تأثیر مبانی فکری ابوالعلاء معری و خیّام بر سبک زندگی متعارض آن‌ها (با رویکرد فلسفه و اسطوره‌شناسی)

الموضوعات :

ریحانه السادات موسوی ¹ , طاهره چال دره ² , کتایون فلاحی ³

1 - دانشجوی دکتری تخصصی زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار
2 - استادیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار
3 - استادیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

تاريخ الإرسال : 03 الأحد , ربيع الأول, 1440 تاريخ التأكيد : 11 الأربعاء , ربيع الأول, 1442 تاريخ الإصدار : 06 الإثنين , جمادى الأولى, 1442

الکلمات المفتاحية: اسطوره, فلسفه, خیام, معری, کاسیرر,

ملخص المقالة :

ابوالعلاء معری و عمر خیام از شاعران برجستة زبان و ادبیات عربی و فارسی هستند که زمینه‌های تشابه فکری این دو شاعر نامی، بستر پژوهش‌های بسیاری بوده است. در این مقاله از تأثیر فلسفه، شعر و اسطوره بر سبک زندگی و زیست متعارض ابوالعلاء معری و عمر خیام سخن رفته است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی ـ تطبیقی ، در پی پاسخ به این پرسش است که با توجه به اشتراکات فراوان میان معری و خیام، چرا این دو شاعر سبک زیست کاملاً متفاوتی را برگزیده‌اند؟ علت و یا علل این تفاوت سبک زندگی در چیست؟ آیا می‌توان گفت این تفاوت برایند تغذیۀ تفکر این دو شاعر از خاستگاه و آبشخورهای متمایز فکری ایشان است؟ همچنین تلاش شده است تا با استناد به نظر افلاطون و کاسیرر، خاستگاه بدبینی‌های معری و خوش‌بینی‌های خیام بررسی شود. حاصل نتایج به دست آمده حاکی از آن است که به رغم اشتراکات فراوان میان معری و خیام، بدبینی و ناشاد زیستن معری، برخاسته از هویت شاعرانه و تفکر اسطوره‌ای این شاعر است؛ در حالی‌که منشأ خوش‌بینی، زندگی شاد و امیدوارانۀ عمر خیام نشأت گرفته از جهان‌بینی فلسفی و حکیمانة وی می‌باشد.

المصادر:

آقایانی چاووشی، جعفر. ۱۳۸۰. «حکیم عمر خیام، فیلسوف ناشناخته». فرهنگ، ویژۀ بزرگداشت خیام (۲). ترجة محمدمهدی فولادوند. س۱۴. ش۳و۴. صص۲۸-۱.

اباذری، یوسف‌علی. ۱۳۸۰. «رولان بارت و اسطوره و مطالعات فرهنگی». ارغنون. ش۱۸. صص۱۵۷-۱۳۷.

اباذری، یوسف‌علی و عباس خورشیدنام. ۱۳۹۰. «اسطورة اسطوره‌شناسی». مطالعات جامعه‌شناختی. س۱۸. ش۳۹. صص۲۲۱-۱۹۷.

ابراهیمی دینانی، غلامحسین. ۱۳۸۴. «درخشش ابن‌رشد در حکمت مشاء». چ۱. تهران: طرح نو.

احمدیان، حمید و محمدمصلح صمیمی و مریم اسماعیلی. ۱۳۹۳. «نقد روان‌شناختی بدبینی ابوالعلاء معری». مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. س۱۰. ش۳۰. صص۱۳۳-۱۰۹.

اذکایی، پرویز. ۱۳۸۴. حکیم رازی حکمت طبیعی و نظام فلسفی محمدبن زکریای صیرفی. تهران: طرح نو.

اردستانی رستمی، حمیدرضا. ۱۳۹۲. «بررسی افکار و باورهای گنوسی ابوالعلاء معری و صادق هدایت». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س۹. ش۳۱. صص۴۴-۱۱.

اقبال‌ آشتیانی، عباس. ۱۳۲۳. «جشن هزارسالة تولد ابوالعلاء معری». یادگار. س۱. ش۳. صص۱۲-۱.

الفاخوری، حنا. ۱۳۸۳. تاریخ الادب العربی. چ۳. تهران: توس.

امیری، منوچهر. ۱۳۳۱. «قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی رباعیات خیام». یغما. ش۵۲. صص ۳۲۰-۳۱۸.

بارت، رولان. پاییز۱۳۸۰. «اسطوره در زمانۀ حاضر». ارغنون. ترجمة یوسف‌‎علی اباذری. ش ۱۸. صص۱۳۵-۸۵.

بیات، محمدحسین. ۱۳۸۶. «نگاهی خردورزانه به خیام». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. صص۱۷۸-۱۵۳.

جلالی نائینی، سیدمحمدرضا. ۱۳۷۸. «حکیم عمربن ابراهیم خیام نیشابوری». فرهنگ، ویژۀ بزرگداشت خیام ۲. س۱۲. ش۱و۲. صص۸ـ۱.

جمعه، حسین. ۲۰۰۱م. مرایا للالتقاء و الارتقاء بین الادبین العربی و الفارسی. چ۱. دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.

