BACKGROUND: Management of nutrients, especially nitrogen, in order to economic production, maintains sustainable agriculture, provide food security and prevent environmental pollution is considered to have an important priority. Also select and propose responsible genotype to environmental conditions is a great factor. OBJECTIVES: The current research was conducted to evaluate effect of Azotobacter and nitrogen fertilizer on Nitrogen consumption efficiency indices of some safflower genotypes under dry land conditions. METHODS: This research was conducted via combined analysis factorial experiment based on randomized complete blocks design with three replications along 2015-16 and 2016-17 year. The treatments included different level of Nitrogen (N0: nonuse of fertilizer or biofertilizer as control, N1: Seed inoculation with Azotobacter + nonuse of urea chemical fertilizer, N2: Seed inoculation with Azotobacter + 50% nitrogen from urea source, N3: 100% nitrogen from urea source according soil test) and 6 genotypes (G1: 312-S6-697, G2: PI-401478, G3: PI-253895, G4: PI-306974, G5: Padideh and G6: Sina). RESULT: Result of analysis of variance revealed effect of nitrogen factor and genotypes on all studied traits was significant. In this study combined application of 50% nitrogen chemical fertilizer with Azotobacter in terms of seed yield was not significantly different from the treatment of 100% nitrogen fertilizer application and the nitrogen use efficiency in this treatment was significantly higher than the application of 100% chemical fertilizer. CONCLUSION: Sina genotype and combined use of 50% nitrogen fertilizer with Azotobacter to produce maximum yield and reduce the use of nitrogen fertilizer in order to achieve sustainable agriculture and environmental protection in the dry land conditions and can be recommended to producers in studied region. تفاصيل المقالة

BACKGROUND: Organic farming has emerged as an important priority area globally in view of the growing demand for safe and healthy food and long term sustainability and concerns on environmental pollution associated with indiscriminate use of agrochemicals.OBJECTIVES: This study was done to determine effect of different level of biofertilizer on phenological, morphological and seed yield characteristics of corn genotypes.METHODS: Current research was conducted as split plot in randomized complete bock design with three replications in Payamnoor university of Ilam in 2009-2010. Treatments were cultivar (SC604, SC704 and SC807) as main plots and rhizobacteria (non- inoculation, inoculation with Azetobacter, Azospirillum and dual inoculation of Azotobacter and Azospirillum) as subplots.RESULT: The effect of cultivar on day to maturity, plant height, stem diameter, dry to matter and grain yield was significant. SC 704 had the highest, day to maturity, plant height, dry to matter and grain yield. The effect of plant growth promoting rhizobacteria on all traits was significant. Dual inoculation of Azotobacter and Azospirillum had the highest ear initiation day to ear, day to maturity, plant height, stem diameter, dry to matter and grain yield. Obtained results show that double- inoculation was the most effective treatment in all cultivars. Other effective treatment were Azotobacter and Azospirillum inoculation, separately This is indicated that using growth prompting fertilizers as double- inoculation caused to increasing maize yield through synergistic effects by improving growth prompting hormones, controlling pathogenesis and growth reducing agents due to producing fungicide antibiotics and compounds (antagonistic effect) and also air molecular nitrogen fixing and also producing growth prompting hormones such as oxine, cytokenine and giberlines and solving mineral compound.CONCLUSION: The highest and lowest grain yield obtains from SC 704 with dual inoculation of Azotobacter and Azospirillum and SC 604 with non-inoculation treatment, respectively. Also studied cultivars showed different responded to most parameters. تفاصيل المقالة

