ارزﯾﺎﺑﯽ ومقایسه ﺗﻨﻮع ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ و ﻓﯿﺘﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ اﺳﺎﻧﺲ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﯿﺎه داروﯾﯽ Stachys lavandulifolia Vahl. در اﺳﺘﺎن ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺰرﻋﻪ

محورهای موضوعی : گیاهان دارویی

مریم کشاورزی ¹ (کارشناس‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران)
محمد باقر رضایی ² (استاد، عضو هیات‌علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران، ایران)
سید مهدی میری ³ (استاد، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/07/06 تاریخ پذیرش : 1395/05/25 تاریخ انتشار : 1395/06/11

کلید واژه: اسانس, چای کوهی, فیتوشیمیایی, تنوع مورفولوژیکی, ژرماکرن – دی,

چکیده مقاله :

در این تحقیق به‌منظور بررسی تنوع مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی اسانس گیاه چای کوهی (Stachys lavandulifolia Vahl.)، بذرهای شش جمعیت گیاه از پنج استان آذربایجان غربی (دمرجی و قره زاغ)، البرز (گچسر)، قزوین (الموت)، اصفهان (تنگه صیاد) و لرستان (نورآباد دلفان) از بانک ژن گیاهان دارویی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تهیه شدند سرشاخه‌های هوایی نمونه‌های گیاه در مرحله قبل از گل‌دهی در تیر ماه سال 1392 از مزرعه پژوهشی واقع در استان البرز برداشت گردید. اسانس با استفاده از روش تقطیر با آب استخراج و شناسایی ترکیبات متشکله اسانس‌ها با استفاده از دستگاه GC و GC/MS ارزیابی گردید. بررسی نتایج تجزیه واریانس اختلاف معنی‌داری در صفات ارتفاع بوته، قطر یقه، قطر ساقه، طول برگ، عرض برگ، نسبت طول/ عرض برگ، تعداد برگ در بوته و وزن تر و خشک نشان داد. بیشترین ارتفاع بوته (9/103 میلی‌متر)، قطر ساقه (6/3 میلی‌متر) و تعداد برگ در بوته (19) به جمعیت استان البرز (گچسر) تعلق داشت. براساس نتایج حاصل از تجزیه کلاستر، جمعیت‌های مورد مطالعه به 2 گروه مجزا تقسیم شدند.تجزیه به مولفه‌هانشان داد 3 مولفه در مجموع بیش از 6/89 درصد از تغییرات مربوط به صفات اصلی را توجیه نمودند که صفات قطر ساقه، تعداد برگ در بوته و وزن تر و خشک، از صفات تشکیل دهنده مولفه اول بودند. کمترین (015/0 درصد) و بیشترین (049/0 درصد) بازده اسانس به جمعیت‌های الموت و گچسر و قره زاغ تعلق داشت. ترکیب‌های: گاما-ترپینن، بتا- پینن، آلفا-پینن، ژرماکرن–دی و بی-سیکلو ژرماکرن در اسانس همه رویشگا‌ه‌ها غالب بودند.

چکیده انگلیسی:

In this study due to evaluate the morphological and phytochemical diversity of Stachys lavandulifolia Vahl. essential oils, the seeds of six populations of plant from Azerbaijan Province (Damraji and Gereh Zagh), Alborz (Gachsar), Qazvin (Alamut), Isfahan (Tangeh Saiad) and Lorestan (Nour Abad Delfan) were obtained from gene banks of Research Institute of Forests and Rangelands (Tehran), so after that the aerial parts of plants were collected before flowering in July 2013, which were cultivated from the research farm of Alborz province. The essential oils were obtained by hydro distillation method and were analyzed by GC and GC/MS. The results of variance analysis were showed significant differences in plant height, crown diameter, stem diameter, leaf length and width, number of leaves per plant and dry weight, respectively. The highest plant height (103.9 mm), stem diameter (3.6 mm) and number of leaves per plant (19) were showed in Alborz population (Gachsar) and the populations were classified in to two groups. Three components explain 89.6% of variation of all data and some traits such as stem diameter, leaf number and fresh and dry weight were attributed to first component. The lowest (0.015%) and the highest (0.049%) yields belonged to the Alamut and Gereh Zagh population, respectively. The composition of γ-terpinene, β-pinene, α-Pinene, germacrene-D and bicycle -germacrene were dominant in all essential oils of plant in different regions.  

منابع و مأخذ:

1. Aghaei, Y., Mirjalili, M., Nazeri, V. 2013. Chemical diversity among the essential oils wild populations of Stachys lavandulifolia Vahl. (Lamiaceae) from Iran. Journal of Chemistry and Biodiversity, 10: 262-273.


2. Alibakhshi, M., Mahdavi, kh., Mahmodi, J., Ghelichnia., H. 2014. Phytochemical studies of Stachys inflate in different habitats in Mazandaran province. Ecophytochemical Journal of Medicinal Plants, 2: 56-68.


3. Bülow, N., König, W.A. 2000. The role of germacrene-D as a precursor in sesquiterpene biosynthesis: Investigation of acid catalyzed, Phytochemically and thermally induced rearrangements. Phytochemistry, 55:141–168


4. Ghahraman, A. 1994. Plant Systematics, Cormophytes of Iran, Vol 3.Markaze Nashr-e Daneshgahi, Tehran, 768 p.


5. Ghasemi Pirbalouti, A., Mohammadi, M. 2013. Phytochemical composition of the essential oil of different populations of  Stachys lavandulifolia Vahl. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine, 3(2): 123-128.


6. Hadian, J., Ebrahimi, S.N., Salehi, P. 2009. Variability of morphological and phytochemical characteristics among Satureja horteis L. accessions of Iran. Industrial Crops and Products, 32:62-69.


7. Javidnia K., Mojab F., Mojahedi A. 2004. Chemical constituents of the essential Oil of Stachys lavandulifolia Vahl. from Iran. Iranian Journal of Pharmaceutical Research, 3:61-63.


8. Maleki, N., Garjani, A., Nazemiyeh, H., Nilfouroshan, A., Eftekhar, S., Allameh, H. 2001. Potentanti-inflamatory activities of hydro alcholic extract from aerial parts of Stachys inflata on rat. Journal of Ethnopharmacology. 75(2): 213-218.


9. Mann, C., Staba, E.J. 1986. The chemistry, pharmacology and commercial formulation of  Chamomile. In: Herbs, Spices and Medicinal plants-Recent Advances in Botany, Horticulture, and Pharmacology. Craker L.E. & Simon JI.E. editors. Oryx Press, Phoenix, AZ, pp: 235-280.


10. Meshkatalsadat MH.,Esmat S., Hamze A. 2007. Chemical constitutent of the essential oils of different stages of the growth of Stachys lavandulifolia from Iran. Pakistan Journal of Biological Sciences, 16: 2784-2786.


11. Moghtader, M. 2014.Comparative evaluation of the essential oil composition from the leaves and flowers of  Hyssopus officinalis L. Journal of Horticulture and Forestry. 6(1):1-5.


12. Mozaffarian, V. 1996. A Dictionary of Iranian Plant Names. Farhang Moaser Publication, Tehran, 360p.


13. Rabbani, M., Sajjadi, S.E., Jalali, A. 2005. Hydro alcoholic extract and fractions of Stachys lavandulifolia Vahl. effects on spontaneous motor activity and elevated plus-maze behaviour. Phytotherapy Research. 19(10): 854-858.


14. Rechinger, K.H. 1982. Flora Iranica. Akademische Druck und Verlagsatalt, Graz, 462.


15. Rezakhanlo, A., Talebi, S.M. 2010. Trichomes morphology of Stachys lavandulifolia Vahl. (Labiatae) of Iran. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2(2): 3755–3763.


16. Sajjadi, M.H., Amiri, H. 2007. Chemical constituents of the essential oils of different stages of the growth of Stachys lavandulifolia Vahl. from Iran. Pakistan Journal of Biology Sciences, 10(16): 2784-2786.


17. Semnani, M., Saeedi, M., Mahdavi, M.R., Rahimi, F. 2007. Antimicrobial effects of methanolic extracts of some spices of Stachys and Phlomis. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 17(57): 57-66.


18. Tetenyi, P. 2002. Chemical variation in medicinal and aromatic plant. Acta Horticulturae, 576:15-21.

Zargari, A. 1997. cinal Plants, Vol. 4. Tehran University Publications, Tehran-19