بررسی تطبیقی وضعیت مجازات بدنی ادبیات قرانی با اسناد حقوق بشر
محورهای موضوعی : شعرزهره الله وردی سرآسیابی 1 , زینب پورخاقان شاهرضائی 2 * , علیرضا انصاری مهیاری 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران).
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران).(نویسنده مسئول)
3 - استادیار، گروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران).دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران).
کلید واژه: مجازات بدنی, اسناد بین المللی, حقوق بشر,
چکیده مقاله :
یکی از دغدغههای اسناد بینالمللی حقوق بشر، حفظ کرامت انسانی است. بر همین اساس، سازمانهای بینالمللی حقوق بشر بسیاری از مجازاتهای بدنی را با عناوینی نظیر مجازاتهای غیرانسانی، ظالمانه و تحقیرآمیز توصیف کردهاند و در پرتو اسناد مربوط به ممنوعیت شکنجه و اعدام، تلاش نمودهاند تا اعمال این گونه مجازاتها را منع نمایند و دولتها را از وضع و اجرای آنها به عنوان ضمانت اجرای جرایم منع کنند. در مقابل، آموزههای فقه امامیه، عموم مجازاتهای بدنی را که برگرفته از شریعت اسلام هستند، مجاز دانسته و به رسمیت میشناسند و تأکید دارند که این مجازاتها به عنوان ضمانت اجرای جرایم اجرا شوند.این پژوهش به روش تحلیلی ـ تطبیقی انجام شده است. نتایج بررسیها نشان میدهد که تفاوت در دیدگاههای مکاتب دیگر با اسلام ریشه در فلسفه مجازات دارد. در اندیشههای مکاتب مختلف، نظریاتی نظیر تشفّی خاطر و ارضا، جبران خسارت، نظریه فایده اجتماعی، کاهش جرم، پیشگیری و ارعاب، اصلاح و تربیت مجرمان و عدالت مطلقه وجود دارد. در مقابل، فلسفه مجازات در اسلام به تجلّی رحمت الهی نسبت به مجرم و غیرمجرم پرداخته و دارای ابعاد متفاوتی است: نخست، تجلّی رحمت الهی نسبت به مجرم که شامل کاهش عذاب اخروی، کفاره گناه و تهذیب و اصلاح مجرم است؛ و دوم، تجلّی رحمت الهی نسبت به غیرمجرم که بر حفظ نظام اجتماعی، بازدارندگی و تحقق عدالت تأکید دارد.این تحقیق با بررسی تطبیقی وضعیت مجازات بدنی در ادبیات قرآنی و اسناد حقوق بشر، سعی در روشنسازی اختلافات بنیادین و اصولی در این دو رویکرد دارد
One of the concerns of international human rights documents is the preservation of human dignity. Accordingly, international human rights organizations have described many corporal punishments with titles such as inhuman, cruel and humiliating punishments, and in the light of the documents related to the prohibition of torture and execution, they have tried to prohibit the application of such punishments and to prevent governments from imposing and prohibit their implementation as a guarantee for the execution of crimes. On the other hand, the doctrines of Imami jurisprudence generally allow and recognize corporal punishments that are derived from Islamic law and emphasize that these punishments should be implemented as a guarantee for the execution of crimes. The results of the surveys show that the difference in the views of other schools with Islam is rooted in the philosophy of punishment. In the thoughts of different schools, there are theories such as healing and satisfaction, compensation, social benefit theory, crime reduction, prevention and intimidation, correction and education of criminals, and absolute justice. On the other hand, the philosophy of punishment in Islam deals with the manifestation of God's mercy towards criminals and non-criminals and has different dimensions: first, the manifestation of God's mercy towards the criminal, which includes the reduction of the afterlife punishment, atonement for sin, and the refinement and reformation of the criminal; and secondly, the manifestation of divine mercy towards non-criminals, which emphasizes the maintenance of social order, deterrence and the realization of justice.
بهجت گيلانى، فومنى، محمد تقى. (1426 ه.ق). جامع المسائل (بهجت) (جلد 2). قم: دفتر معظمله.
بهجت گيلانى، فومنى، محمد تقى. (1428 ه.ق). استفتاءات (بهجت) (جلد 4). قم: دفتر حضرت آية الله بهجت.
جباری, فاطمه. (1398). فلسفه مجازات در اسلام؛ ترکیبی از گذشته گرا و آینده گرا. فصلنامه علمی پژوهشی نامه الهیات, 12(48), 17-42.
جعفرى تبريزى، محمد تقى. (1419 ه.ق). رسائل فقهى (علامه جعفرى). تهران: مؤسسة منشورات كرامت.
جمعى از پژوهشگران زير نظر هاشمى شاهرودى، سيد محمود. (1426 ه.ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام (جلد 3). قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام.