به منظور ارزیابی اثر کود های زیستی بر عملکرد و اجزای عملکرد هیبــریدهای ذرت، آزمایشی به صـورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه دانشگاه پیام نور استان ایلام در سال زراعی90-1389 اجرا گردید. هیبریدهای ذرت شامل سینگل گراس های 604، 704 و 807 به عنوان عامل اصلی و کود زیستی (عدم تلقیح، تلقیح با ازتوباکتر، آزوسپریلوم و مخلوط ازتوباکتر و آزوسپیریلوم) به عنوان عامل فرعی انتخاب شدند. نتایج آزمایش حاکی از اختلاف معنی دار هیبریدها از نظر تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، وزن خشک تک بوته، طول بلال، قطر ساقه، تعداد دانه در بلال، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و پروتئین دانه بود. ذرت سینگل کراس 704 نسبت به سایر هیبریدهای مورد آزمایش بیشترین وزن خشک تک بوته (259.5 گرم در متر مربع)، ارتفاع بوته (201.1 سانتی متر)، تعداد دانه در ردیف (42.8 دانه)، عملکرد دانه (10850 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد بیولوژیک (22040 کیلوگرم در هکتار) را دارا بود. اثر باکتری های محرک رشد نیز بر کلیه صفات به جز شاخص برداشت معنی دار گردید. مخلوط باکتری های محرک رشد ازتوباکتر و آزوسپیریلوم نسبت به تیمار عدم تلقیح بیشترین تعداد روز تا ظهور بلال (71.2 روز)، تعداد روز تا رسیدگی (115.4 روز)، تعداد برگ بالای بلال (5.6 برگ)، وزن خشک تک بوته (240.4 گرم در متر مربع)، طول بلال (24.3 سانتی متر)، ارتفاع بوته (212.4 سانتی متر)، قطر ساقه (2.5 سانتی متر)، تعداد ردیف در بلال (14.5 ردیف)، تعداد دانه در ردیف (44.2 دانه)، وزن هزار دانه (315.4 گرم)، عملکرد دانه (10190 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد بیولوژیک (21320 کیلوگرم در هکتار) و پروتئین دانه (10.7%) را دارا بود. در اثر برهمکنش هیبرید در کود زیستی روی عملکرد دانه بیشترین عملکرد دانه (12320 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب از هیبرید سینگل کراس 704 و مخلوط کود زیستی ازتوباکتر و آزوسپیریلیوم و کمترین عملکرد دانه (7570 کیلوگرم در هکتار) از هیبرید ذرت سینگل کراس 604 و عدم تلقیح با کود زیستی به دست آمد. تفاصيل المقالة

به منظور بررسی اثر باکتری های افزاینده رشد و کود شیمیایی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم دوروم، آزمایشی به صورت اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دهلران، استان ایلام در سال زراعی 90-1389 اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سه رقم گندم دوروم (یاواروس، کرخه و سیمره)،کود شیمیایی نیتروژن (کود اوره) در 3 سطح (40، 80 و 120 کیلوگرم در هکتار) و کود زیستی در 3 سطح (عدم تلقیح، تلقیح با ازتوباکترکروکوم Azotobacter chroococcum و آزسپریلیوم برازیلنس Azospirillum brasilense بودند. نتایج نشان داد که بین ارقام مورد استفاده از نظر صفات مورد مطالعه اختلاف معنی داری وجود داشت. رقم یاواروس دارای بیشترین ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و عملکرد بیولوژیک بود. بین سطوح مختلف کود شیمیایی نیتروژن نیز اختلاف معنی داری مشاهده شد. بیشترین ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و پروتئین دانه در سطوح کودی 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن به دست آمد. کودهای زیستی بر صفات اندازه گیری شده تاثیر معنی داری داشت. بیشترین ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، تعداد سنبله در متر مربع و عملکرد دانه در تیمارهای عدم تلقیح و تلقیح با کودهای زیستی به دست آمد. اثر متقابل رقم در کود شیمیایی نیتروژن بر ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، تعـداد سنبله در متـر مربع و عملکرد دانه معنی دار شد. بیشترین عملکرد دانه در رقم یاوارس و 120 کیلوگرم کود نیتروژن و کمترین عملکرد دانه نیز در تیمار رقم سیمره و 40 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار حاصل شد. اثر متقابل رقم در کود زیستی تنها بر شاخص برداشت معنی دار شد. اثر متقابل کود شیمیایی در کودهای زیستی بر تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع و عملکرد دانه معنی دار شد. اثر متقابل سه گانه رقم با کود شیمیایی و کود زیستی نیز تنها بر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنی دار گردید. بیشترین عملکرد دانه در رقم یاوارس و 120 کیلوگرم کود نیتروژن و تلقیح با آزسپریلیوم و کمترین عملکرد دانه در رقم سیمره با 40 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار و عدم تلقیح مشاهده شد. تفاصيل المقالة