ـــــــــــــ . ۲۰۱۱م. «الاغتراب فی حیاه المعری و ادبه». مجله جامعه دمشق. ج۲۷. ش۱و۲.

حسین، طه. ۱۳۴۴. در زندان ابوالعلاء. ترجمۀ حسین خدیوجم. تهران: تهران مصور.

ــــــــــ . ۱۹۴۴م. تعریف القدماء بابی العلاء المعری، قاهره: دارالکتب المصریه.

خوارزمی، جمال‌الدین ابوبکر. ۱۴۱۸ق. مفید العلوم و مبید الهموم، تصحیح عبدالله‌بن ابراهیم انصاری. بیروت: مکتبه عنصریه.

خورسندی، محمود و رسول دهقان زادشهرضا. ۱۳۸۶. «تشاؤم در شعر ابوالعلاء معری». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. س۵۸. ش۱۸۱. صص ۱۱۸-۹۹.

دریاباری، سیّده فاطمه و علیرضا فولادی. ۱۳۹۰. «بررسی تطبیقی مضامین حکمی در شعر ابوالعلاء معری با ناصرخسرو قبادیانی». پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشکده علوم انسانی کاشان.

دشتی، علی. ۱۳۷۷ش. دمی با خیام. چ۲. تهران: امیرکبیر.

ذکاوتی قراگزلو، علیرضا. ۱۳۷۵. «آیا ابوالعلاء ملحد بوده است؟». مجلۀ شعر. ش۲۰. صص۲۱-۱۹.

ــــــــــــــــــــــ . ۱۳۸۰. «آن تیره‌چشم شاعر روشن‌بین، معارف». س۱۸. ش۱. صص۱۴۲-۱۰۸.

ــــــــــــــــــــــ . ۱۳۸۳. «عمر خیام نیشابوری حکیم شاعر». آینة پژوهش. ش۸۷. صص۲۵-۱۵.

راوندی، مرتضی. ۱۳۸۲. تاریخ اجتماعی ایران، چ۲. تهران: نگاه.

رستگار فسایی، منصور. ۱۳۷۸. «خیام، فرزاد و نسخۀ جعلی رباعیات». فرهنگ، ویژة بزرگداشت خیام. س۱۲. ش۳۲-۲۹. صص۲۰۲-۱۸۲.

رضازاده ملک، رحیم. ۱۳۷۷. دانشنامۀ خیامی. چ۱. تهران: علم وهنر و صدای معاصر.

زعیمیان، تغرید. ۱۳۸۶. مقارنة آراء عمر الخیام و ابی العلاء المعری، تهران: جهاد دانشگاهی.

سیّدی، سیّدحسین و فرامرز آدینه‌کلات. ۱۳۸۹. «بررسی تطبیقی مفهوم مرگ در اندیشة ابوالعلاء معری و عمر خیام نیشابوری». نشریة ادبیات تطبیقی. س۱. ش۲. صص۱۳۷-۱۱۷.

شورابی، ابراهیم امین. ۱۹۵۴م. حافظ الشیرازی، شاعر الغناء و الغزل. چ۱. قاهره: دار المعارف.

شیروانی، فردین و حسن شایگان. ۱۳۵۱. «سیمای راستین خیام». هنر و مردم. ش۱۲۲. صص۶۶-۶۲.

صفا، ذبیح‌الله. ۱۳۵۶. تاریخ ادبیات در ایران. ج۲. چ۲. تهران: امیرکبیر.

فخری العبهری، میسون محمود. ۲۰۰۵م. النقد الاجتماعی فی لزومیات ابی العلاء المعری. پایان‌نامه دکتری. فلسطین: جامعة النجا الوطنیه، کلیة الدراسات العلیا.

فرانکنا، ویلیام کی. ۱۳۸۹. فلسفه اخلاق. ترجمۀ هادی صادقی. چ۳. قم: طه.

فردوسی، ابوالقاسم. ۱۹۶۵م. شاهنامهبر اساس نسخه چاپ مسکو. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

فرزاد، عبدالحسین. ۱۳۵۸. «دو عصیانگر عالم‌سوز؛ خیام و ابوالعلا». نگین. ش۱۷۲. صص۲۰-۱۹.

فرزاد، مسعود. ۱۳۸۰. «فیتز جرالد مترجم انگلیسی ترانه‌های خیام». فرهنگ، ویژۀ بزرگداشت خیام (۲). س۱۴. ش۳و ۴. صص۲۵۸-۲۵۳.

فروخ، عمر. ۱۳۸۱. عقاید فلسفی ابوالعلاء. ترجمه حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.

فروزانفر، بدیع‌الزمان. ۱۳۸۳. تاریخ ادبیات ایران بعد از اسلام تا پایان تیموریان. به کوشش عنایت‌الله مجیدی. تهران: ورزات فرهنگ و ارشاد اسلامی.

فولادوند، مهدی. ۱۳۷۹. خیام‌شناسی. چ۱. تهران: الست فردا.

قنبری، محمدرضا. ۱۳۸۴. خیام‌نامه، چ۱. تهران: زوار.

