مروری بر گردشگری و اثرات آن؛ گامی به سوی توسعه پایدار

محورهای موضوعی : توسعه پایدار

کفاح شیبانی نیا ¹ (دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد محیط‌زیست ، دانشگاه علوم کشاورزی گرگان)
صدیقه عبداللهی ² (دکتری محیط‌زیست- آمایش محیط‌زیست، دانشگاه ملایر *، ملایر (مسئول مکاتبات))
مرجان محمدزاده ³ (دانشیار گروه محیطزیست ، دانشگاه علوم کشاورزی گرگان)

تاریخ دریافت : 1395/09/27 تاریخ پذیرش : 1399/05/05 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه: اکوتوریسم, گردشگری پایدار, اثرات گردشگری, انواع گردشگری,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای توسعه در جهان مطرح است و در حال حاضر، بزرگ ترین و سریع ترین صنعت در جهان شناخته شده که دارای رشدی پایان ناپذیر و رو به رشد است. گردشگری دارای اشکال مختلف و انواع گوناگونی است که بسته به شرایط محیطی، متفاوت است. گردشگری در محیطی صورت می گیرد که متشکل از انسان و ویژگی های طبیعی است. محیط انسانی متشکل از عوامل و فرایندهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. محیط طبیعی نیز گیاهان، جانوران و زیستگاه های آن ها است. از آن جایی که در واقع محیط انسانی و محیط طبیعی در هم آمیخته اند و فعالیت انسانی هم بر محیط طبیعی اثر می گذارد و از آن اثر می پذیرد. از این رو دستیابی به گردشگری پایدار یکی از مسائل مهم در مدیریت و برنامه ریزی سرزمین و حفظ منابع طبیعی است.روش بررسی: این پژوهش از نظر ماهیت مروری است که با استفاده از مرور منابع علمی و به کارگیری پایگاه داده های اینترنتی به بررسی موضوع پرداخته است و گردشگری و مفاهیم مرتبط با آن بررسی شده است.یافته ها: انواع گردشگری شامل گردشگری فرهنگی، گردشگری تاریخی، گردشگری هنری، گردشگری مذهبی، گردشگری روستایی، گردشگری طبیعت گردی و اکوتوریسم معرفی و بررسی گردید و خط مشی ها و اصولی جهت دستیابی به گردشگری پایدار ارائه شد.بحث و نتیجه گیری: برای دستیابی به توسعه پایدار، برنامه ریزی گردشگری باید به اندازه کافی متمرکز باشد. از این رو نیاز است تا گردشگری در ابعاد وسیع، یکپارچه و وابسته به منابع فرهنگی و طبیعی صورت گیرد و سیاست های جذب گردشگر از کمیت بسوی کیفیت هدایت شود.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Tourism is as one of the most important development tool in the world and at present, has recognized as the largest and fastest growing industry in the world that has endless development and growing paths. Tourism has different shapes and different types, that are vary depending on the environmental conditions. Tourism is conducted in an environment consisting of human and natural features. Human environment consists economic, social and cultural factors and processes. Natural environment, consist plants, animals and its habitat too. Since the human environment and the natural environment are integrated and human activity affect the natural environment. Therefore, achieving sustainable tourism is one of the most important issues in land management and planning and conservation of natural resources.Materials and Methodology: This research is in terms of the nature of the review, which has studied the subject by reviewing scientific sources and using internet databases, and tourism and related concepts have been studied.Results: Different types of tourism including cultural tourism, historical tourism, art tourism, religious tourism, rural tourism, nature-based tourism and ecotourism were introduced and studied, and guidelines and principles for achieving sustainable tourism were presented.Discussion and Conclusion: To achieve sustainable development, tourism planning must be sufficiently focused. Therefore, there is a need for tourism to be in a large-scale, integrated and dependent on cultural and natural resources, and tourist attraction policies should be guided from quantity to quality.

منابع و مأخذ:

• کارگر، بهمن، 1393، راهبردهای برنامه­ریزی، جهت دستیابی به توسعه پایدار گردشگری با استفاده از تکنیک) SWOT مطالعه موردی: روستای ابیانه)، مجله اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره 23، شماره 90: 81- 73.


• قرخلو، مهدی، رمضان­زاده لسبویی، مهدی و گلین شریف دینی، جواد. 1388. اثرات زیست­محیطی گردشگری بر سواحل شهر رامسر، مجله نگرش­های نو در جغرافیای انسانی (جغرافیایی انسانی) ، شماره 3: 12-1.


• میرزائی، روزبه و ترابیان، پونه، 1390، گردشگری: اثرات، برنامه­ریزی و مدیریت (ترجمه، نوشته میسون، پیتر). انتشارات ترمه، 320 صفحه


• ضیایی، محمود و ترابیان، پونه. 1389. سنجش سطح قابل قبول اثرات منفی اجتماعی گردشگران بر جوامع محلی در ایران مورد مطالعه سکونتگاه­های روستایی حوزه­ی تالاب پریشان، نشریه جغرافیا، شماره 27: 225-205.


• علیزاده، کتایون. 1382. اثرات حضور گردشگران بر منابع زیست­محیطی بخش طرقبه در شهرستان مشهد، پژوهش­های جفرافیائی، دوره 35، شماره 1: 70-55.


• ضرابی، اصغر و اسلامی پری­خانی، صدف. 1390. سنجش تأثیرات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و محیط­زیستی توسعة گردشگری (مطالعه موردی شهرستان مشکین شهر)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 75: 52-37.


