توسعه مدل تحلیل پوششی داده های شبکه جهت ارزیابی کارایی فنی صنعت داروسازی

محورهای موضوعی : توسعه اقتصادی، نوآوری، نغییرات تکنولوژیکی و رشد اقتصادی

سیده الهام افتخاریان ¹ , سید فرزاد هاشمی ² , علی نعمتی ³ , راضیه مهرجو ⁴ , مهناز احدزاده نمین ⁵

1 - گروه مدیریت مالی،واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران، [e-mail]
2 - استادیار گروه مدیریت مالی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)، [e-mail]
3 - استادیار ، گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران، [e-mail]
4 - استادیار ، گروه ریاضی، واحد شهرقدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران،[e-mail]
5 - استادیار ، گروه ریاضی، واحد شهرقدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران، [e-mail]

تاریخ دریافت : 1402/07/10 تاریخ پذیرش : 1403/02/20 تاریخ انتشار : 1402/11/21

کلید واژه: تحلیل پوششی داده‌ها, تحلیل بنیادی, تحلیل تکنیکال, ارزیابی کارایی, صنعت داروسازی. ,

چکیده مقاله :

هدف این مقاله، ارزیابی کارایی فنی شرکت های بورسی صنعت داروسازی، در سال 1400 است. بدین منظور، مدل ترکیبی تحلیل پوششی داده‌های شبکه دو مرحله ای با وجود شاخص-های نیمه مثبت و منفی و با درنظر گرفتن همزمان فرآیند تولید(تحلیل بنیادی) در مرحله اول و فرآیند تولید مالی(تحلیل تکنیکال) در مرحله دوم بررسی شد. همچنین، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی برای تعیین اوزان مراحل اول و دوم مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد: فرآیند تولید(تحلیل بنیادی) در تعریف کارایی کلی یک شرکت در بازار سهام مهم تر است؛ در مرحله اول، 33 درصد و در مرحله دوم، 25 درصد شرکت های صنعت داروسازی کارایی کامل یک را کسب نمودند؛ با توجه به کارایی یک 13 درصد شرکت های صنعت مورد مطالعه در هر دو مرحله اول و دوم، مقدار کارایی کل شرکت های مذکور نیز کامل و برابر یک شد؛ این شرکت ها عبارتند از داروسازی تولید دارو، داروسازی اکسیر و دارویی و بهداشتی لقمان؛ کمترین میزان کارایی کل نیز متعلق به گروه دارویی سبحان است؛ بطورکلی، 88 درصد از شرکت های صنعت مورد مطالعه، کارایی بالاتر از 0.5 دارند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this article is to evaluate the technical efficiency of listed companies in the pharmaceutical industry in 2021. To achive this, the additive model of two-stage network data envelopment analysis was investigated with semi-positive and negative indicators and simultaneously considering the production process(Fundamental Analysis) in the first stage and the financial production process (Technical Analysis) in the second stage. In addition, FAHP applied to determine the weights of the first and second stages. The results showed: the production process is more important in defining the total efficiency of a company in the Stock Exchange. In the first stage, %33 and in the second stage, %25 of the pharmaceutical industry companies achieved full efficiency of one. According to the efficiency one of %13 companies of the studied industry in both first and second stages, the efficiency of the mentioned companies was also full and found to be one; These companies include Toliddaru, Exir Pharmaceutical and Loghman Pharmaceutical & Hygienic Companies. The lowest total efficiency belongs to Sobhan Pharmaceutical Group. In general, 88% companies of the studied industry have an efficiency higher than 0.5.

منابع و مأخذ:

اُستا، سهراب (1397). مدلی برای ارزیابی عملکرد شرکت¬های سرمایه¬گذاری با استفاده از تحلیل پوششی داده¬ها و شاخص¬های مالی و اقتصادی. رساله دکتری رشته حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده مدیریت و حسابداری.
درودی، هما، و امینی، محمد باقر. (1398). سنجش کارایی نسبی و رتبه بندی شعب بانک‌ها، رویکرد پنجره ای: مطالعه موردی استان زنجان. اقتصاد مالی، 13(48)، 239-260. 20.1001.1.25383833.1398.13.48.9.4
محبتی‌جهرمی، مینا (1394). ارزیابی کارایی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده‌ها. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و هنر.
رهنمای‌رودپشتی، فریدون و صالحی، اله کرم (1389). مکاتب و تئوری‌های مالی و حسابداری. انتشارات:تهران، چاپ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
جوكار سرهنگي، عيسي و جباري، حسین (۱۳۹۳). کاربرد فرايند تحليل سلسله مراتبي فازي جهت اولويت¬بندي مراکز شهري با ملاحظات اکولوژيکي(مطالعه موردي: آذربايجان غربي).‎ جغرافيــــا و برنامــــه¬ريــــزي محيطــــي، 25 (4(56)) ، ۲۳۷-۲۵۰. https://civilica.com/doc/1199432
سلیمانی دامنه، رضا؛ مؤمنی، منصور؛ مصطفایی، امین؛ رستمی مال خلیفه، محسن. (1396). توسعه یک مدل تحلیل پوششی داده¬های شبکه¬ای پویا برای ارزیابی عملکرد بانک¬ها. چشم انداز مدیریت صنعتی، 25، 67-89. https://sid.ir/paper/523682/fa
شجاع، نقی، و درویش متولی، محمدحسین. (1394). ارزیابی کارایی فعالیت های پژوهشی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی: رویکرد تحلیل پوششی داده¬ها. مدلسازی اقتصادی، 9(4 (32))، 123-141. https://sid.ir/paper/176149/fa
شفیعی، مرتضی، (1396)، طراحی مدل تحلیل پوششی داده¬های چند سطحی در ارزیابی کارایی موسسات مالی، تحقیق در عملیات در کاربردهای آن، 14(2(53))، ص ص 66-41. 41-66. https://sid.ir/paper/164695/fa
عابدی دهکردی، هما، توحیدی، قاسم، رضویان، شبنم وکرامتی، محمد علی. (1402). ارزیابی کارایی شرکتهای تولیدکننده سیمان با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی داده‌های شبکه‌ای ناهمگن. مطالعات مدیریت صنعتی، 21(69)، 199-233. 10.22054/jims.2023.67648.2788
علی¬پور، صفدر، ملیکان، اسفندیار و فخاری، حسین(1401). ارائه مدل شبکه¬ای تحلیل پوششی داده¬ها جهت ارزیابی کارایی اطلاعاتی واحدهای گزارشگر. پژوهش¬های حسابداری مالی و حسابرسی، 14(2(54))، 01-48. 10.30495/faar.2022.693668
علیرضایی، محمدرضا، رخشان، فاطمه، و بنی خویی، بهاره. (1397). کاربرد کارایی متقاطع تحلیل پوششی داده ها در گزینش سبد سهام 20 شرکت معتبر بورس. تصمیم گیری و تحقیق در عملیات، 3(1)، 24-40https://sid.ir/paper/268879/fa .
علی نژاد، علیرضا و خلیلی، جواد. (1397). ارزیابی عملکرد شرکت‌های داروسازی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از رویکرد ترکیبی تحلیل پوششی داده ها و داده کاوی. مدیریت کسب و کار، 10(37)، 148-165. 20.1001.1.22520104.1397.10.37.7.2
غفاری، مهسا (1396)؛ سنجش کارایی شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار با رویکرد تحلیل پوششی داده¬ها. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهریار، دانشکده حسابداری، گروه مدیریت.
کتابی، سعیده، فتحی، سعید و یوسفان، ناهید (1394). رتبه بندی صنایع منتخب بورس اوراق بهادار تهران بر اساس عوامل بنیادی صنعت با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها. مدیریت دارایی و تامین مالی، 3(2(9)) ، 55-67. https://sid.ir/paper/245706/fa
مرادی پور، کیوان، اسدی رحمتی، ساناز، و عبدالی، الهام (1400). مدل چانه¬زنی برای تخمین کارایی شبکه چند مرحله¬ای با تخصیص هزینه ثابت و کاربردهای آن. مدلسازی اقتصادی، 15(3 (55))، 65-90. 10.30495/ECO.2022.1941475.2579
مؤمنی، منصور، صفری، حسین، رستمی، محسن، مصطفایی، امین و سلیمانی دامنه، رضا (1396). طراحی یک مدل تحلیل پوششی داده¬های شبکه¬ای غیرشعاعی جهت ارزیابی عملکرد. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات مدیریت(بهبود و تحول)، 26(86)؛ 23-1. https://doi.org/10.22054/jmsd.2017.8441
