاعری صاحب سبک به شمار آورد. عربی مآبی از ویژگی برجستة این اثر عرفانی است. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        4 - معرفی نسخه خطّی دیوان میرزا سیّد یحیی مدرّس متخلّص به فدایی یزدی و بررسی ویژگی‌های سبکی آن
        فاطمه چاشنی‌گیر عزیزالله توکلی کافی‌آباد محمود صادق زاده
        میرزا سیّد یحیی مدرّس متخلّص به فدایی یزدی، متوفای 1282 هجری قمری، از شخصیت‌های علمی و ادبی دورة قاجار است. دیوان اشعار به‌جای‌مانده از وی شامل شش نسخۀ خطّی و دربردارندۀ 6000 بیت شعر در قالب‌های قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و رباعی است که تاکنون به چاپ نرسیده است. این پژوهش چکیده کامل
        میرزا سیّد یحیی مدرّس متخلّص به فدایی یزدی، متوفای 1282 هجری قمری، از شخصیت‌های علمی و ادبی دورة قاجار است. دیوان اشعار به‌جای‌مانده از وی شامل شش نسخۀ خطّی و دربردارندۀ 6000 بیت شعر در قالب‌های قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و رباعی است که تاکنون به چاپ نرسیده است. این پژوهش با هدف معرفی و بررسی ویژگی‌های سبک‌شناسی نسخه و به روش توصیفی ـ تحلیلی و با کمک مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده است. این جستار درپی پاسخگویی به این پرسش است که بارزترین ویژگی‌های سبکی این اثر چیست؟. نگارنده در این پژوهش ضمن معرفی نسخه‌های خطّی و ویژگی‌های رسم‌الخطّی آن، سبک‌شناسی دیوان را در سه سطح زبانی، ادبی و فکری بررسی کرده است. یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد سبک فدایی یزدی بازگشت ادبی است و در این میان به حافظ و سعدی توجهی خاص داشته است. تنوع اوزان به همراه ردیف‌های اسمی موجب غنای شعر او شده است. در کاربرد انواع صور خیال بیشتر تشبیه حسی به حسی و در صنایع بدیعی، تلمیح و لف‌ونشر و تکرار بسامد بالایی دارد. در سطح فکری، درونمایۀ اشعار عشق است؛ اما مضامین اخلاقی، عرفانی و به‌ویژه فلسفی، از نوع اندیشۀ خیّامی نیز در این اثر دیده می‌شود. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        5 - معرفی نسخۀ خطی منظومۀ «کارستان حاتم» و بررسی مختصر ویژگی‌های سبکی آن
        مژگان متوسل سید محمد دشتی
        نام هندوستان همواره با قصه و داستان همراه بوده ‌است. مثنوی کارستان حاتم از فرید بن غضنفر، شاعر هندی ناشناس در قرن دوازدهم هجری قمری است. این قصه روایت منظوم قصۀ عامۀ حاتم طایی است. این قصۀ عامیانه از نوع افسانه‌های موسوم به پریان است که جزو قدیم‌ترین انواع قصه‌های عامیا چکیده کامل
