بررسی و تحلیل ترانههای عروسی منطقۀ لارستان با تکیه بر بن‌مایه‌های اساطیری
محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))
عظیم جبّاره ناصرو
1
,
عارف فضلی
2
1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه جهرم، جهرم، ایران.
2 - دانش آموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه جهرم، جهرم، ایران.
کلید واژه: فرهنگ عامه, ترانههای عروسی, منطقۀ لارستان,
چکیده مقاله :
ترانه های محلی، یکی از زیرشاخه های اصلی ادبیات عامه اند و یکی از انواع این ترانه ها، اشعاری است که به آیین ازدواج اختصاص دارد. در میان این اشعار می توان رسم ها و آیین های مختلف مردم را بازیافت. در منطقۀ لارستان، بخش عمده ای از اشعار محلی به ترانه هایی با موضوع جشن عروسی اختصاص دارد. هدف این پژوهش، بیان ویژگی های اشعار عروسی منطقۀ لارستان و طبقه‌بندی آن ها از لحاظ مضمون و محتوا و بررسی بن مایه های اساطیری آن‌هاست. روش پژوهش در این جستار، میدانی و کتابخانه ای است؛ نگارندگان نخست به روش میدانی با حضور در سی مراسم عروسی و مصاحبه با افراد کهن سال بخشی از ترانه ها را شنیده، ضبط کرده و آن ها را از لحاظ مضمون و محتوا طبقه بندی کرده اند. در گام بعد، با استفاده از منابع کتابخانه ای، ویژگی ها و بن مایه های این ترانه ها استخراج و با رویکرد توصیفی- تحلیلی بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد اشعار و ترانه های عروسی در منطقۀ لارستان به دو بخش عمده قابل تقسیم است: الف) اشعاری که بیانگر آداب و رسوم مردم است؛ ب) ترانه هایی که در توصیف عروس و داماد است. همچنین گفتنی است بن مایه های اساطیری این ترانه ها در بخش های زیر بررسی شده است: 1. حمام‌رفتن داماد 2. حنابندان 3. قربانی خروس و رویش گیاه زندگی 4. دخیل‌بستن بر درخت 5. گز، درخت زندگی 6. رستم 7. پری.
Local songs are one of the main branches of folk literature and one type of these songs are poems which have been common in marriage rituals. Among these poems, various customs and rituals of the people can be recovered. In Larestan region, most of the local poems are dedicated to songs with the theme of wedding ceremony. The purpose of this study is to express the characteristics of wedding poems in Larestan region and classify them in terms of theme, content and study of mythological themes. The research method in this paper is field and library; The authors first listened, recorded, and categorized some of the songs in terms of content by attending thirty weddings and interviewing olders. In the next step, using library resources, the characteristics and bases of these songs are extracted and studied with a descriptive-analytical approach. Findings show that wedding poems and songs in Larestan region can be divided into two main parts:A) poems that express the people’s customs; B) songs that describe the bride and groom; It is also worth mentioning the mythological themes of these songs, examined in the following sections: 1. The groom taking a bath. 2. Hanabandans. 3. Sacrifice of the rooster and the growth of the plant of life. 4. interwove the tree. 5. Gaz, the tree of life. 6. Rustam. 7. Fairy.
1- احمدپناهی، محمد. (1368). ترانههای ملی ایران، تهران: بینا.
2- اسمیت، ژوئل. (1384). فرهنگ اساطیر یونان و روم، ترجمۀ شهلا برادران خسروشاهی، تهران: روزبهان و فرهنگ معاصر.
3- افشاری، مهران، (1382). «اعجاز قطره، نشانه‌هایی از اعجاز ایزد نباتی در قصه‌های عامیانۀ فارسی»، مجلۀ ایران‌شناسی، 15(3)، 557-564.
4- الیاده، میرچا.(1372). رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: سروش.
5- امینپور، قیصر.(1380). «سنت و نوآوری در فرهنگ عامۀ ایران»، زبان و ادبیات فارسی، 6(1)، 1-17.
6- جباره‌ناصرو، عظیم و کوهنورد، پریچهر. (1398). «بررسی اشعار و ترانههای عروسی در شهرستان جهرم»، فصلنامۀ ادبیات و زبانهای محلی ایرانزمین، 9(4)، 1-25.
7- جباره‌ناصرو، عظیم و حسامپور، سعید. (1395). «اسطورۀ باروری و آیین‌های باران‌سازی در کوهمره سرخی»، فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، 4(1)، 1-20.
8- جمالیان‌زاده، برزو و کرمی، محمدحسین و نظری، جلیل. (1394). «نگاهی به اشعار و ترانههای عروسی در کهگیلویه»، فصلنامۀ ادبیات و زبانهای محلی ایرانزمین، 5(4)، صص 1-20.
9- چایدستر، دیوید. (1380). شور جاودانگی، ترجمۀ غلامحسین توکلی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
10- حسندوست، محمد، (1393). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.
11- خالق‌زاده، محمدهادی. (1390). «ترانههای کودکانه در ادبیات محلی شیراز»، مجموعه مقالات همایش ملی ادب محلی و محلی‌سرایان ایرانزمین، 249-258.
