بررسی مؤلفه های کم خردی در شخصیت مسعود غزنوی بر اساس مدل سه بُعدی خرد آردلت

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

مرضیه مشعلیان ¹ , لیلا هاشمیان ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/02/06 تاریخ پذیرش : 1399/04/22 تاریخ انتشار : 1401/04/01

کلید واژه: نظریۀ خرد سه ‌بُعدی آردلت, خردمندی, تاریخ بیهقی, سلطان مسعود غزنوی, کم‌خردی,

چکیده مقاله :

خرد مقوله‌ای است که علاقه به آن در حوزۀ روان‌شناسی به سرعت رو به فزونی است و در طول دو دهۀ گذشته، پژوهش های روان شناسی پیرامون خرد به شدّت از نظر کمیّت رشد یافته است. مدل های علمی خرد و پژوهش های انجام گرفته در مورد ویژگی های خردمندان همگی بر وجود یک عامل شناختی و یک توازن فکری در همۀ خردمندان توافق دارند و ضعف و کاستی در هر یک از عوامل را منجر به رفتار بی خردانه می دانند. با وجود اینکه مفهوم خرد، خردمندی و خردمند واژه‌های شناخته شده در میان مردم فرهنگ‌های مختلف هستند و هر یک از افراد فرهنگ‌های مختلف براساس جهان‌بینی خود به توصیف خرد می پردازند، همچنان مشاهده می‌کنیم که بسیاری از افراد جوامع در مسائل سیاسی، اجتماعی، روان شناختی و به طور کلی در زندگی، مسیرهای نادرست را طی کرده و زمینۀ آسیب‌پذیری را برای خود و دیگران فراهم می کنند. تاریخ مملو از بی خردی رهبران است و انسان در حکومت بیش از هر رشته دیگر از فعالیت های بشری از خود بی کفایتی و بی خردی نشان داده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی مؤلفه‌های کم‌خردی در شخصیت سلطان مسعود غزنوی، در تاریخ بیهقی و براساس نظریۀ سه‌ بعدی خرد آردلت صورت گرفته است. این پژوهش براساس تحلیل محتوا و منابع کتابخانه ای و در چارچوب رویکرد کیفی انجام شده است و جامعۀ آماری آن کتاب تاریخ بیهقی می باشد که از طریق نمونه گیری هدفمند، شخصیت سلطان مسعود به عنوان فرد کم خرد براساس نظریۀ خرد سه‌بعدی آردلت، برگزیده شده است.

چکیده انگلیسی:

There is a growing tendency in psychology towards the study of wisdom. All the scientific models of wisdom so far developed for the notion of wisdom agree on the fact that wise people are characterized by certain cognitive features which are governed by an intellectual equilibrium. If this equilibrium is disturbed, unwise behavior will result. Despite the fact that the notion of wisdom is well-known in all cultures, albeit variously conceived, we still observe many people who adopt unwise attitudes to different political, social, and psychological issues and harm both themselves and their society. Unfortunately, human history has seen many imprudent leaders and states who have proved incapable of governing their nations. The present study seeks to investigate the character of Sultan Masood Ghaznavi as represented in Tarikh-e Beihaghi [Beihaghi’s History] based on Ardelt’s three-dimensional model of wisdom (3D-WS). The research method is qualitative and the population consists of the characters of Tarikh-e Beihaghi, from which Sultan Masood was selected through purposeful sampling.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

احمدی، علی، سعید نهایی، وحید (1386) توصیفی جامع از روش‌های تحقیق (پارادایم‌ها، استراتژی‌ها، طرح‌ها، رویکردهای کمی، کیفی و ترکیبی)، تهران: تولید دانش.

بیهقی، ابوالفضل (1383) تاریخ بیهقی، تصحیح علی اکبر فیاض، به اهتمام محمد جعفر یاحقی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

بیهقی، ابوالفضل (1371) تاریخ بیهقی، به اهتمام دکتر خلیل خطیب رهبر، چاپ 2، تهران: انتشارات مهتاب.

تاکمن، باربارا (1392) تاریخ بی‌خردی از تروآ تا ویتنام، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران: کارنامه.

دبیر سیاقی، محمد (1369)گزیدۀ تاریخ بیهقی، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های حبیبی.

صفا، ذبیح ا... (1369) حماسه‌سرایی در ایران، جلد 5، تهران: امیرکبیر.

کُرد نوقابی، رسول (1396) روان‌شناسی خرد، تهران: انتشارات ارجمند.

کاکاوند، رشید (1388) شعور قلم، تهران: نشر ققنوس.

متینی، جلال (1386) سیمای مسعود غزنوی در تاریخ بیهقی، یادنامۀ ابوالفضل بیهقی به کوشش محمد جعفر یاحقی، چاپ 3، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

یوسفی، غلامحسین (1380) دیداری با اهل قلم، تهران: انتشارات علمی.

