بررسی نحوه توزیع عوامل کاربری اراضی شهری در طرح های توسعه شهری از منظر عدالت اجتماعی

محورهای موضوعی : توسعه پایدار

فرزانه سادات حسینی ¹ , آرام کریمی ²

1 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری
2 - کارشناس ارشد برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس

تاریخ دریافت : 1395/07/28 تاریخ پذیرش : 1396/07/17 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: عدالت اجتماعی, مدلRN, امتیاز استاندارد شده, سبزوار, کاربری اراضی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: در سرتاسر جهان، کشورها به طور فزاینده ای در حال شهری شدن هستند است ولی خدماتی که پاسخگوی نیازهای مختلف آنها باشد، به گونه ای مناسب، پاسخگوی شهروندان نیست. لذا یکی از مهم ترین دغدغه های برنامه ریزان و مدیران شهری، نحوۀ توزیع و تخصیص منابع و خدمات شهری به صورت عادلانه در سطح مناطق مختلف شهر برحسب نیازهای جامعۀ شهری می باشد. توزیع بهینۀ خدمات، ارتباط مستقیمی با برنامه ریزی کاربری اراضی دارد. این مقاله با هدف بررسی نحوه توزیع عوامل کاربری اراضی شهری از منظر عدالت اجتماعی در نواحی مختلف شهر سبزوار صورت گرفته است. روش بررسی: روش تحقیق تحلیلی-تطبیقی بوده و از تکنیک های آماری و مدل های کاربردی امتیاز استاندارد شده و نزدیکترین مجاورت یا (همسایگی) استفاده شده است. یافته ها: نتایج تحقیق نشان می دهد که شهر سبزوار در مقایسه با سرانۀ پیشنهادی طرح جامع سال 1388 و سرانه های رایج در کشور فاصلۀ زیادی دارند. و در مقایسه با طرح جامع شهر سبزوار، با کمبود 84/9 مترمربّعی در کاربریهای خدماتی(تجاری، آموزشی، آموزش عالی، فرهنگی، مذهبی، اداری، بهداشتی- درمانی، پارک و فضا سبز، ورزشی) خود مواجه می باشد. همچنین توزیع فضایی خدمات شهری در نواحی 13 گانۀ آن حالت نامتعادلی را نشان می دهد به گونه ای که ناحیۀ 13 و 7 برخوردارترین این نواحی و ناحیۀ 11 محروم ترین ناحیه از نظر خدمات عمومی می باشد و براساس مدل مشخص شد که الگوی توزیع کاربری ها در سطح شهر بر اساس الگوی کاملاً خوشه ای توزیع شده اند، یعنی تجمّع و تمرکز برخی از کاربری ها در یک مکان بیشتر از مکان های دیگر است و فقط کاربری فرهنگی الگوی تصادفی و کاربری نظامی و انتظامی دارای الگوی یکسان و منظم می باشد. بحث و نتیجه گیری: با توجه به پژوهش حاضر مسئولین باید سعی کنند فرصت های برابر از حیث دسترسی به خدمات شهری را خلق نمایدو همچنین با استفاده از فضای باز نظیر اراضی بایر به منظور رفع کمبودهای هر ناحیه و ایجاد فضای زندۀ شهری تلاش نمایند تا توزیع خدمات و تسهیلات متناسب با جمعیّت ناحیه و شعاع دسترسی باشد. و کاربری ها به طور متوازن و متناسب با جمعیّت در بین نواحی توزیع شوند.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Around the world, countries are increasingly moving toward urban but to meet the needs of their service is, appropriately, is accountable to citizens. Therefore, one of the main concerns of city planners and managers is how to fairly distribute and allocate urban resources and services in different areas of cities in proportion to the needs of urban society. Optimal distribution services, is directly related to land-use planning. This article aims to examine the distribution of urban land use from the perspective of social justice in different. Materials and Methodology: areas Sabzevar been done The research method was analytical-comparative while using statistical techniques as well as practical models including standard rate and the closest proximity or neighborhood (RN) is used. Results: The results show that the proposed comprehensive plan Sabzevar compared with 1388 per capita and per capita are far common in the country. Sabzevar in comparison to the master plan, a shortage of 9.84 square meters in land services (commercial, education, higher education, cultural, religious, administrative, health, parks and green space, sports). The spatial distribution of urban services in 13urban wetland areas shows that unstable condition So that District 13 and 7 enjoyed the most disadvantaged areas and the District 11 area of public services and cultural user’s only random pattern and the military and police have a regular pattern is the same. Discussion and Conclusion: According to the present study, the authorities should try to create equal opportunities in terms of access and also using open space such as barren lands to meet the fees of each area and create a search living space to provide special services and facilities. With the population of the area and the radius of access. And the uses are evenly distributed among the districts in proportion to the population.

