طراحی الگوی شایستگی حرفه ای معلمان آموزش زبان عربی

محورهای موضوعی :

خلود هاشم عوده الگراني ¹ , حمید سینا ^{2 *} , هادی عبدالله ³

1 - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2 - استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا ، ایران.
3 - استادیار گروه معارف، دانشگاه القادسیه،عراق.

تاریخ دریافت : 1403/04/16 تاریخ پذیرش : 1403/06/02 تاریخ انتشار : 1403/05/30

کلید واژه: معلمان, شایستگی حرفه ای, آموزش زبان عربی,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف: ارتقاء کیفیت آموزش و پرورش نیازمند وجود معلمان با صلاحیت و باانگیزه است. معلمان، به عنوان مهم‌ترین عوامل نظام آموزشی، نقش بسیار حیاتی در فرایند یادگیری دانش‌آموزان دارند. بنابراین، تقویت و بهبود معلمان و ارتقای کارکردهای آنها باید در اولویت‌های سیاست‌گذاری آموزشی قرار گیرد. هدف اصلی از انجام این پژوهش، طراحی مدل شایستگی های حرفه ای معلمان عربی و اعتباریابی آن بود.

روش شناسی پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی است و از نظر روش کیفی از نوع تحلیل مضمون بوده است که از قالب تحلیل مضمون آتراید استرلینگ(2001) استفاده شد .مشارکت کنندگان در بخش کیفی معلمان عربی و اساتید دانشگاه بغداد بود که با روش نمونه گیری هدفمند و بر اساس تکنیک اشباع نظری تعداد نمونه مورد نیاز انتخاب شد. ملاک انتخاب افراد نمونه داشتن مدرک کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی در حوزه علوم تربیتی، داشتن تجربه کافی تدریس آموزش زبان بوده است. ابزار جمع آوری اطلاعات مصاحبه نیمه ساختاریافته بوده است. شیوه تحلیل داده ها نیز شامل استخراج مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر بوده است.

یافته‌ها: تحلیل کیفی یافته ها با روش تحلیل مضمون منتهی به چهار مضمون فراگیر: خداباوری، علم باوری، خودباوری و مردم باوری شد. علاوه بر این دوازده مضمون سازمان دهنده نیز استخراج گردید.

نتیجه گیری: الگوی صلاحیت های حرفه ای معلمان آموزش زبان عربی یک الگوی چهارساحتی با تمرکز بر خدا، خود، مردم و علم می باشد که اگر معلمان در این چهار مضمون فراگیر بتوانند صلاحیت های لازم را کسب کنند می توانند عملکرد حرفه ای قابل قبولی در آموزش زبان عربی داشته باشند.

چکیده انگلیسی:

Human capital is one of the most important assets of the organization, and the success of any organization is rooted in the concepts of intelligence, knowledge, especially in management. In the literature related to this topic, there are various definitions of competencies. Improving the quality of education requires qualified and motivated teachers. Teachers, as the most important factors of the educational system, play a very vital role in the learning process of students. Therefore, strengthening and improving teachers and improving their functions should be placed in the priorities of educational policy. The main purpose of this research was to design a professional competency model for Arabic teachers and validate it

In terms of purpose, the current research is applied research, and in terms of qualitative method, it was thematic analysis, which used the theme analysis format of Atride Stirling (2001). The participants in the qualitative part were Arabic teachers and professors of Baghdad University which was selected by the purposeful sampling method and based on the theoretical saturation technique of the required number of samples. The criterion for selecting the sample people was to have a master's degree and a specialized doctorate in the field of educational sciences, and to have sufficient experience in teaching language education. The data collection tool was a semi-structured interview. The method of data analysis also includes the extraction of basic, organizing and inclusive themes.

Qualitative analysis of the findings using the theme analysis method led to four overarching themes:belief in God, belief in science, belief in self and belief in people. In addition, twelve organizing themes were also extracted

The findings of the theme analysis process based on Etride and Sterling model lead to four overarching themes namely belief in God, belief in people, belief in science and self-belief, twelve organizing themes including faith and morality, having a lesson plan, technology orientation, specialized Arabic literacy, Guidance, compassion, humility, good conduct, self-confidence and self-knowledge. Therefore, this theme of the organizer is considered as the professional qualifications of Arabic teachers. The findings of this research are largely consistent with the research results of Sharma (2017), Mouszadeh

متن کامل:



Journal of New Approaches in Educational Adminstration

ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X

Research Paper

 

Designing the Professional Competence Pattern of Arabic Language Teachers

 

  Kholood Hashem1, Hamid Sina2*, Hade Alabdola 3

1. PhD candidate in Educational Administration, Isfahan(Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran 

2. Assistant Professor, department of Educational Administration, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran 

3. Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Al-Qadisiyah University, Iraq

 

 

Received: Accepted: PP:   Use your device to scan and read the article online             DOI:       Keywords: Competence, professional competence, teachers, Arabic language education.

Abstract Introduction: Improving the quality of education requires qualified and motivated teachers. Teachers, as the most important agents of the educational system, play a very vital role in the learning process of students. Therefore, strengthening and improving teachers and improving their functions should be placed in the priorities of educational policy.The main purpose of this research was to design a professional competency model for Arabic teachers and validate it. research methodology: In terms of purpose, the current research is applied research, and in terms of qualitative method, it was thematic analysis, which used the theme analysis format of Atride Stirling (2001). The participants in the qualitative part were Arabic teachers and professors of Baghdad University which was selected by the purposeful sampling method and based on the theoretical saturation technique of the required number of samples. The criterion for selecting the sample people was to have a master's degree and a specialized doctorate in the field of educational sciences, and to have sufficient experience in teaching language education. The data collection tool was a semi-structured interview. The method of data analysis also includes the extraction of basic, organizing and inclusive themes. Findings: Qualitative analysis of the findings using the theme analysis method led to four overarching themes: belief in God, belief in science, belief in self and belief in people. In addition, twelve organizing themes were also extracted. Conclusion: The model of professional qualifications of Arabic language teachers is a four-dimensional model with a focus on God, self, people and science. Have Arabic language training.

Corresponding author: Hamid Sina Address: department of Educational Administration, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran Email: [e-mail]

Citation:,  first author, second writer, Third Author; Title(موارد قرمز را اسامی و عنوان مقاله جایگزین شود)

 

Extended Abstract

 

Introduction:

Human capital is one of the most important assets of the organization, and the success of any organization is rooted in the concepts of intelligence, knowledge, wise knowledge and competence of its human resources. In today's world, the concept of "professional competence" has become a multipurpose term that is used in various scientific fields, especially in management. In the literature related to this topic, there are various definitions of competencies. Improving the quality of education requires qualified and motivated teachers. Teachers, as the most important factors of the educational system, play a very vital role in the learning process of students. Therefore, strengthening and improving teachers and improving their functions should be placed in the priorities of educational policy. The main purpose of this research was to design a professional competency model for Arabic teachers and validate it.

research methodology

 In terms of purpose, the current research is applied research, and in terms of qualitative method, it was thematic analysis, which used the theme analysis format of Atride Stirling (2001). The participants in the qualitative part were Arabic teachers and professors of Baghdad University which was selected by the purposeful sampling method and based on the theoretical saturation technique of the required number of samples. The criterion for selecting the sample people was to have a master's degree and a specialized doctorate in the field of educational sciences, and to have sufficient experience in teaching language education. The data collection tool was a semi-structured interview. The method of data analysis also includes the extraction of basic, organizing and inclusive themes.

Findings

Qualitative analysis of the findings using the theme analysis method led to four overarching themes: belief in God, belief in science, belief in self and belief in people. In addition, twelve organizing themes were also extracted.