به منظور بررسی اثر تنش خشکی و الگوی کاشت بر عملکرد دانه ذرت دانه ای رقم سینگل کراس 604 آزمایشی در سال زراعی91-1390 در ایستگاه مرکز تحقیقات کشاورزی استان ایلام، به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار انجام شد. کرت اصلی شامل تنش خشکی در سه سطح آبیاری (40 ،60 و 80 میلی متر تبخیر از سطح طشتک تبخیر کلاس A) و کرت فرعی شامل چهار الگوی کاشت (تک ردیفه و دو ردیفه روی پشته، تک ردیفه و دو ردیفه در کف جویچه) در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تعداد دانه در بلال تنها تحت تاثیر اثرات ساده سطوح مختلف آبیـاری و آرایش کاشت معنی دار شد. به طوری که، تعداد دانه در بلال در 40 و 80 میلی متر تبخیر به ترتیب دارای بیشترین (489 عدد) و کمترین (458 عدد) بودند. آرایش کاشت تک ردیفه روی کف فارو و تک ردیفه روی پشته به ترتیب بیشترین (486 دانه) و کمترین (448 دانه) تعداد دانه در بلال را دارا بودند. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که اثر برهم کنش سطوح مختلف آبیاری و آرایش کاشت از نظر وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، عملکرد زیستی و ارتفاع بوته دارای اختلاف معنی داری شدند. در این پژوهش مشاهده شد که سطح آبیاری 40 میلی متر تبخیر و الگوی کاشت تک ردیفه روی کف فارو بالاترین وزن هزار دانه (329.9 گرم)، عملکرد دانه (9220 کیلوگرم در هکتار)، شاخص برداشت (53.7 درصد)، عملکرد زیستی (18451 کیلوگرم در هکتار) و ارتفاع بوته (222.2 سانتی متر) را دارا بودند. با وجود این، بین تیمارهای 40 و 60 میلی متر تبخیـر × الگـوی کاشت تک ردیفه روی کف فارو، از نظـر عملکرد دانه اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. تفاصيل المقالة

به منظور بررسی اثر کاربرد باکتری های محرک رشد و مصرف سطوح مختلف کود اوره بر عملکرد دانه و صفات زراعی ذرت هیبرید سینگل کراس 704،آزمایشی در خرداد ماه 1391 در اراضی تحقیقاتی دانشگاه پیام نور مرکز خاش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح نیتروژن (صفر، 25 درصد یعنی معادل 87.5 کیلوگرم اوره در هکتار، 50 درصد یعنی معادل 175 کیلوگرم اوره در هکتار و 100 درصد یعنی معادل 350 کیلوگرم اوره در هکتار بر اساس آزمون خاک) در کرت های اصلی و تیمار کود های بیولوژیک در سه سطح (تلقیح با باکتری ازتوباکترکروکوم، آزوسپیریلیوم برازیلنس و بدون تلقیح به عنوان شاهد) در کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج آزمایش نشان داد که استفاده از کود شیمیایی اوره در تمامی سطوح دارای اثر معنی داری بر صفات مورد مطالعه بود. بیشترین و کمترین ارتفاع بوته، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف، تعداد بلال در متر مربع، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و پروتئین دانه به ترتیب در تیمار تامین 100% نیتروژن و عدم مصرف کود نیتروژن مشاهده گردید. استفاده از باکتری های محرک رشد اثر معنی داری بر صفات مورد مطالعه داشتند. به طوری که، استفاده از باکتری های محرک رشد اثر مثبتی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه نشان دادند. بیشترین عملکرد و اجزای عملکرد دانه در تیمارهای باکتری های محرک رشد مشاهده گردید. تیمار عدم استفاده از باکتری های محرک رشد دارای کمترین عملکرد و اجزای عملکرد دانه بود و استفاده از ازتوباکتر و آزوسپریلیوم به ترتیب موجب افزایش 8.4% و8.2 % عملکرد دانه ذرت گردیدند. تفاصيل المقالة

به منظور بررسی اثر درجه روز رشد دریافتی و تراکم بوته بر برخی از خصوصیات زراعی، مورفوفیزیولوژیکی و کیفی ماش رقم گوهر،آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در تابستان 1395 در منطقه ایلام اجرا شد. عامل اول درجه روز رشد تا زمان برداشت شامل سه درجه روز رشد 1910، 1740 و 1485 (ناشی از تاریخ کاشت های 10، 25 تیر و 5 مرداد) و عامل دوم فاصله بوته روی ردیف های کاشت در چهـار سطح‌ شـامل 5، 10، 15 و 20 سـانتی متر با فاصله بین ردیف های 50 سانتی متر (به ترتیب تراکم‌های 40، 20، 3/13 و 10 بوته در متر‌مربع) بودند. نتایج آزمایش نشان داد که میزان کلروفیل برگ، سطح برگ، محتوای نسبی آب، تعداد غلاف در بوته، تعداد غلاف در مترمربع، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت تحت تاثیر برهمکنش فاصله بوته روی ردیف × درجه روز رشد قرار گرفتند. به طوری که بیشترین میزان کلروفیل (85/1 میلی گرم در هر گرم وزن تر)، تعداد غلاف در بوته (44 غلاف)، تعداد غلاف در مترمربع (507 غلاف)، عملکرد دانه (3149 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (2/50 درصد) در 1740 درجه روز رشد تا زمان برداشت و فاصله بوته روی ردیف 15 سانتی‌متر به دست آمد. با توجه به نتایج این آزمایش بیشترین عملکرد و اجزای عملکرد دانه مربوط به درجه روز رشد 1740 (منطبق بر تاریخ کاشت 25 تیرماه) با فاصله بوته روی ردیف 15 سانتی‌متر (تراکم 3/13 بوته در مترمربع) بود که می تواند در شرایط منطقه ایلام مورد توجه قرار گیرد. تفاصيل المقالة

