تحلیل وبررسی روایت در «داستان جامع مصیبت نامۀ عطار با تاکید بر طرح وپیرنگ، راوی» با رویکردی به نظریۀ «چندآوایی یا پولیفونی» باختین
الموضوعات :آمنه باطانی 1 , بتول فخر اسلام 2 , مهدی نوروز 3 , فرزاد عباسی 4
1 - دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، ایران
2 - استادیار ، رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران
3 - استادیار ، رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران
4 - استادیار ، رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران
الکلمات المفتاحية: منطق مکالمه, عطار, باختین, چندآوایی یا پولیفونی, روایت, مصیبت نامه,
ملخص المقالة :
چندآوایی به معنی تعددآهنگ و صداست و به گفتمانی اطلاق می‌شود که در آن چندین آوا هم‌زمان به صدا درمی‌آید. همانند نوای موسیقی که هرچند از ملودی های گوناگون ساخته شده‌اند، اما این ملودی ها در یک زمان نواخته می شوند تا آوا و نغمۀ نهایی خلق شود. منطق مکالمه ومفهوم گفتگو گوهرو اصل اندیشۀ باختین در زمینۀ انسان‌شناسی فلسفی است. مسأله و هدف اصلی در این مقاله، بررسی و واکاوی گفتگو و منطق مکالمه با تاکید بر طرح و پیرنگ، راوی، شخصیت در روایت جامع مصیبت نامه و مراتبی است که سالک فکرت با آن‌ها روبه‌رو می‌شود. سمفونی و منطق گفتگویی عطاردر چهل مقام نمود پیدا می‌کند. منطق مکالمه در روایت جامع، تلاشی است برای دانایی افراد ، نه فقط از طریق هم‌سخنی با دیگران، بلکه حضور هم‌دلانۀ آنان با خود و دیگران شکل می‌گیرد. دیدگاه و تفکر شخصیت‌ها که ممکن است به ایدئولوژی‌های متضادی تعلق داشته باشد، با دیدگاه نویسنده در یک سطح قرار گرفته و همه از اهمیت یکسانی برخوردار می‌شوند. در سمفونی آوایی عطار، بازیگران از هر صنف و طبقه و مقامی انتخاب شده ،تابتوانند ساز هم‌نوایی خود را بنوازند و در نهایت، این آواها منجر به آگاهی و درک بهتری از نغمۀ هستی و رسیدن به مقام قرب الهی می شود.روایت جامع به وضوح توانسته مفهوم چندآوایی یا پولیفونی را به نمایش بگذارد.
منابع
الف) کتابها
آلن، گراهام، (1380)، بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران: مرکز
احمدی، بابک، (1370)، ساختار و تأویل، ج 2، تهران: مرکز
باختین، میخائیل، (1396)، تخیل مکالمهای؛ جستارهایی دربارۀ رمان، ترجمۀ رؤیا پورآذر، تهران: نی
بقلی شیرازی، روزبهان، (1374)، شرح شطحیات، به تصحیح و مقدمۀ فرانسوی از هنری کربن، تهران: کتابخانۀ طهوری.
5لکر، آروین، (1388)، عناصر فیلمنامهنویسی، ترجمۀ محمد گذرآبادی، تهران: هرمس.
بورنوف، رولان و ائله رئال، (1378)، جهان رمان، ترجمۀ نازیلا خلخالی، تهران: مرکز.
پورنامداریان، تقی، (1394)، دیدار با سیمرغ؛ شعر و اندیشههای عطار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
تودوروف، تزوتان، (1396)، منطق گفتگویی میخائیل باختین، ترجمۀ داریوش کریمی، تهران: مرکز.
ریتر، هلموت، (1374)، دریای جان، ترجمۀ عباس زریاب خویی و مهرآفاق بایبوردی، ج 1 و 2، چاپ 1، تهران: الهدی.
عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم نیشابوری، (1388)، مصیبت نامه، مقدمه و تصحیح و تعلیقات از محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ سوم، تهران: سخن.
مقدادی، بهرام، (1378)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، تهران: فکر روز.
مکاریک، ایرنا ریما، (1385)، دانش نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر ترجمۀ محمد نبوی ومهران مهاجر، تهران، آگه
همدانی، عین القضاه، (1373)، نامهها، 3 ج، به اهتمام علینقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: اساطیر.
ب) مقالات
اسفندیار، سبیکه، (1389)، عنصر غالب درد در مصیبتنامه، یکی از مختصات سبکی عرفانی عطار، فصلنامۀ تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شمارۀ 4، ص 228-207.