• Butler, R. W, 2000. Ecotourism-Has It Achieved Maturity or Has the Bubble Burst, Keynote Adress, Pacific Rim Tourism, Rotorua, Zealand.


• نوربخش، سید مرتضی و اکبرپور سراسکانرود، 1389، نقش گردشگری شهری در توسعه اقتصادی کلان شهرها، ویژه­نامه اقتصاد شهری: 34- 20.


• پاپلی یزدی، محمد حسین و سقایی، مهدی. 1385. گردشگری، ماهیت و مفاهیم. چاپ اول، انتشارات سمت. تهران. 284ص.


• رخشانی، حمیدرضا و ضرابی، اصغر. 1388. چالش­ها و فرصت­های توسعه اکوتوریسم در ایران، مجله علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، شماره 28: 55-41.


• GunnClare, A. & Turgut, V. 2002. Tourism Planning, Basics, Concepts, Cases; 4th edition, Routledge, London, England. 442 pages.


• Swarbrooke, J. 2001. Sustainable tourism management. CAB International press. New York, 371 pages.


• McIntyre, G. 1993. Sustainable Tourism Development, Guide for Local Planner, 1est edition, Madrid, WTO.


• Tosum, C. 1998., Roots of unsustainable tourism Development at the local level: The case of urgup in turkey, tourism management, vol. 19(6), 595-610.


• محسنی، رضا؛ 1388؛ گردشگری پایدار در ایران: کارکردها، چالش­ها و راه­کارها، مجله علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، سال نهم، شماره­ی 28 : 171 - 149


• World Tourism Organization. (1995). Lanzarete charter for sustainable tourism Madrid: world tourism organization.


• Mason, P. 2003. Tourism Impacts, Planning and Management, Butterworth Heinman.


• Yoon, Y, 2002, Development of a Structural Model for Tourism Destination Competitiveness from Stakeholders, Perspectives, Theses of Doctor of Philosophy, Virgin Polytechnic Institute State University


• Eagles, P. L., McCool, S. F. and Haynes, A.P., 2002. Sustainable Tourism in Protected Areas Guidelines for Planning and Management, World Conservation Union, 191 pp.


• Holden, A., 2000: Environment and Tourism, Routledge, London, England.


• زردان، میثم و منصور بهمنی، مسلم، 1394، گردشگری روستای و اصول توسعه گردشگری پایدار، همایش ملی عمران و معماری با رویکردی بر توسعه پایدار، 15 مرداد ماه، دانشگاه آزاد اسلامی فومن و شفت، گیلان


• نجمی سیمین و ولی­شریعت­پناهی مجید، 1389، نقش گردشگری در توسعه پایدار روستایی (مطالعه موردی: دهستان لواسان کوچک، بخش لواسانات)، مجله جغرافیایی سرزمین، شماره 25: 92- 81.


• باباخانزاده، ادریس، 1392، بررسی اثرات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست­محیطی توسعه گردشگری بر منطقه­ی اورامانات، مجله علمی- پژوهشی برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، 3 (10): 164- 145


• Sánchez del Río-Vázquez, M.E., Rodríguez-Rad, C.J.& Revilla-Camacho, M.A. 2019. Relevance of Social, Economic, and Environmental Impacts on Residents’ Satisfaction with the Public Administration of Tourism, Sustainability, 11, 6380; doi:10.3390/su11226380 mdpi.com/journal/sustainability.


• Pizam, A. & Milman, A. 2014. The Social Impacts of Tourism, Tourism Recreation Research, 39 (2): 29-33.


• Zhuang, X., Yao, Y.& Li, J. 2019. Sociocultural Impacts of Tourism on Residents of World Cultural Heritage Sites in China, Sustainability, 11, 840; doi:10.3390/su11030840 mdpi.com/journal/sustainability


• ضیائی، محمود. و عباسی، دیاکو. 1397. چالش­ها و رویکردهای توسعه­ی گردشگری پایدار: از نظزیه تا عمل، مجله برنامه­ریزی و توسعه­ی گردشگری، 24: 37- 8


• قادرمرزی، حامد، جمینی، داوود و جمشیدی، علیرضا، 1394، واکاوی اثرات گردشگری بر توسعه نواحی روستایی مورد: روستای قوری قلعه، فصل­نامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 4، پیاپی 14: 127- 111.


• Font, X., 2003. sustainable tourism and ecotourism, Tourism management, vol. 2, pp. 21-32.


• خادمی، امیرحسین، توکلی، میثم و فرهادی خواه، حسین، 1393، تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش گردشگری با رویکرد توسعه پایدار شهر کلاردشت با استفاده از مدل SWOT، ششمین کنفرانس ملی برنامه­ریزی و مدیریت شهریبا تاکید بر مولفه­های شهر اسلامی، 23 و 24 آبان ماه، مشهد.


• رضوانی، محمدرضا؛ 1387، توسعه گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، انتشارات دانشگاه تهران


• تقوایی، مسعود، صفرآبادی، اعظم، 1390، نقش مدیریت شهری در دستیابی به توسعه ی پایدار گردشگری شهری مطالعه موردی: شهر کرمانشاه، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال اول، شماره 4: 52 - 35


• اشرف­زاده، محمدرضا، بتوندی، زیبا، کریمی، هدی و سروش­نیا، رضوان. 1390. بررسی اهمیت منطقة شکار ممنوع قلعة شاداب در استان خوزستان از دید ذی­نفعان، مجله محیط­شناسی، شماره 59: 76-63.