سنجش و تحلیل فضایی توزیع فقر شهری در شهرهای میانه اندام (مطالعه موردی: شهر بناب)
الموضوعات :وحید بوستان احمدی 1 , مریم حاجی پور 2 , نفیسه مرصوصی 3 , محمد وهابی 4
1 - دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - کارشناسی ارشد، اقتصاد کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد
3 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
4 - دانشجویی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: فقر, فقر شهری, تحلیل فضایی, تاپسیس فازی, بناب.,
ملخص المقالة :
فقر پدیده‌ای چندبعدی است و از عوامل زیادی تأثیر می‌گیرد. در این زمینه مهم‌ترین وظیفۀ جغرافی‌دانان و برنامه‌ریزان شهری استفاده از ابزارهایی به‌منظور شناسایی گستره‌های فقر در سطح شهر برای کاستن مسائل و پیامدهای ناشی از وجود این آسیب اجتماعی و فضایی است. هدف از اين مقاله تحلیل فضایی توزیع فقر شهری در محلات بناب با رهیافت کاهش فقر شهري و پيش‌گيري از بازتوليد چرخه آن در محلات نابرخوردار است. مقاله حاضر از نظر هدف، رويكردی کاربردی و از لحاظ روش تحقيق، توصیفی- تحلیلی است. ابزار گردآوري اطلاعات براي بررسي شاخص¬های فقر شهری در قالب چهار شاخص منتخب كلي و 30 شاخص فرعی مي باشد. يافته هاي پژوهش نشان مي¬دهد که شاخص¬هاي فقر شهری در محلات شهري بناب به صورت متوازن توزيع نشده و اختلاف فاحشي بين این محلات از نظر توسعه ملاحظه مي¬شود. و محله 2 با امتیاز 700/0 و محلات 13 و 11 با امتیاز 291/0 و 251/0 به ترتيب در بالاترين و پايين¬ترين سطح قرار گرفته¬اند. در حالت کلی می توان دریافت که در بین سیزده¬ محله شهر بناب 15/0 خیلی فقیر، 39/0 فقیر، 23/0 متوسط، 15/0 مرفه و 8/0 خیلی مرفه می¬باشند. براي کاهش فقر شهري ابتدا نیاز به شناخت صحیح، سنجش دقیق و تحلیل مستند و واقع گرایانه آن است. رويه و عمل برنامه¬ريزي و برنامه¬هاي كاهش فقر، امروزه هم در سطح علمي و هم در سطح عملي بر تمركز زدايي، ديدگاه از پايين به بالا، بكارگيري دانش بومي، مقتدرسازي شهروندان و برنامه-ريزي هميارانه با حفظ تعادل در بين سه كنشگر اصلي يعني جامعه مدني، دولت و بخش خصوصي تأكيد دارد.
اکبری، مجید. (1392). نقش شهرهای میانی در توسعه¬ی منطقه¬ای، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر میرنجف موسوی، دانشگاه پیام نور مرکز رشت.
اکبری، نعمت¬الله و زاهدی کیوان، مهدی. (1387). کاربرد روش¬های رتبه¬بندی و تصمیم¬گیری چند شاخصه، تهران، وزارت کشور، سازمان شهرداری¬ها و دهیاری کشور.
آروین، محمود، فرجی، امین، بذرافکن، شهرام. (1397). تحلیل فضایی پهنه‌های فقر (مطالعۀ موردی: شهر قائم‌شهر). اقتصاد شهری، 3(2)، 39-56.
پیوسته گر، یعقوب، مرادی، الهه، کریم زاده، عبدالمطلب. (1401). بررسی و تحلیل فضایی فقر شهری (نمونه موردی: شهر یاسوج). پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 3(7)، 64-77.
جواهري پور، مهرداد (1387)، چالش¬هاي فقر شهري، مجله رفاه اجتماعی، 2(6)، 111-128.
رضایی، محمدرضا، علیان، مهدی، خاوریان، امیررضا. (1392). شناسايي و ارزيابي گستره¬هاي فضايي فقر شهري در شهر يزد پژوهش هاي جغرافياي انساني، 46(3)، 695-677.
روستایی، شهریور، احدنژاد روشتی، محسن، اصغری زمانی، اکبر، زنگنه، علیرضا. (1391). الگوي تطبيقي گسترش فقر در شهر كرمانشاه در دوره 85-1375، مطالعات و پژوهش¬هاي شهري و منطقه¬اي، 3(12)، 40-17.
رئيس دانا، فریبرز. (1379). نقد روش در پديده شناسي فقر، مجموعه مقالات فقر در ايران، تهران، انتشارات دانشگاه علوم بهزيستي و توان بخشي.