به منظور بررسی اثر الگوهای مختلف کاشت و برهمکنش آنها با دو هیبرید ذرت، پژوهشی مزرعه ای به صورت کرت های یک بار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال زراعی 89-1388 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرستان دهلران اجرا گردید. هیبریدهای ذرت (سینگل کراس 677 و 704) به عنوان فاکتور اصلی و پنج آرایش کاشت (1– حذف یک در میان فارو (پشته های عریض)، 2- کشت داخل جوی، 3- فاصله ردیف 55 سانتی متری، 4- دو ردیف روی یک پشته با فاصله 20 سانتی متری و 5- کشت معمول منطقه (فاصله ردیف 75 سانتی متر)) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد بین ارقام مورد استفاده اختلاف معنی داری از نظر ارتفاع بوته، ارتفاع تشکیل بلال، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف بلال و شاخص برداشت وجود داشت، به طوری که بیشترین ارتفاع بوته (208.3 سانتی متر)، ارتفاع تشکیل بلال (96.1 سانتی متر)، تعداد ردیف دانه در بلال (14.2 ردیف)، تعداد دانه در ردیف بلال (37.3 دانه) و شاخص برداشت (51.1 درصد) در سینگل کراس 704 مشاهده شد. الگوهای مختلف کاشت نیز اثر معنی داری بر ارتفاع بوته، ارتفاع تشکیل بلال، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف بلال و شاخص برداشت داشت. بیشترین ارتفاع تشکیل بلال (8/93 سانتی متر)، تعداد ردیف دانه در بلال (13.9 ردیف) و شاخص برداشت (50.7 درصـد) مربوط به دو ردیف روی یک پشته با فاصله 20 سـانتی متری بود. اثر برهمکنش رقم × الگوی کاشت بر عملکرد دانه، وزن هزار دانه و عملکرد زیست توده معنی دار شد. بیشترین عملکرد دانه (10116 کیلوگرم در هکتار)، وزن هزار دانه (234 گرم) و عملکرد زیست توده (19600 کیلوگرم در هکتار) از تیمار رقم 704 و الگوی کاشت دو ردیف روی یک پشته با فاصله 20 سانتی متری و کمترین عملکرد دانه (9201 کیلوگرم در هکتار) دانه و عملکرد زیست توده (19289 کیلوگرم در هکتار) به رقم 677 و کشت معمول منطقه تعلق داشت. تفاصيل المقالة

این پژوهش با هدف بررسی صفات فنولوژیک، فیزیولوژیک و عملکرد دانه شش ژنوتیپ گلرنگ در شرایط تنش خشکی و بدون تنش در دو آزمایش مستقل، هر یک به صورت آزمایش‌های فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال زراعی 95- 1394 و 96-1395 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سرابله اجرا شدند. یکی از آزمایش‌ها تحت شرایط بدون تنش آبیاری بر اساس نیاز گیاه و آزمایش دیگر به صورت تنش خشکی بدون هیچ گونه آبیاری و صرفاً با استفاده از نزولات آسمانی انجام گردید. میزان کل بارش در طی دوره رشد گیاه در سال‌های 95-1394 و 96-1395 به ترتیب 410/7 و 388/5 میلی‌متر بودند که با توزیع نامناسب در طی فصل رشد اتفاق افتادند. تیمارهای آزمایشی، فاکتور اول شامل شش ژنوتیپ گلرنگ و فاکتور دوم شامل تلقیح بذر با ازتوباکتر همراه با مصرف کود شیمیایی اوره در چهار سطح بدون مصرف هیچ منبع کودی (شاهد)، تلقیح بذر با ازتوباکتر، تلقیح بذر با ازتوباکتر+ 50 درصد نیتروژن از منبع اوره و 100 درصد نیتروژن از منبع کود شیمیایی اوره بر اساس نتایج آزمایش خاک، بودند. نتایج نشان داد اثر منبع نیتروژن و ژنوتیپ در هر دو شرایط تنش خشکی و بدون تنش بر روی کلیه صفات مورد بررسی در این آزمایش معنی‌دار بود. در شرایط تنش خشکی بیشترین عملکرد دانه متعلق به ژنوتیپ سینا در تیمارهای کاربرد 100 درصد کود شیمیایی نیتروژن و تیمار تلفیقی ازتوباکتر+ 50درصد مصرف کود شیمیایی نیتروژن (به ترتیب با میانگین 1408 و 1336 کیلوگرم در هکتار) برآورد شدند، که اختلاف معنی‌داری با یکدیگر نداشتند. در شرایط بدون تنش بیشترین عملکرد دانه به تیمار 100 درصد مصرف کود شیمیایی نیتروژن و ژنوتیپ PI-306974 با میانگین 2185 کیلوگرم در هکتار اختصاص داشت. در نتیجه، در شرایط بدون تنش ژنوتیپ PI-306974 با مصرف 100 درصد کود شیمیایی نیتروژن جهت حصول حداکثر عملکرد گلرنگ و تحت شرایط تنش خشکی کشت ژنوتیپ سینا با کاربرد 50 درصد کود شیمیایی نیتروژن به همراه ازتوباکتر می‌تواند در منطقه آزمایش به کار روند. تفاصيل المقالة

