خشونت و شکنجه در عصر سلجوقی

محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی

امید بهرامی نیا ^{1 *}

1 - ندارد

تاریخ دریافت : 1392/03/21 تاریخ پذیرش : 1392/05/21 تاریخ انتشار : 1392/06/01

کلید واژه: سلجوقیان, تاریخ شکنجه در ایران, خشونت در عصر سلجوقی,

چکیده مقاله :

در این نوشتار نویسنده به یکی از جنبه‌های مهم حوادث عصر سلجوقی در ایران، یعنی خشونت‌ها و شکنجه‌ها و سخت‌کشیها پرداخته است. سلجوقیان که از صحرانشینی و بیابان‌گردی به حکومت رسیده بودند، به اقتضای خلق و خوی بیابانی و خاستگاه غیر مدنی خویش، در تعامل با دیگران خشونت‌های بی‌اندازه روا می‌داشتند ودر برخورد با محکومان و مغلوبان آموزه‌های دینی را در نظر نمی‌آوردند. در واقع آنان با این که در منابع کلاسیک و در پژوهش‌های آکادمیک در شمار گروه‌های سنت‌گرا و به اصطلاح راست دین شمرده شده‌اند، در عمل نه تنها به راه دین نمی‌رفتند که بر عکس، حقوق آدمیان را بر خلاف تأکیدات شریعت بی‌پروا زیر پا می‌نهادند. این سخت‌کشی‌ها و تعذیب‌ها و رفتارهای غیر انسانی البته فقط از جانب حاکمان سلجوقی اعمال نمی‌شد بلکه گروه‌های رقیب و سایر بازیگران عرصه‌های سیاست در آن عصر، از جمله فدائیان اسماعیلی هم آلوده چنین رفتارهای خشونت باری بوده‌اند.

چکیده انگلیسی:

This research refers to an important aspect of the events which occurred in Seljukid era in Iran: violence, torture and hard killing. Seljukid who obtained to power from nomadism  utilized lots of torture and violence and did not observe the religious rules in interacting and dealing with others because of their nomadic temperament and their non-civil origin. They, in fact, despite standing in traditionalist groups and so called orthodox in Academic researches, neither practiced the religious rules, nor regarded the rights of people. These hard killings, tortures and inhumane behaviors, of course, did not perform just by Seljuk king, but also the competing groups and other players in the political field of their era, like Ismaili devotees, committed such violent acts.  

منابع و مأخذ:

ابن اثیر جزری، عزالدین ابوالحسن، الکامل فی التاریخ، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتب العربیّة، 1422هـ .

ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمان، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیّة، 1412هـ .

ابن حجر عسقلانی، حافظ احمد، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، به کوشش عبدالرحمان بن ناصر البرّاک، ریاض، دارالطّباعة للنشر و التوزیع، 1429هـ .

ابن خلکان، شمس الدین احمد، وفیات الأعیان و انباء ابناء الزمان، به کوشش احسان عباس، بیروت، دار صادر، بی تا.

ابن کثیر، ابوالفداء، البدایة و النّهایة، بیروت، دارالفکر، 1407هـ .

اشپولر، برتولد، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ج2، ترجمه مریم میر احمدی، تهران، علمی و فرهنگی، 1377ش.

اصفهانی، عمادالدین محمد، تاریخ دولة آل سلجوق، به کوشش یحیی مراد، بیروت، دارالعلمیّة، 1425هـ .

بازرگان، مهدی، گمراهان، تهران، مهدی بازرگان، 1362ش.

باسورث، کلیفورد ادموند، «ایران شرقی در آستانه تهاجمات ترکان»، تاریخ ایران پژوهش کمبریج، ج5، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر،1381ش.

همو، تاریخ غزنویان، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، 1381ش.

همو، سلسله‌های اسلامی جدید، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، 1381ش.

بنداری اصفهانی، فتح بن علی، تاریخ سلسله سلجوقی: زبدة النصرة و نخبة العصرة، ترجمه محمد حسین جلیلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 2536 شاهنشاهی.

جزیری، عبدالرحمان، الفقه عی مذاهب الأربعة، بیروت، دارالکتب العلمیّة، 1424هـ.

جوینی، عطاملک، تاریخ جهانگشای جوینی، به کوشش سید شاهرخ موسویان بر اساس تصحیح علامه قزوینی، تهران، دستان، 1386ش.

حسینی یزدی، محمد بن عبدالله، العراضة فی الحکایة السّلجوقیّة، به کوشش مریم میر شمسی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر افشار، 1388ش.

خلعتبری، الهیار و محبوبه شرفی، تاریخ خوارزمشاهیان، تهران،  سمت، 1381ش.

راوندی، ابوبکر نجم الدین محمد، راحة الصّدور و آیة السّرور فی تاریخ آل سلجوق، به کوشش محمد اقبال و مجتبی مینوی، تهران، امیرکبیر، 1364ش.

ربیعی، ناصر و احمد راهروخواجه، تاریخ زندان در عصر قاجار و پهلوی، تهران، ققنوس، 1390ش.

سیوطی، جلال الدین عبدالرحمان، تاریخ الخلفا، بیروت، دار ابن حزم، 1424هـ .

شالجی، عبود، موسوعة العذاب، بیروت، الدار العربیة للموسوعات، بی تا.

صفی، امید، سیاست/دانش در جهان اسلام: همسویی معرفت و ایدئولوژی در عصر سلجوقی، ترجمه مجتبی فاضلی، تهران، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1389ش.

صلابی، علی محمد، دولة السلاجقة و بروز مشروع اسلامی لمقاومة التغلغل الباطنی و الغزو الصلیبی، قاهرة، مؤسسة اقرأ للنشر و التوزیع، 1427هـ .

طباطبایی، سید جواد، خواجه نظام الملک طوسی، تبریز، ستوده، 1385ش.

علوی، هادی، من تاریخ التعذیب فی الإسلام، دمشق، دارالمدی للثقافة و النشر، 2004م.

غفاری فرد، عباسقلی، تاریخ سخت‌کشی، تهران، نگاه، 1389ش.

فوکو، میشل، مراقبت و تنبیه: تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نی، 1387ش.

کاظم بیگی، محمد علی، «ابن عطاش»، دبا، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1370ش.

کسایی، نورالله، مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن، تهران، امیرکبیر، 1374ش.

لسترنج، گی، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران، علمی و فرهنگی، 1377ش.

لمبتون، آن کاترین، «ساختار درونی امپراتوری سلجوقی»، تاریخ ایران پژوهش کمبریج، ج5، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیر کبیر،1381ش.

لوئیس، برنارد، فداییان اسماعیلی، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1371ش.

متز، آدام، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران، امیرکبیر، 1364ش.

موریس، نوروال و دیوید ج.روتمن، سرگذشت زندان: روش مجازات در جامعه غرب، ترجمه پرتو اشراق، تهران، ناهید، 1390ش.

نیشابوری، ظهیرالدین، سلجوقنامه، تهران، کلاله خاور، 1332ش.

هاجسن، مارشال، «دولت اسماعیلی» تاریخ ایران، پژوهش دانشگاه کمبریج، ج5، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، 1381ش.

همو، فرقه اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، علمی و فرهنگی، 1378ش.

یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی، 1371ش.