رسالۀ فی [توضیح اشکال] الاسطرلاب الکری: بررسی رساله ای مجهول المؤلف درباره اسطرلاب کروی

محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی

سید جمال lموسوی ¹ , سید محمّد مظفّری ²

1 - ندارد
2 - ندارد

تاریخ دریافت : 1388/09/25 تاریخ پذیرش : 1388/11/25 تاریخ انتشار : 1388/12/01

کلید واژه: اسطرلاب, اسطرلاب کروی, آلات نجومی, تاریخ نجوم اسلامی,

چکیده مقاله :

این مقاله به بررسی رساله‌ای مجهول المؤلّف به نام فی توضیح اشکال الأسطرلاب الکری می پردازد. مؤلف رساله به تصریح خود، سازنده اسطرلاب بوده و بنابراین، اسطرلاب کروی تشریح شده در متن این رساله احتمالا مبتنی بر نمونه ساخته شده او بوده که بنابراین احتمال، امکان مقایسه آن را با دو نمونه برجای مانده از اسطرلاب های کروی دوران اسلامی فراهم می‌آورد. با این مقایسه و نیز برخی شواهد، این فرضیّه مهمّ توسّط مؤلفان مطرح گردیده که رساله مذکور در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم نگاشته شده است. این فرضیّه دست کم با سه دلیل تأیید می‌گردد. افزون بر این، برخی نکات جالب مربوط به ریشه شناسی اسطرلاب، نحوه کاربرد ابزار،... نیز در این مقاله بررسی می شود.

چکیده انگلیسی:

This article is to survey an anonymous treatise entitled fi [TawziḥAshkal] al-Usṭurlab al-Kuriy. The author, according to himself, wasan astrolabe maker; therefore, his description of the spherical astrolabeis probably based on a sample made by him. On the basis of thecomparison of this astrolabe with two other extant sphericalastrolabes, and according to some evidences, authors of this articleconcluded that this treatise is written in late sixth and early seventhcentury. There are at least three reasons for this claim. Furthermore,this article examines some interesting points about the etymology ofastrolabe, its usage, etc.