تعامل حیات فکری و سیاسی در دوره امویان

محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی

پروین ترکمنی آذر ¹

1 - ندارد

تاریخ دریافت : 1388/02/02 تاریخ پذیرش : 1388/03/12 تاریخ انتشار : 1388/12/01

کلید واژه: امویان, اهل حدیث, مرجئه, جبریون, قدریان,

چکیده مقاله :

اندیشمندان در طول تاریخ، نقش مؤثری در حیات سیاسی جوامع داشته اند. به همین جهت حکومتگران با آگاهی از نقش و جایگاه مهم آنان، برای سهولت سلطه بر جامعه و کسب مقبولیت و مشروعیت، تعامل با اندیشمندان و همراه ساختن حیات فکری جامعه را با حکومت ضروری می دانسته اند؛ امّا این تعامل دوجانبه همیشه به سود طبقه حاکم نبوده، بلکه گاهی تفکر گروهی از اندیشمندان در مقابله با حکومتگران، موجب تضعیف یا حتی سقوط آنان گردیده است. مقاله حاضر، تعامل حکومتگران اموی و اندیشمندان جامعه را بررسی می کند و چگونگی شکل گیری، هدف و تاثیر گذاری هر یک از گروه های فکری مانند اهل حدیث، مرجئه، جبریون و قدریه را در دوره امویان تبیین می نماید و مدلل می سازد که اندیشمندان جامعه اسلامی درتعامل با خلفای اموی یکسان عمل نکرده اند. چنان که گروهی از اندیشمندان در خدمت خلفای اموی قرار گرفته و به ابزاری برای توجیه حکومت آنان تبدیل شدند، و در مقابل، گروهی دیگر به نقد خلفا و خلافت اموی پرداختند و منشا تغییر و تحولاتی در جامعه اسلامی گردیدند.

چکیده انگلیسی:

Throughout the history, scholars have had an influential role on thepolitical life of societies. Being aware of their important role andposition, rulers have deemed it necessary to have interaction withscholars, to get acceptability & legitimacy and to make the intellectuallife of the society follow the state, in order to dominate society easily.However, this interaction was not all the time beneficial for the state,but, sometimes, scholars’ confrontation with rulers led to theirweakness and even their fall. This article investigates the interactionbetween the Umayyads and scholars, and indicates the establishment,goals and influences of some of these intellectual schools likeTraditionists, Procrastinators (Murji’ites), Necessitarians and Freewillers(Qadarites), and demonstrates that these scholars have notacted in the same way: some of them were at Umayyad’s service, tojustify their right to rule; while others criticized Caliphate, in general,and Umayyads’ Caliphate, in particular, which led to changes anddevelopments in Islamic society.