منابع و مأخذ:

• Dutta‚ V. (2012) ‚ War on the Dream‚ How Land use Dynamics and Peri-urban Growth Characteristics of a Sprawling City Devour the Master Plan and Urban Suitability‚ a Fuzzy Multi-criteria Decision Making Approach‚ proceeded In 13th Global Development Conference Urbanization and Development: Delving Deeper into the Nexus‚ Budapest‚


• United Nations Climate Change Conference (COP21). Climate Change and Natural Disasters Displace Millions, Affect Migration Flows. December 10, 2015. Paris. Available on: http://www.migrationpolicy.org/article.


• علوی، سیّد علی؛ احمدی، فرزانه(1392)، « مدلسازی کمّی دسترسی به پارک­های شهری با رویکرد عدالت فضایی، پارک-های منطقه 6 کلان شهر تهران»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال چهاردهم، شماره 34، صص88-69.


• نظم­فر، حسین؛ عشقی چهار برج، علی؛ قاسمی، علی(1393)، تحلیل وضعیت عدالت اجتماعی در ساختار فضایی درون شهری، مطالعه موردی: مراغه، فصلنامه مطالعات محیطی، سال سوم، شماره یازدهم، صص112-91.


• Sohe Rana M.D (2009) Status of water use sanitation and hygienic condition of urban slums: A study on Rupsha ferighat slum, Khulna, WWW. Elsevier. Com, PP322-328. Dufaux, F, (2008), Birth Announcement, justice Spatial, JSSJ.org.


• Dufaux, F, (2008), Birth Announcement, justice Spatial, JSSJ.org.


• کریمیان بستانی، مریم؛ رجبی، آزیتا(1389)، تحلیل عدالت اجتماعی در شهر با تأکید بر نابرابری­های آموزشی، مورد­ شناسی: شهر زاهدان، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال هفتم، شماره 26، صص102-91.


• Ng Yun Yu, Xi, Cho (2007)"Spatial and temporal dynamics of urban sprawl along two urban–rural transects: A case study of Guangzhou, China", Available online at www.sciencedirect.com. PP 96-109.


• Gharakhloo, M. & Sharifi, A., 2004, Creation, Physical Development & Social-economic Situation of Bored Towns (Case Study: Ein Sector 2 Ahvaz), Journal of Geographical Research, No.50, pp. 87-101.


• Beriasolice, h. (2010), "Patterns of land use change analysis", translation Rafiean M. and M. Mahmoudi, printing, publishing Lightning.


• علی اکبری، اسماعیل؛ عمادالدین، عذرا(1390)، ارزیابی کمّی و کیفی کاربری­های شهری با تأکید بر نظام توزیع و الگوی همجواری(مطالعۀ موردی: ناحیۀ یک شهر گرگان)، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره79، صص172-157.


• Gray, R., (2002), Social Accounting Project and Accounting Organization and Society Privileging Engagement, Imaging New Accounting Organizations and Society.


• توکلی­نیا، جمیله؛ مسلمی، آرمان؛ فیروزی، ابراهیم؛ بندانی، سارا(1394)، تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات شهری بر پایۀ عدالت فضایی، مطالعۀ موردی: شهر اردبیل، پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، دوره 3، شماره3، صص308-285.


• ساسان­پور، فرزانه؛ مصطفوی صاحب، سوران؛ احمدی، مظهر(1394)، تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربریهای خدمات شهری(مطالعه موردی: نواحی 22 گانۀ شهر سنندج)، نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال ششم، شماره بیست و سوم، صص114-95.


• DuPont, V. (2007), Do geographical agglomeration, growth and equity conflict? Papers in Regional Science, 86.


