تطور گفتمان تفویض در سده دوم هجری و طیف مفضّل بن عمر
محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی
سیدمحمدهادی گرامی
1
(ندارد)
کلید واژه: گفتمان تفویض, مفوضه, طیف مفضّل بن عمر, خطّابیه, غالیان,
چکیده مقاله :
گفتمان تفویض به معنای غلو و جریان مفوضه از موضوعاتی اند که در بررسی تاریخ اندیشه امامیهتاکنون بدانها کمتر توجه شده است. پژوهش های معدودی نیز که به این بحث پرداخته اند غالبا درچارچوبی کلامی بوده است و از بررسی تفویض و مسائل مربوط ب ه آن در بستر تاریخی اش غفلت شدهاست. این مقاله تاریخ شک لگیری و تطور گفتمان تفویض در سده دوم هجری را دنبال م یکند. پی گیریاین موضوع از نقطه آغاز آن، یعنی سده دوم هجری، نشان می دهد که گفتمان تفویض در دوره صادقینغالبا در برابر جبر به کار می رفته است. تفویض علیهماالسلام هنوز معنای معهود آن را نداشته ونگارنده در ادامه نشان م یدهد که از اواخر سده دوم هجری بود که گفتمان تفویض در جامعه شکلگرفت؛ یعنی برخی عقاید غالیانه که تا پیش از آن وجود داشت، در قالب گفتمان تفویض و اصطلاحمفوضه مطرح و صاحب هویت اجتماعی شد. این مقاله در ادامه به بررسی علل و زمینه هایی می پردازدکه موجب شد اصحاب مفضّل بن عمر یعنی مهم ترین گروه امامی که با این گفتمان پیوند یافت بهاعتقادات تفویضی متهم شوند و بعضا مفوضی خوانده شوند.
Among many studies on the history of Imāmīya, less attention hasbeen paid to the discourse of Tafwī' and Mufawwi'a. However thereare some studies which examined this issue, they investigated Tafwī'only in a polemical framework and study of Tafwī' and related issuesin a historical context did not accorded. This paper discusses theformation history of Tafwī' discourse and its evolution in the 2ndcentury AH. Investigating this discourse at the beginning of the 2ndcentury demonstrates that it did not related to the Ghuluw at the time,while it was used for issues related to djabr and Tafwī'(predestination) during the -ādiÎayn lifetimes. Although before thelate 2nd century Ghulāt was held Tafwī' notions, but author showsthat the formation of Tafwī' discourse was not in that time and it wasemerging as discourse and found a social identity at the late 2ndcentury AH. In this paper we also continue to investigate the causesthat led the Circle of Mufa''al to be charged with Tafwī' or in somecases called Mufawwi'a.