بررسی مقایسه‌ای فرایند همگونی در گونه‌های زبانی استان فارس

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))

ماهرخ منصف ¹ , عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا ² , ارسلان گلفام ³

1 - دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی، دانشکدۀ زبان‌های خارجی، دانشگاه اصفهان، ایران
2 - دانشیار گروه زبان شناسی همگانی، دانشکدۀ علوم انسانی،دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه زبان شناسی همگانی، دانشکدۀ علوم انسانی،دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1395/05/10 تاریخ پذیرش : 1396/03/29 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: فرایندهای واجی, واج‌شناسی زایشی, همگونی, گونه‌های زبانی استان فارس,

چکیده مقاله :

مقالۀ حاضر به بررسی فرایند همگونی در همخوانهای پانزده گونۀ زبانی استان فارس از جمله شیرازی، شورابی، کازرونی، دوانی، عبدویی، ممسنی، پاپونی، ریچی، بیروکانی، دادنجانی، مهبودی، زاخرویهای، قلاتی، لاری و خنجی در چارچوب واجشناسی زایشی می پردازد. داده های مورد نیاز برای انجام این تحقیق از اسناد مکتوبی چون کتابها، پایان نامه-ها و مقاله ها استخراج شده است. علاوه بر این در صورت نیاز به داده های بیشتر و یا تأیید صحت داده های جمع آوری شده از اسناد مکتوب، با گویشوران گونه های مذکور مصاحبه و گفتار آنها ثبت و ضبط شده است. بررسی داده‌ها نشان داد که در این گونه‌های زبانی همگونی در خوشه های دو همخوانی /-st/ و /-nb/ از بسامد بالاتری نسبت به سایر خوشه های همخوانی برخوردار است. همگونی در مشخصۀ نحوۀ تولید پربسامدتر از همگونی در سایر مشخصه ها همانند محل تولید و واک داری است. در این 15 گونۀ زبانی همگونی پیشرو و همگونی ناقص به ترتیب متداولتر از همگونی پسرو و همگونی کامل است. در همگونی همخوان با همخوان در توالی دو همخوانی همواره همخوان رساتر غالب است. و در همگونی همخوان با همخوان در این گونه های زبانی همگونی در همخوانهای هم محل تولید منجر به همگونی کامل و بروز تشدید عارضی می شود. کلیدواژه ها: گونه های زبانی استان فارس، واج شناسی زایشی، فرایندهای واجی، همگونی.

چکیده انگلیسی:

The main concern of this article is to analyze the assimilation process between consonants of 15 various languages of Fars Province such as Shirazi, Shurabi, Kazeruni, Davani, Abduyi, Mamassani, Papuni, Richi, Birovakani, Dadenjani, Mehbodi, Zaxoruyei, Ghalati, Lari and Xonji based on the generative phonology. Data required for conducting this research have been extracted from the written documents such as books, theses, and also articles. In addition, if this type of research requires more extended data or verifying their collected data, the writer interviewed with the informants of the mentioned varieties of languages and records their speeches. Some of the main results are as follows: 1. Assimilation in consonantal clusters /-st/ and /-nb/ are more frequent than other clusters in the mentioned 15 varieties of languages. 2. In these 15 varieties, assimilation in manner of articulation is more frequent than other features such as place of articulation or voicing. 3. Progressive and partial assimilation are more common than regressive and total integration. 4. In these varieties of languages, in consonants assimilation of two-consonantal sequences, the sonorant consonant is always more dominant. 5. In consonants assimilation within these varieties, assimilation among consonants with the same place of articulation is always results in total assimilation and consequently yields fake germination.

منابع و مأخذ:

کتابها

- بهروزی، علی­نقی، (1348) ، واژه­ها و مثل­های شیرازی و کازرونی، شیراز: انتشارات ادارۀ کل فرهنگ و هنر فارس.

- سلامی، عبدالنّبی، (1383) ،گنجینۀ گویش شناسی فارس، دفتر اول، تهران: نشر آثار(فرهنگستان زبان و ادب فارسی).

 -_______ ___، (1384) ، گنجینۀ گویش شناسی فارس، دفتر دوم. تهران: نشر آثار(فرهنگستان زبان وادب فارسی).

-___________ ، (1385) ، گنجینۀ گویش شناسی فارس، دفتر سوم. تهران: نشر آثار(فرهنگستان زبان و ادب فارسی).

-___________ ، (1386) ، گنجینۀ گویش شناسی فارس، دفتر چهارم. تهران: نشر آثار(فرهنگستان زبان و ادب فارسی).

-___________، (1388) ، گنجینۀ گویش شناسی فارس، دفتر پنجم. تهران: نشر آثار(فرهنگستان زبان و ادب فارسی).

-کامبوزیا، عالیه ک . ز،(1385) ، واج­شناسی: رویکردهای قاعده بنیاد، تهران: سمت.

-مشکوةالدّینی، مهدی، (1374) ، ساخت آوایی زبان، چاپ سوم، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

پایان ­نامه ­ها

- بروغنی، فاطمه، (1383) ، بررسی واج­شناختی گویش سبزواری، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس.

- تنورساز، راضیه، (1376) ،بررسی همگونی و حذف واجی در زبان فارسی در چهارچوب نظریۀ واج­شناسی زایشی، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

- شریفی؛ گوهر، (1387) ،بررسی نظام آوایی گونۀ اقلید در چارچوب واج­شناسی زایشی،  پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس.

- همتی، ابوذر، (1370) ،فرهنگ تطبیقی واژگان گویش لری ممسنی با واژگان فارسی نو و میانه، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان­های باستانی ایران، دانشگاه شیراز.

مقالات

-کامبوزیا، عالیه ک . ز، (1381الف) ، « نمونه­ای از همگونی در چند گویش ایرانی»، مجموعه مقالات نخستشن هم­اندیشی گویش­شناسی ایران. رضائی باغ­بیدی؛ حسن. ، چاپ اول، ، تهران: آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ صص 485- 489.

-___________________ ، (1381ب) ، «فرایندهای واجی مشترک در گویش­های استان کرمان»،نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش 12، 9، صص 111- 131.

-Catford, J.C. (2001). A Practical Introduction to Phonetics. 2^nd edition, New               York: Oxford University Press.

-Crystal, David. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. 6th edition,           Oxford:Blackwell.

-Harris,J. & Lindsey, G. (1995), "The Elements of Phonological Representation", in Hayes, B,( 2009). Introduction Phonology. London: Wiley- Blackwell.

-Malmkjar, Kirsten. (2002). The Linguistics Encyclopedia. 2^nd ed, New York:­Routledge

-Odden, David.(2005).Introducing Phonology. New York: Cambridge University     Press.

-Roach, Peter (2000).English phonetics and phonology, A practical course, 3^rded. Cambridge University press.