مضمون رهایی‌بخشی در مبانی ایدئولوژیک انقلاب¬های بزرگ؛ بازتاب¬ها و دستاوردها (مطالعه موردی: انقلاب فرانسه و انقلاب اسلامی ایران)
محورهای موضوعی : تاثیرات گفتمانی انقلاب اسلامیمسعود اخوان کاظمی 1 , سجاد رستمی 2 *
1 - هیت علمی دانشگاه رازی
2 - گروه علوم سیاسی دانشگاه رازی کرمانشاه
کلید واژه: ایدئولوژی, رهایی‌بخشی, انقلاب¬های بزرگ, بازتاب, دستاورد,
چکیده مقاله :
انقلابهای بزرگ با طرح نوعی ایدئولوژی و گفتمان جهانشمول، نظم نوینی را به منظور رهایی بشریت از وضعیت نامطلوب موجود ارائه میدهند. مقاله حاضر با تأکید بر انقلابهای بزرگ فرانسه و ایران درصدد پاسخ به این پرسش است که انقلابهای مورد مطالعه، بر اساس کدام یک از ایدئولوژیها، نوعی رسالت جهانی را در خصوص رهایی انسانها از اوضاع نامطلوب موجود، برای خود تعریف کرده اند؟ برای پاسخ، ضمن بررسی مبانی ایدئولوژیک انقلابهای یاد شده، مباحث مربوط به بازتابها، دستاوردها و تشابهات و تفاوتهای این دو انقلاب ارزیابی میشوند. یافته های پژوهش که با روش تطبیقی درونی بهدست آمدهاند، حاکی از آنند که انقلاب فرانسه تحت‌تأثیر اندیشه‌های عصر روشنگری و انقلاب اسلامی ایران با تأکید بر آموزه‌های برگرفته از اسلام شیعی، ایدئولوژیهایشان را در مقیاسی جهانی شکل داده‌اند و از این رهگذر، کارگزاران آن تلاش کردهاند تا پس از تأسیس نظام پساانقلابی، به بخشی از مبانی ایدئولوژیک، یعنی اهداف رهایشی انقلاب خود، در ورای مرزهای ملّی جامه عمل بپوشانند.
Universal slogans and transnational ideals from great revolutions such as the French Revolution and the Islamic Revolution of Iran embody the achievement of the desired situation that human societies have always wanted to achieve. Undoubtedly, the roots of human ideals can be found in the ideology of these revolutions, which expresses liberation from the existing bottlenecks. The purpose of this article is to make a comparative study of the ideologies of the French Revolution and the Islamic Revolution of Iran from the perspective of liberation in order to examine and evaluate their differences, similarities and achievements. The present research has addressed the main question that the aforementioned revolutions, based on which of the ideological schools, have defined for themselves a kind of global mission regarding the liberation of human beings from the existing unfavorable situation? Attention has also been paid to these questions, what reflections and achievements have the liberating themes and ideas in the ideological foundations of the French and Iranian revolutions had? And in what basic aspects are they similar and different from each other? The hypothesis is that the French Revolution, influenced by the ideas of the Enlightenment and the Islamic Revolution of Iran, with the emphasis on religious teachings, formed their ideologies on a global scale and succeeded in implementing some of the ideals and goals of their revolution.
1. آرنت، هانا، 1361، انقلاب، ترجمۀ عزت‌الله فولادوند، تهران، خوارزمی.
2. اسپوزیتو، جان. ال، 1378، «انقلاب ایران؛ چشم‌انداز ده‌ساله»، ترجمۀ نورالله قیصری، نامه پژوهش، شمارۀ 13 و 12، صص 74-51.
3. ______________ و جان وال، 1392، جنبش‌های اسلامی معاصر؛ اسلام و دموکراسی، ترجمۀ شجاع احمدوند، تهران، نی.
4. _____________ ، 1393، انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، ترجمۀ محسن مدیر شانه-چی، تهران، انتشارات باز (مرکز بازشناسی اسلام و ایران).
