واکاوی تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر دیدگاه تدوین‌کنندگان قانون اساسی ۱۳۵۸ در پی‌ریزی اقتصاد اسلامی
محورهای موضوعی : تاثیرات گفتمانی انقلاب اسلامیابراهیم عبدی‌پور فرد 1 * , سید هادی عربی 2 , علیرضا دبیرنیا 3 , صدیقه قارلقی 4
1 - استاد تمام دانشکده حقوق دانشگاه قم
2 - دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه قم
3 - دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه قم
4 - دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه قم
کلید واژه: مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی, انقلاب اسلامی ایران, اقتصاد اسلامی, اصول ۴۳ و ۴۴ قانون اساسی, دیدگاه‌های امام خمینی (ره).,
چکیده مقاله :
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ تدوین قانون اساسی و تصویب آن از نخستین ضرورت‌هایی بود که جامعه سیاسی ایران با آن روبه‌رو شد. در این راستا اندیشه تکوین نظامِ اقتصاد اسلامی در میان اعضای تشکیل‌دهنده مجلس خبرگان قانون اساسی همسو با دیدگاه امام خمینی (ره) به‌صورت جدی مطرح گردید. از همین روی هدف این مقاله کنکاش در دیدگاه‌های خبرگان قانون اساسی در امتدادِ میزان اثرگذاریِ انقلاب اسلامی ایران بر اسلامی شدن نظام اقتصادی کشور است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی با ارجاع ویژه به مشروح مذاکرات قانون اساسی ۱۳۵۸ در عرصه اصول ۴۳ و ۴۴ قانون اساسی با در نظر گرفتن دیدگاه‌های امام خمینی (ره) در سمتوسوی پاسخ‌گویی به این سؤال است که «دیدگاه‌های خبرگان قانون اساسی در راستای اسلامی بودن اصول آغازینِ فصل چهارم تا چه میزان متأثر از انقلاب اسلامی ایران و همسو با دیدگاه‌های امام خمینی (ره) در این زمینه بوده است؟» بر این اساس فرضیه تحقیق نیز این‌گونه تبیین می‌شود که: تدوین‌کنندگان قانون اساسی ۱۳۵۸ اسلامیِ بودن نظام اقتصادی را هرچند با قرائت‌های ناهمسو و در برخی موارد متفاوت پذیرفته‌اند. تتبع در مشروح مذاکرات اصولِ آغازین فصل چهارم قانون اساسی این استنتاج را با خود به همراه داشت که عملکرد نامطلوبِ ناشی از سیاست‌های رژیم پیشین در حوزه اقتصاد، مبنایی‌ترین عاملی بود که به اسلامی شدن اقتصاد از نگاه تدوین‌کنندگان قانون اساسی منتهی شد. نگرش نمایندگان مجلس بررسی نهایی در زمینه نظام اقتصادیِ حاکم بر کشور غالباً به سمتوسوی اسلامی بودن آن با گرانباریِ بخش دولتی گرایش دارد. با این حال برخی نیز استقرارِ اقتصاد مبتنی بر مالکیت خصوصی با زیربنای اسلامی را پیشنهاد کردند.
After the conquest of the Islamic revolution of Iran in 1357, the codification of the constitution and its approval was one of the first necessities that the political society of Iran confront. In this regard, the idea of developing an Islamic economic system was seriously raised among the constituent members of the Assembly of Constitutional Law Experts, in line with the view of Imam Khomeini (RA). Therefore, the purpose of this article is to delve into the opinions of constitutional law experts regarding the impact of the Islamic Revolution of Iran on the Islamicization of the country's economic system. The method of descriptive and analytical research with special reference to the details of the 1358 constitution negotiations in the field of principles 43 and 44 of the constitution, taking into account the views of Imam Khomeini (RA) is to answer the question that "the views of the experts of the constitution are in line with the Islamic nature of the initial principles of To what extent was the fourth chapter influenced by the Islamic Revolution of Iran and aligned with the views of Imam Khomeini (RA) in this field? Based on this, the research hypothesis is also explained as follows: The drafters of the 1358 Constitution accepted the Islamic nature of the economic system, although with inconsistent and in some cases different readings. Following the detailed discussion of the initial principles of the fourth chapter of the constitution brought with it the conclusion that the unfavorable performance caused by the policies of the previous regime in the field of economy was the most basic factor that led to the Islamization of the economy from the perspective of the framers of the constitution. The attitude of the parliamentarians of the final review in the field of the economic system ruling the country often tends towards its Islamic side and the expensiveness of the public sector. However, some also suggested the establishment of an economy based on private property with Islamic infrastructure.
دبیرنیا، علیرضا. (۱۳۹۵). قدرت مؤسس؛ کاوشی در مبانی حقوق اساسی مدرن، چاپ دوم، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
خمینی موسوی، سید روح‌الله. (۱۳۶۲). صحیفه امام، جلد چهارم، چاپ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
ــــــــــــــــــــــــــــــــ. (۱۳۶۱). جلد هشتم، چاپ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
ــــــــــــــــــــــــــــــــ. (۱۳۶۹). جلد بیست و یکم، چاپ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
دادگر، یداله، (۱۴۰۲). محورهای اساسی در نظام‌های اقتصادی، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
رحمانی، قدرت الله، حمیدی، امیر، (۱۴۰۲). تأثیر اندیشه‌های سوسیالیستی بر تدوین و نگارش اصول اقتصادی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره ۱۰۲، صص ۲۹۹-۲۷۷.
سیاست‌های کلی نظام در بخش امنیت اقتصادی، ابلاغی ۲۰/۱۲/۱۳۷۹ مقام معظم رهبری.
سیاست‌های کلی نظام در بخش صنعت، ابلاغی ۲۹/۰۹/۱۳۹۱ مقام معظم رهبری.
شیرافکن، مجتبی، اشرفی، اکبر، ابوالحسن شیرازی، حبیب‌الله، (۱۴۰۳). مبانی گفتمان انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خمینی (ره)، فصلنامه گفتمان سیاسی انقلاب اسلامی، دوره ۳، شماره ۲ (پیاپی ۱۰)، صص ۶۶-۴۵.
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی، (۱۳۶۴). جلد اول، چاپ اول، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۶۴). جلد دوم، چاپ اول، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۶۴). جلد سوم، چاپ اول، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب ۱۳۵۸.
قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران، مصوب ۱۳۷۰ مصوب مجلس شورای اسلامی.
محقق، محمدجواد، (۱۳۸۴)، نظام اقتصادی از منظر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، معرفت، شماره ۸۹، ۱۳۸۴.
مهرپور، حسین، (۱۳۹۴)، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر دادگستر، چاپ ششم.
https://www.oxfordreference.com/search?q=system&searchBtn=Search&isQuickSearch=true.