مروری برمدل های آمادگی سازمان برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم
محورهای موضوعی : مدیریت بازرگانی- بازرگانیایمان انصاری 1 , مسعود براتی 2 , محمد رضا صادقی مقدم 3 , مرتضی قباخلو 4
1 - دانشجوی دکتری گروه مدیریت، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
2 - استادیار گروه مدیریت، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران (نویسنده مسؤول)
3 - دانشیار گروه مدیریت عملیات و علوم تصمیم، دانشکدگان مدیریت، دانشگاه تهران
4 - Division of Industrial Engineering and Management, Uppsala University, PO Box 534, Uppsala, Sweden
کلید واژه: ارزیابی, فناوری, انقلاب صنعتی چهارم, صنعت 4.0, مدل آمادگی,
چکیده مقاله :
با ظهور پدیده ای به نام انقلاب صنعتی چهارم، سیستم‌ها، فناوری‌ها و کاربردهای آن، کشورهای توسعه‌یافته مانند: آلمان، آمریکا، ژاپن و برخی از کشورهای درحال‌توسعه مانند: چین، هند، تلاش به ایجاد زیرساخت‌های مناسب، ارزیابی و ارتقاء میزان آمادگی خود جهت ورود مؤلفه‌های انقلاب صنعتی چهارم در صنایع گوناگون نموده تا از طریق دیجیتالسازی به کسب مزایای فراوان آن دست یابند؛ بنابراین، ارزیابی میزان آمادگی سازمانها و صنایع برای ورود به این انقلاب صنعتی دیجیتال، ضروری است که در راستای آن، استراتژی‌های لازم برای نیل به میزان آمادگی مطلوب برای پیاده‌سازی فناوری‌ها و سیستمهای انقلاب صنعتی چهارم تعیین گردد. ازاین‌رو، پژوهش حاضر پس از مرور گسترده ادبیات تحقیق با هدف معرفی برترین مدلهای آمادگی سازمان برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم و سپس ارزیابی آنها، به صنعتگران و سازمانها در استفاده از مدل های آمادگی مناسب یاری خواهد رساند. نتایج نشان می دهد که برترین مدل بر اساس شش معیار ارزیابی پژوهش، مدل آمادگی ایمپالس بوده و با فاصلۀ اندک در رتبۀ دوم، مدل آمادگی دانشگاه وارویک قرار دارد.
With the emergence of a phenomenon called "Fourth Industrial Revolution" and its technologies and applications, developed countries such as: Germany, America, Japan and some developing countries such as: China, India, trying to create suitable infrastructures. They have evaluated and improved their level of readiness in order to enter to the fourth industrial revolution in various industries to achieve its many benefits through digitization. Therefore, it is necessary to evaluate the readiness level of organizations and industries to enter this digital industrial revolution, and in line with that, the necessary strategies to achieve the desired readiness level and implement the technologies and systems of the fourth industrial revolution are determined. Therefore, the present research aims to introduce the best Industry 4.0 readiness models by a wide review of the research literature and analyze the models in order to help organizations to use the appropriate readiness models and evaluate their degree of readiness. The results show that the best model based on the six research evaluation criteria is Impuls readiness model and Warwick University's readiness model is in second place.
عارف، محمدرضا؛ جعفرنژاد، احمد و کیانی¬بختیاری، ابوالفضل. (1398). ارائه چارچوب مناسب (شاخصهای ترکیبی) ارزیابی آمادگی بنگاه‌ها و شهرک‌های صنعتی برای پیاده‌سازی مولفه‌های بنیادین انقلاب صنعتی چهارم و توسعه سرمایه‌گذاری. دانش سرمایه‌گذاری،8(31)، 23-48.
- Ansari, I., Barati, M., Sadeghi Moghadam, M.R., and Ghobakhloo, M. (2023), An Industry 4.0 readiness model for new technology exploitation. International Journal of Quality & Reliability Management, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/IJQRM-11-2022-0331.
- Axmann, B., Harmoko, H. (2020). Industry 4.0 Readiness Assessment: Comparison of Tools and Introduction of New Tool for SME. Technical Journal, 14(2), 212- 217.
- Basl, J. (2017). Pilot study of readiness of Czech companies to implement the principles of Industry 4.0.
- Burke, L.A., Hutchins, H.M. (2007). Training transfer: an integrative literature review. Human Resource Development Review, 6(3), 263-296.
- Conti, M., Passarella, A., and Das, S.K. (2017). The Internet of People (IoP): a new wave in pervasive mobile computing. Pervasive and Mobile Computing, 41(1), 1-27.
- Ding, B. (2018). Pharma Industry 4.0: literature review and research opportunities in sustainable pharmaceutical supply chains. Process Safety and Environment Protection, 119, 115-130.
- Doshi, A., Smith, R.T., Thomas, B.H., and Bouras, C. (2017). Use of projector based augmented reality to improve manual spot-welding precision and accuracy for automotive manufacturing. The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 89(5-8), 1279-1293.
- Ghobakhloo, M. (2018). The future of manufacturing industry: a strategic roadmap toward Industry 4.0. Journal of Manufacturing Technology Management, 29(1), 910-936.
- Govindan, K., Arampatzis, G. (2023). A framework to measure readiness and barriers for the implementation of Industry 4.0: A case approach. Electronic Commerce Research and Applications, 59, 101249.
- Hajoary, P. N. (2023). Industry 4.0 Maturity and Readiness- A case of a Steel Manufacturing Organization. Procedia Computer Science, 217, 614–619.
- Janev, V., Vraneš, S. (2011). Applicability assessment of semantic web technologies. Information Processing & Management, 47(4), 507-517.
- Kocian, J., Tutsch, M., Ozana, S., and Koziorek, J. (2012). Application of modeling and simulation techniques for technology units in industrial control. Frontiers in Computer Education, Springer, Heidelberg, 491lu-499.
- Monostori, L. (2014). Cyber-physical Production Systems: Roots, Expectations and R&D Challenges. Procedia CIRP, 17, 9-13.
- Nick, Gábor., Kovács, Tibor., Kő, Andrea., and Kádár, Botond. (2021). Industry 4.0 readiness in manufacturing: Company Compass 2.0, a renewed framework and solution for Industry 4.0 maturity assessment. Procedia Manufacturing, 54, 39-44.
- Nolin, J., Olson, N. (2016). The internet of things and convenience. Internet Research, 26(2), 360-376.
- Popay, J., Roberts, H., Sowden, A., Petticrew, M., Arai, L., Rodgers, M., Britten, N., Roen, K., and Duffy, S. (2006). Guidance on the conduct of narrative synthesis in systematic reviews. a Product from the ESRC Methods Programme Version, Institute of Health Research Lancaster, 1, 1-92.
- Pulevska-Ivanovska, L., N. Kaleshovska. (2013). Implementation of eSupply Chain Management. TEM Journal, 2(4), 314-322.
- Schwab, K. (2017). The Fourth Industrial Revolution. New York: Crown Business.
- Schumacher, A., Erol, S., and Sihn, W. (2016). A maturity model for assessing Industry 4.0 readiness and maturity of manufacturing enterprises. Procedia CIRP, 52, 161-166.
- Smith, K.B., Profetto-McGrath, J., and Cummings, G.G. (2009). Emotional intelligence and nursing: an integrative literature review. International Journal of Nursing Studies, 46(12), 1624-1636.
- Sony, M., Naik, S. (2019). Key ingredients for evaluating Industry 4.0 readiness for organizations: a literature review. Benchmarking: An International Journal, 27(7), 2213-2232
- Tapscott, D., Tapscott, A. (2016). Blockchain Revolution: How the Technology Behind Bitcoin is Changing Money, Business, and the World. New York: Penguin.
- Tripathi, S. Gupta, M. (2021). A holistic model for Global Industry 4.0 readiness assessment. Benchmarking: An International Journal, 28(10), 3006-3039.
- Trstenjak, M., Opetuk, T. (2020). Industry 4.0 Readiness Factor Calculation and Process Planning: State-of-the-Art Review. Transactions of FAMENA, 44(3), 1-22.