        نام هندوستان همواره با قصه و داستان همراه بوده ‌است. مثنوی کارستان حاتم از فرید بن غضنفر، شاعر هندی ناشناس در قرن دوازدهم هجری قمری است. این قصه روایت منظوم قصۀ عامۀ حاتم طایی است. این قصۀ عامیانه از نوع افسانه‌های موسوم به پریان است که جزو قدیم‌ترین انواع قصه‌های عامیانه به شمار می‌روند. موضوع اصلی قصه، طرح معما برای خواستگارانی است که خواستار ازدواج با حسن‌بانو ملکۀ زیبای خراسان‌اند. این منظومه علاوه‌بر جذابیّت‌های داستانی و بن‌مایه‌های اسطوره‌ای، ازنظر ویژگی‌های سبکی بررسی‌پذیر است. بررسی این اثر می‌تواند ادامۀ سنت پارسی‌گویی در شبه‌قاره را بنمایاند. جُستار پیش رو کوشیده ‌است ضمن معرفی این نسخۀ ناشناس، نگاهی سبک‌شناسانه به‌شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی به این اثر داشته باشد و آن را در سطوح زبانی، ادبی و فکری بررسی‌ کند. این بررسی نشان می‌دهد که شاعر زبانی ساده و بیانی متوسط دارد و تشبیه‌گراست. کاربست جناس و واج‌آرایی سبب خوش‌آوایی درونی شعرش شده‌ است. افکار مذهبی و اخلاقی با بسامد بالا در قصه خودنمایی می‌کند و اندرزهای اخلاقی و اعتقادات مذهبی در لابه‌لای این داستان عامه تنیده شده است. همچنین تأثیرپذیری از شاعران پیشین، به‌ویژه نظامی، در کلام او آشکار است. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        6 - معرفی‌وتحلیل‌نسخة‌خطی‌خلاصه‌الحقایق‌اثرنجیب‌الدین‌رضا‌تبریزی
        عزت نوروزی سده عطامحمد رادمنش
        نجیب‌الدین رضا تبریزی اصفهانی، یکی‌ از شاعران عصر صفوی ‌بود. اصل‌ او از تبریز است ‌اما در اصفهان‌ می‌زیست. در شعر، جوهری، زرگر، نجیب، نجیبا‌ و نجیب‌الدین‌ رضا تخلص می‌کرد. وی چندین‌ اثر به نظم‌ و نثر دارد.‌ نسخة‌ خطی‌ خلاصه‌الحقایق ‌یکی ‌از آثار منظوم‌ اوست‌ که‌‌ در قال چکیده کامل
        نجیب‌الدین رضا تبریزی اصفهانی، یکی‌ از شاعران عصر صفوی ‌بود. اصل‌ او از تبریز است ‌اما در اصفهان‌ می‌زیست. در شعر، جوهری، زرگر، نجیب، نجیبا‌ و نجیب‌الدین‌ رضا تخلص می‌کرد. وی چندین‌ اثر به نظم‌ و نثر دارد.‌ نسخة‌ خطی‌ خلاصه‌الحقایق ‌یکی ‌از آثار منظوم‌ اوست‌ که‌‌ در قالب مثنوی سروده شده ‌است، در حدود 3600 بیت‌‌ دارد و مشتمـل‌ بر اصطلاحات فلسفی و عرفانی است. نجـیب‌الدین ‌رضا از معتقدان‌ به‌ اصول‌ اعتقـادی ‌سلسلة ذهبیه‌ بود و‌ افکـار‌ عارفانة‌ خـود را‌ که‌ برگرفتـه ‌از عقایـد و‌‌حـدت‌ وجـودی‌محیی‌الدین‌ بن‌ عربی‌ است، بازبانی‌ سـاده‌ و به‌ کارگیری‌ متعادل ‌آرایه‌های ‌ادبی، در قـالب ‌ابیاتی‌ کوتاه‌ بیان‌ کرده‌ است. از این‌ منظومه‌ تعداد‌ چهار دست‌نوشته‌ وجود دارد‌ که ‌در کتـابخانـه‌هـایِ:‌‌ ملی ‌ملک(دو نسخه)، آستان‌ قدس‌ رضوی ‌و احمدیة ‌شیراز‌ موجود است. در این مقـالة ‌نویسندگان‌ تلاش‌ کرده‌اند‌ تا ضمن‌ معـرفی‌ یکی ‌از‌ آثار ‌ادبی‌ عصر‌‌ صفـویـه،‌‌‌‌ مختصات‌ سبکی‌ و محتـوایی‌ آن‌ نیز مورد بررسی‌ قراردهند. بنـابراین‌ سبک‌ و ‌محتوای‌ این‌ اثر عرفـانی، با استفـاده‌ از‌ منـابع‌ کتـابخـانه‌ای‌ و ‌ به ‌کـارگیری‌ شیوة تحلیـلی‌، توصیفی، ‌از نظر زبـانی، فکری‌ و ادبی‌، مورد‌ بررسی‌ قرار‌ گرفت‌ و در نتیجه‌ می‌توان‌ گفت:‌ تصرف‌ در نگـارش‌ واژگـان، کـاربرد برخی‌ از ‌کلمات‌ با‌ دو گونة‌‌‌‌ نوشتـاری‌ و‌‌‌ آوردن‌ واژه‌های‌ عامیانه‌ از ‌مختصات‌ زبـانی‌ این‌ اثر‌‌است. استفادة از تمثیل‌ ویژگی‌ خاص‌ ادبی ‌آن‌ و بیـان‌ مراحل‌ سیر و‌‌ سلوک‌و‌ ذکر شرایط‌ سـالکـان‌‌ طریق‌ و عارفـان‌ کامـل‌ از خصوصیات‌ فکری‌ منظومة‌ مذکور است. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        7 - نگاهی به نسخة خطی ناشناختة ورقه و گلشاه و تطبیق آن با ورقه و گلشاه عیوقی
        رویا دهقانی احمدرضا یلمه ها
        داستان‌ها و منظومه‌های عاشقانه زیرمجموعة ادب غنایی هستند که گسترده‌ترین گونة ادبیات فارسی است. بسیاری از این منظومه‌های عاشقانه هنوز به‌صورت دست‌نویس در دست اشخاص یا در کنج کتابخانه‌ها در پردة گمنامی باقی مانده‌اند و تاکنون به خوانندگان معرفی نشده‌اند؛ بنابراین نسخه‌های چکیده کامل
        داستان‌ها و منظومه‌های عاشقانه زیرمجموعة ادب غنایی هستند که گسترده‌ترین گونة ادبیات فارسی است. بسیاری از این منظومه‌های عاشقانه هنوز به‌صورت دست‌نویس در دست اشخاص یا در کنج کتابخانه‌ها در پردة گمنامی باقی مانده‌اند و تاکنون به خوانندگان معرفی نشده‌اند؛ بنابراین نسخه‌های خطی ازجمله آثاری هستند که باید معرفی و احیا شوند؛ زیرا از سرمایه‌های ملی و فرهنگی کشورمان به شمار می‌روند. یکی از این نسخ، ورقه و گلشاه است که در کتابخانة مجلس به شمارة 2/2617 نگهداری می‌شود؛ این اثر 71 برگ و 2122 بیت دارد. این داستان مربوط به عشق دو عاشق و معشوق به نام ورقه و گلشاه است که درواقع تقلیدی از ورقه و گلشاه عیوقی است. در سراسر داستان، مضامین غنایی و حماسی به ‌هم آمیخته؛ اما مضمون اصلی داستان، روایتی عاشقانه است. در این پژوهش به‌صورت تحلیلی و توصیفی به معرفی و تحلیل این داستان و مقایسة آن با داستان عیوقی پرداخته می‌شود. در این تحقیق به نسخة خطی داستان ورقه و گلشاه، داستان الف و به داستان ورقه و گلشاه عیوقی، داستان ب گفته می‌شود. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        8 - معرفی نسخه خطی نظم و نثر «جُنگ حکایات» به شماره 8982 کتابخانه مجلس شورای اسلامی
        یدالله عابدی نهرخلجی مهرداد چترایی عزیز آبادی قربانعلی ابراهیمی
        جُنگ‌ها ازآن‌جهت که در برخی موارد نام و نشان شاعران گمنام و سروده‌های آنها را از دستبرد زمانه، در امان نگاه‌داشته‌اند، دارای اهمیت هستند. از جمله جُنگ‌هایی که دارای آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته است، جُنگ نظم و نثر یا جُنگ حکایات است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده و به چکیده کامل
        جُنگ‌ها ازآن‌جهت که در برخی موارد نام و نشان شاعران گمنام و سروده‌های آنها را از دستبرد زمانه، در امان نگاه‌داشته‌اند، دارای اهمیت هستند. از جمله جُنگ‌هایی که دارای آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته است، جُنگ نظم و نثر یا جُنگ حکایات است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده و به دست نویسنده ناشناسی نوشته شده است و به شماره 8982 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این جنگ 8500 بیت شعر از شاعران قرن دهم و یازدهم هجری و حکایاتی چند از متون نثر