نقد روانکاوانۀ چهره‌های مطرح در تاریخ بیهقی بر اساس مکاتب روان‌شناسی جدید (فروید، راجرز، مزلو، آدلر)

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

سارا محمدی ¹ , آرش مشفقی ²

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب ، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/06/05 تاریخ پذیرش : 1397/08/27 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: شخصیّت, نقد روانکاوانه, کلید واژه‌ها: تاریخ بیهقی, مکاتب روان‌شناسی,

چکیده مقاله :

چکیده تاریخ بیهقی، از جمله آثار متون ارزشمند و پُرسودی است که نگارندة آن از تمام شگردهای نویسندگی سود بُرده و اثری ماندگار خلق کرده است. که در آن صحنه‌هایی از تضارب ‌آرا و اندیشه‌ها و شخصیت‌های گوناگون را به نمایش گذاشته است. ابوالفضل ‌بیهقی نویسنده‌ای دانا و زیرکی است که گویا خارج از گود بازی سیاست و حکومت نشسته و تمامی حرکات و رفتارهای بازیگران عصر خویش را به نظاره نشسته و همة آنها را موشکافانه مورد بررسی قرار داده است و هیچ حرکت و رفتاری را از صُنع آفرینش خود فروگذار نکرده است. نقد روانکاوانۀ متون ادبی، رویکرد علمی جدیدی است که از میان انواع رویکردهای گوناگون نقد و بررسی آثار ادبی و هنری سر برآورده و تاریخ بیهقی با وجود داشتن بازیگران مختلف نقش‌های مستقل و در عین‌حال با هارمونی بهم پیوسته چنین نقد و تحلیلی را برای این تحقیق میّسر می‌گرداند، که می‌توان از این ویژگی در بررسی‌های روان‌شناسی سود برد و شخصیت اشخاص و بازیگران عصر بیهقی را در دورة غزنویان با بهره‌مندی از فرضیه‌های علمی روان‌شناسی جدید و نظریه‌های بزرگانی چون: فروید، آدلر، راجز و مزلو مورد مطالعه و بررسی قرار داد، تا در لابه‌لای این پژوهش و جستجو علل برخی اتفاقات و ناکارآمدیها و حوادثی که موجب زوال و سقوط دورة غزنویان گردید نمایان ساخت.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Bayhaghi's history is of the valuable and profitable works which its writer has used his whole craft to create a lasting source. Contracting ideas and thoughts of various characters have been used in it. Abulfazl Bayhaghi was a savant and sharp-witted man who had the acts and behaviors of the politicians under his scrutiny vision. Psychoanalytical criticism of literary texts is a new scientific approach among the literary and artistic works. The Bayhaghi history, with having different players who work with harmony, make possible this criticism and studying for this research which are beneficial in psychology of the characters in Bayhaghi's era in the period of the Ghaznawid's dominance by utilizing the modern psychologic science theories and the ideas of great people like Freud, Adler, Rogers, ans Maslow to find out the reason of some events and inefficiencies which led to the decline of the Ghaznavid kingdom.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• اخوّت، احمد، (1371)، دستور زبان داستان، اصفهان، انتشارات فردا، چاپ اوّل.


• امامی، مجید، (1373)، شخصیّت‌پردازی در سینما، تهران، انتشارات برگ، چاپ اوّل.


• امین، سیّدحسن، (1383)، دایرة‌المعارف خواب و رویا، تهران، انتشارات دایره‌المعارف ایران‌شناسی، چاپ اوّل.


• باردن، پِیر، (1374)، روان‌شناسی شخصیّت، ترجمۀ محمود ایروانی، تهران، انتشارات آفرینش، چاپ اوّل.


• بیهقی، ابوالفضل، (1371)، تاریخ بیهقی، به شرح و تصحیح خلیل خطیب رهبر، تهران، انتشارات مهتاب، چاپ دوم.


• پارسا، محمّد، (1373)، زمینۀ روان‌شناسی، تهران: انتشارات بعثت، چاپ هشتم.


• پاشا و همکار، غلامرضا، (1388)، ارزشیابی شخصیّت، اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، چاپ اوّل.