اسکویی، نرگس، (1396)، مؤلفه‌های کارناوال باختین در رمان نگران نباش، پژوهش نامۀ نقد ادبی وبلاغت، شمارۀ 1، ص 157-141
بتلاب اکبر آبادی، محسن ورضی، احمد، (1391)، تحلیل ساختارروایی منظومه‌های عطار (الهی نامه، منطق الطیر و مصیبت نامه)، فصلنامۀمتن پژوهی ادبی، شمارۀ 54، صص 30-5
دزفولیان، کاظم وبالو، فرزاد، (1389)، رویکرد انتقادی به رأی باختین در باب حماسه با محوریت شاهنامۀ فردوسی، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 155-125
رامیننیا، مریم، (1393)، تأملی در نقد روایت با رویکرد منطق مکالمهای و چندآوایی، مجلۀ ادبیات پارسی معاصر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شمارۀ 4، صص 164-143.
نزهت، بهمن، (1391)، ترکیب ساختاری و درونمایههای عرفانی مثنوی مصیبت نامۀ عطار، دوفصلنامۀ ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، شمارۀ 7، صص 159-135.
_||_References
Allen, Graham, (1380), intertextuality, translation of Payam Yazdan Jo, Tehran: Center.
Ahmadi, Babak, (1370), structure and interpretation, vol. 2, Tehran: Marzan
Bakhtin, Mikhail, (2016), conversational imagination; Essays about the novel, translated by Roya Pourazer, Tehran: Ni
Baghli Shirazi, Rozbahan, (1374), the description of Shathiyat, corrected and introduced in French by Henry Carbone, Tehran: Tahori Library.
5 Lekar, Arvin, (1388), Elements of Screenwriting, translated by Mohammad Ghazrabadi, Tehran: Hermes.
Bornov, Rolan and Aele Real, (1378), Jahan Roman, translated by Nazila Khalkhali, Tehran: Center.
Pournamdarian, Taghi, (2014), visit to Simorgh; Attar's poetry and thoughts, Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Studies.
Todorov, Tzutan, (2016), Mikhail Bakhtin's dialogic logic, translated by Dariush Karimi, Tehran: Center.
Ritter, Helmut, (1374), The Sea of John, translated by Abbas Zaryab Khoui and Mehr Afaq Baybordi, vol. 1 and 2, 1st edition, Tehran: Al-Hadi.
Attar, Farid al-Din Mohammad bin Ebrahim Neishabouri, (1388), Tragedy, introduction, correction and notes by Mohammad Reza Shafi'i Kodkani, third edition, Tehran: Sokhn.
Moqdadi, Bahram, (1378), Dictionary of Literary Criticism Terms, Tehran: Fekr Rooz.
Makarik, Irena Rima, (2006), Encyclopaedia of Contemporary Literary Theories translated by Mohammad Nabovi and Mehran Mohajer, Tehran, Agh
Hamdani, Ain al-Qadah, (1373), Letters, 3 vols., by Ali Naghi Manzavi and Afif Asiran, Tehran: Asatir.
- b) Articles
Esfandiar, Sabikeh, (1389), the dominant element of pain in the Tragedy, one of the coordinates of Attar's mystical style, the specialized journal of Persian poetry and prose stylistics (Bahar Adeb), number 4, pp. 228-207.
Skoi, Narges, (2016), Bakhtin's carnival components in the novel Don't Worry, Journal of Literary Criticism and Rhetoric, No. 1, pp. 141-157
Batlab Akbarabadi, Mohsen and Varzi, Ahmed, (2013), Analyzing the Narrative Structure of Attar's Poems (The Divine Name, the Logic of Al-Tayr, and the Tragedy), Literary Text Quarterly, No. 54, pp. 5-30
Dezfulian, Kazem and Baloo, Farzad, (2009), a critical approach to Bakhtin's opinion on the epic centered on Ferdowsi's Shahnameh, Persian Language and Literature Research Quarterly, No. 125-155
Ramin-nia, Maryam, (2013), a reflection on narrative criticism with the approach of conversational and polyphonic logic, Contemporary Persian Literature Magazine of Humanities and Cultural Studies Research Institute, No. 4, pp. 143-164.
Nazhat, Bahman, (2013), the structural composition and mystical themes of the Masnavi of the Tragedy of Attar, two chapters of Al-Zahra University Mystical Literature, No. 7, pp. 135-159.