Conclusion

The findings of the theme analysis process based on Etride and Sterling model lead to four overarching themes namely belief in God, belief in people, belief in science and self-belief, twelve organizing themes including faith and morality, having a lesson plan, technology orientation, specialized Arabic literacy, Guidance, compassion, humility, good conduct, self-confidence and self-knowledge. Therefore, this theme of the organizer is considered as the professional qualifications of Arabic teachers. The findings of this research are largely consistent with the research results of Sharma (2017), Mouszadeh and Adli (2009), Gurbannejad and Eisa Khani (2016). Sharma (2017) mentions a set of moral and spiritual competences that include topics such as trustworthiness, honesty, justice-oriented, attention to values, keeping promises. Musa Zadeh and Adli have also pointed to components such as piety, belief in the afterlife, not belonging to this world, and remembrance of God. Gurbannejad and Issa Khani have mentioned the components of decisiveness, courage, honesty, truthfulness, simplicity, and humility.

دوماهنامه علمی پژوهشی – رهیافتی نو در مدیریت آموزشی

شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723

مقاله پژوهشی

طراحي الگوی شايستگي حرفه اي معلمان آموزش زبان عربی

خلود هاشم عوده ، حمید سینا 2* هادی العبدالله3

1. دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد اصفهان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. 

2. استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا ، ایران.

3. استادیار  گروه معارف، دانشگاه القادسيه، عراق.

 

چکیده مقدمه و هدف: ارتقاء کیفیت آموزش و پرورش نیازمند وجود معلمان با صلاحیت و باانگیزه است. معلمان، به عنوان مهم‌ترین عوامل نظام آموزشی، نقش بسیار حیاتی در فرایند یادگیری دانش‌آموزان دارند. بنابراین، تقویت و بهبود معلمان و ارتقای کارکردهای آنها باید در اولویت‌های سیاست‌گذاری آموزشی قرار گیرد. هدف اصلی از انجام این پژوهش، طراحی مدل شایستگی های حرفه ای معلمان عربی  و اعتباریابی آن بود. روش شناسی پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی است و از نظر روش کیفی از نوع تحلیل مضمون بوده است که از قالب تحلیل مضمون آتراید استرلینگ(2001) استفاده شد .مشارکت کنندگان در بخش کیفی معلمان عربی و اساتید دانشگاه بغداد بود که با روش نمونه گیری هدفمند و بر اساس تکنیک اشباع نظری تعداد نمونه مورد نیاز انتخاب شد. ملاک انتخاب افراد نمونه داشتن مدرک کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی در حوزه علوم تربیتی، داشتن تجربه کافی تدریس آموزش زبان بوده است. ابزار جمع آوری اطلاعات مصاحبه نیمه ساختاریافته بوده است. شیوه تحلیل داده ها نیز شامل استخراج مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر بوده است. یافته­ها: تحلیل کیفی یافته ها با روش تحلیل مضمون منتهی به چهار مضمون فراگیر: خداباوری، علم باوری، خودباوری و مردم باوری شد. علاوه بر این دوازده مضمون سازمان دهنده نیز استخراج گردید. نتیجه گیری: الگوی صلاحیت های حرفه ای معلمان آموزش زبان عربی یک الگوی چهارساحتی با تمرکز بر خدا، خود، مردم و علم می باشد که اگر معلمان در این چهار مضمون فراگیر بتوانند صلاحیت های لازم را کسب کنند می توانند عملکرد حرفه ای قابل قبولی در آموزش زبان عربی داشته باشند.

تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:    از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید              DOI:     واژه­های کلیدی: شایستگی، شایستگی حرفهای، معلمان، آموزش زبان عربی

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

استناد:  نویسنده ها(نحوه نوشتن اسامی نویسنده گان حتما اول نام خانوادگی بعد نام نمونه زارع علی) ، 1400، عنوان مقاله ،دوماهنامه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی.

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه 

سرمایه‌ انسانی، جزو مهم‌ترین دارایی‌های سازمان محسوب می‌شوند و موفقیت هر سازمانی ریشه در مفاهیم هوش، دانایی، دانش خردمندانه و شایستگی نیروی انسانی آن دارد. در جهان امروز، مفهوم "شایستگی حرفه‌ای" به یک اصطلاح چند منظوره تبدیل شده است که در زمینه‌های مختلف علمی و به ویژه مدیریت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادبیات مربوط به این موضوع، تعاریف متنوعی از شایستگی‌ها وجود دارد. این تعاریف، گرچه به طور کلی به یکدیگر شبیه هستند و بیشتر بر نقش‌ها و مسئولیت‌های شغلی تمرکز دارند، اما بررسی آن‌ها نشان می‌دهد که تعریف واحد و اصطلاح‌شناسی معینی در مورد صلاحیت حرفه‌ای وجود ندارد(Heydari et al, 2019). شایستگی‌ها به عنوان یک دسته از دانش، خصوصیات، نگرش‌ها و مهارت‌های مرتبط به هم تعریف می‌شوند که تأثیر زیادی بر عملکرد افراد در شغل دارند و با عملکرد افراد در کار، همبستگی دارند. می‌توان این شایستگی‌ها را با استفاده از استانداردهای قابل قبول ارزیابی و از طریق آموزش و توسعه بهبود بخشید. در تعریف دیگر، صالحیت یک عملکرد کاملاً مؤثر درون یک حرفه است که ممکن است در دامنه‌ای از سطح اساسی کارایی، تا بالاترین سطح برتری قرار گیرد(Ghanyan and Mohammadzadeh,2019).

معلم به عنوان يكي از عناصر اساسي آموزش و پرورش نقش مؤثری در تسهيل يادگيري و اثربخشي فرآيند آموزش دارد، لذا توانايي و مهارت‌های حرفه‌اي معلم مي‌تواند برنامه را غني و ضعف و ناتواني او مي‌تواند از اعتبار و كيفيت برنامه درسي به ‌شدت بكاهد. در واقع هراندازه معلم از صلاحيت علمي و آموزشي و مهارت‌های حرفه‌اي لازم براي تدريس برخوردار باشد امكان دستيابي به هدف‌ها بيشتر می‌شود و به همين سبب امروزه توجه به كيفيت كار معلمان در رأس امور مربوط به بهبود بخشي آموزش قرار دارد، لذا لازم است كه پارادايم جديدي به ‌جای رويكرد سنتي در آموزش شكل گيرد كه ازجمله اصول و رویکرد اساسي آن آموزش مداوم و مستمر به‌ منظور تقويت مهارت‌های حرفه‌اي معلمان می‌باشد كه در اين رابطه اهميت آموزش ‌و پرورش حرفه‌اي معلمان ضرورتي انكارناپذير است (Sadikin et al, 2023).

 شایستگی به معلم کمک می‌کند تا نقش حرفه‌ای خود را به خوبی ایفا کند و هویت حرفه‌ای خود را تقویت کند. با داشتن شایستگی، معلم می‌تواند مسئولیت‌های خود را با اعتماد به نفس و کارآمدی برعهده گیرد، به دانش و مهارت‌های لازم برای تدریس و موفقیت در آموزش دانش‌آموزان دست یابد، و با ارتقاء شایستگی‌های خود، بهبود و پیشرفت در حوزه تدریس را تجربه کند. در کل، شایستگی به معلم کمک می‌کند تا به عنوان یک حرفه‌ای موفق و مؤثر شناخته شود و به توسعه حرفه‌ای و فرهنگ سازمانی مدرسه کمک کند(Fathi et al, 2023) 