12- دادور، ابوالقاسم. (1389). «موقعیت اجتماعی و فرهنگی زن در تمدن ایلام»، زن در فرهنگ و هنر، 2(4)، 95-114.
13- درویشی، محمدرضا. (1374). بیست ترانۀ محلی فارس، تهران: ماهور.
14- دوبوکور، مونیک. (1394). رمزهای زنده جان، ترجمۀ جلال ستاری. تهران: مرکز.
15- ذوالفقاری، حسن. (1396). «شیوه‌های اجرایی اشعار محلی در ایران»، شعرپژوهی، 9(3)، 69-99.
16- ذوالفقاری، حسن. (1394). «کاربرد و ویژگیهای دوبیتی در بومی سروده‌های ایرانی»، ادب‌پژوهی، 9(2)، 2-35.
17- روح‌الامینی، محمود.(1382). گرد شهر با چراغ در مبانی انسان‌شناسی، تهران: عطار.
18- رستگارفسایی، منصور.(1380). انواع شعر فارسی، شیراز: نوید.
19- روزبهانی، سعید و علی‌رازقی، رمضان. (1398). «جستاری در اشعار و ترانههای محلی منطقۀ ششتمد از توابع شهرستان سبزوار»، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی و بلاغی، 7(2)، 43-56.
20- رفیع‌فر، جلال‌الدین و کمال‌لو، خدیجه. (1393). «بررسی آیین حنابندان از دیرباز تا کنون؛ مطالعۀ اسنادی 10 منطقه در ایران»، دوماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه،2(3)، 27-54.
21- زمردی، حمیرا. (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، تهران: زوار.
22- ژوکوفسکی، والنتین.(1382). اشعار عامیانۀ ایران در دورۀ قاجاری، تهران: اساطیر.
23- ستاری، جلال. (1386). سیمای زن در فرهنگ ایران، تهران: مرکز.
24- سیپک، ییری.(1956). ادبیات فولکور ایران، ترجمۀ محمد اخگری، تهران: سروش.
25- شایگان، داریوش. (1362). ادیبان و مکتب‌های فلسفی هند، تهران: امیرکبیر.
26- شاملو. احمد. (1389). گیلگمش، تهران: چشمه.
27- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1350). صورخیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات فاروس ایران.
28- شمیسا، سیروس. (1377). فرهنگ اشارات ادبیات فارسی، تهران: فردوسی.
29- شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1385). فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابه فضائلی، تهران: جیحون.
30- شهبازی، فاطمه و عبادی، آزاده.(1397). «نگاهی به واسونک‌ها و ترانههای عروسی منطقۀ هندیجان»، فصلنامۀ ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین، 8(2)، 1-18.
31- طباطبایی، حسین و طباطبایی، حسن و رضایی، محمد. (1394). آیین‌های سوگ و سور در منطقۀ سرکویر دامغان، فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، 3(1)، 1-28.
32- عباسی، سکینه. (1397). «طرح‌وارۀ کنش مقدّس در سورسروده‌های لارستان»، دوماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، 6(1)، 1-26.
33- عباسی، سکینه. (1394). بوطیقای قصه‌های بلند عامیانۀ فارسی، تهران: روزگار.
34- عفیفی، رحیم. (1383). اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته‌های پهلوی، تهران: توس.
35- فرنبغدادگی. (1390). بندهش، گزارش مهرداد بهار، تهران: سنایی.
36- فریزر، جیمزجورج. (1396). شاخۀ زرین، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
37- فقیری، ابوالقاسم. (1342). ترانههای محلی فارس، شیراز: بینا.
38- گریمال، پییر. (1367). فرهنگ اساطیر یونان و روم، ترجمۀ احمد بهمنش، تهران: امیرکبیر.
39- لوشر، ماکس.(1388). روانشناسی رنگها، ترجمۀ ویدا ابی زاده، تهران: درسا.
40- محمدحسینزاده، عبدالرضا و بصیری، محمد. (1388). «بررسی جنسیت در ضربالمثل‌ها با توجه به آیات و احادیث»، مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، 7(4)، 7-32.
41- مرادی، محمد. (1390). «بررسی گونه‌های اصلی وزن و تحول آن‌ها در شعر گویش شیرازی»، فصلنامۀ ادبیات محلی و زبانهای محلی ایرانزمین، 1 (1) ، 169-200.
42- همایونی، صادق. (1345). ترانه‌هایی از جنوب، شیراز: بنیاد فارس‌شناسی.
43- هینلز، جان. (1386). شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
44- یاحقی، محمدجعفر. (1369). فرهنگ اساطیر، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی و انتشارات سروش.
45-Gimbutas‚ M.‚ (1974). The gods and goddesses of old Europe: 7000 to 3500 BC myths‚ legends and cult images. Vol. 4. Univ of California Press.
منابع شفاهی
1- حقیقت، پیربابا. 86 ساله. شبان. بیسواد. زروان.
2- رستمی، حسین. 60 ساله. کشاورز. بیسواد. کارگاه.
3- فروتن، زینب. 70 ساله. خانهدار. ابتدایی. کمالی.
4- مقدم، حسن. 59ساله. شبان. سرهخوان. ابتدایی. هرمود.
_||_