- Yew, A., Ong, S., and Nee, A. (2016). Towards a Griddable distributed manufacturing system with augmented reality interfaces. Robotics and Computer-Integrated Manufacturing, 39(1), 43-55.
فصلنامه مهندسی مدیریت نوین سال نهم ، شماره دوم ، تابستان 1402 |
مروری برمدلهای آمادگی سازمان برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم
ایمان انصاری1، مسعود براتی 2، محمدرضا صادقیمقدم3، مرتضی قباخلو4
چکیده
با ظهور پدیدهای به نام «انقلاب صنعتی چهارم»، سیستم‌ها، فناوری‌ها و کاربردهای آن، کشورهای توسعه‌یافته مانند: آلمان، آمریکا، ژاپن و برخی از کشورهای درحال‌توسعه مانند: چین، هند، تلاش به ایجاد زیرساخت‌های مناسب، ارزیابی و ارتقاء میزان آمادگی خود جهت ورود مؤلفه‌های انقلاب صنعتی چهارم در صنایع گوناگون نموده تا از طریق دیجیتالسازی به کسب مزایای فراوان آن دست یابند؛ بنابراین، ارزیابی میزان آمادگی سازمانها و صنایع برای ورود به این انقلاب صنعتی دیجیتال، ضروری است که در راستای آن، استراتژی‌های لازم برای نیل به میزان آمادگی مطلوب برای پیاده‌سازی فناوری‌ها و سیستمهای انقلاب صنعتی چهارم تعیین گردد. ازاین‌رو، پژوهش حاضر پس از مرور گسترده ادبیات تحقیق با هدف معرفی برترین مدلهای آمادگی سازمان برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم و سپس ارزیابی آنها، به صنعتگران و سازمانها در استفاده از مدلهای آمادگی مناسب یاری خواهد رساند. نتایج نشان میدهد که برترین مدل بر اساس شش معیار ارزیابی پژوهش، مدل آمادگی ایمپالس بوده و با فاصلۀ اندک در رتبۀ دوم، مدل آمادگی دانشگاه وارویک قرار دارد.
واژه‌های کلیدی: انقلاب صنعتی چهارم، صنعت 4.0، فناوری، مدل آمادگی، ارزیابی
مقدمه
اصطلاح انقلاب صنعتی چهارم یا صنعت 0. 4 حاکی از چهارمین انقلاب صنعتی بوده و اصطلاح صنعت 0. 4 از معادل آلمانی واژه یعنی Industrie 4.0 نشأت میگیرد. این اصطلاح نخستین‌بار در سال 2011 در نمایشگاه هانوفر کشور آلمان معرفی شد. در حقیقت، انقلاب صنعتی چهارم موجب اتصال و یکپارچگی ماشینآلات، محصول و کلیه تجهیزات تولید جهت ایجاد اتوماسیون بدون عملیات دستی میشود (مونوستری5،2014). انقلاب صنعتی چهارم، دیجیتالسازی فیزیکی تمام دارایی‌های یک سازمان جهت ایجاد یک زیرساخت یکپارچه با شرکا بوده که منجر به ایجاد یک زنجیره ارزش الکترونیکی میشود. به بیان دیگر، استفاده از فناوریهای مجازی، دیجیتالی و اتوماسیون، قلب تپنده این انقلاب مجازی است.
از زمان مطرح‌شدن مفهوم انقلاب صنعتی چهارم به‌عنوان پارادایم جدید در صنایع و آگاهی از مزایا و نتایج بسیار مطلوبی که بر عملکرد کلی سازمانها می‌گذارد، کشورهای توسعه‌یافته مانند: آلمان، آمریکا، ژاپن و برخی از کشورهای درحال‌توسعه مانند: چین، هند تلاش به ارزیابی و ارتقاء میزان آمادگی خود جهت ورود مولفه‌های انقلاب صنعتی چهارم و ایجاد زیرساخت‌های مناسب در صنایع گوناگون نموده تا از طریق دیجیتالسازی به کسب مزایای فراوان آن از جمله: ارتقاء بهره‌وری، چابکی و سرعت پاسخ‌گویی، انعطاف‌پذیری، امنیت، کیفیت و کنترل بر فرایندها، سفارشیسازی انبوه و هوشمندی، تاب‌آوری، پایداری و یکپارچگی زنجیره تأمین، رفاه کارکنان و در نهایت رضایت مشتری و سودآوری به همراه کاهش هزینه‌ها دست پیدا نمایند (نلین و اولسن6، 2016؛ قباخلو7، 2018؛ دینگ8، 2018) و از این طریق عملکرد کلی خود را بهبود بخشند (انصاری و همکاران9، 2023)
باتوجه‌به تأثیرات شگرف و فواید بهره‌گیری از صنعت0. 4، سازمانها و صنایع کشور به‌منظور ورود به انقلاب صنعتی چهارم باید در ابتدا، وضعیت فعلی خود را از لحاظ زیرساخت کارخانه و عملیات، منابع، کارکنان، مدیریت، مسائل حقوقی و دیگر حوزه‌های مرتبط بسنجند تا بدانند در چه وضعیتی برای شروع هستند و چه قوت‌ها و چه نقصان‌هایی برای ورود به این انقلاب صنعتی دیجیتال دارند و در گام بعد، با دانستن وضعیت و قابلیت‌های کنونی‌شان، می‌بایست به چه سطحی از بلوغ در صنعت0. 4 دست یابند. در نتیجه، سازمانها می‌توانند با ایجاد مزایای رقابتی حاصل از به‌کارگیری سیستم‌ها و فناوریهای انقلاب صنعتی چهارم، به‌سرعت از رقبا پیشی گرفته و جایگاه ممتاز در صنعت کسب نمایند.
مرور پیشینه پژوهش بیانگر آن است که اگرچه پژوهشهای متعددی در حوزه صنعت 4.0 و ارائه مدلهای آمادگی آن انجام شده است، اما پژوهشی که به ارزیابی جامع مدلهای آمادگی صنعت 4.0 بپردازد، کمتر موردتوجه قرار گرفته است؛ بنابراین، پژوهش حاضر سعی دارد تا مدلهای جامع و کاربردی آمادگی سازمان برای ورود به صنعت0. 4 را شناسایی و معرفی نماید و سپس با ارزیابی آنها، به سازمانها و صنایع در بهره‌مندی از برترین مدلها که زوایای مورد نیاز و گوناگون انقلاب صنعتی چهارم را در برمی‌گیرند، یاری رساند.
در این مقاله، نخست، در بخش مبانی نظری پژوهش، مفهوم صنعت0. 4 معرفی شده و مدلهای ارزیابی آمادگی برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم بیان می‌شوند. سپس، پیشینه پژوهش مورد بررسی قرار گرفته و بعد از آن، روش‌شناسی پژوهش تبیین میشود. در ادامه، معیارهای ارزیابی مدلها بیان شده و بر آن اساس مدلهای آمادگی مقایسه و ارزیابی می‌شوند. سپس، مدلها تحلیل و بررسی شده و در بخش نهایی، بحث و نتیجهگیری بیان میشود.
مبانی نظری پژوهش
انقلاب صنعتی چهارم یا صنعت0. 4
مسیر حرکت صنایع همراه با بروز انقلاب‌های صنعتی متفاوتی همراه بوده که مسیر و سرعت رشد آنها را تغییر داده‌اند. «انقلاب صنعتی اول» با معرفی تجهیزات مکانیکی موتور بخار به وجود آمد. بعد از آن، انقلاب صنعتی دوم با استفاده از فناوریهای تولید انبوه با استفاده از برق از طریق تقسیم نیروی کار شکل گرفت. در انقلاب صنعتی سوم، مفهوم استفاده از الکترونیک و فناوری اطلاعات جهت ایجاد اتوماسیون و پشتیبانی از فرایندهای مختلف، مطرح گردید. در سال‌های اخیر، همراه با افزایش کاربرد اینترنت اشیاء10، اینترنت خدمات، سیستمهای سایبری فیزیکی11، هوش مصنوعی، ابرهای پردازشگر12، تجزیه‌وتحلیل کلان داده‌ها13، تولید افزایشی14، روبات‌ها، پرینترهای سه‌بعدی و حسگرها، دولت‌ها و سازمانها با موج جدیدی مواجه شدند که تغییرات شگرفی در سیستمهای فنی، اقتصادی و اجتماعی ایجاد کرده و پارادیم جدید به وجود آورده است که به‌عنوان «انقلاب صنعتی چهارم» یا «صنعت0. 4» نام‌گرفته است.