معلمی یک حرفه انسانی ارجمند است که دانش، مهارت ها، ارزش ها و نگرش ها را در اختیار یادگیرندگان قرار می دهد. به عنوان یک هنر و علم تلقی می شود. به عنوان یک هنر، توانایی های تخیلی و هنری معلم موقعیت ارزشمندی را در کلاس ایجاد می کند تا دانش آموزان را قادر به یادگیری کند. به عنوان یک علم، مراحل منطقی و رویه ای را برای دستیابی به نتایج یادگیری نشان می دهد(Rajagooplan,2019) در دنیای در حال تغییر، تدریس دیگر یک کار ساده و محدود به توضیح و ساده کردن محتوا نیست، بلکه کاری است که به دانش و مهارت کافی نیاز دارد تا به فراگیران کمک کند تا یادگیری خود را به حداکثر برسانند و به یادگیرندگان مستقل و مادام العمر تبدیل شوند. امروزه «معلم نه تنها یک ارتباط‌دهنده، بلکه مدیری است که مسئولیت ایجاد محیطی مناسب برای وقوع یادگیری را دارد»(Ababio,2013) معلم آموزش مؤثر فراگیران را با مهارت های لازم برای چگونگی یادگیری و نحوه نشان دادن یادگیری خود مجهز می کند(Alsvat,2023) 

تدوين مدل شايستگي مي تواند کیفیت تدریس را ضمانت كند. كيفيت تدريس هم عامل اساسی در یادگیری دانش آموزان است. این کاتالیزوری است که استانداردهایی را برای بهبود پیشرفت دانش آموزان منتشر می کند.مربیان مسئول یادگیری دانش آموزان هستند زیرا آنها مهمترین عنصر در فرآیند آموزش هستند (Sarian and Ferni,2023) . اکثر کشورهای جهان در حال حاضر بر بازنگری آموزش معلمان زبان و تدریس به طور کلی در پاسخ به چالش‌های کنونی تمرکز می‌کنند که به دلیل طیف وسیعی از شرایط آموزشی، سیاسی، اجتماعی فرهنگی و نهادی نیازمند تلاش‌های بیشتری برای توسعه مهارت‌های دانش‌آموزان است. در مدارس دولتی ایالات متحده، معلمان آماده هستند تا به طور مؤثر برای برآورده کردن استانداردهای دولتی کار کنند. در سراسر اتحادیه اروپا، معلمان برای آموزش محتوا و یادگیری یکپارچه زبان آموزش می بینند، جایی که موضوعات به زبان خارجی به دانش آموزان آموزش داده می شود(Johnson and Glombk,2020). اخیراً، اکثر کشورهای اروپایی در سه دهه گذشته آموزش معلمان با کیفیت را در کالج‌های سطح لیسانس پذیرفته‌اند. این شامل ارائه آموزش‌های حرفه‌ای به معلمان زبان است که شامل آواشناسی و دستور زبان، روش‌شناسی زبان ، روان‌شناسی، آموزش، و شیوه‌های تدریس بازتابی می‌شود(Cited in Poolatbk,2023) .

تاکنون ماهیت دقیق دانش تدریس و صلاحیت‌های حرفه‌ای مورد نیاز برای معلمان به‌طور کامل مشخص نشده است و افراد مختلف دیدگاه‌های متفاوتی در این زمینه دارند. برای روشن‌تر شدن این موضوع، می‌توان نقطه‌نظرات و دیدگاه‌های مختلف صاحب نظران را معرفی کرد. در این راستا، با توجه به آموزه‌های اسلامی و راهنمودهای جامع این دین، می‌توان به نکات مفیدی درباره این مسئله دست یافت.در اسلام، آموزش و تربیت به عنوان یکی از اصول اساسی تلقی می‌شود که در تمامی جوانب زندگی انسان تأکید می‌شود. رویکرد اسلامی به آموزش و تربیت با توجه به اصول دینی، اخلاقی، اجتماعی و علمی به ارتقاء فردی و اجتماعی فرد و جامعه می‌پردازد. این دیدگاه اسلامی می‌تواند به ما در شناخت بهتر ماهیت دانش تدریس و صلاحیت‌های مورد نیاز معلمان کمک کند.از طرفی، برخی از بزرگان دینی اسلام، به ویژه امام علی (علیه السلام)، با تأکید بر اخلاق و عدالت در تربیت و آموزش، به ما نکات ارزشمندی را در این زمینه آموزش می‌دهند. از طرف دیگر، در قرآن کریم نیز به تأکید بر دانش، اخلاق و راهنمایی به سوی راه صحیح زندگی اشاره شده است.از این رو، با توجه به دیدگاه‌ها و آموزه‌های اسلامی، می‌توان به دستیابی به نکات علمی و تربیتی دقیق‌تر در زمینه دانش تدریس و صلاحیت‌های مورد نیاز معلمان کمک کرد(mohammad Shafie and Mirshahjafari,2016)

قرآن کریم منبع لایزال معارف زندگی در همه عرصه هاست، معلمي نيز عرصه ايست كه ذيل جهان بيني اسلامي به عنوان شغل انبياء الهي تلقي و تصور شده است، بدون شك قران و منابع اصيل احاديث و روايات مي تواند منبعي الهام بخش براي اين شغل و استخراج مولفه هاي صلاحيت هاي حرفه اي شغل معلمي باشد. بر اساس جستجوي محقق از منابع و بانك هاي اطلاعاتي متاسفانه پژوهش چنداني متمركز بر احصاء صلاحيت هاي حرفه اي معلم از منابع قران كريم و روايات اسلامي صورت نگرفته است و يك شكاف عميق پژوهشي در اين حوزه وجود دارد. همانگونه كه ذكر شد علیرغم ضرورت پژوهش در حوزه شایستگی‌های تدریس دبيران درس زبان عربي، پژوهش‌های اندکی متمركز بر احصاء مولفه هاي شايستگي حرفه اي از آيات قران كريم و روايات اسلامي صورت گرفته است. از طرفي در میان مطالعات متعدد خارجی نيز تنها تعداد کمی از آن‌ها به شایستگیهای تدریس در راستاي تدوين مدل شايستگي پرداخته اند. به نظر مي رسد هنوز درباره شایستگی‌های مبتني بر فرايند تدریس دبيران زبان عربي مولفه هاي ناشناخته اي هست كه مي توان با استناد به آيات قران كريم و روايات معصومين آن را احصاء كرد .

پیشینه پژوهشی:

ممجدین و همکاران(Momdjian et al, 2024) پژوهشی با عنوان:صلاحیت های دیجیتال معلمان در لبنان: مقایسه صلاحیت های معلمان با استانداردهای آموزشی، انجام دادند.این مطالعه چارچوب صلاحیت های دیجیتال را برای مدارس و معلمان لبنان به کار برد تا شایستگی های دیجیتال معلمان و همسویی آنها با استانداردهای وزارت آموزش و پرورش و آموزش عالی را بررسی کند. این مطالعه به روش توصیفی مقطعی انجام شد و 170 معلم ضمن خدمت در مدارس لبنان شرکت داشتند. این مطالعه نشان داد که در حالی که تمرین معلمان مدارس تمام شاخص‌های وزارت آموزش و پرورش و آموزش عالی را برآورده می‌کند، نیاز قابل توجهی به آموزش معلمان مدرسه در استفاده از ابزارها و منابع دیجیتال برای ارتقای همکاری در فرآیند یادگیری وجود دارد. یافته‌ها بر اهمیت شایستگی‌های دیجیتال در مدارس و نیاز به آموزش مداوم و حمایت از معلمان در این زمینه تاکید کرد.

كيم و وون(Kim and Kwon, 2023)در پژوهشي با عنوان استخراج مولفه هاي صلاحيت هوش مصنوعي معلمان دوره ابتدايي در مدارس كره جنوبي به اين نتيجه دست يافتند كه 22 صلاحيت مرتبط با هوش مصنوعي در ابعاد دانشي، مهارتي و عاطفي وجود دارد كه اين صلاحيت ها چارچوب عملي براي معلمان در راستاي اكتساب مهارت ها و دانش لازم براي تعليم و تربيت مبتني بر هوش مصنوعي فراهم ميي سازد.

