بررسی مردم‌شناختیِ پوشاک زنان و دختران در قوم بختیاری(براساس دیدگاه ون جنپ «مناسک گذار»)
محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی
1 - استادیار ،گروه ادیان و عرفان ، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
کلید واژه: زنان, دختران, قوم بختیاری, پوشاک, مناسک گذار,
چکیده مقاله :
هدف از این پژوهش، بازتاب منزلت اجتماعی زنان بختیاری از طریق پوشاک قبل از ازدواج، حین ازدواج و بعد از ازدواج می باشد. در این جستار بر اساس دیدگاه ون جنپ مردم شناس و تحلیل این دیدگاه به پوشاک زنان بختیاری می پردازیم. در مناسک گذار، آداب گذر از یک موقعیت اجتماعی به موقعیت دیگر است که به تناسب اقوام و فرهنگ های مختلف ممکن است متفاوت باشد. در ایران، اقوام مختلفی وجود دارد که مناسک گذار در هر یک از آنها، آداب متفاوتی دارد. این مقاله با تمرکز بر آداب و رسوم مردمان بختیاری (یکی از اقوام ایران)، کوشیده است تا نوع پوشش دختران بختیاری را در سه مرحله ی قبل از ازدواج، حین ازدواج و بعد از ازدواج بررسی و تحلیل کند. جستار حاضر به روش تلفیقی میدانی و کتابخانه ای، اسنادی و تحلیل محتوایی است. نتایج جستار نشان می دهد زنان در فرهنگ بختیاری پوشاک خود را بر اساس جایگاه و منزلت خود انتخاب کرده و به رنگ، تزیین پوشاک و متناسب با فصل های سال اهمیت می دهند و زنان و دختران بختیاری با تغییر دادن نوع پوشش خود در هر مرحله از زندگی، موقعیت تازه ای در روند اجتماع پذیری شان می یابند. رنگ لباس و نوع پوشش دختران و زنان بختیاری در هر مرحله از زندگی، بیانگر مسئولیت ها و انتظاراتی است که آنها در هر دوره از زندگی، مطابق با شرایط زیستی و طبیعی با آن مواجه می شوند. نوع پوشش دختران بختیاری و معنای متفاوت رنگ این لباس ها، فرهنگ آنها را متفاوت با دیگر اقوام ایرانی جلوه داده است.
The purpose of this study is to reflect the social status of Bakhtiari women through clothing before marriage, during marriage and after marriage. In this article, based on the view of anthropologist Van Janp and analysis of this view, we will deal with Bakhtiari women's clothing. In rites of passage, the etiquette is the transition from one social situation to another, which may vary according to different ethnicities and cultures. In Iran, there are different ethnic groups, each of which has different rites of passage. This article focuses on the customs of the Bakhtiari people (one of the tribes of Iran), has tried to study and analyze the type of clothing of Bakhtiari girls in three stages before marriage, during marriage and after marriage. The present paper is a combination of field and library methods, documentation and content analysis. The results of the study show that women in Bakhtiari culture choose their clothes based on their position and status and pay attention to color, clothing decoration and appropriate to the seasons of the year, and Bakhtiari women and girls by changing the type of clothing in each stage of life finds a new position in the process of socializing. The color of clothes and the type of clothing of Bakhtiari girls and women at every stage of life, reflects the responsibilities and expectations that they face in each period of life, according to biological and natural conditions. The type of clothing worn by Bakhtiari girls and the different meaning of the color of these clothes have made their culture different from other Iranian ethnic groups.
الیاده، میرچا (1376). آیین ها و نمادهای آشناسازی؛ رازهای زادن و دوباره زادن، ترجمه ی نصراالله زنگویی، تهران، نشر قطره.
الیاده، میرچا (1390) . مقدس و نامقدس (ماهیت دین)، ترجمه ی بهزاد سالکی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
امان اللهی به داروند، اسکندر (1372). قوم لر، تهران، انتشارات آگاه.
آهن جیده، اسفندیار (1374). ایل بختیاری و مشروطیت، اراک، ذرهبین.