جمعى از مؤلفان. (ه.ق). مجله فقه اهل بيت عليهم السلام (فارسى) (جلد 39, 40, 51, 54). قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام.
حسينى تهرانى، سيد محمد حسين. (1421 ه.ق). ولايت فقيه در حكومت اسلام (جلد 4). مشهد: انتشارات علامه طباطبايى.
حسينى شيرازى، سيد صادق. (1425 ه.ق). التعليقات على شرائع الإسلام (جلد 2). قم: انتشارات استقلال.
حیدری پور, مریم. (1399). بررسی ضمانتهای منع شکنجه در اسناد بینالملل بشر و قوانین و مقررات ایران. پژوهشنامه حقوق تطبیقی, 4, 157-184.
دپارتمان حقوق. (1398). گزیدهای از اسناد بینالمللی. تهران: مؤسسه علمی ـ فرهنگی مدرسان شریف.
راعی, مسعود. (1381). خشونت؛ احکام اسلامی و کنوانسیونهای بینالمللی. نشریه معرفت, 58, 53-67.
ربانی, محمد حسن. (1383). قاعده درء. فصلنامه فقه, 37, 5.
رضایی, عصمت الله. (1400). بررسی ممنوعیت شکنجه در حقوق بینالملل و فقه اسلام. فصلنامه یافتههای فقهی معارفی, 2, 47.
طارمی, محمد حسین. (1376). اعدام در نظامهای کیفری. دو هفته نامه پگاه حوزه, 210, 6.
عاملى، بهاء الدين، محمد بن حسين و ساوجى، نظام بن حسين. (1429 ه.ق). جامع عباسى و تكميل آن (محشّى). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
غلامیان زالی, صمد. (1398). تأملی بر بسط آثار و مصادیق حدود در قانون مجازات اسلامی 1392. نشریه فقه و اصول دانشگاه فردوسی مشهد, 51(3), 71-94.
فجری, علیرضا. (1389). نگاهی گذرا به لایحه مجازاتهای اجتماعی. نشریه معرفت, 148, 111-124.
قاضی زاده، کاظم، رنجبر، فضل الله، و رحمان ستایش، محمد کاظم. (1402). دیدگاه قرآن نسبت به تقیه و تحدید مجازاتهای بدنی با نگاهی به روایات و احادیث. مجله مطالعات قرآنی, 53, 84- 95
کلينى، ابو جعفر، محمد بن يعقوب. (1407 ه.ق). الكافي (جلد 7). تهران: دار الكتب الإسلامية.
کمیسیون حقوق بشر اسلامی. (1389). ده گفتار در مورد اعلامیه جهانی حقوق بشر. قم: انتشارات آیین احمد.
مجلسى دوم اصفهانى، محمد باقر بن محمد تقى. (ه.ق). حدود و قصاص و ديات (مجلسى). تهران: مؤسسه نشر آثار اسلامى.
محقق داماد يزدى، سيد مصطفى. (1406 ه.ق). قواعد فقه (جلد 4). تهران: مركز نشر علوم اسلامى.
مرعشى شوشترى، سيد محمد حسن. (1427 ه.ق). ديدگاههاى نو در حقوق (جلد 1). تهران: نشر ميزان.
مصباح يزدى, محمدتقى. (1391). نظريه حقوقى اسلام. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مقیمی حاجی, ابوالقاسم. (1386). فلسفه مجازات در اسلام. فصلنامه فقه اهل بیت, 52, 71-105.
منتظرى نجفآبادى، حسين على. (1429 ه.ق). حكومت دينى و حقوق انسان. قم: ارغوان دانش.
موسوى خلخالى، سيد محمد مهدى. (1422 ه.ق). حاكميت در اسلام يا ولايت فقيه. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
Ogbu, O. N. (2005). Punishments in Islamic criminal law as antithetical to human dignity: The Nigerian experience. International Journal of Human Rights, 9(2), 165-182
Suma, M. (2014). The politics of the death penalty in post-conflict Sierra Leone: An opportunity for reform or a missed opportunity. In M. Futamura & N. Bernaz (Eds.), The politics of the death penalty in countries in transition (pp. 157). Routledge.
united Nations. (1984). Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment. United Nations General Assembly. https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/convention-against-torture-and-other-cruel-inhuman-or-degrading
United Nations. (1948). Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide. United Nations General Assembly. https://www.un.org/en/genocideprevention/documents/atrocity-crimes/Doc.1_Convention%20on%20the%20Prevention%20and%20Punishment%20of%20the%20Crime%20of%20Genocide.pdf.
United Nations. (1973). International Convention on the Suppression and Punishment of the Crime of Apartheid. United Nations General Assembly. https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-convention-suppression-and-punishment-crime-apartheid
International Committee of the Red Cross. (1949). Geneva Convention relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War (Fourth Geneva Convention). International Committee of the Red Cross. https://ihl-databases.icrc.org/ihl/INTRO/380