 رانگ و همكاران (Runge et al,2023) در پژوهشي با عنوان کیفیت آموزشی گزارش شده توسط معلم در زمینه آموزش پیشرفته فناوری: نقش باورهای مرتبط با شایستگی در توانمندسازی فراگیران به اين نتيجه دست يافتند كه نتایج مدل تحلیل عاملی تاییدی دوعاملی را با یک عامل کلی که به عنوان توانمندسازی یادگیرندگان و همچنین دو بعد فرعی نشان دهنده تمایز و درگیر کردن فعالانه یادگیرندگان تعریف شده است، پشتیبانی کرد. باورهای مربوط به شایستگی معلمان در مورد تمایز و توانمندسازی یادگیرندگان به طور مثبتی با استفاده معلم از فناوری ها برای افزایش کیفیت آموزشی رابطه داشت .درک ساختار باورهای مرتبط با شایستگی معلمان در مورد توانمندسازی یادگیرندگان و روابط آنها با کیفیت آموزشی در آموزش پیشرفته با فناوری، رابطه داشت.

رضايي (2020) شايستگي‌هاي حرفه‌اي معلمان را كه از سند تحول بنيادين آموزش‌وپرورش ايران احصا کرده است، او اين شايستگي ها را چنين بر‌شمرد: برخوردار بودن از ويژگي‌هاي اخلاق حرفه‌اي و ايفاي نقش الگويي، تعالي‌جويي و بهسازي حرفه‌اي، ايجاد جو عاطفي، اخلاقي، مهرورزانه و تعاملي در موقعيت‌هاي تربيتي، توجه به ويژگي‌هاي مشترك و متفاوت متربيان در تدارك و تنظيم موقعيت‌ها و تجارب تربيتي، مشاركت و تصميم‌سازي در فرايند برنامه‌ريزي درسي، خلق و سازمان‌دهي فرصت‌هاي تربيتي و غني‌سازي تجارب يادگيري متربيان، ارزشيابي مبتني بر هدف و يادگيري‌محور و همكاري و مشاركت حرفه‌اي با مدرسه، خانواده و جامعه محلي برمي‌شمرد.

فتحی و همکاران(2023) پژوهشی با عنوان: شناسایی ابعاد و مؤلفه‎های شایستگی‎ حرفه‎ای معلمان و ارائه مدل مفهومی در تراز جمهوری اسلامی ایران،انجام دادند. هدف از این مطالعه، شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های شایستگی حرفه‎ای معلمان و ارائه مدل مفهومی در تراز جمهوری اسلامی ایران بود.با روش پژوهش داده بنیاد انجام شده است .جامعه آماری این پژوهش شامل متخصصان علوم تربیتی و کلیه اسناد تحولی و بود . ابزار جمع‎آوری اطلاعات، مصاحبه نیمه ساختاریافته و بحث گروه کانونی و اسناد مرتبط با موضوع بود . پس از پیاده‌سازی مصاحبه‌ها، تحلیل داده‌های اولیه از طریق تحلیل محتوای استقرایی با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی و با بهره‌گیری از نرم افزار مکس کیو دا انجام شد. روایی آن با روش سه سویه نگری منابع داده‎ها تأیید شد و پایایی آن با روش توافق بین دو کدگذار 03/86 درصد به دست آمد که بیانگر همخوانی بالا و پایایی مناسب است. یافته پژوهش موجود در4 بعد و 19 مؤلفه و 96 خرده مؤلفه شناسایی شد که‌این ابعاد شامل دانش حرفه‌ای، عمل حرفه‌ای، تعهد حرفه‎ای و توسعه هویت حرفه‎ای است، شایستگی حرفه‌ای بر اساس اخلاق حرفه‌ای، پایبندی به ارزش‌های دینی و صلاحیت حرفه‎ای تبیین شده است. در شیوه‌های جدید تربیتِ معلم توصیه می‌شود.

زارع شیخکلایی و همکاران (2023) یک پژوهش با عنوان "بازنگری شایستگی‌های دیجیتالی معلمان در عصر پساکرونا" انجام دادند. هدف این پژوهش بررسی شایستگی‌های دیجیتالی معلمان در عصر پساکرونا بود. روش پژوهش از نوع کیفی بوده و با استفاده از روش پدیدارشناسی انجام شد. برای انتخاب نمونه، 27 معلم مقطع ابتدایی از شهرستان ساری به صورت نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با آنها انجام شد. اعتباربخشی به یافته‌ها از طریق بازبینی توسط اعضا و بررسی متخصصان بیرونی صورت گرفت. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل گشت سه‌مرحله‌ای تجزیه و تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که شایستگی‌های دیجیتالی معلمان در عصر پساکرونا شامل 20 مضمون و 60 زیرمضمون است. معلمان نیاز به آموزش، یادگیری، ارزشیابی، همراهی و توانمندسازی در مقابل این شایستگی‌ها دارند. بر اساس نتایج پژوهش، معلمان باید شایستگی‌های دیجیتالی را به خوبی فراگیرند و در حرفه خود پیشرفت کنند.

کاوسی، رستمی نژاد و اکبری (2021) در پژوهشی با عنوان "شناسایی صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان درس تفکر و سواد رسانه‌ای" به شناسایی صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان درس تفکر و سواد رسانه‌ای پرداختند. این پژوهش به شیوه کیفی و با روش مطالعه موردی انجام شد. جامعه‌ آماری شامل معلمان درس تفکر و سواد رسانه‌ای شهرستان بیرجند و متخصصان تعلیم و تربیت در سطح کشور بود. برای نمونه‌گیری از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده شد و بر اساس اشباع نظری، 12 نفر معلم و 3 نفر متخصص مورد مصاحبه قرار گرفتند. داده‌های به‌دست‌آمده به شیوه تحلیل محتوای کیفی تحلیل شدند. دسته‌های صلاحیت‌های مورد نیاز معلمان تفکر و سواد رسانه‌ای شامل دانش رسانه‌ای، مهارت رسانه‌ای، نگرش رسانه‌ای، آموزش مهارت‌های تفکر، دانش تربیت رسانه‌ای و سوادهای پشتیبان بودند که در قالب مضمون اصلی در پژوهش حاضر شناسایی شدند.

این مطالعه به درخواست‌ها برای پیاده‌سازی استانداردهای تدریس حرفه‌ای برای مدرسان زبان عربي و خواسته‌ها برای ارائه پاسخگویی مبتنی بر استانداردها پاسخ می‌دهد. با توجه به عدم وجود استانداردهای حرفه ای تدریس برای مدرسان آموزش زبان عربي، این مطالعه راه را برای توسعه استانداردهای تدریس برای آموزش زبان عربي به ویژه و استانداردهای تدریس برای همه رشته های دوره متوسطه به طور کلی در عراق هموار می کند. یافته‌های این مطالعه بینش عمیقی در مورد شیوه‌های تدریس زبان عربي در آموزش متوسطه دارد و راه‌های حرفه‌ای مبتنی بر شواهد را برای بهبود آموزش زبان عربي در اختیار شاغلین قرار می‌دهد. امید است این مطالعه به ترسیم نقشه راه برای تصمیم گیرندگان کمک کند تا تصمیمات درستی در مورد آماده سازی، آموزش و ارزیابی مدرسان زبان عربي بگیرند. با توجه به این مسأله، پرسش اساسي پژوهش حاضر عبارت است از :

شاخص ها، مولفه ها و ابعاد مدل شايستگي حرفه اي دبيران زبان عربي دوره متوسطه مبتني بر آموزه های اسلامی چه مي باشند؟

 مدل شايستگي حرفه اي دبيران زبان عربي دوره متوسطه مبتني بر اساس آموزه های اسلامی چه مي باشند؟

روش شناسی پژوهش

این تحقیق از نظر هدف از جمله تحقیقات کاربردی  است و از نظر روش جمع آوری اطلاعات پژوهشی کیفی از نوع تحلیل مضمون بوده است.