فارسی جمع‌آوری‌شده است. وجود اشعار نویافته از جمله برتری‌های این جُنگ است. پژوهش پیش رو مطالعه‌ای نظری است که به شیوة پژوهش توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای انجام شده است. این پژوهش در گام نخست به معرفی نسخة خطی و باارزش جُنگ حکایات و در گام دوم به اشعار نویافتة موجود در آن می‌پردازد تا از این طریق اهمیت و ضرورت تصحیح نسخ خطی شناسانده شود و نسخه‌ای ارزشمند، با 220 بیت تازه‌یاب را، که تا به امروز تصحیح و چاپ نشده است، معرفی کند.نسخه‌های خطی، جُنگ‌ها، سفینه‌ها، اشعار نویافته، تصحیح نسخه پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        9 - بهارستان جامی (نقد و بررسی تصحیحی از بهارستان حاکمی)
        سید حامد آهنگرانی
        کتاب‌ها و آثار برجامانده از قرون گذشته که غالباً به‌صورت نسخ خطی در کتابخانه‌های داخل و خارج نگهداری می‌شوند، از منابع غنی و معتبر در قلمرو ادبیات منظوم و نقد و تصحیح آن به شمار می‌روند. یکی از آثار، بهارستان است که در حکایات و اندرزهای اخلاقی به نثر ساده و مسجع؛ آمیختگ چکیده کامل
        کتاب‌ها و آثار برجامانده از قرون گذشته که غالباً به‌صورت نسخ خطی در کتابخانه‌های داخل و خارج نگهداری می‌شوند، از منابع غنی و معتبر در قلمرو ادبیات منظوم و نقد و تصحیح آن به شمار می‌روند. یکی از آثار، بهارستان است که در حکایات و اندرزهای اخلاقی به نثر ساده و مسجع؛ آمیختگی این کتاب با نظم، آن را در زمره شایسته‌ترین تألیفاتی قرار داده است که در اقتفای گلستان سعدی به رشته تحریر درآمده است. نورالدین عبدالرحمن جامی (898-817 ه.ق) با احاطه‌ای که به زوایای نهان و آشکار زبان و ادبیات فارسی، عربی، مبانی معرفتی اسلامی، ذوق هنری. قریحه شاعری داشته است. به نیکی از بهارستان، متنی برساخته است که از همه آثاری که به تقلید از گلستان تصنیف شده‌اند، به این شاهکار زبان فارسی نزدیک‌تر است. روش نوشتاری در این مقاله به شیوه قیاسی است تلاش می‌شود با مقایسه آن با نسخه هادی اکبرزاده صورت صحیح این اثر در نسخه مورد بررسی (نسخه حاکمی) نشان داده شود. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        10 - بررسی و تحلیل ویژگی های سبکی انیس الطالبین محمدبن محمود فارس
        الهه صادقی
        نسخ خطی باقیمانده از گذشتگان جزء مهمی از فرهنگ و تمدن محسوب می شود که لزوم توجه به آن به‌عنوان یکی از گنجینه های مواریث فرهنگی بسیار بااهمیت است. رسالۀ انیس الطالبین محمد بن محمود فارس، از آثار نفیس دورۀ صفوی است که تاکنون تصحیح و چاپ نگردیده است. از این اثر دو دست نوش چکیده کامل