پس از مطرح‌شدن انقلاب صنعتی نسل چهارم، فناوری‌ها، سیستم‌ها، کاربردها و مزایای آن در کشور آلمان در سال 2011 توجه بسیاری از پژوهشگران، مدیران، صنعتگران و جوامع جهانی را به خود جلب نمود و ازآن‌پس روند مطالعات در این زمینه به‌مرور سرعت گرفت.
با ظهور «انقلاب صنعتی چهارم» کالا و اشیاء هوشمند، داده و اطلاعات مورد نیاز نظام‌های اطلاعاتی را تولید میکنند و آنها را به‌عنوان زیرساخت جهت ذخیره، محاسبه، پردازش و انتقال اطلاعات فراهم می‌سازند تا تصمیم‌سازی و فرآیند خودکارسازی را بهبود بخشند. محیط‌های اطلاعاتی قابل‌اعتماد، نیازمند داده‌هایی هستند تا اشیاء هوشمند بتوانند اطلاعات در حال جریان را بشناسند، مکان‌یابی و آدرس‌دهی نمایند. صنعت 0. 4 تحول سازمانها در جهت دیجیتالی کردن کل فرایند تولید است و شامل ماشینآلات، افراد، زیرساختها و فناوریهای نوین بوده که هدف از آن ایجاد شبکههای سریع، به‌هم‌پیوسته، مبتکرانه و خودکار است و به سازمانها در ایجاد زنجیرههای ارزش الکترونیکی یاری می‌رساند. (پولیوسکا15 و همکاران، 2013؛ تاپسکات و تاپسکات16؛ 2016؛ شواب17، 2017). به عبارتی دیگر، صنعت0 .4 به کاربرد فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی، اتوماسیون صنعتی، شبکههای داده و فناوریهای ساخت مانند: تولید هوشمند، تعامل انسان - کامپیوتر، پرینترهای سه‌بعدی، عملیات از راه دور و غیره گفته میشود (بسل18، 2017).
مدلهای ارزیابی آمادگی برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم
آمادگی برای تغییر می‌تواند موفقیت فرایندهای مدیریت تغییر را پیش‌بینی کند و اتخاذ فناوریهای صنعت0 .4 می‌تواند بر چگونگی دستیابی به مراحل و مهارت‌های جدید مورد نیاز عملیات تأثیر بگذارد؛ بنابراین، آمادگی تغییر یک صلاحیت سازمانی است که برای اجرای موفقیت‌آمیز فناوریهای انقلاب صنعتی چهارم لازم است. مدلهای آمادگی باهدف یافتن نقطه شروع و امکان ابتکار برای توسعه روندهای موردنظر بوده و سنجش آمادگی قبل از ورود در فرایند بلوغ صورت میگیرد(شوماخر19 و همکاران، 2016)
مدل سنجش آمادگی IMPULS
در این مدل سنجش میزان آمادگی صنعت0 .4 مبتنی بر یک مجموعه داده جامع بوده و جزئیات مربوط به ابعاد، موارد و رویکرد ارزیابی ارائه شده است. ساختار این مدل علمی بوده و نتایج به طور شفاف توضیح داده میشود. در این مدل، میزان آمادگی در شش بعد «استراتژی و سازمان»، «کارخانه هوشمند»، «عملیات هوشمند»، «محصولات هوشمند»، «خدمات داده‌محور» و «کارکنان» همراه با شاخص‌هایشان مشخص میشود.
در شکل 1 ابعاد مدل سنجش میزان آمادگی صنعت 0 .4 این مدل آمده است.
شکل 1. ابعاد سنجش میزان آمادگی صنعت0. 4 مدل IMPULS
در نهایت میزان آمادگی در شش سطح «کاملاً بیگانه»، «مبتدی» به‌عنوان «تازه‌واردها» و «متوسط» به‌عنوان «یادگیرنده‌ها» و «آموخته»، «خبره» و «مجری برتر» به‌عنوان «رهبران» تعیین میشود. در گام ابتدایی حیطه عملیاتی، تعداد کارکنان سازمان و تخمینی از درآمد سالانه مشخص گردیده و سپس جایگاه سازمان در انقلاب صنعتی چهارم و شاخصهای سنجش آن پرسیده میشود، در ادامه فناوریهای صنعت0 .4 که در سازمان بهکارگرفتهشده، مشخص میشود. سپس میزان سرمایه‌گذاری در اجرای انقلاب صنعتی چهارم در بخش‌های مختلف سازمان مورد پرسش قرار میگیرد. به همین منوال پرسش‌هایی در مورد مابقی ابعاد سنجش میزان آمادگی صنعت0. 4 مطرح شده و کاربر می‌بایست به آنها پاسخ داده و درنهایت میزان آمادگی سازمان در اجرای فناوریهای انقلاب صنعتی چهارم مشخص میشود. در جدول 1، دسته‌بندی و نام سطوح آمادگی صنعت 0 .4 به همراه سطوح آمادگی آنها آمده است.
جدول 1. سطوح میزان آمادگی صنعت 0. 4 مدل IMPULS
دسته‌بندی سطوح | نام سطوح | سطوح آمادگی |
|---|---|---|
تازه‌واردها | کاملاً بیگانه | سطح صفر |
مبتدی | سطح یک | |
یادگیرنده‌ها | متوسط | سطح دو |
رهبران | آموخته | سطح سه |
خبره | سطح چهار | |
مجری برتر | سطح پنج |
مدل سنجش آمادگی WMG دانشگاه وارویک20
در این مدل، میزان آمادگی صنعت0. 4 توسط 6 بعد «تولیدات و خدمات»، «تولید و عملیات»، «استراتژی و سازمان»، «زنجیره تأمین»، «مدل کسب‌وکار» و «ملاحظات حقوقی» و 37 زیر بعد سنجیده میشود. این مدل، سطوح آمادگی را به چهار سطح «مبتدی»، «متوسط»، «باتجربه» و «خبره» تقسیم کرده و توضیحات صریح و واضحی از آنچه برای دستیابی به سطحی خاصی از آمادگی باید کسب شود، بیان می‌دارد. با انتخاب توصیف‌کننده‌ای که به بهترین شکل میزان آمادگی فعلی شرکت را توصیف می‌کند، می‌توان تصویری از میزان آمادگی فعلی صنعت 0. 4 و شکاف‌های موجود به دست آورد. با استفاده از این مدل آنلاین سازمان یا صنعت می‌تواند قیاسی از میانگین میزان آمادگی سازمانها و یا صنایع شرکت‌کننده در این مدل را کسب نماید.
مدل آمادگی ترستنجاک و اوپتوک21، 2020
این مطالعه یک پیش‌نمایش پیشرفته از روش‌های محاسبه ابعاد آمادگی موجود در رویکردهای علمی و تجاری و همچنین رابطه بین صنعت 0. 4، برنامه‌ریزی فرایند و روش‌های محاسبه ابعاد آمادگی را مورد بررسی قرار میگیرد ارائه میدهد. پژوهشگران این مطالعه به بررسی کاربرد فناوریهای صنعت 0. 4 در بخش‌های تولید، اقتصاد، فناوری اطلاعات و برنامه‌ریزی منابع سازمان، لجستیک و زنجیره تأمین و رویکرد کلی پرداختند. این مدل شامل 3 بعد سخت‌افزار، نرم‌افزار و منابع انسانی و سازمان به همراه مؤلفه‌های آنها است.