5. استمپل، جان، 1370، درون انقلاب ایران، ترجمۀ منوچهر شجاعی، تهران، موسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
6. اخوان کاظمی، مسعود، 1390، «ضدانقلابی‌گری در نظام بین‌الملل؛ مبانی تئوریک»، فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 25، صص 266-239.
7. ____________ ، 1395، «بازشناسی انقلابهای بزرگ با تأکید برشاخصه‌ها و ابعاد بین‌المللی آنها»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دورۀ دهم، شمارۀ 1، صص 35-5.
8. ____________ و سجاد رستمی، 1396، ایده¬های نجات¬بخش بشریت در انقلابهای بزرگ، تهران، یاردانش.
9. اطهری، سیدحسن و سمیه زمانی، 1392، «تحلیل انتقادی گفتمان صدور انقلاب»، فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، سال دهم، شمارۀ 34، صص 200-181.
10. اکلشال، رابرت و دیگر نویسندگان، 1385، مقدمه‌ای بر ایدئولوژی‌های سیاسی. ترجمۀ محمّد قائد. تهران، مرکز.
11. امرایی، حمزه، 1383، انقلاب اسلامی ایران و جنبش¬های اسلامی معاصر، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
12. بارانی، محمّدرضا و محمد دهقانی، 1391، «نقش الگوی شیعی در پیروزی انقلاب ایران از دیدگاه خاورشناسان»، فصلنامۀ سخن تاریخ، سال ششم، شمارۀ 17، صص 38-21.
13. برزگر، ابراهیم، 1394، نظریه¬های بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق.
14. بشیریه، حسین، 1390، انقلاب و بسیج سیاسی، تهران، دانشگاه تهران.
15. پناهی، محمّدحسین، 1388، «تئوری انقلاب و انقلاب در تئوری؛ تأثیر فرهنگی انقلاب اسلامی ایران بر تئوری‌های انقلاب»، مجلۀ سوره اندیشه، شماره 42، صص 51-48.
16. پین، تامس، 1375، حقوق بشر؛ برگ پر ماجرایی از انقلاب کبیر فرانسه، ترجمۀ اسدالله مبشری، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
17. تاجیک، محمّدرضا و سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، 1382، «الگوهای صدور انقلاب در گفتمان‌های سیاست خارجی ایران»، مجله راهبرد، شماره 27، صص 80-61.
18. جمال‌زاده، ناصر، 1391، «قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران و نظریۀ صدور فرهنگی انقلاب»، فصلنامۀ پژوهشنامۀ انقلاب اسلامی، سال اول، شماره 4، صص 86-61.
19. خلیلی، محسن، 1390، «مقایسۀ مفهوم صدور انقلاب در انقلابهای فرانسه و روسیه»، فصلنامۀ جستارهای سیاسی، سال دوم، شماره اول، صص 72-47.
20. خرمشاد، محمّدباقر و همکاران، 1393، بازتاب‌های انقلاب اسلامی ایران، تهران، سمت.
21. دوتوکویل، آلکسی، 1365، انقلاب فرانسه و رژیم پیش از آن، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران، نقره.
22. روده، جرج، 1380، انقلاب کبیر فرانسه و پیامدهای آن، ترجمۀ مجید امین مؤید، تهران، اشاره.
23. روسو، ژان ژاک، 1348، قرارداد اجتماعی یا اصول حقوق سیاسی، ترجمۀ منوچهر کیا، تهران، انتشارات دریا.
24. سعیدی، روح¬الامین، 1394، «چشم¬اندار رهایی بشر در نظریۀ اسلامی و نظریۀ انتقادی روابط بین‌الملل: رویکرد تطبیقی»، فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، شمارۀ 40، صص 48-27.
25. سوبول، آلفرد، 1375، انقلاب فرانسه، دو جلد، ترجمۀ عباس مخبر و نصرالله کسائیان، تهران، انتشارات شباهنگ.