همایون فر، مهدی، صلاحی، فریبا، دانشور، امیر، خاتمی فیروزآبادی، سید محمدعلی(1400). کاربرد رویکرد ترکیبی تحلیل پوششی داده‌ها و شبکه عصبی مصنوعی در ارزیابی کارایی متوازن شرکت های داروسازی بورس اوراق بهادارتهران. تحقیق در عملیات در کاربردهای آن، ۱۸ (۳)، ۷۳-۹۲. http://jamlu.liau.ac.ir/article-1-1908-fa.html
Benjamin, M. M. (2024). Nigerian Stock Market Efficiency And Volatility: A Data Envelopment Analysis. International Journal of Innovative Social Sciences & Humanities Research, 12(1), 161-170
. ISSN: 2354-2926. Charnes, A., Cooper, W. W., & Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision making units. European Journal of Operational Research, 2(6): 429–444. doi:10.1016/0377-
2217(78)90138-8 Contreras, I., Hidalgo, J. I., & Nunez-Letamendia, L. (2012). A GA combining technical and fundamental analysis for trading the stock market[Conference session]. In European
Conference on the Applications of Evolutionary Computation (pp. 174–183). Springer, Heidelberg, Berlin. https://doi.org/10.1007/978-3-642-29178-4_18 Despotis, D. K., Sotiros, D. & Koronakos, G. (2023). Data envelopment analysis of two-stage processes: an alternative (non-conventional) approach. INTERNATIONAL TRANSACTIONS
IN OPERATIONAL RESEARCH, 0, 1-22. https://doi.org/10.1111/itor.13320 Edirisinghe, N. & Zhang, X. (2010). Input/output selection in DEA under expert information, with application to financial markets. European journal of operational research, 207(3):
1669-1678. doi:https://doi.org/10,1016/j.ejor.2010,06,027. Emrouznejad, A., Anouze, A.L. & Thanassoulis, E., (2010). A semi-oriented radial measure for measuring the efficiency of decision making units with negative data, using DEA.
European Journal Operational Research, Elsevier, 200(1), 297–304.
Farrell, M. J. (1957). The measurement of productive efficiency. Journal of the Royal Statistical Society, 120(3): 253 – 290. https://doi.org/10.2307/2343100 Kočišová, K. (2020). Two-Stage DEA: An Application in Banking. In: Popkova, E., Sergi, B. (eds) Scientific and Technical Revolution: Yesterday, Today and Tomorrow. ISC 2019. Lecture
Notes in Networks and Systems, vol 129. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-47945-9_162. Kuo, K.-C., Lu, W.-M., & Dinh, T. N. (2020). An integrated efficiency evaluation of China stock market. Journal of the Operational Research Society, 72(4), 950-969. doi:
https://doi.org/01605682,2019,1700190/10,1080. Li, M., Zhu, N., He, K., & Li, M. (2022). Operational Efficiency Evaluation of Chinese Internet Banks: Two-Stage Network DEA Approach. Sustainability, 14(21), 14165.
https://doi.org/10.3390/su142114165.
Sinha, R. P. (2021). Two-Stage Data Envelopment Analysis Efficiency of Indian General Insurance Companies. Global Business Review, 0(0). https://doi.org/10.1177/09721509211047645. Tarnaud, A. C. & Leleu, H. (2018). Portfolio analysis with DEA: Prior to choosing a model. Omega, Elsevier, 75(C): 57-76. doi:https://doi.org/10,1016/j.omega.2017,02,003.
Tsai, M.-C., Cheng, C.-H., Nguyen, V. T., & Tsai M.-I. 2020. The Theoretical Relationship between the CCR Model and the Two-Stage DEA Model with an Application in the Efficiency
Analysis of the Financial Industry. Symmetry, 12(5), 712. https://doi.org/10.3390/sym12050712. Refrences (in English) Abedi Dehkordi, H., Tohidi, G., Razavyan, S., & Keramati, M. A. (2023). Efficiency evaluation of cement production companies using nonhomogeneous network DEA. Industrial
Management Studies, 21(69), 199-233. doi: 10.22054/jims.2023.67648.2788 Ali-Nezhad, A. R., & Khalili, J. (2018). Performance Evaluation of the of pharmaceutical companies admitted to the Tehran Stock Exchange using the combined approach of Data