• زیاری، کرامت اله؛ مینایی، عباس؛ زیاری، سمیه(1391)، برنامه­ریزی کاربری اراضی در شهر گرمی، مجلۀ جغرافیا و توسعۀ شهری. شماره اول. صص 27-50.


• حسین زاده دلیر، کریم، ملکی، حسین(1384)، توسعۀ پایدار شهری و کاربری اراضی شهر ایلام، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز، شماره یک.


• Chapin, Francis. Stuart, (1972), Urban Land Use Planning, Second Edition, University of Ill Inois.


• Wiley, J.Norlnan, R (1975), Urban Geography, London, pp.77.


• ضرابی، اصغر؛ رشیدی نیک، سیامک؛ قاسمی راد، حمدالله(1389)، تحلیل و ارزیابی کاربری اراضی در شهر ایذه، مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال اول، شماره سوم، صص40-19.


• مشکینی، ابوالفضل؛ حاصل طلب، محسن و پورطاهری، مهدی(1392)، «سنجش سازگاری کاربری اراضی براساس مدلGIS_AHP در محله عنصری مشهد». مجله جغرافیا و توسعۀ ناحیه­ای. شماره بیستم، ص259.


• موحد، علی؛ صمدی، محمدحسین(1390)، ارزیابی کمّی و کیفی کاربری اراضی شهر مریوان، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره78، صص66-45.


• حکمت­نیا، حسن(1389)، برنامه­ریزی کاربری اراضی شهر بهاباد با استفاده از الگوی تحلیلSWOT، فصلنامه مطالعات شهرهای ایرانی اسلامی، صص83-120.


• خاکپور، براتعلی و باونپوری، علیرضا(1388)، بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر -مشهد، مجلة دانش و توسعه، سال پانزدهم، شمارة


• حاتمی­نژاد، حسین؛ مهدیان بهنمیری، معصومه، مهدی؛ علی(1391)، بررسی و تحلیل عدالت فضایی برخورداری از خدمات بهداشتی درمانی با استفاده از مدل­های Topsis، Morris و Taxonomy مطالعه موردی: شهرستان­های استان مازندران، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال دوم، شماره پنجم، صص 97-90.


• (1969). Explanation in Geography, Martin Press.


• Smith, D. (2003), Geography and Social Justice, Blackwell, Oxford, UK & Cambridge, USA.


• شکوئی، حسین(1382)، اندیشه­های نو در فلسفه جغرافیا، جلد اول، تهران: انتشارات گیتا شناسی.


• Rawls, Johan (1972): Theory of Justice: reply to Lyons and yeitelman, the journal of philosophical Eastern Pivision (Oct. 5, 1972). 556-557.


• داداش­پور، هاشم؛ رستمی، فرامرز(1390)، سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات عمومی شهری براساس توزیع جمعیت، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال سوم، شماره دهم، صص22-1.


• تقوایی، علی­اکبر؛ بمانیان، محمدرضا؛ پورجعفر، محمدرضا؛ بهرام­پور، مهدی(1393)، میزان سنجی عدالت فضایی در چارچوب نظریه شهر عدالت محور؛ موردپژوهی: مناطق 22 گانه شهرداری تهران، مدیریت شهری، شماره38، صص423-391.


• حاتمی­نژاد، حسن؛ واحدیان بیگی، لیلا؛ پرنون، زیبا(1393)، سنجش الگوی توزیع فضایی خدمات شهری در منطقه 5 شهر تهران به کمک مدل آنتروپی و ویلیامسون، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال29، شماره سوم، شماره پیاپی114، صص28-17.


• عزیزی، محمد مهدی(1392)،تحلیلی بر رابطۀ سرانۀ کاربری­های زمین و اندازۀ شهر در طرح­های جامع شهرهای ایران، نشریه هنرهای زیبا. معماری و شهرسازی. 18(4). 25-36.


• زبردست، اسفندیار(1370). سنجش توسعه صنعتی مناطق کشـور. مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران. تهران.


• تقوایی، علی­اکبر؛ بمانیان، محمدرضا؛ پورجعفر، محمدرضا؛ بهرام­پور، مهدی(1393)، میزان سنجی عدالت فضایی در چارچوب نظریه شهر عدالت محور؛ موردپژوهی: مناطق 22 گانه شهرداری تهران، مدیریت شهری، شماره38، صص423-391.