حوزه پژوهش و مشارکت کنندگان در بخش کیفی: شامل كتب، مقالات و متون اسلامی بود. برای مطالعه جامع تر روایات از نرم افزار جامع الاحادیث و از نور الانوار برای تفاسیر قرآنی که قابلیت جستجوی کتب، جستجوی عبارت، جستجوی کلمه و...را دارد استفاده شد. برای جستجوی مولفه های شايستگي حرفه اي مستخرج از قرآن از همه ابزارهای و امکانات موجود در این نرم افزارها استفاده شد. همچنین با روش نمونه گیری هدفمند ملاک محور از دبیران با سابقه ی عربی که حد اقل 15 سال سابقه تدریس داشتند و در زمینه تدریس عربی مقاله یا تالیفاتی داشتند و دارای مدرک کارشناسی ارشد در حوزه زبان عربی و علوم اسلامی بودند به عنوان مشارکت کنندگان در جمع اوری اطلاعات استفاده شد که تعداد 21 نفر بر اساس قاعده اشباع نظری انتخاب شدند و با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته داده های کیفی جمع آوری شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات در بخش کیفی علاوه بر مصاحبه شامل فیش برداري هم بود . برای جمع آوری اطلاعات، منابع چاپی و دیجیتالی موجود در کتابخانه ها، نرم افزار جامع الاحادیث، و نور الانوار مرتبط با مفاهیم شايستگي حرفه اي مورد مطالعه و تحلیل و توصیف قرار گرفت. در این پژوهش برای تعیین باور پذیری یافته ها در سطح تحلیل مضمون، بعد از تجزیه و تحلیل و تدوین چارچوب اصلی شايستگي هاي حرفه اي همراه با مقوله ها و مضامین اصلی و نتایج به دست آمده در اختیار اساتید گروه علوم تربیتی دانشگاه هاي دولتي شهر بغداد قرار داده شد و بعد از اخذ نظرات آن ها اقدمات اصلاحی انجام و تجدید نظر به عمل آمد، علاوه بر این در خصوص اطمینان پذیری محققان، بیشتر به مباحثی چون قابل اعتمادبودن منابع جمع آوری شده و صحت آن ها و دقت در به کارگیری اجرای پژوهش اکتفا نمودند.

برای تحلیل داده ها در بخش کیفی از الگوی آتراید استرلینگ¹(2001) استفاده شده است. ابتدا مضامین پایه از گزاره ها و جملات مصاحبه استخراج شده اس و سپس مضامون همپوش در کنار هم قرار گرفته اند و مضامین سازمان دهنده را تشکیل داده اند و در انتها مضامین فراگیر استخراج شده اند.

یافته ها

 

سوال اصلی پژوهش این بود که شاخص ها، مولفه ها و ابعاد مدل شايستگي حرفه اي دبيران زبان عربي دوره متوسطه مبتني بر آموزه های اسلامی چه مي باشند؟

نتایج حاصل از مصاحبه با مشارکت کنندگان در پژوهش به شرح جدول زیر و بر اساس قالب اتراید استرلینگ (2001) آورده شده است. ابتدا گزارهای مهم، منابع و مضامین پایه استخراج شده در جدول 1 آورده شده است.

جدول 1-  مضامین پایه استخراج شده از  مصاحبه

گزاره ها	کد مصاحبه شونده	مضمون پایه
تجربه به من می گوید اسلام دین نظم و برنامه ریزی هست و در نتیجه معلم باید برای ققبل از تدریس برنامه داشته باشد و آمادگی لازم را درخود ایجاد نماید البته به این معنی نیست که فعالیتهای ضمن تدریس و بعد از تدریس را فراموش کند .همه اینها برمی گردد به اینکه دین ما تاکید زیادی روی نظم و برنامه ریزی دارد.	معلم (1،5،6) استاد(2،3،4،6،7)	داشن برنامه برای قبل از تدریس داشتن برنامه برای ضمن تدریس داشتن برنامه برای پایان تدریس
امير المؤمنين علي عليه السلام می فرمایند : اَلمَرءُ ابنُ ساعَتِهِ ؛ آدمى فرزندِ زمان خويش است .پس یک معلم چطور می تواند فرزند زمانه خودش باشد؟به نظر من این معلم عربی باید تمایل به استفاده از فناوری های گوناگون مانند اینترنت و ... داشته باشد و با ایین فناوری ها آشنا باشد یا بشود و بتواند آن را خوب بکار گیرد	معلم(1،4،8،2) استاد(1،2،3،7)	تمایل به فناوری های روز آشنایی با فناوری های روز و تلاش برای یادگیری آن استفاده مناسب از فاوری های روز
نگاه کنید در قرآن کریم آن گاه که یوسف علیه السلام به عزیز مصر می گوید: «اجْعَلْنی عَلی خَزائِنِ اْلأَرْضِ؛ مرا بر خزائن این سرزمین بگمار» ، از تخصص و آگاهی کافی خویش سخن گفته و می گوید: «إِنّی حَفیظٌ عَلیمٌ؛ همانا من نگاهبانی (امین) و کاردانی آگاه به این کار هستم».همه اینها به ما پیام می دهند اینکه معلم عربی باید تخصص داشته باشد.با قواعد زبان عربی آشنایی لازم داشته باشد.با الگوهای تدریس آشنایی داشته باشد چون ابزارش است.با علم روانشناسی آشنایی داشته باشد.	معلم(3،1،7،8)   استاد(2،1،7)	آشنایی کامل با قواعد زبان عربی و دستور آن آشنایی با راهبردهای تدریس آشنایی با اصول اولیه روان شناسی
از معصوم حدیث داریم هر په برای خود میپسندی برای دیگران هم بپسند و برعکس. یعنی معلم باید خودش را جای دانش آموز قرار دهد.روحیات دانش آموز رادرک کند.شناخت کاملی از دانش آموز داشته باشد	معلم(6)	خود را جای دانش آموز قرار دادن شناخت داش آموز درک روحیات دانش آموزان و تفقد از آنان
حضرت امام علی (ع) می‌فرمایند: هر کس به خدا توکل کند، دشواری‌ها بر او آسان و گشایش برایش فراهمی می‌شود.همین آموزه به ما می گوید معلم توکل داشته باش از چیزی نترس	معلم(5،7)	توکل بر خدا نترس بودن
مام علی (ع) می‌فرمایند: «دانا کسی است که قدر خود را بشناسد و در نادانی انسان همین بس که ارزش خویش را نداند. معلم باید قدر خودش را بداند و بر توانایی هایش باور داشته باشد و از چیزی نترسد علاوه بر آن امید هم باید داشته باشد.	استاد(4،3،7،1) معلم(5،2)	تکریم خود بدون غرور ارزشمند دانستن وجود خود داشتن امید به خدا در زندگی

 

پس از اینکه کد گذاری های اولیه انجام شد و کدها در یک جدول خلاصه شد، کدهای تکراری حذف شدند. در ابتدا تعداد کدهای پایه 452 کد بود که پس از جرح و تعدیل و حذف کدهای تکراری تعداد 109 کد باقی ماند که نتایج در جدول شماره2 قابل مشاهده است.

جدول 2- مضامین بازبینی شده پس از حذف موارد تکراری

وظیفه شناسی( وجدان کاری) انظباط کاری( نظم) مسئولیت پذیری مصلحت اندیشی خرد ورزی و هوشمندی ایمان وپاکدستی ( تقوای کاری) انعطاف و سعه صدر اخلاق نیکو وحسن معاشرت اهل اقتدار و صلابت در تصمیم امانت دار و دلسوز نسبت به مجموعه خاشع و خاضع متین و با وقار عفو گذشت رئوف و مهربان مدارا دگر دوستی عمل به وظایف تفقد از احوال متعلم مطلع از شرایط متعلم التفات و محبت و مهرورزی به متعلم ارشاد و راهنمایی متعلم حمایت از متعلم احترام به شاگرد قدردانی از متعلم احترام به افکار و تجارب متعلم مهلت پاسخ دهی به متعلم ایجاد شوق در متعلم تشویق متعلم به اشتغالات علمی تشویق به کار گروهی مداومت بر تحرک وکوشش علمی الگو ونمونه بودن تشویق متعلم به تفکر تشویق و ترغیب متعلم کمک به بالندگی متعلم دلسوزی-عشق به دانش آموز تعقل و تفکر محوری اعتدال در امور تقدم دیگران بر خود خدا باوری کظم غیظ متانت در راه رفتن رفاقت و دوستی با دانش آموزان حلیم بودن صبر اجتناب از کبر ورزی اجتناب از تنبیه بدنی تدبر در سخن گفتن داشن برنامه برای قبل از تدریس داشتن برنامه برای ضمن تدریس داشتن برنامه برای پایان تدریس تمایل به فناوری های روز آشنایی با فناوری های روز و تلاش برای یادگیری آن استفاده مناسب از فناوری های روز شناخت نقاط قوت و ضعف خود استمرار در رشد و توسعه حرفه ای

خوش زبان بشاش و گشاده رو رعایت ادب انسانی با احترام سخن گفتن سپاسگذاری محترم شمردن حدود و حقوق دیگران آزادی بیان عقیده رعایت مصالح و حقوق اجتماعی   سخاوتمند در بذل دانش کرامت نفس عزت نفس پرهیز از حب دنیا خداترس اعتقاد به خدا عفیف و پاکدامن صبوری (سعه صدر) مقاوم در برابر سختی ها خویشتن دار ارائه تکلیف در حد توان متعلم تعویض اختیارات به متعلم رعایت ترتیب در پاسخ به سوال متعلم عملیاتی نمودن آموخته ها بیان ثابت و روان مطالب عرضه صحیح مطالب نفوذ کلام اقتدار در امور تفکر و تعقل در امور پرهیز از تخریب شخصیت قضاوت صحیح منصف بودن برابری و مساوات قانون مداری بی تکلف بودن متبسم و گشاده رویی قناعت ورزی روش تدریس فعال روش پرسش و پاسخ آشنایی کامل با قواعد زبان عربی و دستور آن آشنایی با راهبردهای تدریس آشنایی با اصول اولیه روان شناسی خود را جای دانش آموز قرار دادن شناخت داش آموز درک روحیات دانش آموزان و تفقد از آنان توکل بر خدا نترس بودن تکریم خود بدون غرور ارزشمند دانستن وجود خود داشتن امید به خدا در زندگی تقویت توانایی ها

 

همانطور که ذکر شد تعداد کدهای پایه  اصلاح شده 109 کد بودکه در مرحله دوم کد گذاری به تعدادکمتری کد تقیلیل یافت که در جدول 2 نمایان است. در ادامه مضامین سازمان دهنده که از مضامین پایه دارای همپوشی شکل گرفته است درجدول شماره 3 گزارش شده است.

جدول 3- مضامین پایه و سازمان دهنده

مضامین پایه	سازمان دهنده
پاکدستی، تقوا، خشوع، کظم غیظ، خداترسی، اعتقادبه خدا، پاکدامنی	ایمان
وظیفه شناسی، مسئولیت پذیری، امانت داری عفو، ادب، آزادی بیان، اعتدال در امور، صبوری، تاب آوری، پرهیز از تخریب شخصیت دانش آموز، حقیقت جویی	اخلاق مداری
داشن برنامه برای قبل از تدریس داشتن برنامه برای ضمن تدریس داشتن برنامه برای پایان تدریس	طرح درس
تمایل به فناوری های روز آشنایی با فناوری های روز و تلاش برای یادگیری آن استفاده مناسب از فاوری های روز	فناوری مداری
آشنایی کامل با قواعد زبان عربی و دستور آن آشنایی با راهبردهای تدریس آشنایی با اصول اولیه روان شناسی	تخصص طلبی
ارشاد و راهنمایی متعلم، حمایت از متعلم، مهلت پاسخگویی به متعلم، ایجاد شوق در متعلم، تشویق به کار گروهی، کمک به بالندگی و رشد متعلم	هدایت گری
تقدم منافع دانش آموزان، رئوف و مهربانی، مدارا، نوع دوستی، تفقد از احوال متعلم، تکریم دانش آموزان	عطوفت
سخاوتمندی در بذل دانش، دوری از تکبر، بی تکلف بودن، قناعت ورزی،	توازع
دلسوزی به دانش آموزان-ارائه تکلیف در حد توان متعلم، مشارکت دادن دانش آموزان در کارها، اطلاع از احوال دانش آموزان، رعایت حقوق دانش آموزان، رفاقت و دوستی با دانش آموزان	همدلی
تدبر در سخن-خویشتن داری، بیان سلیس ، نفوذ کلام، اقتدار در کلاس داری، تفکر و تعقل در امور، انعطاف در رفتار، حسن معاشرت، متانت، بشاش و گشاده رو، سخن گفتن با احترام	حسن سلوک
کرامت نفس، عزت نفس، ایمان به توانایی های خود، اعتماد به نفس،	اعتماد بنفس
شناخت نقاط قوت و ضعف خود-استمرار در رشد حرفه ای-شناخت علایق و اهداف شخصی	خودشناسی

 

جدول4- مضامین فراگیر مستخرج از داده ها

			مضمون فراگیر
پاکدامنی-تقوا-خشوع-کظم غیظ-خداترسی-اعتقادبه خدا	ایمان	خداباوری	شایستگی های معلمان عربی
وظیفه شناسی- مسئولیت پذیری- امانت داری عفو- ادب- آزادی بیان- اعتدال در امور- صبوری- تاب آوری- پرهیز از تخریب شخصیت دانش آموز-حقیقت جویی	اخلاق مداری
داشن برنامه برای قبل از تدریس داشتن برنامه برای ضمن تدریس داشتن برنامه برای پایان تدریس	داشتن طرح درس	علم باوری
تمایل به فناوری های روز آشنایی با فناوری های روز و تلاش برای یادگیری آن استفاده مناسب از فاوری های روز	فناوری مداری
آشنایی کامل با قواعد زبان عربی و دستور آن آشنایی با راهبردهای تدریس آشنایی با اصول اولیه روان شناسی	سواد تخصصی عربی
ارشاد و راهنمایی متعلم-حمایت از متعلم-مهلت پاسسخگویی به متعلم-ایجاد شوق در متعلم-تشویق به کار گروهی-کمک به بالندگی و رشد متعلم	هدایت گری	مردم باوری
تقدم منافع دانش آموزان-رئوف و مهربانی-مدارا-نوع دوستی-تفقد از احوال متعلم-تکریم دانش آموزان	عطوفت
سخاوتمندی در بذل دانش-دوری از تکبر-بی تکلف بودن-قناعت ورزی-	تواضع
	همدلی
تدبر در سخن-خویشتن داری-بیان سلیس –نفوذ کلام-اقتدار در کلاس داری-تفکر و تعقل در امور-انعطاف در رفتار-حسن معاشرت-متانت-بشاش و گشاده رو-سخن گفتن با احترام	حسن سلوک	خودباوری
کرامت نفس-عزت نفس-ایمان به توانایی های خود-صحبت با اقتدار-کنترل بر احساسات	اعتماد بنفس
شناخت نقاط قوت و ضعف خود-استمرار در رشد حرفه ای-شناخت علایق و اهداف شخصی	خودشناسی

  همانگونه که در جدول شماره (4) مشاهده می شود، پس از مرور و حذف مضامین تکراری پایه، در نهایت به تعداد 72 کد ، پایه،12 مضمون سازمان دهنده و 4 بعد تقسیم ­بندی گردیدند. و پس از مراجعه مجدد به مشارکت کنندگان و راهنمایی اساتید مشاور و راهنما مقوله ها مجددا بازبینی شد و ابهامات بر طرف شد. سپس مدل مفهومی آن ترسیم و به تائید رسید.

 

 

 

شکل 4- مدل مفهومی شایستگی های معلمان عربی

 

با توجه به شکل 4- می توان گفت مقوله اصلی در این مدل خدا باوری معلمان است که بر سه بعد دیگر یعنی خودباوری،علم باوری و مردم باوری تاثیر گذار است وپس از مراجعه مجدد به مشارکت کنندگان و اساتید راهنما و مشاور مدل مورد تائید قرار گرفت. 

 

بحث و نتیجه گیری

یافته های حاصل از فرایند تحلیل مضمون مبتنی بر الگوی اتراید و استرلینگ منتهی به چهار مضمون فراگیر یعنی خداباوری، مردم باوری، علم باوری و خودباوری، دوازده مضمون سازمان دهنده شامل ایمان و اخلاق مداری، داشتن طرح درس، فناوری مداری، سواد تخصصی عربی، هدایت گری، عطوفت، تواضع، حسن سلوک، اعتماد به نفس و خودشناسی شده است. لذا این دوازه مضمون سازمان دهنده به عنوان صلاحیت های حرفه ای معلمان عربی تلقی می شود. یافته های این پژوهش با نتایج تحقیق شارما (2017)، موسی زاده و عدلی (2009)، قربان نژاد وعیسی خانی (2016) تا حدود زیادی همخوانی دارد . شارما(2017) از یک مجموعه شایستگی های اخلاقی ومعنوی نام می برد که شامل مضامینی چون امانتداری، صداقت، عدالت محوری، توجه به ارزش ها ، وفای به عهد می باشد. موسی زاده و عدلی نیز به مولفه هایی چون تقوا، اعتقاد به آخرت، عدم تعلق به دنیا و یاد خدا اشاره کرده است. قربان نژاد و عیسی خانی به مولفه های قاطعیت، شجاعت، صداقت، حقیقت گویی، ساده زیستی، تواضع اشاره کرده اند.

یکی از مضامین فراگیر استخراج شده در این پژوهش خداباوری است. معلم زبان عربی در کشور اسلامی عراق بایستی خداباور باشد. خدا‌باوران هماره خداوند را در رفتارهای شخصی و اجتماعی خویش در نظر می‌گیرند و در دایره بایدها و نبایدهای الهی با کمال دقت راه رشد و بالندگی را می‌پیمایند. مقصد آنها رضا و رضوان الهی است و خداوند، قطب‌نمای تنظیم کارها و رفتار آنها است. البته خداباوری به معنی دوری گزیدن از نعمت‌های الهی و رهبانیت و گوشه‌گیری نیست.

دیگر مضمون فراگیر استخراج شده در این پژوهش علم باوری است. در اینجا منظور از علم باوری همان داشتن صلاحیت علمی تدریس می باشد. علم شیوه مواجهه شایسته با فرایندهای تدریس و یادگیری است. از نخستین‌ آیه‌اي که‌ بر پیامبر بزرگوار اسلام نازل شد و در آن از علم‌ و دانش‌ صحبت‌ شده است‌ می‌توان به‌ عنوان مقدمه‌اي بر این‌ فضلیت‌ مهم‌ نزد قرآن کریم‌ و دین‌ اسلام پی‌ برد. خداوند متعال با نخستین‌ نعمت‌ خویش‌ بر انسان یعنی‌ علم‌ و دانش‌ به‌ صراحت‌ ارزش آن را به‌ انسان متذکر شده است‌ و با همین‌ آیه‌ به‌ آسانی‌ میتوان به‌ ارزش علم‌ و دانش‌ و اهمیت‌ آن پی‌ برد و همچنین‌ نشان میدهد که‌ فراگیري علم‌ و دانش‌ از وظایفی‌ است‌ که‌ از همان ابتداي خلقت‌ انسان مورد تأکید و اهمیت‌ بوده است‌ آموزش اسلامی‌ با دعوت پیامبر اسلام و از مسجد که‌ در واقع‌ اولین‌ پایگاه تعلیمات اسلامی‌ بود، آغاز گردید و پیامبر به‌ عنوان اولین‌ مربی‌ و معلم‌ مسلمان، خود مشوق و عمل‌ کننده به‌ فراگیري دانش‌ بوده است‌ و دین‌ اسلام از آن جا که‌ دین‌ علم‌ و کتابت‌ است‌، تشویق‌ و ترغیب‌ فراوان به‌ این‌ مسئله‌ از همان ابتدا داشته‌ و دارد.

یکی دیگر از مضامین فراگیر و اصلی صلاحیت حرفه ای معلمان آموزش زبان عربی مردم باوری است. در این منظر مردم باوری یعنی توجه به افراد ذی نفع، ذی ربط، ذی صلاح و ذی نفوذ و یا به عبارتی توجه به همه کسانی که از فرایند های آموزش و یادگیری تاثیر می پذیرند و یا بر آن تاثیر می گذارند. در مواجهه با همه این افراد بایستی مولفه های دلسوزی، هدایتگری، حسن سلوک، عطوفت و...داشت لذا معلم آموزش زبان عربی بایستی در مواجهه با مخاطبان صلاحیت مردم داری داشته باشد. یک معلم مردم‌مدار به دقت به نیازها و مشکلات دانش‌آموزان، والدین، همکاران، و سایر اعضای جامعه آموزشی توجه می‌کند و تلاش می‌کند تا با حمایت، راهنمایی، و ارائه کمک مناسب به این نیازها، به رشد و توسعه آنها کمک کند: این به معنای برقراری ارتباطات دوستانه، صمیمی، و محترمانه با اعضای جامعه آموزشی است. یک معلم مردم‌دوست با دوستی و دلسوزی به دانش‌آموزان، والدین، همکاران، و سایر اعضای محیط آموزشی رفتار می‌کند و از روابط مثبت و دوستانه برای ایجاد محیط آموزشی موثر و دلنشین استفاده می‌کند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که معلم قادر به ایجاد ارتباطات مثبت و پایدار با دانش‌آموزان، والدین، همکاران، و سایر اعضای جامعه آموزشی شود. از طریق مردم‌مداری و مردم‌دوستی، معلم می‌تواند بهترین حمایت و راهنمایی را به دانش‌آموزان و سایر اعضای جامعه آموزشی ارائه کند و به بهبود عملکرد و پیشرفت همه افراد کمک کند.گرچه تحقیق که مستقیما به این یافته اشاره کند مشاهده نشد ولی می توان در تحقیق موسینی و همکاران (2019) مشاهده کرد که مدارا با مردم و مهربانی را جزو شایستگی های یک معلم ذکر کرده اند.

دیگر مضمون فراگیر و اصلی در این پژوهش خود باوری است. مولفه های خودباوری شامل اعتماد به نفس(کرامت نفس-عزت نفس-ایمان به توانایی های خود-صحبت با اقتدار-کنترل بر احساسات)، حسن سلوک (تدبر در سخن-خویشتن داری-بیان سلیس –نفوذ کلام-اقتدار در کلاس داری-تفکر و تعقل در امور-انعطاف در رفتار-حسن معاشرت-متانت-بشاش و گشاده رو-سخن گفتن با احترام) و خودشناسی (شناخت نقاط قوت و ضعف خود-استمرار در رشد حرفه ای-شناخت علایق و اهداف شخصی) بود. خودباوری یکی از شایستگی‌های حیاتی برای معلمان است که توانایی اعتماد به توانایی‌ها و مهارت‌های خود را به آنها می‌بخشد. وقتی یک معلم از خود اطمینان داشته باشد و به اعتقاد داشته باشد که می‌تواند بهترین عملکرد را ارائه دهد، توانایی ایجاد ارتباط مثبت و مفید با دانش‌آموزانش را نیز خواهد داشت. خودباوری به معلمان کمک می‌کند تا در مواقع دشوار و در برابر چالش‌ها پابرجا بمانند و بهترین تصمیمات را اتخاذ کنند. علاوه بر این، وقتی یک معلم خودباور است، دانش‌آموزان احساس امنیت و اعتماد بیشتری به او خواهند داشت و از نظر روانی و تحصیلی پیشرفت خواهند کرد. به طور کلی، خودباوری معلمان بهبود محیط آموزشی را تسهیل می‌کند و باعث می‌شود که همه اعضای این محیط بهره‌وری بیشتری داشته باشند و بهترین نتایج آموزشی را بتوانند به دست آورند.در این راستا دلیو و لشم (2017) در زمینه شایستگی هوش عاطفی معلمان، خود باوری و شناخت خود را مهم دانستند که از این رو نتایج تحقیق کنونی با نتایج پژوهش ایشان همسو است،  در قسمت کنترل احساسات با یافته های کوچ و همکاران (2018) همسو است.