26. سیار، غلامعلی، 1387، «انقلاب فرانسه در زیر ذره‌بین»، مجله اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 250 و 249، صص 127-106.
27. شجاعی زند، علیرضا، 1383، «نقش و عملکرد دین در وضعیت انقلابی؛ بررسی تطبیقی فرانسه و ایران»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀپنجم، شمارۀ 2، صص 66-28.
28. شیرودی، مرتضی، 1390، «انقلاب اسلامی؛ پروژۀ جهانی‌شدن و مسئلۀ مهدویت»، فصلنامۀ موعود، شمارۀ 17، صص 120-97.
29. طلوعی، محمود، 1390، فرهنگ جامع سیاسی، تهران، علم.
30. عالم، عبدالرحمن، 1391، بنیادهای علم سیاست، تهران، نی.
31. علیزادۀ سوده، فرشته، 1389، انقلاب کبیر فرانسه؛ علل و نتایج، مجلۀ رشد آموزش تاریخ، شماره 38، صص 54-51.
32. فوکو، میشل الف،1393، ایران؛ روح یک جهان بی‌روح، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهان‌دیده، تهران، نی.
33. ______ ب، 1393، ایرانی‌ها چه رویایی در سر دارند؟ ترجمۀ حسین معصومی همدانی، تهران، هرمس.
34. کاسیرر، ارنست، 1389، فلسفۀ روشنگری، ترجمۀ یدالله موقن، تهران، انتشارات نیلوفر.
35. لوییس، برنارد، 1386، «انقلابی به سبک خودش»، ترجمۀ فرهاد فرهمندفر، مجلۀ خردنامه همشهری، شماره 23، صص 38-36.
36. ماله، آلبر و ژول ایزاک، 1364، تاریخ قرن هجدهم، انقلاب کبیر فرانسه و امپراتوری ناپلئون، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران، امیرکبیر.
37. محمّدی، منوچهر، 1387، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
38. __________، 1390، انقلاب اسلامی در مقایسه با انقلابهای فرانسه و روسیه، تهران، معارف.
39. _________، 1392، دستاوردهای کلان انقلاب اسلامی، تهران، معارف.
40. مطهری، شهید مرتضی، 1385، آیندۀ انقلاب اسلامی ایران، تهران، صدرا.
41. ملکوتیان، مصطفی، 1381، «انقلاب از آغاز تا فرجام: مروری بر ویژگی‌های هفت‌گانۀ انقلاب»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شمارۀ 57، صص 264-247.
42. __________، 1382، «تأثیرات منطقه‌ای و جهانی انقلاب اسلامی ایران»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شمارۀ 61، صص 90-71.
43. هابز باوم، اج، 1374، عصر انقلاب (اروپا 1848 – 1789)، ترجمۀ علی اکبر مهتدیان، تهران، انتشارات ما.
44. Chan, Stephen, 1991, "Small Revolutions and the Study of International: the Problematique of Affiliation", Political Science, Volume 43, Number
45. Erikson RS, Tedin KL, 2003, American Public Opinion. New York, Longman. 6th ed.
46. Freeden, Michel, 2006, "Ideology and Political Theory", Journal of Political Ideologies, Volume 11, Number 1.
47. Hamilton, Malcolm B, 1987, "the Elements of the Concept of Ideology", Political Studies, Volume35, Number1
48. Halliday,Fred, 1990,"Iranian Foreign Policy Since 1979: Internationalism and Nationalism in the Islamic Revolution, in keddie, Nikki; Cole Joan R.I.shi’ism and Social Proteste, New Hawen, Yale University Press
49. Hermassi, Elbak, 1974, Comparative Revolutionary Movements, Hall New Jersey
50. Heywood, Andrew, 2013, politics; political ideas and Ideologies, New York, Palcrave Macmillan, 4th ed.
51. Kinder DR, 1998, Opinion and action in the realm of politics. In The Handbook of Social Psychology, ed. DT Gilbert, ST Fiske, G Lindzey Boston, MA, McGraw-Hill.