بررسی تطبیقی کارکردهای اسطورۀ ققنوس در منطق‌الطیر عطار نیشابوری و اشعار ادونیس
محورهای موضوعی : شعر
آسیه بهبودی
1
,
امیراسماعیل آذر
2
,
حمیدرضا اردستانی
3
1 - دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحدعلوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاداسلامی، تهران ،ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران ،ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی،دزفول ،ایران.
کلید واژه: اسطوره, ادونیس, عطار نیشابوری, ققنوس,
چکیده مقاله :
حیوانات از هنگام شکل‌گیری جوامع بشری، نقش عمده‌ای را در زندگی اجتماعی انسان برعهده داشته‌اند. حیوانات مهمترین پروراننده، یاریگر و دشمن انسان‌ها بوده و بشر از گذشته تا کنون در فرهنگ، اسطوره، حماسه و تمام ژانرهای ادبی خود از آنان بهره گرفته است. مرغان اسطوره‌ای از مهمترین حیوانات اساطیری و ققنوس یکی از شاخص‌ترین پرندگان اساطیری است. مرغان اسطوره‌ای از مهمترین حیوانات اساطیری هستند که در شعر فارسی و عربی حضوریافته‌اند و ققنوس یکی از شاخص‌ترین پرندگان اساطیری است که به سبب صفات برجسته‌ای که در وجود این پرنده نهفته است، امکانات تأویلی بالقوه و متعددی را در اختیار ادبیات و شعر فارسی و عربی گذاشته است . نتایج تحقیق نشان می‌دهد که کارکردهای خاستگاه، خاکستر و زاده شدن، آوای ققنوس و میرایی از مهمترین کارکردهای اسطورۀ ققنوس در منطق‌الطیر عطار است. از مهمترین کارکردهای ققنوس در اشعار ادونیس نیز می‌توان به نگرش شخصی در ابتدای راه به این اسطوره، درآمیختن و دگردیسی اسطورۀ ققنوس و بخشیدن جنبۀ اجتماعی به آن است.
Animals have played a major role in human social life since the formation of human societies. Animals are the most important breeders, helpers and enemies of human beings and human beings have used them in their culture, myths, epics and all literary genres from the past to the present. Mythical birds are one of the most important mythological animals and Phoenix is one of the most characteristic mythological birds. Mythical birds are one of the most important mythological animals that have appeared in Persian and Arabic poetry and Phoenix is one of the most characteristic mythological birds that due to the outstanding traits that exist in this bird, has provided many potential interpretive possibilities in Persian and Arabic literature and poetry. Is . The results show that the functions of origin, ashes and birth, phoenix sound and damping are the most important functions of the phoenix myth in Attar Al-Tair area. One of the most important functions of Phoenix in Adonis's poems is to incorporate and transform the myth of Phoenix and give it a social aspect to the personal attitude at the beginning of the path to this myth.
- اسبر، علی احمد(ادونیس) ( 2002) اغتضاب کان و اواتها، دمشق: دارالبلد
-____________________(1988) الاعمال الشعریه الکامله؛ المجلد الاول و الثانی، الطبعه الخامسه، بیروت: دارالعوده
-______________( 1996) الاعمال الشعریه الکامله، اغانی مهیار دمشقی و قصاید اخری، بیروت: دارالمدی للثقافه و النشر
-اسدی طوسی (1354) گرشاسب‌نامه ، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران: طهوری
_||_- اسبر، علی احمد(ادونیس) ( 2002) اغتضاب کان و اواتها، دمشق: دارالبلد
-____________________(1988) الاعمال الشعریه الکامله؛ المجلد الاول و الثانی، الطبعه الخامسه، بیروت: دارالعوده
-______________( 1996) الاعمال الشعریه الکامله، اغانی مهیار دمشقی و قصاید اخری، بیروت: دارالمدی للثقافه و النشر
-اسدی طوسی (1354) گرشاسب‌نامه ، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران: طهوری
-اسماعیلپور، ابوالقاسم. (1387). اسطوره، بیان نمادین. تهران: سروش.