مدل آمادگی نیک22 و همکاران، 2021
این پژوهشگران با مطالعه پیشینه پژوهش، بیان نمودند که ابعاد استراتژی، سازمان، فناوری، فناوری اطلاعات، کارخانه‌های هوشمند، تولیدات هوشمند، استفاده از داده و نیروی انسانی بیشترین تکرار را در پژوهشهای مدل آمادگی صنعت 0. 4 داشته‌اند. این مطالعه جامع به بیان کاستی‌ها و شکاف‌های سطح آمادگی صنعت0. 4 شرکت‌ها پرداخته و دستورالعمل‌هایی برای تعیین اهداف و اقدامات بهبود، ارائه نموده است.
مدل آمادگی تریپاتی و گوپتا23، 2021
مدل جامع آمادگی صنعت 0. 4 با هفت بعد، محیط مساعد، نیروی انسانی، زیر ساخت، پایداری زیست‌محیطی، قابلیت نوآوری، امنیت سایبری و مصرف‌کننده به همراه مولفه‌های آنها پس از بررسی ادبیات پژوهشی و صنعتی استخراج شده است. در این پژوهش، داده‌ها از منابع معتبری از جمله بانک جهانی، سازمان فرهنگی و علمی سازمان ملل، انجمن جهانی اقتصاد، سازمان بین‌المللی استانداردسازی جمعآوری شده است. این تحقیق به ارائه مدل آمادگی صنعت 0. 4 در دو سطح خرد و کلان و در انتها به سنجش میزان آمادگی صنعت 0. 4 در 126 کشور پرداخته است.
مدل آمادگی هاجواری24، 2023
هاجوری (2023) مدل آمادگی صنعت0. 4 شامل پنج بعد استراتژی و سازمان، مدل کسب‌وکار، عملیات و ساخت، زنجیره تأمین، تولیدات و خدمات ارائه نمود و با استفاده از آن، وضعیت فعلی سازمان را ارزیابی نمود تا آن را به سازمانی آماده برای ورود به صنعت 0. 4 تبدیل نماید. این مطالعه یک تحلیل موردی از بخش‌های اصلی یک شرکت بزرگ تولید فولاد ارائه کرده و شکاف‌ها را شناسایی و توصیه‌هایی برای دستیابی به سطح مطلوب صنعت 0. 4 در سازمان ارائه می‌نماید.
مدل آمادگی گویندان و آرامپاتزیس25، 2023
ایشان در پژوهشی به ارائه مدل سنجش آمادگی صنعت0. 4 در یک شرکت خودروسازی بین‌المللی پرداختند. مدل طراحی شده شامل شش بعد مدلهای کسب‌وکار ومحصولات، بازار و فروش، زنجیره ارزش و عملیات، زیر ساخت فناوری اطلاعات، قوانین و امنیت و استراتژی و سازمان است.
جمع‌بندی مدلهای آمادگی صنعت0. 4
در ادامه، کلیه مدل آمادگی ذکر شده به همراه ابعاد و شاخصهای آنها در جدول 2 آورده شده است.
جدول 2. جمع‌بندی مدلهای آمادگی صنعت0. 4
شاخص | بعد | سطوح آمادگی | هدف | مدل آمادگی |
|---|---|---|---|---|
اجرای استراتژی- تعریف شاخص‌ها - سرمایه‌گذاری- مدیریت نوآوری | استراتژی و سازمان | 6 سطح آمادگی: 1. کاملاً بیگانه 2. مبتدی 3. متوسط 4. آموخته 5. خبره 6. مجری برتر | سنجش آمادگی صنعت0. 4 | IMPULS، 2015 (RM1) |
زیرساخت تجهیزات (اکنون)- زیرساخت تجهیزات (هدف)- مدل‌سازی دیجیتال- جمعآوری داده‌ها- استفاده از داده‌ها -سیستمهای فناوری اطلاعات | کارخانه هوشمند | |||
سیستمهای فناوری اطلاعات- سیستم اشتراک‌گذاری اطلاعات یکپارچه- قطعات دارای سامانه هدایت خودکار- فرایندهای مستقل- امنیت فناوری اطلاعات- استفاده از ابرپردازشگر | عملیات هوشمند | |||
قابلیت مضاعف فناوری اطلاعات و ارتباطات- استفاده از داده‌ها | محصولات هوشمند | |||
خدمات داده‌محور- میزان استفاده از داده‌ها- سهم درآمد | خدمات داده‌محور | |||
مهارت‌های کارکنان | کارکنان | |||
مهارت‌های کارکنان - سفارشیسازی محصول - ویژگیهای دیجیتالی محصولات- خدمات داده‌محور- میزان مصرف دادههای محصول- سهم درآمد | تولیدات و خدمات | 4 سطح آمادگی: 1. مبتدی 2. متوسط 3. باتجربه 4. خبره | سنجش آمادگی صنعت0. 4 | VMG، 2017 (RM2) |
امنیت اطلاعات و فناوری اطلاعات - آمادگی تجهیزات صنعت0. 4 -قطعات حاوی سامانه هدایت هوشمند اتوماسیون- یکپارچگی ماشینآلات و سیستم عملیات ماشین به ماشین- فرایندهای خودبهینه‌سازی- مدل‌سازی دیجیتال- جمعآوری دادههای عملیات- استفاده از دادههای عملیات- کاربرد راهحل ابر | تولید و عملیات | |||
زمان‌های تأخیر - کنترل موجودی با استفاده از مدیریت دادههای زمان واقعی- یکپارچگی زنجیره تأمین - وضوح زنجیره تأمین- انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین | زنجیره تأمین | |||
مدل کسب‌وکار خدمت - تصمیمات داده‌محور- ردیابی زمان واقعی- برنامه‌ریزی زمان واقعی و خودکار - کانال‌های بازاریابی یکپارچه - پشتیبانی فناوری اطلاعات از کسب‌وکار | مدل کسب‌وکار | |||
مدلهای پیمانکاری–ریسک- حفاظت داده‌ها- مالکیت معنوی | ملاحظات حقوقی | |||
سیستمهای فناوری اطلاعات سازمان - آمادگی فناورانه صنعت 0. 4 - استفاده از فن آوری‌های نوظهور کسب‌وکار - مسائل امنیتی فناوریهای هوشمند - میزان پشتیبانی سازمان از فناوریهای برتر | مدیریت دارایی | 6 سطح آمادگی 1. ناقص 2. اجرا شده 3. مدیریت شده 4. ایجاد شده 5. قابل پیش‌بینی 6. بهینه‌سازی
| ارزیابی فناوریهای صنعت0. 4 برای ارتقاء میزان بلوغ | گوکالپ و همکاران، 2017 (RM3) |
برنامه‌ریزی، خرید، تولید، فروش و توزیع | مدیریت برنامه‌های کاربردی | |||
ابرهای پردازشگر- پرینترهای سه‌بعدی- اینترنت اشیاء - سیستم فیزیکی سایبری- کلان‌داده‌ها | تبدیل فرایندها
| |||
اتصال سخت‌افزار- زیرساخت سخت‌افزار- انعطاف‌پذیری- مدولار بودن | سخت‌افزار | بدون سطح آمادگی | سنجش آمادگی صنعت0. 4 | ترستنجاک و اوپتوک، 2020 (RM4) |
اتصال نرم‌افزار - نگهداشت نرم‌افزار - سیستم فیزیکی سایبری - ظرفیت پایگاه داده- انعطاف‌پذیری- پشتیبانی تصمیم‌گیری- مدولار بودن – سطح خودبهینه‌سازی | نرم‌افزار | |||
انگیزه – آموزش - کاربرد شبکههای اجتماعی- تمرکززدایی- ارتباط اینترنتی | منابع انسانی و سازمان | |||
عملکرد خودکار- قابلیت ارتقاء- دریافت داده‌ها- تبادل اطلاعات- فناوریهای به‌روز | دنیای فیزیکی | 5 سطح آمادگی | سنجش بلوغ صنعت0. 4 | نیک و همکاران،2021 (RM5) |
جمعآوری و ذخیره داده‌ها- استفاده از داده‌ها - دوقلوهای دیجیتالی- فرایندهای هوشمند- آگاهی از امنیت سازمان | دنیای مجازی | |||
نقش کارکنان در تولید- استقبال از فناوریهای نوین- آموزش داخلی فناوریهای دیجیتال- محیط کار دیجیتال- محیط کار ایمن | افراد | |||
دیجیتالسازی تولیدات- دادههای مربوط به تولیدات- استفاده از داده‌ها- درک نیاز مشتری- آگاهی زیست‌محیطی | خدمات و تولیدات | |||
ارتباطات شرکای دیجیتال- مشارکت قوی- پژوهش و شبکه نوآوری- نقش مؤثر در زنجیره ارزش- زنجیره تأمین پایدار | زنجیره ارزش | |||
زیرساخت- فضای نظارتی- منابع مالی- نیروی کار- فرصت‌های همکاری | محیط | |||
استراتژی نیروی انسانی- استراتژی صنعت0. 4 - اجرای استراتژی- پژوهش، توسعه و نوآوری- فرهنگ سازمان | استراتژی و فرهنگ | |||
فضای سیاسی- فضای نظارتی- فضای کسب‌وکار- استانداردسازی | محیط مساعد | 2 سطح آمادگی: 1. سطح خرد (صنعتی) 2. سطح کلان (ملی، اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی) | سنجش آمادگی صنعت0. 4 کشورها | تریپاتی و گوپتا، 2021 (RM6) |
آموزش پایه- آموزش تکمیلی- اشتغال زایی | نیروی انسانی | |||
زیر ساخت فیزیکی- زیر ساخت دیجیتالی | زیرساخت | |||
پایداری زیست‌محیطی | پایداری زیست‌محیطی | |||
پژوهش- نوآوری صنعتی | قابلیت نوآوری | |||
فناوری- دارایی‌های IP – امنیت سایبری | امنیت سایبری | |||
احتیاجات اساسی - آگاهی دیجیتالی | مصرف‌کننده | |||
درجه استراتژی سازمانی-رهبری – شاخصهای اندازه‌گیری- همکاری- صلاحیت کارکنان- کسب مهارت | استراتژی و سازمان | 4 سطح آمادگی | سنجش آمادگی صنعت0. 4 | هاجواری، 2023 (RM7) |
مدل کسب‌وکار خدماتی- کانال‌های بازاریابی- تصمیمات داده‌محور | مدل کسب‌وکار | |||
اتوماسیون- یکپارچگی ماشین به ماشین- ارتقای تجهیزات- تجهیزات حمل مواد- فرایندهای خود بهینه‌کننده- مدل‌سازی دیجیتال- برنامه‌ریزی و نگهداری- فناوری اطلاعات و امنیت داده‌ها- استفاده از ابر | عملیات و ساخت | |||
کنترل موجودی با استفاده از دادهای زمان واقعی- یکپارچگی زنجیره تأمین- وضوح زنجیره تأمین- انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین- زمان‌های تأخیر | زنجیره تأمین | |||
شخصی‌سازی محصول- ویژگیهای دیجیتال- خدمات داده‌محور- سهم درآمد - مکانیزم دریافت داده‌ها - ردیابی محصول | تولیدات و خدمات | |||
ویژگیهای دیجیتالی محصول- محصولات شخصی‌سازی‌شده- دیجیتال نمودن فازهای چرخه عمر محصول-تجزیه‌وتحلیل داده‌ها- یکپارچگی افقی- جمعآوری داده‌ها | مدلهای کسب‌وکار و محصولات | 4 سطح آمادگی | سنجش آمادگی و بلوغ صنعت0. 4 | گویندان و آرامپاتزیس، 2023 (RM8) |
کانال‌های یکپارچه فروش - دیجیتال نمودن پرسنل فروش - سیستم قیمت‌گذاری شخصی‌سازی‌شده - همکاری شرکا برای جذب مشتری | بازار و فروش | |||
دیجیتال نمودن زنجیره ارزش عمودی - دیجیتال نمودن زنجیره ارزش افقی - کاربرد فرایندهای خود بهینه‌کننده - نگرش زمان واقعی در تولید - سیستم فناوری اطلاعات پایان به پایان26 - دیجیتال نمودن تجهیزات تولید - برنامه‌ریزی نگهداری خدمات محور- مدیریت داده زمان واقعی برای کنترل موجودی- اتوماسیون در تجهیزات فرایند و زیرساختها- استفاده از قطعات با سامانه هدایت خودکار- یکپارچگی سیستمهای عملیاتی و ماشین‌ها | زنجیره ارزش و عملیات | |||
تطابق فناوری اطلاعات با فناوریهای صنعت0. 4 - سیستم اجرایی ساخت (MES) - پردازش داده‌ها و زیر ساخت فناوری اطلاعات - کاربرد راه‌حل‌های ابری -یکپارچگی افقی فناوری اطلاعات- چابکی | زیر ساخت فناوری اطلاعات | |||
حمایت از مالکیت فکری- ملاحظات مدیریت ریسک- مفهوم امنیت فناوری اطلاعات برای تولید | قوانین و امنیت | |||
خلق ارزش از داده‌ها- پشتیبانی مدیریت ارشد و اجرایی از صنعت 0. 4 - همکاری با شرکای خارجی در زمینه صنعت0. 4- استراتژی صنعت0. 4 سازمان-سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت0. 4- کارکنان ماهر | استراتژی و سازمان |
پیشینه پژوهش
اکسمن و هارموکو27(2020) به ارزیابی مدل های آمادگی WMG IMPULS, و PWC با استفاده از روش SWOT28 پرداختند. آنها «داده»، «نرم‌افزار و فرایند» و «سخت‌افزار» را به‌عنوان ارکان پیاده‌سازی انقلاب صنعتی چهارم معرفی نموده و سه مدل مذکور را بر اساس این ارکان و شاخصهای آنها ارزیابی نمودند. شاخصهای رکن «داده» شامل: «اشتراک‌گذاری داده»، «کیفیت داده»، «پردازش داده» و «انبارش داده» و شاخصهای رکن «نرم‌افزار و فرایند» شامل: «توسعه محصول»، «تأمین هوشمند مواد»، «محصول هوشمند»، «نگهداری هوشمند»، «لجستیک هوشمند» و «امنیت فناوری اطلاعات» و شاخصهای رکن «سخت‌افزار» شامل: «آمادگی سخت‌افزار» و «اتصال ماشین به ماشین» بوده است.
بسل(2018)، باهدف شناسایی ابعاد و شاخص‌هایی از انقلاب صنعتی چهارم به ارزیابی مدلهای آمادگی صنعت0. 4 پرداختند تا بتوانند میزان آمادگی صنعت 0. 4 سازمان را از منظر سیستم اطلاعاتی آن ارائه نمایند؛ بنابراین این پژوهش به تجزیه‌وتحلیل شاخصهای آمادگی صنعت0. 4 و مدلهای بلوغ پرداخته و سپس، ابعاد آمادگی سیستمهای اطلاعاتی سازمانی را پیشنهاد می‌نماید. پس از ارزیابی مدلهای آمادگی انقلاب صنعتی چهارم، «استراتژی»، «رهبری»، «فرهنگ»، «منابع انسانی»، «فرایند دیجیتال»، «محصول دیجیتال» و «کنترل دیجیتال» به‌عنوان پرکاربردترین ابعاد معرفی شدند. در نهایت، «برنامه‌های کاربردی» از جمله ERP29، «اتصال» و «دیجیتالسازی» به‌عنوان روندهای موردنیاز ساختار سیستمهای اطلاعاتی سازمان ارائه گردید.
گوکالپ30 و همکاران (2017) یک مدل بلوغ انقلاب صنعتی چهارم ارائه نمودند. ساختار این مدل بلوغ به‌منظور کسب یک مبنای مشترک برای ارزیابی توانایی و گزارش نتایج با استفاده از یک مقیاس اندازه‌گیری مشترک، برگرفته شده از استاندارد ISO/IEC 15504 Part 2 و ISO/IEC 15504 Part 5 که قابلیت ارزیابی بر اساس کامل‌بودن، شفافیت و عدم ابهام را دارد، است. در واقع، این پژوهشگران از مدل روت و توفلی برای انتخاب مدل مرجع استفاده نمودند.