زادولی خواجه، شاهرخ، اصغری زمانی، اکبر، زادولی، فاطمه. (1393)، سطح¬بندي محلات حاشیه¬نشین بر اساس شاخص¬هاي کالبدي – اقتصادي فقر شهري(نمونه موردی: حاشیه نشینان شمال شهر تبریز)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 3(11)، 78-63.
زادولی، فاطمه، پاشازاده، اصغر. (1401). بررسی تجارب جهانی سیاست‌های کاهش فقر شهری. سیاست گذاری شهری و منطقه-ای، 1(1)، 67-81.
شكویي، حسین. (1373). ديدگاه¬هاي نو در جغرافياي شهري، تهران، سمت.
عزیزی، منصور، موحد، علی، ساسان¬پور، فرزانه، کرده، نعمت. (1393). تحليلي بر وضعيت فقر شهري) مطالعه موردي: شهر مهاباد(، مجله جغرافیایی سپهر، 23(19)، 60-69.
مجیدی خامنه، بتول، محمدی، علیرضا. (1384). درآمدی بر شناخت و سنجش فقر شهری، نشریه انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال سوم، شماره 6 و 7 پاییز و زمستان 1384.
محمدیان، سعید، نگهداری، ابراهیم (1397). بررسی شاخص¬های فقر در مناطق شهری استان هرمزگان با استفاده از سیستم مخارج خطی طی برنامه¬های چهارم و پنجم توسعه؛ تحلیل داده¬های پیمایش هزینه-درآمد خانوار رفاه اجتماعی، ۱۸ (۶۸)، ۲۲۳-۲۰۱.
مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 شهرستان بناب.
نادری دیزج، بابک، پناهی، علی، تیموری، ایرج، ولی زاده، رضا. (1401). بررسی وضعیت عوامل محلی مؤثر بر تحقق شهر خلاق میانه اندام (مطالعه موردی: شهر بناب). جغرافیا (فصلنامه علمی انجمن جغرافیایی ایران)، 20(74)، 69-84.
نصیری، اسماعیل. (1394). راهبردهاي کاهش فقر شهري با تاکید بر اجتماعات محلی(مورد پژوهی: محله بی سیم شهر زنجان)، فصلنامه مطالعات برنامه¬ریزي شهري، 2(7)، 125-107.
Fay, M. (2005). The Urban Poor in Latin America” The World Bank, Washington, D.C. http://econ. World bank.org/wbsite/external/extresearch/o.
Jassbi, J., Mohamadnejad, F., & Nasrollahzadeh, H. (2011). A Fuzzy DEMATEL framework for modeling cause and effect relationships of strategy map. Expert Systems with Applications, 38, 5967–5973.
Job, (2002), Australian Agency for Internutional Development” National, Archives of Australia.
kwanti, N., 2003, Issues in Setting Absolute Poverty Line, Poverty and Social Development Papers, Asian Development Bank.
Klopp, J. M., Petretta, D. L. (2017). The urban sustainable development goal: Indicators, complexity and the politics of measuring cities. Cities 2017, 63, 92–97.
Lucci, P.; Bhatkal, T.; Khan, A. Are we underestimating urban poverty? World Dev. 2018, 103, 297–310.
UN-Habitat (2016). UN Human Settlements Programme, Global Urban Indicators Database, Nairobi, Info on Population in Slums (% of Urban Population); United Nations Human Settlement Programme: Nairobi, Kenya, 2016.
Wang, K., Zhang, L., Cai, M., Liu, L., Wu, H., & Peng, Z. (2023). Measuring Urban Poverty Spatial by Remote Sensing and Social Sensing Data: A Fine-Scale Empirical Study from Zhengzhou. Remote Sens. 2023, 15, 381.
Des, U. World Economic and Social Survey 2013: Sustainable Development Challenges; United Nations, Department of Economic Social Affairs: New York, NY, USA, 2013; pp. 123–136.
Padda, I.U., Hameed, A. (2018). Estimating multidimensional poverty levels in rural Pakistan: A contribution to sustainable development policies. J. Clean. Prod. 197, 435–442.
Neamtu, B. Measuring the Social Sustainability of Urban Communities: The Role of Local Authorities. Transylv. Rev. Adm. Sci. 2012, 8, 112–127.
Li, X.; Kleinhans, R.; van Ham, M. Shantytown redevelopment projects: State-led redevelopment of declining neighbourhoods under market transition in Shenyang, China. Cities 2018,
Meng, Y., Xing, H. F., Yuan, Y.; Wong, M.S., & Fan, K.X. (2020). Sensing urban poverty: From the perspective of human perception-based greenery and open-space landscapes. Comput. Environ. Urban 2020, 84, 101544.