• پِروین، لورنس ای. جان، الیور پی، (1386)، نظریه‌های شخصیّت، ترجمۀ محمّدجعفر جوادی و پروین کدیور، تهران، نشر آییژ، ویرایش هشتم، چاپ سوم.

10- حسینی کازرونی،سیّداحمد، (1384)، فرهنگ تاریخ بیهقی، تهران، انتشارات‌زوّار، چاپ اوّل.

11- شوالتز، دوآن، (1381)، نظریه‌های شخصیّت، ترجمة یحیی سید‌مهدی، تهران، مؤسّسۀ نشر ویرایش، چاپ اوّل.

12- شولتس، دوآن، (1384)، روان‌شناسی کمال، ترجمۀ کیتی خوشدل، تهران، انتشارات پیکان، چاپ دوازدهم.

13- صنعتی، محمّد، (1383)، تحلیل‌های روان‌شناختی در هنر و ادبیّات، تهران، نشر مرکز، چاپ سوم.

14- طبری، احسان، (1380)، ابوالفضل بیهقی و جامعۀ غزنوی، انگلستان، انتشارات حزب توده ایران، چاپ اوّل.

14- عتبی، محمّد، (1380)، تحریری تازه از تاریخ یمینی، ترجمه از عربی به ‌وسیله ابوشرف ‌ناصح ‌بن  ‌ظفرگلپایگانی (تحقیق و تخلص از احمد نوغانی مقدّم)، مشهد، چاپخانۀ دانشگاه فردوسی با همکاری نشر تابران، چاپ اوّل.

15- فلاّحی، کیومرث، (1394)، رفتارشناسی ایرانیان، تهران، انتشارات مهکام، چاپ پنجم.

16- محتشمی و همکاران، جمیله، (1387)، درسنامۀ روان شناسی فردی و اجتماعی، تهران، نشر معدنگر، چاپ اوّل.

17- نای، رابرت دی، (1381)، سه مکتب روان‌شناسی، ترجمۀ سیّداحمد جلالی، تهران، نشرپادرا، چاپ اوّل.

18- نفیسی، سعید، (1352)، در پیرامون تاریخ بیهقی، تهران، کتابفروشی فروغی، چاپ اوّل.

19- نیکزاد، محمود، (1396)، مکاتب کلاسیک روان‌شناسان بزرگ، تهران، انتشارات کیهان، چاپ اوّل.

20- هجل، لاری. زیگلر، دانیل، (1379)، نظریّه‌های شخصّیت، ترجمۀ علی عسکری، ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، چاپ اوّل.

21- یوسفی، غلامحسین، (1387)، کاغذ زر، تهران، انتشارات سخن، چاپ دوم.

22- Feldman,R.S. “Essentials of  under  standind  psychology”.(2nd ed) NewYork:Mcgraw Hill,inc.91994)) NewYork:Mcgraw Hill,inc.91994)

 

مقالات:

• حجازی، بهجت‎السادات، (1387)، (روان‌شناسی شخصیّت در تاریخ بیهقی)، فصلنامۀ علمی- پژوهشی کاوش‌نامه، سال نهم، شمارۀ16، (از ص 10 تا 39).


• رضوانیان و همکار، قدسیّه، (1389)، (نمایش شخصیّت‌های نمایشی در تاریخ بیهقی)، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دورۀ اوّل، شماره 2 ،(از ص51 تا 68).


• عطاردی و همکاران، سمیه، (1393)، (تحلیل شخصیّت‌شناسانۀ ابوالفضل‌بیهقی بر اساس تاریخ بیهقی)، جستارهای ادبی، شماره187 زمستان، ( از ص 84 تا 110).


• قربانپور و همکار، حسین، (1392)، (بررسی احساس کهتری غزنویان در تاریخ بیهقی بر اساس نظریه شخصیّت آدلر)، هشتمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، پژوهشگاه علوم انسانی، بهمن ماه.


• قوام، ابوالقاسم، (1386)، (بررسی عقدۀ حقارت در شخصیّت بوسهل زوزنی)، ادب پژوهشی، شمارۀ اوّل، بهار86،( از ص 49 تا 68)