اکثر الگو و مدل های صلاحیت حرفه ای طراحی شده برای معلمان اولا با استفاده از منابع غیر عربی استخراج شده اند لذا متناسب بودن با شرایط زیست بومی و جغرافیایی کشور عراق را در نظر نگرفته اند. نظام آموزشی کشور عراق متاثر از جهان بینی دینی و اسلامی است پژوهش های فوق هم که به مولفه های ارزشی و دینی اشاره داشته اند به دلیل آن بوده است که متمرکز بر بعد اخلاقی و اعتقادی حرفه معلمی انجام شده اند.

یکی از دلایل عدم توجه به صلاحیت های حرفه ای معلمان عربی در کشور عراق این بوده است که پژوهشگران برای احصای مولفه های صلاحیت های حرفه ای به افراد خبره در رشته آموزش زبان عربی رجوع چندانی نداشته اند. از طرفی کمتر پژوهشی در این کشور متمرکز بر استفاده از منابع دینی و اسلامی از جمله قران کریم و احادیث و روایات برای استخراج مولفه های صلاحیت های حرفه ای معلمان صورت گرفته است. لذا یافته ای این پژوهش که می تواند در تدوین الگوهای صلاحیت های حرفه ای برای معلمان دوره های مختلف تحصیلی در کشور عراق مورد توجه قرار گیرد.

در این پژوهش محدودیت هایی نیز وجود داشته است از جمله این پژوهش متمرکز بر معلمان آموزش زبان عربی انجام شده است لذا مولفه های صلاحیت های حرفه ای استخراج شده ممکن است برای سایر معلمان از جمله دبیران آموزش ریاضی، فیزیک و سایر رشته های تحصیلی دوره متوسطه کاربرد همه جانبه ای نداشته باشد و بایستی به عنوان یک الگوی جهت دهنده که جنبه هایی از آن متناسب با مخاطبان مورد توجه قرار گیرد.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش

در مطالعه حاضر رعایت امانت در استفاده از منابع و مطالب دیگران صورت گرفته است و فرم­های رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی مشارکت کنندگان تکمیل شد.

حامی مالی

هزینه­های مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.

تعارض منافع

بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.

 

 

References

Ababio, B. (2013). Nature of teaching: What teachers need to know and do? International Journal for Innovation Education and Research, 1(3), 37-48.

Alagheband, A, (2015), Theoretical foundations of educational management principles, Theoretical foundations of the principles of educational management, Tehran, Ravan Publishing Twenty-sixth edition. ]in persian[

Alsowat, H. (2023). Developing and Validating Professional Teaching Standards for Higher Education EFL Instructors in Saudi Arabia: A Delphi Study. Pro Advances in Language and Literary Studies, vol 12, no6.pp13-29.

Ansari Renani, G, and Tabatabai, A, (2005). The Impact of Meritocracy on Productivity, Democracy in Iran, Merit Conference in Iran, No. 1, Tehran. . ]in persian[

  Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative research, 1(3), 385-405.

Bakhtiari, A, (2002). Characteristics of an efficient and effective school principal, management in education, Volume 8, Number 32, pp. 26 -16. . ]in persian[

Behrangi, M R, Tabatabai, B (2009). Investigating the Relationship between Entrepreneurial Characteristics of Managers and Their Effectiveness in Kerman Girls' High Schools, Leadership and Educational Management, Volume 3, Number 2, pp. 50- 35.

Behlooli, N.; Sarmast, B and Karimi, AR (2013). Presenting an optimal model of managers' effectiveness (Case study of East Azarbaijan governors in 2009). Productivity Management, Year 7, No. 26, pp. 211 1]in persian[

Croonen, E.P., Brand, M.J. (2013). Antecedents of Franchisee Trust. J Market Channels. 20 (1-2):141-68. Croonen, E.P., Brand, M.J. (2013). Antecedents of Franchisee Trust. J Market Channels. 20 (1-2):141-68.

  Dolev, N., & Leshem, S. (2017). Developing emotional intelligence competence among teachers. Teacher development, 21(1), 21-39.

Fathi, M., Saadipour, A., Ebrahimi Qavam, S. and Delavar, A. (2023). Identifying the dimensions and components of teachers' professional competence and presenting a conceptual model at the level of the Islamic Republic of Iran. Islamic Education Quarterly, 18(46), 125-146. ]in persian[

Ghanian, M. and Mohammadzadeh, L. (2019). Analysis of the professional skills required by farmers against climate change, sample study: the southern catchment area of Lake Urmia. Geography and Environmental Planning, 30(3), 115-136. ]in persian[

Heydari, A., Marzouqi, R., Kashwarsi, F. (2019). Investigating the relationship between student values and professional commitment: the mediating contribution of Shiraz University students' academic competence. Management Quarterly on Training Organizations. 8 (1): 89-108. ]in persian[

Kaousi, D., Rostaminejad, M. A. and Akbari, M. (2021). Identifying the professional qualifications of the teachers of the "Thinking and Media Literacy" course. Teacher Professional Development Quarterly, 6(2): 37-57. ]in persian[

Keunjae Kim and Kyungbin Kwon.(2023). Exploring the AI competencies of elementary school teachers in South Korea. Computers and Education: Artificial Intelligence, 4 (2023) 100137.

Mohammad Shafi, M. and Mirshah Jafari, A. (2016). Prerequisites of teachers' professional qualification (with emphasis on Islamic texts), the second national teacher training conference, Isfahan, Iran. ،https://civilica.com/doc/483601. ]in persian[

Momdjian, L., Manegre, M., & Gutiérrez-Cólon, M. (2024). Digital competences of teachers in Lebanon: a comparison of teachers’ competences to educational standards. Research in Learning Technology, 32.

Musini, M., Sukodoyo, S., & Setyaningsih, S. (2019). The Effect of the Pedagogical and teachers Personality Competencies on the formation of Loving_Kindness character among Buddhist Junior High School students . Journal Pencerahan, 12(1), 1-16.

Pulatbek, S. (2023). Improving the language competencies of future teachers by means of digital technologies. Academia Science Repository, 4(04), 116-124.

Rajagopalan, I. (2019). Concept of Teaching. Shanlax International Journal of Education, 7(2), 5-8.

Rezaei, M. (2019). Professional competencies of teachers: past, present, future. Education Quarterly, (2) 35, 125-150. ]in persian[

Rezaei, M. (2019). Professional competencies of teachers: past, present, future. Education Quarterly, (2) 35, 125-150. ]in persian[

Runge, I,. Lazarides,R., Rubach,Ch., Richter , D., Scheiter ,K. (2023). Teacher-reported instructional quality in the context of technology-enhanced teaching: The role of teachers’ digital competence-related beliefs in empowering learners. Computers & Education 198 (2023) 104761.

Sadikin, A., Nuraeni, L., Mutmainnah, M., Yuniwati, I., & Riyanti, A. (2023). The Effect of Strategic Compensation, HR Development and Work Motivation on Vocational High School Teacher Performance. Journal on Education, 5(4), 10793-10800.

Saroyan, A., & Frenay, M. (Eds.). (2023). Building teaching capacities in higher education: A comprehensive international model. Taylor & Francis.

Zare Sheikhkalai, F., Javadipour, M. and Karamati, M. (2023). Reviewing the digital competence of teachers in the post-corona era. Educational Sciences Quarterly, 30(2), 161-188. ]in persian[

 

 

---

[1]  

---