-اسوار، موسی( 1381) از سرود باران تا مزامیر گل سرخ، پیشگامان شعر امروز عرب، تهران: سخن
-انوری،حسن(1382) فرهنگ بزرگ سخن،چاپ دوم، تهران: سخن
-بدر خزانه ای بلخی بکری، محمد بن قوام(1394) بحرالفضایل فی منافع الافاضل، تصحیح میرهاشم محدث، تهران:بنیاد موقوفات دکترمحمود افشار
-برغل، محمد سعد( 1996) لغه الشعر العربی المعاصر من خلال اغانی مهیار دمشقی، بیروت: دارالعلم
-تبریزی، محمدحسین خلف تبریزی(1361) برهان قاطع، به اهتمام و حواشی دکتر محمد معین، تهران: امیرکبیر
-حجازی، بهجتالسادات. (1388). «بازآفرینی یک اسطوره». مجله مطالعات عرفانی. شماره 10. پاییز و زمستان.
-جابز، گرترود،(1370) سمبل‌ها، کتاب اول جانوران، ترجمۀ محمدرضا بقاپور، تهران: اختران
-جیوسی، سلمی خضراء( 2001) اتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث، لبنان: مرکز الدراسات الوحده العربیه
-خورشید، فاروق( 1424ق) ادیب الاسطوره عند العرب، قاهره: مکتبه الثقافیه الدینیه
-دورکیم، امیل(1383)؛ صور بنیانی حیات دینی، ترجمۀ باقر پرهام. تهران: نشر مرکز
-رجاء، ابوعلی( 2009م) الاسطوئره فی شعر اودنیس، دمشق: دارالتکوین
- رجایی، نجمه ( 1381) اسطوره‌های رهایی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی
-رزمجو، حسین. (1388). قلمرو ادبیات حماسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
-زمردی، حمیرا. (1385). نقد تطبیقی اساطیر. تهران: زوار.
-سرلو، خوان ادوارد( 1392) فرهنگ نمادها، ترجمۀ مهرانگیز اوحدی، تهران: دستان
-سیدی، سید حسین( 1386) نمادگرایی در شعر ادونیس؛ فصلنامۀ دانشکدۀ زبانهای خارجی دانشگاه اصفهان، شمارۀ 1؛ صص: 39-50
-شوالیه، ژان، گربران، آلن(1378) فرهنگ نمادها،ترجمۀ سودابه فضایلی،تهران: انتشارات جیحون
-عباس، احسان( 1978م) اتجاهات الشعر العربی المعاصر، کویت: مجلس الوطنی للثقافه و الفنون و الاداب
-عرب، عباس( 1383) ادونیس در عرصۀ شعر و نقد معاصر عرب، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد
-عرفات الضاوی، احمد( 1384) کارکرد سنت در شعر معاصر عرب، ترجمۀ سید حسن سیدی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد
-عطار نیشابوری، محمدبن ابراهیم(1384)منطق الطیر، مقدمه ، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن
-عوض، ریتا( 1978) اسطوره الموت و الانبعاث فی الشعر العربی الحدیث؛ بیروت: الموسسه العربیه للدراسات و النشر
-فاطمی، سعید(1375) مبانی فلسفی اساطیر ایران و روم،تهران: انتشارات دانشگاه تهران
-کریستی، آنتونی(1373) اساطیر چین، ترجمۀ باجلان فرخی، تهران: اساطیر
-کویاجی، جهانگیرکوورجی. (1380). بنیادهای اسطوره و حماسة ایران. ترجمة جلیلل دوستخواه. تهران: آگه.
-کویاجی، جی.سی(1383) آیین‌ها و افسانه‌ها، ترجمۀ جلیل دوستخواه، تهران: جیبی
-معین، محمد(1371) فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر
موریه، س( 2003) الشعر العربی الحدیث، القاهره: دارلغریب
-هدایت، صادق(1356) نیرنگستان، تهران: جاویدان
همدانی، احمدبن محمود(1391) عجایب نامه، تصحیح جعفر مدرس صادقی تهران:نشر مرکز
-هینلز، جان(1368) شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمدتفضلی، تهران: چشمه
-یاحقی، محمدجعفر(1386) فرهنگ اساطیر و داستان وارهها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر