معرّفی نسخة خطّی دیوان «میرزا تقی بن زکی صاحب علی آبادی»

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

کامران پاشائی فخری ¹

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/10/28 تاریخ پذیرش : 1399/02/20 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: کلید واژه‌ها: نسخه خطّی, دیوان صاحب علی‌آبادی, میرزا تقی بن زکی,

چکیده مقاله :

چکیده میرزا محمّدتقی علی آبادی مازندرانی، فرزند میرزا زکی، یکی از گویندگان و شاعران در نیمه دوم قرن سیزدهم به شمار میرود. اصل وی از علی آباد مازندران و در شعر و شاعری ید طولانی داشته است. ابتدا به ملالی تخلّص میکرد ولی بعداً تخلّص اش را به صاحب تغییر داد و به همین جهت به صاحب دیوان نیز اشتهار دارد. دیوان شعرى وی شامل قصائد، قطعات، غزلیّات، رباعیّات و مثنویّات می‌با شد که حدود 5300 بیت و موضوع آن اغلب در مدح فتحعلی شاه، محمّد شاه قاجار، در نعت حضرت علی، پیامبر است. دیوان صاحب علی آبادی، دارای اشعار بسیار فاخر ادبی و پخته، و وزنی آهنگین است که تاکنون مجال نشر، تصحیح و تحلیل نیافته است. از اشعار وی ابیات اندکی در کتب تذکره و تراجم در ذیل حالاتش نقل گردیده، امّا دیوان اشعارش تا به حال چاپ نشده و چند نسخة خطّی از آن موجود است . لذا مقاله حاضر با هدف شناساندن این اثر ارزشمند، بر پایة نسخة خطّی موجود در کتابخانه مجلس با شمارة 1008 و مقابلة آن با پنج نسخة دیگر پرداخته است. نسخة مذکور بنا به دلایلی چون سلامت، کامل بودن، خوانا بودن و در کلّ اکمل و نسبتاً اقدم بودن به عنوان نسخة اساس قرار گرفت.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Mirza Taghi Aliabadi Mazandarani, the son of Mirza Zaki, was one the poets and scholars of the second half of 13th A. H. He was from Ali Abad of Mazandaran and was talented in poetry. At first his pen-name was " Malali " , then he chose the nom de plume " Saheb " – Saheb Divan. His book of poetry includes odes, fragments, lyrics, quatrains and mathnavi consisting of 5300 couplets. It is mostly about praising Fathalishah, Mohammad Shah Qajar, Imam Ali and the Holy Prophet. The divan of Saheb Aliabadi is one of the highly valuable books that have not been corrected and analyzed yet. His poems have been mentioned in biographies and translations but the divan has not been published. This article tries to introduce it based on the manuscript held in Iranian Islamic Consultative Assembly by the serial number of 1008 and compare it with other five manuscripts. The present manuscript has been considered as the main copy because of its completeness, legibility and originality.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• خیّام­پور، عبدالرّسول، (1372)، فرهنگ سخنوران، جلد 2، تهران، چاپ یکم.


• راستین، فروردین؛ سلطانی، پوری، (1365)، اصطلاح نامه کتابداری، تهران: کتاب­خانه ملی.


• دانش­پژوه، محمّدتقی، (1340)، فهرست کتاب­خانه مرکزی دانشگاه تهران، تهران: دانشگاه تهران.


• ____________ ، (1339)، نسخه­های خطّی، جلد یکم، تهران: دانشگاه تهران.

5- دهخدا، علی اکبر، (1367)، لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران.

6- رضایی، عبدالعظیم، (1378)، گنجینه تاریخ ایران، جلد 2، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ یکم

7- رکن­زاده آدمیّت، محمّدحسین، (1339)، دانشمندان و سخن­سرایان فارسی، جلد 2، تهران: اسلامیّه و خیّام، چاپ یکم.

8- صفایی، ابراهیم، (1378)، رستاخیز ادبی ایران در دوره قاجار، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ یکم، صص 845-833.

9- فدایی، غلامرضا، (1386)، آشنایی با نسخ خطّی و آثار کمیاب، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها، چاپ یکم.

10- مایل هروی، نجیب، (1376)، تاریخ نسخه­پردازی و تصحیح انتقادی نسخه­های خطّی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ یکم.

11- منزوی، احمد، (1351)، فهرست نسخه­های خطّی فارسی، تهران: چاپ موسسه فرهنگی منطقه‌ای، جلد سوم.