روت و توفلی31 (2005)، نحوه ارزیابی و انتخاب مدل بلوغ یکپارچه را با استفاده از استاندارد ایزو 15504 را ارائه نمودند. آنها با معرفی مدلهای بلوغ و با استفاده از معیارهای ارزیابی و امتیازهای مربوطه، مدلی را که بیشترین امتیاز معیارهای ارزیابی را کسب نموده بود را به‌عنوان مدل مرجع انتخاب و ارائه نمودند.
عارف و همکاران (1398) ابتدا در پایگاه‌های معتبر علمی از جمله Science Direct, Emerald, Sage و Springer چهل مقاله معتبر در خصوص شاخصهای ارزیابی میزان آمادگی و بلوغ بنگاه‌ها برای مواجه و پیاده‌سازی صنعت ۰.۴ استخراج و مورد بررسی قرار دادند. سپس از این تعداد، 16 مقاله مرتبط انتخاب و پس از بررسی تطبیقی شاخصهای پیشنهادی برای ارزیابی میزان آمادگی و بلوغ متناسب با بنگاه‌ها و شهرک‌های صنعتی ایران مستخرج از مطالعات مرتبط و پنل خبرگی ارائه و با استفاده از دیمتل و مدل‌سازی تفسیری ساختاری (32ISM) مدل فرایندی آزمایش و اعتبارسنجی اولیه ساختار و محتوای شاخص‌ها و قابلیت اجرای آن در محیط‌های عملیاتی واقعی ارائه شد. در نهایت، این پژوهشگران «محیط‌زیست هوشمند»، «سیستم حمل‌ونقل و ارتباطات هوشمند»، «منابع انسانی هوشمند»، «استراتژی»، «مديريت لجستیک»، «هوشمندی کسب‌وکار»، «سیستم ايمنی و بهداشت»، «هماهنگی استراتژيک» و «فرهنگ دوسوتوانی» را از مهم‌ترین ابعاد مدل آمادگی صنعت0. 4 برشمرده و شاخصهای آنها را نیز ارائه نمودند.
روش‌شناسی
هدف از انجام پژوهش حاضر معرفی و ارزیابی مدلهای آمادگی سازمان برای ورود به صنعت0. 4 است. روش پژوهش، مبتنی بر روش نظام‌مند مرور ادبی33 ترن فیلد34 و همکاران (2003) و سونی و نایل35 (2019) بوده که در شکل 2 قابل‌مشاهده است.
شکل 2. فرایند انجام پژوهش
مرحله اول- منابع داده
در مرحله اول، پس از تعریف هدف و قلمرو پژوهش، جستجو در پایگاه‌های معتبر علمی از جمله Science Direct، Emerald، Google Scholar، Springer، Taylor & Francis و وب‌سایت‌های رسمی شرکت‌های مشاوره دانش‌بنیان بین‌المللی در زمینه صنعت0. 4 صورت‌گرفته است. کلمات کلیدی مورداستفاده برای جستجوی در پایگاه‌های داده عبارتند از: انقلاب صنعتی چهارم، صنعت 0. 4، مدل آمادگی صنعت0. 4، آمادگی سازمانی صنعت 0. 4، فناوریهای صنعت 0. 4، فناوریهای دیجیتال و تحول دیجیتال.
مرحله دوم- غربالگری
در پژوهش حاضر، به‌منظور غربالگری مقالات یک پروتکل مرور ادبیات برای محدودکردن خطای سیستماتیک و سوگیری در غربالگری مقالات ایجاد شد. این پروتکل، دامنه، استراتژی و روش استخراج داده‌ها را به‌منظور بررسی، توضیح میدهد (پوپای و همکاران36،2006). اولین گام، جستجوی گسترده ادبیات برای یافتن چکیده مقالاتی بود که معیارهای غربالگری در عنوان یا چکیده مقاله را داشته باشند. عناوین و چکیده‌ها به‌منظور حذف موارد نامرتبط و تکراری تجزیه‌وتحلیل شدند. به‌این‌ترتیب، تعداد 71 مقاله مرتبط در حوزه صنعت 0. 4 بررسی گردید و سپس 19 مدل آمادگی انقلاب صنعتی چهارم استخراج شد. در نهایت، هشت مدل آمادگی سازمان برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم با بیشترین میزان اهمیت و ارتباط با موضوع پژوهش و همچنین فراوانی، از بین مدلها انتخاب شدند.
مرحله سوم. تحلیل داده
به‌منظور تحلیل داده‌ها و ارزیابی مدلهای آمادگی صنعت 4.0، از روش پیشنهادی گوکالپ و همکاران ( 2017) استفاده شده است. در این روش، شش معیار به شرح جدول زیر مورداستفاده قرار گرفته‌اند.
جدول 3. معیارهای ارزیابی و تعاریف آنها (گوکالپ و همکاران، 2017)
معیار | معیار ارزیابی | تعریف معیار |
C1 | تناسب مدل باهدف | سطح تناسب مدل آمادگی مورد ارزیابی از نظر اندازه‌گیری سطح آمادگی انقلاب صنعتی چهارم |
C2 | کامل‌بودن ابعاد | سطح کامل‌بودن ابعاد مدل آمادگی از نظر پرداختن به جنبه‌های اصلی انقلاب صنعتی چهارم |
C3 | توجه به جزئیات ابعاد مدل | سطح پرداختن به جزئیات هر بعد از مدل آمادگی انقلاب صنعتی چهارم |
C4 | تعریف ویژگیهای اندازه‌گیری ابعاد | آیا مدل آمادگی، ویژگیهای شاخصهای اندازه‌گیری را ارائه می‌نماید یا خیر؟ |
C5 | شرح روش اندازه‌گیری | آیا مدل آمادگی، توصیفی از روش ارزیابی ارائه میدهد؟ |
C6 | عینیت روش ارزیابی | سطح عینیت روش ارزیابی میزان آمادگی، تعاریف ویژگی‌ها، شیوه‌ها و هر سطح از آمادگی باید بدون ابهام توضیح داده شود و سطح آمادگی کلی باید به‌درستی، تعداد سؤالاتی که به آنها پاسخ مثبت داده شده است را منعکس نماید. |
تحلیل داده‌ها
در پژوهش حاضر مدلهای آمادگی سازمان برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم بر اساس 6 معیار زیر، ارزیابی و در نتیجه نقاط قوت و ضعف آن مشخص میشود. میزان تحقق اهداف توسط مقدار امتیاز معیارها ارزیابی میشود که عبارتند از:
معیارهای ارزیابی مدل آمادگی که بین 86 تا 100درصد به اهداف تحقیق نزدیک بودند با نماد FA37 به معنی «کاملاً دست‌یافته» نشان داده می‌شوند.
معیارهای ارزیابی مدل آمادگی که بین 51 تا 85 درصد به اهداف تحقیق نزدیک بودند با نماد LA38 به معنی «تا حد زیادی دست‌یافته» نشان داده می‌شوند. معیارهای ارزیابی مدل آمادگی که بین 16 تا 50 درصد به اهداف تحقیق نزدیک بودند با نماد PA39 به معنی «تا حدی دست‌یافته» نشان داده می‌شوند.
معیارهای ارزیابی مدل آمادگی که بین 0 تا 15درصد به اهداف تحقیق نزدیک بودند با نماد NA40 به معنی «کاملاً دست نیافته» نشان داده می‌شوند.
در ادامه از نظر 3 نفر از اساتید دانشگاهی که متخصص در حوزه صنعت0. 4 بودند، استفاده گردید و از آنها خواسته شد تا 8 مدل آمادگی انقلاب صنعتی چهارم را بر اساس معیارهای ارزیابی جدول 3 بررسی و نظراتشان را اعلام نمایند. نتایج ارزیابی مدلها بر اساس میانگین نظرات خبرگان در جدول 4 آمده است.
جدول 4. نتایج ارزیابی مدلهای آمادگی سازمان برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم
مدل | معیارهای ارزیابی مدل آمادگی سازمان برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم | جمع امتیاز | رتبه مدل | |||||
C1 | C2 | C3 | C4 | C5 | C6 | |||
RM1 | 90FA | FA 86 | 92 FA | 97 FA | 98 FA | 98 FA | 561 | 1 |
RM2 | 90 FA | 86 FA | 97 FA | 97 FA | 88 FA | 90 FA | 548 | 2 |
RM3 | 75LA | 78 LA | 90 FA | 30PA | 50 PA | 90 FA | 413 | 6 |
RM4 | 50 PA | 78 LA | 90 FA | 35 PA | 15NA | 15NA | 283 | 8 |
RM5 | 98 FA | 95 FA | 95 FA | FA 95 | 15 NA | 25 PA | 423 | 5 |
RM6 | 92 FA | 88 FA | 50 PA | 97 FA | 97 FA | 20 PA | 444 | 4 |
RM7 | 95 FA | 90 FA | FA 95 | 15 NA | LA 85 | 22 PA | 402 | 7 |
RM8 | 97 FA | 92 FA | 98 FA | 50 PA | 95 FA | 50 PA | 482 | 3 |
وضعیت مدلهای آمادگی صنعت 4.0 به تفکیک معیارهای ارزیابی
1-معیار تناسب مدل باهدف
در این معیار، مدل RM8 باتوجه‌به پرداختن به جنبه‌های محصول، تولید، خدمت، مشتریان، قیمت‌گذاری، یکپارچگی افقی و عمودی، زمان واقعی در عملیات مختلف، سیستم‌ها و فناوریهای صنعت0. 4، مدیریت ریسک، مالکیت معنوی، کارکنان، سرمایه‌گذاری در صنعت0. 4 و استراتژی‌ها در کنار مدل RM5 دارای بیشترین امتیاز برای معیار «تناسب باهدف» به‌منظور سنجش آمادگی صنعت0. 4 هستند. مدلRM5 نسبت به مدل RM8 مختصرتر بوده ولی به جنبه‌های پایداری و محیط‌زیست پرداخته است. به‌علاوه مدلهایRM1، RM2، RM6وRM7 در دسته FA یا «کاملاً دست یافته» قرار دارند و مدلRM3 در دستهLA یا «تا حد زیادی دست‌یافته» بوده و در نهایت مدلRM4 با کمترین امتیاز در این معیار، در دسته PA یا «تاحدی دست‌یافته» است.
2-معیار کامل‌بودن ابعاد
در این معیار، مدلRM5 باتوجه‌به برخورداری از ابعاد زیر ساختی، خرد و کلان سازمان و ابعاد پژوهشی، زیست‌محیطی و پایداری بالاترین امتیاز را در معیار «کامل‌بودن ابعاد» از نظر پرداختن به جنبه‌های اصلی انقلاب صنعتی چهارم دارا بوده و بعد از آن مدلهای RM8، RM7،RM6، RM1وRM2 با فاصله اندکی و در دستهFA یا «کاملاً دست‌یافته» قرار دارند. به‌علاوه، مدلهایRM3وRM4 با امتیاز کمتر و در دستهLA یا «تا حد زیادی دست‌یافته» هستند.
3-معیار توجه به جزئیات ابعاد مدل
در این معیار، مدلRM8 باتوجه‌به برخورداری از جزئیات جامع هر بعد برای سنجش میزان آمادگی انقلاب صنعتی چهارم، امتیاز 98 را کسب نموده و با امتیاز بسیار نزدیک، مدلRM2 پس از آن قرار دارد. در ادامه، مدلهای RM5، RM7، RM1،RM3 و RM4 در دستهFA یا «کاملاً دست‌یافته» قرار داشته و فقط مدل RM6 یا برخورداری از سطح «تا حد زیادی دست‌یافته» در پرداختن به جزئیات، در دسته LA قرار گرفته است. درکل 7 مدل از 8 مدل مورد ارزیابی، با کسب امتیاز بالا در این معیار، در دستهFA یا «کاملاً دست‌یافته» بوده و فقط مدلRM6 با کسب امتیاز 50 در دسته «تاحدی دست‌یافته» یاPA قرار دارد.
4-معیار تعریف ویژگیهای اندازه‌گیری ابعاد
در این معیار، مدلهایRM1، RM2،RM6 و سپس RM5با پرداختن به تعاریف دقیق ویژگیهای اندازه‌گیری ابعاد مدل امتیاز بسیار بالایی کسب نموده و در دستهFA یا «کاملاً دست‌یافته» قرار دارند. از طرفی، مدلهایRM8،RM3 وRM4 با امتیاز بسیار کمتر، به ترتیب در دسته PA یا «تاحدی دست‌یافته» بوده و مدل RM7 تعاریف ویژگیهای اندازه‌گیری ابعاد را ارائه ننموده و در دسته NA یا «کاملاً دست نیافته» قرار گرفته است.
5-معیار شرح روش اندازه‌گیری
در این معیار، مدلRM1 با توصیف جامع و دقیق از روش ارزیابی، امتیاز 98 را کسب نموده و پس از آن مدلهایRM6 وRM8 با امتیازهای 97 و 95 و با فاصله از آنها، مدل RM2 در دسته FA یا «کاملاً دست یافته» قرار دارند. مدلRM7 در دستهLA و مدلRM3 در دستهPA هستند. از طرفی مدلهایRM4 و RM5 با کسب امتیاز 15، در دسته NA یا «کاملاً دستنیافته» قرار گرفته‌اند.
6-معیار عینیت روش ارزیابی
در این معیار، مدلRM1 با توصیف جامع و دقیق از روش ارزیابی میزان آمادگی، تعاریف ویژگی ها، شیوه ها و هر سطح از آمادگی و همچنین نمایش درست و واقعی سطح آمادگی کلی بر اساس سوال های مدل، امتیاز 98 را کسب نموده و پس از آن مدلهایRM2 وRM3 با امتیاز 90، در دستهFA یا «کاملا دست یافته» قرار دارند. از طرفی، با فاصله امتیاز زیاد، مدل های RM5،RM6،RM7 وRM8 در در دسته PA یا «تاحدی دست یافته» و مدلRM4، در دستهNA یا «کاملا دست نیافته» قرار گرفتند.
بحث و نتیجهگیری
ازآنجایی‌که انقلاب صنعتی چهارم، هنوز در مراحل اولیه توسعه خود است، ضروری است که ساختار و روش پیاده‌سازی، به طور خاص و به‌وضوح برای صنعت 4.0 تعریف شود. این مسأله به‌ویژه برای صنایع کشور ما که در مراحل نخستین ورود به صنعت 4.0 هستند، حایز اهمیت بسیار است؛ بنابراین، پژوهش حاضر باهدف معرفی و ارزیابی مدلهای آمادگی صنعت 4.0، سعی در تعیین مهم‌ترین ابعاد آمادگی سازمانها برای تسهیل مراحل پیاده‌سازی و بهره‌مندی از مزایای صنعت 4.0 را داشته است. براین‌اساس، ادبیات به طور سیستماتیک بررسی شده تا در مورد مطالعات موجود مرتبط با مدلهای آمادگی صنعت 4.0، اطلاعاتی حاصل شود. در نتیجة بررسی، 8 مدل معرفی شده‌اند و با مقایسه ویژگیهای مدلها بر اساس مجموعه‌ای از معیارهای از پیش تعریف‌شده شامل «تناسب مدل با هدف»، «کامل‌بودن ابعاد»، «توجه به جزئیات ابعاد»، «تعریف ویژگیهای اندازه‌گیری ابعاد»، «شرح روش اندازه‌گیری» و «عینیت روش ارزیابی» مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته‌اند. اگرچه هیچ یک از مدلها، تمام معیارهای مورد انتظار را برآورده نمی‌کنند و نیاز به بهبود دارند، یافته‌ها نشان میدهد که مدل آمادگی IMPULS (2015)، با امتیاز 561، در رتبة اول و مدل ترستنجاک و اوپتوک (2020) با امتیاز 283 در رتبه هشتم قرار دارد.
به‌این‌ترتیب، این پژوهش، سازمانها را در شناخت مدلهای آمادگی صنعت 4.0 و انتخاب بهترین مدل برای پیاده‌سازی و ورود به این انقلاب صنعتی یاری می‌رساند. مدلهای آمادگی صنعت 4.0 نقش قابل‌توجهی در دستیابی سازمانها به مزایایی همچون استانداردسازی در توسعه، کیفیت بالاتر، انعطاف‌پذیری بیشتر، بهبود مستمر، و افزایش قابلیت رقابت جهانی ایفا میکنند.
لازم به ذکر است که رتبه‌بندی مدلها در این پژوهش، باتوجه‌به نظر خبرگان منتخب صورت‌گرفته و این رتبه‌بندی با تغییر نمونه خبرگان، ممکن است تغییر کند. همچنین، مدلهای معرفی شده در این پژوهش، از لحاظ تجربی اعتبارسنجی نشده‌اند؛ بنابراین به پژوهشگران آتی پیشنهاد میشود با یک مطالعه موردی، اعتبارسنجی سودمندی و کاربرد مدلهای بلوغ انجام شود. ارائه نقشة راه و راهنمایی جامع برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم، می‌تواند موضوع پژوهش دیگری برای علاقهمندان باشد.
منابع
عارف، محمدرضا؛ جعفرنژاد، احمد و کیانیبختیاری، ابوالفضل. (1398). ارائه چارچوب مناسب (شاخصهای ترکیبی) ارزیابی آمادگی بنگاه‌ها و شهرک‌های صنعتی برای پیاده‌سازی مولفه‌های بنیادین انقلاب صنعتی چهارم و توسعه سرمایه‌گذاری. دانش سرمایه‌گذاری،8(31)، 23-48.
- Ansari, I., Barati, M., Sadeghi Moghadam, M.R., and Ghobakhloo, M. (2023), An Industry 4.0 readiness model for new technology exploitation. International Journal of Quality & Reliability Management, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/IJQRM-11-2022-0331.
- Axmann, B., Harmoko, H. (2020). Industry 4.0 Readiness Assessment: Comparison of Tools and Introduction of New Tool for SME. Technical Journal, 14(2), 212- 217.
- Basl, J. (2017). Pilot study of readiness of Czech companies to implement the principles of Industry 4.0.
- Burke, L.A., Hutchins, H.M. (2007). Training transfer: an integrative literature review. Human Resource Development Review, 6(3), 263-296.
- Conti, M., Passarella, A., and Das, S.K. (2017). The Internet of People (IoP): a new wave in pervasive mobile computing. Pervasive and Mobile Computing, 41(1), 1-27.
- Ding, B. (2018). Pharma Industry 4.0: literature review and research opportunities in sustainable pharmaceutical supply chains. Process Safety and Environment Protection, 119, 115-130.
- Doshi, A., Smith, R.T., Thomas, B.H., and Bouras, C. (2017). Use of projector based augmented reality to improve manual spot-welding precision and accuracy for automotive manufacturing. The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 89(5-8), 1279-1293.
- Ghobakhloo, M. (2018). The future of manufacturing industry: a strategic roadmap toward Industry 4.0. Journal of Manufacturing Technology Management, 29(1), 910-936.
- Govindan, K., Arampatzis, G. (2023). A framework to measure readiness and barriers for the implementation of Industry 4.0: A case approach. Electronic Commerce Research and Applications, 59, 101249.
- Hajoary, P. N. (2023). Industry 4.0 Maturity and Readiness- A case of a Steel Manufacturing Organization. Procedia Computer Science, 217, 614–619.
- Janev, V., Vraneš, S. (2011). Applicability assessment of semantic web technologies. Information Processing & Management, 47(4), 507-517.
- Kocian, J., Tutsch, M., Ozana, S., and Koziorek, J. (2012). Application of modeling and simulation techniques for technology units in industrial control. Frontiers in Computer Education, Springer, Heidelberg, 491lu-499.
- Monostori, L. (2014). Cyber-physical Production Systems: Roots, Expectations and R&D Challenges. Procedia CIRP, 17, 9-13.
- Nick, Gábor., Kovács, Tibor., Kő, Andrea., and Kádár, Botond. (2021). Industry 4.0 readiness in manufacturing: Company Compass 2.0, a renewed framework and solution for Industry 4.0 maturity assessment. Procedia Manufacturing, 54, 39-44.
- Nolin, J., Olson, N. (2016). The internet of things and convenience. Internet Research, 26(2), 360-376.
- Popay, J., Roberts, H., Sowden, A., Petticrew, M., Arai, L., Rodgers, M., Britten, N., Roen, K., and Duffy, S. (2006). Guidance on the conduct of narrative synthesis in systematic reviews. a Product from the ESRC Methods Programme Version, Institute of Health Research Lancaster, 1, 1-92.
- Pulevska-Ivanovska, L., N. Kaleshovska. (2013). Implementation of eSupply Chain Management. TEM Journal, 2(4), 314-322.
- Schwab, K. (2017). The Fourth Industrial Revolution. New York: Crown Business.
- Schumacher, A., Erol, S., and Sihn, W. (2016). A maturity model for assessing Industry 4.0 readiness and maturity of manufacturing enterprises. Procedia CIRP, 52, 161-166.
- Smith, K.B., Profetto-McGrath, J., and Cummings, G.G. (2009). Emotional intelligence and nursing: an integrative literature review. International Journal of Nursing Studies, 46(12), 1624-1636.
- Sony, M., Naik, S. (2019). Key ingredients for evaluating Industry 4.0 readiness for organizations: a literature review. Benchmarking: An International Journal, 27(7), 2213-2232
- Tapscott, D., Tapscott, A. (2016). Blockchain Revolution: How the Technology Behind Bitcoin is Changing Money, Business, and the World. New York: Penguin.
- Tripathi, S. Gupta, M. (2021). A holistic model for Global Industry 4.0 readiness assessment. Benchmarking: An International Journal, 28(10), 3006-3039.
- Trstenjak, M., Opetuk, T. (2020). Industry 4.0 Readiness Factor Calculation and Process Planning: State-of-the-Art Review. Transactions of FAMENA, 44(3), 1-22.
- Yew, A., Ong, S., and Nee, A. (2016). Towards a Griddable distributed manufacturing system with augmented reality interfaces. Robotics and Computer-Integrated Manufacturing, 39(1), 43-55.
[1] 1-دانشجوی دکتری گروه مدیریت، واحد نجفآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجفآباد، ایران
[2] 2-استادیار گروه مدیریت، واحد نجفآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجفآباد، ایران (نویسنده مسؤول)
barati_masoud@yahoo.com
[3] 3- دانشیار گروه مدیریت عملیات و علوم تصمیم، دانشکدگان مدیریت، دانشگاه تهران
4-Division of Industrial Engineering and Management, Uppsala University, Sweden
تاریخ وصول: 22/5/1402 تاریخ پذیرش: 29/6/1402
[5] 1- Monostori
[6] 2- Nolin and Olson
[7] 3- Ghobakhloo
[8] 4- Ding
[9] 5- Ansari et al
[10] - Internet of things
[11] - Cyber Physical Systems
[12] - Could computing
[13] - Big data
[14] - Additive manufacturing
[15] - Pulevska
[16] - Tapscott and Tapscott
[17] - Schwab
[18] - Basl
[19] 5- Schumacher
[20] 1-The University of Warwick
[21] - Trstenjak & Opetuk
[22] - Nick
[23] -Tripathi & Gupta
[24] - Hajoary
[25] - Govindan and Arampatzis
[26] 1-End-to-End
[27] 1- Axmann and Harmoko
[28] 2- Strengths, Weaknesses, Opportunities, and Threats
[29] 3 - Enterprise Resource Planning
[30] 1 - Gökalp
[31] - Rout and Tuffley
[32] - Interpretive Structural Modeling
[33] - Systematic Literature Review
[34] - Tranfield
[35] - Sony and nail
[36] 1- Popay et al
[37] 1- Fully achieved
[38] 2- Largely achieved
[39] 3- Partially achieved
[40] 4- Not achieved