        نسخ خطی باقیمانده از گذشتگان جزء مهمی از فرهنگ و تمدن محسوب می شود که لزوم توجه به آن به‌عنوان یکی از گنجینه های مواریث فرهنگی بسیار بااهمیت است. رسالۀ انیس الطالبین محمد بن محمود فارس، از آثار نفیس دورۀ صفوی است که تاکنون تصحیح و چاپ نگردیده است. از این اثر دو دست نوشته باقی‌مانده است که نسخه ای است که با شمارۀ ۲۹۸۴ در کتابخانۀ اعظم قم نگهداری می شود، ظاهراً از قدمت بیشتری برخوردار است؛ ازاین‌رو مبنای اصلی بررسی در پژوهش حاضر قرار گرفت و نسخۀ دوم ازنظر شیوۀ نگارش تفاوت نسبتاً زیادی با نسخۀ مذکور دارد و به عبارتی تحریر دیگری از رسالۀ انیس الطالبین است که در ادامۀ کار آورده شده است. با توجه به این‌که تاکنون رسالۀ مزبور تصحیح‌نشده است، انجام پژوهش حاضر ضروری به نظر می رسد؛ بنابراین در پژوهش حاضر، ضمن معرفی رسالۀ انیس الطالبین، به بررسی محتوا، عناصر و مؤلفه های سبکی آن نیز پرداخته‌ شده است. بررسی این اثر نشان دهندۀ آن است که عرفان محمد بن محمود فارس بر پایۀ شریعت است و در تبیین مفاهیم عرفانی به آیات قرآن و سخنان پیامبر اکرم و اهل‌بیت ایشان استشهاد نموده است. فارس همچنین نویسنده ای تواناست و به ساخت و بافت کلام اهمیت زیادی داده است. صور خیال، لغات و مضامین عربی، کنایات، استعارات، مرادفات، تکلّفات و تصنعات که در دیگر آثار و متون این دوره دیده می شود، در این اثر نیز به‌وضوح مشهود است و با توجه به اینکه رسالۀ انیس الطالبین دربردارندۀ افکار و اصطلاحات عرفانی، اطلاعات تاریخی و ... است، حائز اهمیت بسیار است. پرونده مقاله
      • دسترسی آزاد مقاله

        11 - قدیمی‌ترین نسخه خطی و ترجمه فارسی کتاب منسوب به سلیم بن قیس
        کاظم استادی
        کتاب‌های منسوب به سلیم بن قیس، متونی روایی با موضوعات تاریخی ـ کلامی هستند که از حدود قرن چهارم قمری، مناقشاتی دربارۀ صحت و اعتبار احادیث آن وجود داشته است. حتی درباره هویت تاریخی سلیم بن قیس، اقوال مختلفی وجود دارد؛ برخی این نام را موهوم یا مستعار می‌دانند و برخی آن را چکیده کامل
        کتاب‌های منسوب به سلیم بن قیس، متونی روایی با موضوعات تاریخی ـ کلامی هستند که از حدود قرن چهارم قمری، مناقشاتی دربارۀ صحت و اعتبار احادیث آن وجود داشته است. حتی درباره هویت تاریخی سلیم بن قیس، اقوال مختلفی وجود دارد؛ برخی این نام را موهوم یا مستعار می‌دانند و برخی آن را با شخصیت‌های دیگری تطبیق می‌کنند. درهرصورت، چه کتاب‌های کنونی سلیم، جعلی باشند؛ و چه اینکه شخصیت وی، هویت تاریخی نداشته باشد؛ اکنون لازم است که پژوهش‌هایی پیرامون نسخه‌های خطی این کتاب انجام شود. با بررسی جدیدی که انجام شد، 49 نسخه فیزیکی از کتاب‌های منسوب به سلیم شناسایی شده و اطلاعات کتاب‌شناختی از آنها در دسترس است. این نسخه‌ها وضعیت پیچیده‌ای دارند؛ یعنی حدود هفت مدل هستند و هر مدل، تحریر‌های مختلفی دارند، به‌گونه‌ای که یک حدیث مشترک میان آنها یافت نمی‌شود. قدیمی‌ترین نسخه موجود از این کتاب‌ها، نسخه خطی کتابخانه آیت‌الله مرعشی با تاریخ 918ق است که ترجمه فارسی نیز دارد. در پژوهش حاضر ضمن معرفی و بررسی این نسخه، به پاسخ این سؤالات پرداخته شده است: 1ـ مشخصات شکلی نسخه کهن سلیم چگونه است؟ 2ـ اطلاعات ویژۀ این نسخه به نسبت مدل‌های دیگر کتاب‌های سلیم چگونه است؟ آیا می‌توان این نسخه خطی را از جهاتی تبارشناسی نمود؟ پرونده مقاله