بتیس، دانیل، پلاگ، فرد (1392) انسان شناسی فرهنگی، ترجمه ی محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
بختیاری، سردار اسعد (1376) تاریخ بختیاری، تهران، انتشارات اساطیر.
بلوکباشی، علی (1377) آیین به خاک سپردن مرده و سوگواری آن، تهران، پیام نوین.
بوی، فیونا (1392) مقدمه ای بر انسان شناسی دین، ترجمه ی مهرداد عربستانی، تهران، نشر افکار.
بیرو، آلن (1380) فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه ی باقر ساروخانی، تهران، نشر کیهان.
پانوف، میشل، پرن، میشل (1367) فرهنگ مردم شناسی، ترجمه ی اصغر عسگری خانقاه، تهران، انتشارات سمت.
پورداود، ابراهیم (1380) خرده اوستا، تهران، اساطیر.
تریگ،راجر (1384 ) فهم علم اجتماعی، شهناز مسمی پرست، تهران، نشر نی.
حکمت، علیرضا (1350) آموزش وپرورش در ایران باستان، تهران، انتشارات مؤسسه تحقیقاتی وبرنامه ریزی علمی و آموزشی.
خسروی، عبدالعلی (1375) بختیاری در جلوه گاه فرهنگ، تهران، شهسوار.
داودی حموله، سریا (1393) دانشنامه قوم بختیاری، اهواز، انتشارات معتبر.
رفیع فر، جلال الدین و کماللو، خدیجه (1393) بررسی آیین حنابندان از دیرباز تاکنون، دوفصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه، شماره 4 ،صص 53-27 .
رفیع نژاد، مهشید و دیگران (1399) مطالعه شکاف ارزشی بین نسلی زنان قوم ترکمن برحسب نقش ویژگی های فردی و عوامل زمینه ای (مقایسه بین نسلی مادران دهه پنجاه و دختران دهه ی هشتاد)، مجله مطالعات میان فرهنگی، سال شانزدهم، شماره 46 .
رنجبر، محمود، ستوده، هدایت االله (1380) مردم شناسی: با تکیه بر فرهنگ مردم ایران، تهران، نشر ندای آریا.
ریویر، کلود (1390) درآمدی بر انسان شناسی، ترجمهی ناصر فکوهی، تهران، نشر نی.
شوالیه، ژان و گربران، آلن (1379) فرهنگ نمادها، ترجمه ی سودابه فضایلی، تهران، انتشارات جیحون.
ضیاءطبری، فرهنگ (1369) نگرشی به آیین سدره پوشی نزد مزدی سنان، چیستا، .690-686 ، شماره 77و76
عضدانلو، حمید (1386) آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه شناسی، تهران، نشر نی.
فکوهی، ناصر (1390) تاریخ اندیشه و نظریه های انسان شناسی، تهران، نشر نی.
قربان پور دشتکی، خدابخش (1389) انگلیس و بختیاری، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
گارثویت، جین راف (1375) تاریخ سیاسی اجتماعی بختیاری، ترجمه ی مهراب امیری، تهران، انتشارات آنزان.
لایارد، هنری (1367 ) سفرنامه لایارد، ترجمه ی مهراب امیری، تهران، انتشارات آنزان.
مددی، ظهراب (1375) واژه نامه زبان بختیاری، تهران، انتشارات آیات.
معین، محمد (1350) فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
میرزایی دره شوری، غلامرضا (1373) بختیاری ها و قاجاریه، شهرکرد، انتشارات ایل.
Eliade, Mircea (1959), The Sacred and Profane, the Nature of Religion, New York.
Eliade, Mircea (1987), The Encyclopedia of Religion, New York.
Lincoln, Bruce (1991), Emerging from the Chrysalis: Rituals of Womens Initiation, New York and Oxford: Oxford University press.
Tellard Ania (1948), Le Symbolisme du reve, Paris.
Van Gennep, Arnold (1966), The Rites of Passage, Routledge and Kegan Paul, London.
Van Gennep, Arnold (1977), Monika B (Translator); Caffee,
Gabrieiie L (Translator) (1977) (1960), The Rites of Passage, Routledge Library Editions Anthropology and Ethnography, London.
_||_