تنوع ژنتیکی صفات زراعی در 16 ژنوتیپ گندم دوروم و روابط آنها با عملکرد دانه در شرایط دیم، در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی ایلام در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات زراعی شامل ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، تعداد سنبله در متر مربع، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر صفات مورد بررسی تحت شرایط دیم، اختلاف معنی داری با یکدیگر دارند. رگرسیون گام به گام نشان داد که صفات تعداد سنبله در متر مربع، وزن هزار دانه و ارتفاع بوته حدود 75 درصد از تغییرات عملکرد دانه را در شرایط دیم توجیه می نمایند. بر اساس تجزیه علیت اثر مستقیم تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه بر عملکرد دانه تحت شرایط دیم مثبت و بالا می باشد. تجزیه خوشه ای داده ها ژنوتیپ ها را در سه گروه قرار داد. مقایسه میانگین صفات در گروه های حاصله نشان داد که ژنوتیپ های موجود در گروه دوم، بیشترین میزان عملکرد دانه، تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه را دارند و برای اهداف به نژادی در شرایط دیم قابل استفاده می باشند. تفاصيل المقالة

به منظور بررسی تاثیر باکتری های افزاینده رشد گیاه روی خصوصیات فیزیولوژیک ارقام جدید گندم دیم، آزمایشی مزرعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی چرداول در سال زراعی 99-1398 اجرا شد. تیمار های آزمایشی شامل ارقام مختلف گندم (سرداری، کریم، کوهدشت و ریژاو) و تیمار منابع مختلف کودی شامل: شاهد (عدم مصرف هیچ منبع کودی)، 50 درصد کود شیمیایی نیتروژن، باکتری آزوﺳﭙﺮﯾﻠﯿﻮم+50 درصد کود شیمیایی نیتروژن، باکتری ازﺗﻮﺑﺎﮐﺘﺮ+50 درصد کود شیمیایی نیتروژن، باکتری آزوﺳﭙﺮﯾﻠﯿﻮم+ ازﺗﻮﺑﺎﮐﺘﺮ+50 درصد کود شیمیایی نیتروژن، 100 درصد کود شیمیایی نیتروژن بودند. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که اثر برهمکنش رقم×منابع کودی بر فعالیت برخی آنزیم های آنتی اکسیدان و خصوصیات فیزیولوژیکی تاثیر معنی‌دار داشت. رقم ریژاو×باکتری آزوﺳﭙﺮﯾﻠﯿﻮم+ ازﺗﻮﺑﺎﮐﺘﺮ+50 درصد کود شیمیایی نیتروژن موجب افزایش فعالیت های آسکوربات پراکسیداز ، گلوتاتیون پراکسیداز کاتالاز ، پراکسیداز، سوپر اکسید دسموتاز ، کاروتنوئیدها ،کلروفیلa ، کلروفیل b ، محتوای آب نسبی ، موجب کاهش میزان مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن گردید و رقم سرداری در شاهد (عدم مصرف کود زیستی و شیمیایی نیتروژن) دارای کمترین میزان فعالیت های آسکوربات پراکسیداز، پراکسیداز، سوپر اکسید دسموتاز و رنگیزه های فتوسنتزی بود. بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده نشان داده شد که گندم رقم ریژاو×باکتری آزوﺳﭙﺮﯾﻠﯿﻮم+ازﺗﻮﺑﺎﮐﺘﺮ+50 درصد کود شیمیایی نیتروژن به دلیل بالا بودن خصوصیات فیزیولوژیکی و در نهایت افزایش رشد گیاه در شرایط دیم می تواند توصیه گردد. تفاصيل المقالة