Envelopment Analysis and Data Mining. Journal of Business Management, 10(37), 148-165. Alipour, S., malekian, E., & Fakhari, H. (2022). Proposing a Network Data Envelopment Analysis (NDEA) Model for Evaluating Information Efficiency of Reporting Entities. Financial
Accounting and Auditing Research, 14(54), 1-48. doi: 10.30495/faar.2022.693668 Alirezaee, M. R., Rakhshan, F., & Banaye khoyi, Bahareh. (2018). Application of DEA-cross efficiency in portfolio selection of 20 reputable companies in the Iranian stock market.
DECISIONS AND OPERATIONS RESEARCH, 3(1), 24-40. SID. https://sid.ir/paper/268879/en Doroudi, H. & Amini, M., B. (2019). Relative efficiency measurement and ranking of bank branches, window approach: case study of Zanjan province. Financial Economics, 13(48), 239-
260. 20.1001.1.25383833.1398.13.48.9.4
Mohabbati Jahromi, M. (2015). Performance evaluation of firms accepted in Tehran Stock Exchange techniques using DEA two stage. MS Thesis, Science and Art University. Ghafari, M. & Arjmand-Far, A. (2017). Measuring the Efficiency of Companies accepted in the Stock Exchange with the Data Envelopment Analysis Approach. Islamic Azad University,
Shahriyar Branch, Faculty of Acounting. Homayounfar, M., Salahi, F., Daneshvar, A., Khatami Firouzabadi, S. M. A.(2021) Applying a Hybrid DEA-ANN Approach in Evaluation of Balanced Efficiency of the Tehran Stock
Exchange Pharmaceutical Companies. Journal of Operational Research in Its Applications, 18 (3), 73-92. http://jamlu.liau.ac.ir/article-1-1908-fa.html Jokar Sarhangi, I. & Jabbari, H. (2015). Application of Fuzzy Analytical Hierarchy process for prioritizing urban centers with ecological considerations (case study: West Azerbaijan).
Geography and Environmental Planning, 25(4(56)), 237-250. https://civilica.com/doc/1199432 Ketabi, S., Fathi, S. & yousofan, N. (2015). Ranking of Selected Industries of Tehran Stock Exchange based on Fundamental Factors in Industry using Data Envelopment Analysis.
Journal of Asset Management and Financing, 3(2(9)), 55-67. https://sid.ir/paper/245706/fa Momeni, M., Safari, H., Rostami, M., Mostafaee, A. & Soleymani-Damaneh, R. (2017). Designing a Non-Oriented NDEA for Performance Evaluatio. Improvement and Transformation
Management Studies, 26(86), 1-23. https://doi.org/10.22054/jmsd.2017.8441 Moradipour, K., Asadi-Rahmati, S. & Abdali, E. (2021). A Bargaining Game Model for Estimating Efficiency of the Multi-stage Network with Fixed Cost Allocation and its Applications.
Economic modeling, 15(3(55)), 65-90. 10.30495/ECO.2022.1941475.2579 Osta, S. (2018). A model for evaluating the performance of investment companies using DEA and Financial and Economic indicators. Doctoral dissertation, Allameh Tabataba'i
University, Faculty of Management and Accounting.
Rahnamaye Roodposhti, F. & Salehi, A. K. (2010). Financial and Accounting Schools and Theories. Publications of Islamic Azad University, Central Tehran Branch: Tehran. Shafiei, M. (2017). Designing a multi-level data envelopment analysis model in efficiency evaluating of financial institutions, Operations Research Journal in its Applications, 14, 2 (53),
pp. 41-66. (In Persian) Shoja, N., & Darvish Motevali, M. H. (2016). Evaluating the Effectiveness of Research Activities in Islamic Azad University Branches by Using Data Envelopment Analysis(DEA). Economic
Modelling, 9(4 (32)), 123-141. SID. https://sid.ir/paper/176149/en Soleimani Damaneh, R., Momeni, M., Mostafaei, A., & Rostami Malkhalife, M. (2017). Developing of a Dynamic Network Data Envelopment Analysis Model for Performance Evaluating
Banking Sector. Journal of Industrial Management Perspective, 7(1), 67-89.