استخراج و تعیین ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس اندام‌های رویشی و زایشی مریم گلی لوله ای (Salvia macrosiphon Boiss.) در رویشگاه طبیعی استان فارس
علی بهرامی
1
(
دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران
)
علیرضا یاوری
2
(
استادیار، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران.
)
علیرضا راهب
3
(
گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
)
کلید واژه: اسانس, اندام گیاه, ترکیبات استری, تیره نعناع, مریم گلی لوله ای.,
چکیده مقاله :
در این پژوهش برای اولین بار ترکیبات شیمیایی اسانس اندام‌های مختلف (گل، برگ و ساقه) گونه دارویی و خودرو مریم‌گلی لوله‌ای با نام علمی Salvia macrosiphon Boiss. از تیره نعناع (Lamiaceae) مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش، تعداد 30 تک‌بوته کامل در مرحله گلدهی به صورت تصادفی از منطقه جهرم استان فارس انتخاب و به سه گروه مساوی تقسیم شدند. سپس اندام‌های مختلف شامل گل، برگ و ساقه از یکدیگر تفکیک گردیدند. استخراج اسانس از هر اندام با سه تکرار و در هر تکرار 200 گرم ماده گیاهی به‌روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر، صورت گرفته و ترکیبات شیمیایی آنها با دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC-MS) شناسایی گردید. عملکرد متوسط اسانس اندام‌های مختلف گل، برگ و ساقه به‌ترتیب 48/0، 28/0 و 06/0 درصد (وزنی/وزنی) به‌دست آمد. تعداد کل ترکیبات شناسایی و اندازه‌گیری شده عبارت بود از 25 ترکیب در گل، 18 ترکیب در برگ و 21 ترکیب در ساقه که به ترتیب 1/93%، 4/93% و 2/92% از کل اسانس را در بر گرفتند. نتایج تجزیه ترکیبات اسانس نشان داد که گل دارای مقدار بالایی از لینالول بود. این در حالی است که ترکیبات بی‌سیکلو جرماکرن + ای- کاریوفیلن و جرماکرن دی + بی‌سیکلو جرماکرن اجزای اصلی در برگ و ساقه بودند. همچنین، نتایج نشان داد که هیدروکربن‌های سزکوئی‌ترپنی بعنوان گروه مشترک و بالاترین مقدار در سه اندام مورد مطالعه، در برگ (1/69%)، ساقه (0/68%) و گل (5/34%)، حاصل گردید. بیشترین مقدار ترکیبات مونوترپن‌های اکسیژن‌دار در گل به مقدار 3/27% و مربوط به ترکیب لینالول یافت شد. در مجموع، اندام‌های مختلف مریم‌گلی لوله‌ای از کمیت و کیفیت اسانس متفاوتی برخوردار هستند و در بین آنها، گل‌ها برای تولید اسانس و ترکیب لینالول بیشتر توصیه می‌شوند.
چکیده انگلیسی :
This study is the first to investigate the chemical composition of three organs (flower, leaf and stem) essential oils of Salvia macrosiphon Boiss., which grows wild and belongs to Lamiaceae family, in Fras procince. In the present experiment, 30 plants in full flowering stage were randomly prepared from Jahrom region of Fars province and divided into three groups of 10 and then flowers, leaves and stems of each group were isolated for testing. Essential oil was extracted from each organ with three replications and in each repetition 200 g of plant material was done by hydro-distillation using Clevenger apparatus and they were analyzed by a combination of GC-FID and GC-MS techniques, to check for chemical variability. The yield of essential oil (w/w%) was the highest in flowers (0.48%) > then in leaves (0.28%) > and finally in stems (0.06%). The total number of compounds identified and quantified were twenty-five in flowers, eighteen in leaves and twenty-one in stems, representing 93.1%, 93.4% and 92.2% of the total oil, respectively. Results of essential oil compound analysis illustrated that flower expressed a high content of linalool. Meanwhile, bicyclogermacrene + (E)-caryophyllene and germacrene D + bicyclogermacrene were the major compounds in leaf and stem organs, respectively. Also, results showed that sesquiterpene hydrocarbons were the common and the highest amount in the three studied organs, which were the highest in leaves (69.1%) > then stems (68.0%) > and at last in flowers (34.5%). The highest level of oxygenated monoterpens was found at the flower part, represented by 27.3% of linalool. In conclusion, the plant organs of S. macrosiphon affected its essential oil quality and its concentration. Flowers were the most beneficial organ of this species for essential oil and linalool compound productions.