رمزپردازی افسانۀ ققنوس«در گذاری از اسطوره به عرفان»
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسیلیلا امینی لاری 1 , خیراله محمودی 2
1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور. ایران.
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
کلید واژه:
چکیده مقاله :
در بسیاری از اسطوره‌ها و نمادپردازی‌ها ، نکات مشترکی می‌توان یافت که ریشه در ناخودآگاه مشترک جمعی بشر دارد و از نزدیکی باورهای فرهــنگی و معــنوی جهانیان حکایت می‌کند. اسطورۀ جهان‌شمول ققنوس نیز از جمله اساطیری است که اگرچه دگردیسی‌های فراوان یافته است - اسطورۀ کوتزال کواتل را می‌توان صورت دگردیسی یافته‌ای از اسطورۀ ققنوس دانست - ولی می‌توان نکات مشترک و بویژه بن‌مایۀ مرگ و رستاخیز را در تمامی چهره‌های نموده شده از این پرندۀ خورشیدی، تشخیص داد. این حقیقت که مرگ، گذاری به نوع برتری از هستی و عالی‌ترین راه برای دست‌یابی به نوزایی است، در این اسطوره نموده شده است؛ مضمونی که در سیری صعودی به عرصۀ عرفان راه یافته، به صورت رستاخیز روحانی و ولادت ثانوی جلوه‌گر شده است و بدین سبب ققنوس، این پرندۀ افسانه‌ای، جنبه‌ای غیر عینی و چهره‌ای قدسی یافته است. ققنوس رمز روحی تعالی یافته است که به ساحت ورای مرگ گام می‌نهد. در مقالۀ حاضر، که به روش کتابخانه‌ای و به شیوۀ تحلیلی-توصیفی انجام شده، با نگاه به اساطیر برخی ملل، جایگاه اسطوره‌ای، عرفانی ققنوس، پرندۀ آتش، تبیین گردیده است.
It can be find common points in many mythology and symbolism that has rots in human's common collective subconscious and narrates from proximity of people's cultural and spiritual's beliefs. Universal myth of phoenix is also among the mythology, that although has many metamorphosis, but it can be detected many common points and specially the root of the death and doom in all faces to be shown from this solar bird. This fact has been shown in this mythology that the death is a passage to a better type of life and up most way for access to renaissance. The themed that has been acceded in a ascendant to arena's mysticism, has been appearance like spiritual resurrection and secondary birth, and so, the phoenix, this legendary bird, has been found non- objective aspect and sacred face. The phoenix is a symbol of transcendental spirit that is entered into the area of the beyond death. In this article, that has done like library method and such as analytical description, it has been determined, the mythological mystical of the phoenix - the fire bird- due to the some nations' mythology.
10. سهروردی، شهاب‌الدین (1380) مجموعة مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و تحشیة سیدحسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
11. شایگان، داریوش (1375) ادیان و مکتبهای فلسفی هند ، تهران: امیرکبیر.
12. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376) آیینه‌ای برای صداها، تهران: سخن.
13. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392) زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن.
14. عبدالمؤمن بن صفی‌الدین (1346) رسالة موسیقی بهجت‌الروح ، با تعلیقات ه. ل. رابینودی برکوماله ، [ بی جا ] : بنیاد فرهنگ ایران.
15. عطار، فریدالدین (1383) منطق‌الطیر ، به کوشش شفیعی کدکنی ، تهران: سخن.
16. کریستی، آنتونی (1373) اساطیر چین ، ترجمة باجلان فرخی ، تهران: اساطیر.
17. کوپر، جی‌سی (1379) فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمة ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد.
18. لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1368) اسرارالشهود، تصحیح سیدعلی آل داود، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
19. مولوی، جلال‌الدین محمد (1363) مثنوی معنوی، تصحیح رینولد.ا. نیکلسن ، به اهتمام نصرالله پورجوادی، تهران: امیرکبیر.
20. مولوی، جلال‌الدین محمد (1378) کلیات شمس تبریزی، با تصحیحات بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
21. نخشبی، ضیاء (1372) طوطی‌نامه، تصحیح فتح‌الله مجتبایی و غلامعلی آریایی، تهران: منوچهری.
22. نویا، پل (1373) تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران: نشر دانشگاهی.
23. هال، جیمز (1380) فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمة رقیه بهزادی ، تهران: فرهنگ معاصر.
24. هینلز، جان (1375) شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
25. یاحقی، محمدجعفر (1369) فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی و سروش.
26. یوشیج، نیما (1371) مجموعۀ کامل اشعار، تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
_||_