حقوق اشخاص تحت بازداشت از منظر قانون آیین دادرسی کیفری ایران و مقررات دیوان کیفری بین‌المللی
الموضوعات : تحقیقات حقوقی بین المللی
1 - استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشکده حقوق، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. رایانامه: atadayyon@gmail.com
الکلمات المفتاحية: حقوق شهروندی, اصل برائت, دیوان کیفری بین‌المللی, آیین دادرسی کیفری, اشخاص تحت بازداشت,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: در هیچ یک از مراحل رسیدگی نباید به متهم، به دید مجرم نگریسته شود و این امر مستلزم رعایت اصل منع بازداشت غیرقانونیِ اشخاص و تضمین حقوق افراد بازداشت‌شده در فرآیند دادرسی و برخورد مناسب و کرامت مدارانه با آنان در طول رسیدگی و بازداشت است. اصل بر آزادی است و دستگیری افراد، استثنائی بر این اصل است. از این رو، این استثناء با اصل مصونیت شهروندان از دستگیری یا بازداشت خودسرانه که ریشه در اصل برائت دارد، در تعارض قرار گرفته و همین امر ایجاب می نماید تا معیارهای قانونی دستگیری و بازداشت افراد به صورت دقیق تعیین گردد.روش: پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است.یافته‌ها و نتایج: در کنار حقوق دوران بازپرسی و تحقیقات مقدماتی، به ویژه حق تفهیم اتهام و حقوق دفاعی به متهم، افراد تحت بازداشت و دستگیری حق دارند که بلافاصله به منظور بررسی قانونی بودن بازداشت و بهره مندی از سایر حقوق قانونی نزد مقام قضایی صلاحیت دار حاضر شوند و همچنین، نسبت به بازداشت قانونی خود از ابتدای دستگیری تا آزادی، اعتراض نمایند. بدیهی است باید امکان جبران خسارت در صورت غیرقانونی بودن بازداشت برای این افراد وجود داشته باشد. این، حداقل حقوق قانونی اشخاصِ تحت بازداشت در قانون آیین دادرسی کیفری و مقررات و رویۀ قضایی دادگاه های موردی و دیوان کیفری بین‌المللی دیده می‌شود.
- ایرانی ارباطی، بابک. (1386). مجموعه نظرهای مشورتی جزایی. جلد نخست. چاپ دوم. انتشارات مجد
- بازگیر، یدالله. (1389). آراء ماهوی دیوان عالی کشور در امور حقوقی و جزایی. چاپ اول. انتشارات جنگل.
- تقی پور، علیرضا. (1392). ارزیابی قانونی بودن دستگیری متهم در دادگاههای کیفری بین‌المللی. نجفی ابرندآبادی، علی حسین «زیرنظر»، تازههای علوم جنایی ـ مجموعه مقالهها. جلد نخست. چاپ دوم. نشر میزان.
- رستمی، ولی و دیگران. (1388). دادرسی عادلانه در مراجع اختصاصی اداری ایران. چاپ اول. نشر گرایش.
- سازمان اصلاحات جزایی بین‌المللی. (1384). نظارت بر مکانهای حبس: راهنمای عملی برای سازمانهای غیردولتی. ترجمۀ مژده دقیقی. چاپ اول. نشر وفاق.
- شاملو، باقر. (1395). اصل برائت کیفری در نظامهای نوین دادرسی. مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری. چاپ ششم. انتشارات سمت.
- علامه، غلام حیدر. (1389). اصول راهبردی حقوق کیفری. چاپ اول. نشر میزان.
- کریم زاده، احمد(1389). آراء دادگاههای انتظامی قضات در امور کیفری. چاپ اول. انتشارات جنگل (جاودانه).
- معاونت آموزش قوه قضائیه. (1387). مجموعه نشست‌های قضایی، مسایل آیین دادرسی کیفری (1). چاپ اول. ویرایش سوم. انتشارات جاودانه.
- منصوری، مهدی. (1391). مطالعۀ تطبیقی بازداشت موقت و جایگزینهای آن در فقه اسلامی و اسناد بین‌المللی. رسالۀ دکتری فقه و حقوق جزا، دانشگاه شهید مطهری.
- Boas, Gideon, Bischoff, James LReid, Natalie L. and Taylor, B. Don. (2011). International criminal procedure. Volume 3. First edition. Cambridge University press
- Zapala, Salvatore. (2005). Human rights in international criminal procedure. Second Edition, Oxford. Oxford university press.
_||_