یاحقی، محمد جعفر (1350) یادنامۀ ابوالفضل بیهقی، چاپ 3،مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.

مقالات

اسعدی، سمانه. (1394). ویژگی‌های افراد خردمند بر پایۀ نظریه‌های ضمنی: با نگاهی بر تفاوت گروه‌های سنی و جنسیتی. پژوهش‌نامۀ وران‌شناسی مثبت، 1(پیاپی1)، 66-51.

اسعدی، سمانه، امیری، شعله، مولوی، حسین. (1394). تحول خردمندی از دورۀ نوجوانی تا سالمندی. مجلۀ روان‌شناسی، 19(پیاپی73)، 37-52.

کرد نوقابی، رسول، کرمی، نساء، دلفان بیرانوند، آرزو، نظری، نجمه. (1397). مؤلفه‌های کم‌خردی از نظر فردوسی براساس شخصیت کیکاووس. فصلنامۀ علمی - پژوهشی ادبیات تطبیقی، 6(3)، 131-152.

منشادی، مرتضی، اطهری، حسین. (1394). چگونگی عروج و افول حکومت در تاریخ بیهقی. فصلنامۀ سیاست، 45(1)، 184-161.

منابع لاتین

Ardelt, M. (2003). Development and empirical assessment of a three -dimensional wisdom scale. Research on Aging , 25, 275-324.

Ardelt, M. (2011) .The measurement of wisdom: A commentary on Taylor, Bates, and Webster's com-parison of the SAWS and 3D-WS. Experiment Aging Research, 37(2), 241-255.

Webster, J.D. (2007). Measuring The Character Strength of Wisdom. Iternation of Aging and Human Development, 65(2), 163-183.

Books

Ahmadi, Ali, Saeed Nahayi, Vahid (2007) A comprehensive description of research methods (paradigms, strategies, plans, quantitative, qualitative and hybrid approaches), Tehran: Knowledge Production.

Bayhaqi, Abolfazl (2004) History of Bayhaqi, edited by Ali Akbar Fayyaz, by Mohammad Jafar Yahaghi, Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad.

Beyhaqi, Abolfazl (1992) History of Bayhaqi, by Dr. Khalil Khatib Rahbar, 2nd edition, Tehran: Mahtab Publications.

Dabir Siyaghi, Mohammad (1990) Excerpts from the history of Bayhaqi, Tehran: Habibi Books Company.

Kakavand, Rashid (2009) Pen Consciousness, Tehran: Phoenix Publishing.

Kurd Noghabi, Rasoul (2017) Micro Psychology, Tehran: Arjmand Publications.

Matini, Jalal (2007) Masoud Ghaznavi's image in the history of Beyhaqi, Abolfazl Beyhaqi's memoir by Mohammad Jafar Yahaghi, 3rd edition, Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad Press.

Safa, Zabih Allah (1990) Epic in Iran, Volume 5, Tehran: Amirkabir.

Tuckman, Barbara (2013) The History of Stupidity from Troy to Vietnam, translated by Hassan Kamshad, Tehran: Karnameh.

Yahaghi, Mohammad Jafar (1971) Memoirs of Abolfazl Bayhaqi, 3rd edition, Mashhad: Ferdowsi University Press. Yousefi, Gholam Hossein (2001) A meeting with the writers, Tehran: Scientific Publications.

Articles

Asadi, Samaneh. (2014). The characteristics of wise people based on implicit theories: looking at the difference between age and gender groups. Journal of Positive Destruction, 1 (series 1), 51-66.

Asadi, Samaneh, Amiri, Sholeh, Rumi, Hossein. (2015). Transformation of Wisdom from Adolescence to Old Age. Journal of Psychology, 19 (consecutive 73), 37-52.

Kurd Noghabi, Rasoul, Karami, Nisa, Delfan Biranvand, Arezoo, Nazari, Najmeh. (2018). According to Ferdowsi, the components of irrationality are based on the character of Kikavous. Journal of Comparative Literature, 6 (3), 131-152.

Manshadi, Morteza, Athari, Hossein. (2015). How the rise and fall of government in the history of Bayhaqi. Quarterly Journal of Politics, 45 (1), 184-161.

Theories: A Look at the Differences Between Age and Gender Groups. Journal of Positive Psychology, 1 (consecutive 1), 66-51.

Latin References

Ardelt, M. (2003). Development and empirical assessment of a three -dimensional wisdom scale. Research on Aging , 25, 275-324.

Ardelt, M. (2011) .The measurement of wisdom: A commentary on Taylor, Bates, and Webster's com-parison of the SAWS and 3D-WS. Experiment Aging Research, 37(2), 241-255.

Webster, J.D. (2007). Measuring The Character Strength of Wisdom. Iternation of Aging and Human Development, 65(2), 163-183.