کاسیرر، ارنست. ۱۳۷۸. فلسفة صورت‌های سمبلیک: اندیشة اسطوره‌ای. ترجمة یدالله موقن. تهران: هرمس.

کریستین‌سن، آرتور. ۱۳۶۸ش. ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی. چ۶. تهران: دنیای کتاب.

ـــــــــــــــــــ. ۱۳۷۴. بررسی انتقادی رباعیات خیام. ترجمة فریدون بدره‌ای. چ۱. تهران: توس.

کلینی، کامیار و رهام شرف. ۱۳۹۶. «بررسی و تحلیل لذت‌گرایی اخلاقی در رباعیات خیام». پژوهش‌نامة اخلاق. ش۳۷. صص۱۲۶-۱۰۷.

گرجی، مصطفی و فاطمه کوپا و زهره تمیم‌داری. ۱۳۹۴. «تحلیل مقایسه‌ای دریافت و پاس‌داشت لحظه در تفکر خیامی ونگره بودایی». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س۱۱. ش۳۹. صص۲۶۲-۲۳۳..

گنجیان خناری، علی. ۱۳۸۹. «بدبینی فلسفی در اندیشۀ فلسفی ابوالعلاء معری و آرتور شوپنهاور». مطالعات ادبیات تطبیقی. س۴، ش۱۳. صص۱۵۷ـ۱۳۷.

محسنی هنجنی، فریده. ۱۳۸۵. «انعکاس اندیشة خیام در آثار سعدی». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س۲. ش۴. صص۱۱۷-۱۰۲.

محسنی‌نیا، ناصر. ۱۳۸۹. «خیام‌پژوهی با تکیه بر جهان معاصر عرب». متن‌شناسی ادب فارسی. س۲. ش۳. صص۲۰-۱.

معری، ابوالعلاء. ۱۹۹۹. ابو العلاء المعری ملامح حیاته و أدبه. به ‌تصحیح محمد طاهر حمصی. بی‌جا: دار ابن کثیر.

ـــــــــــــــ. ۲۰۰۱. دیوان أبی‌العلاء المعری (اللزومیات او لزوم ما لا یلزم). بی‌جا: دار الکتب العلمیة للنشر و التوزیع.

ـــــــــــــــ. بی‌تا. لزوم ما لا یلزم. بیروت: دار صادر.

مقدم‌متقی، امیر. ۱۳۸۴. «بررسی آرا و اندیشه‌های خیام و ابوالعلاء معری». نامه پارسی. ش۳۷. صص۲۵-۵.

مکاریک، ایرنا ریما. ۱۳۸۳. دانشنامة نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگاه.

ممتحن، مهدی و مسلم رجبی. ۱۳۹۲. «نوستالژی فلسفی در شعر ابوالعلاء معری و عطار نیشابوری». فصلنامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی. س7. ش۲۵. صص۱۷۸ـ۱۶۱.

موقن، یدالله. ۱۳۶۸. «منطق اسطوره». نشر دانش. ش۵۲. صص۵۵-۵۲.

هدایت، صادق. ۱۳۴۲. ترانه‌های خیام. چ۴. تهران: امیرکبیر.

Abāzarī, Yūsof-alī. (2001/1380SH). “Rolān Bārt va Ōstūre va Motāle'āte Farhangī”. Arqanūn. No. 18. Pp. 137-157.

Abāzarī, Yūsof-alī and Abbās Xoršīd-nām. (2011/1390SH). “Ōstūre Ōstūre-šenāsī”. Motāle’āte Jame’e-šenāxtī. 18^th Year. No. 39. Pp. 197-221.

Ahmadīyān, Hamīd and Mohammad Moslehe Samīmī & Maryame Esma'īlī. (2014/1393SH). “Naqde Ravān-šenāxtī-ye Bad-bīnī-ye Abo al-‘alā’e Moa’rī”. Journal of the Iranian Association of Arabic Language and Literature. 10^th  Year. No. 30. Pp. 109-133.

Al-fāxūrī, Hanā. (2004/1383SH). Tārīxe al-adabe al-‘arabī. 3^rd ed. Tehrān: Tūs.

Amīrī, Manūčehr. (1952/1331SH). “Qadīmī-tarīn Nosxehā-ye Xattī Robā’īyāte Xayyām”. Yaqmā. No. 52. Pp. 318-320.

Ardestānī Rostamī, Hamīd-Rezā.  (2013/1392SH). “Barrasī-ye Afkār va Bāvarhā-ye  Genūsī-ye abo al-a’la’e Moa’rī va Sādeq Hedāyat”. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 9^th Year.No. 31. Pp. 11-44.

Āqāyānī Čāvošī, Ja’far. (2001/1380SH). “Hakīm Ōmare Xayyām, Fīlsūfe Nāšenāxteh”. Culture, especially in honor of Khayyam (2). Tr. by Mohammad-mahdī Fūlād-vand. 14^th Year. No. 3 and 4. Pp. 1-28.

Azkāyī, Parvīz. (2005/1384SH). Hakīm Rāzī Hekmate Tabī'ī va Nezāme Falsafī-ye Mohammad ebne Zakarīyā-ye Seyrafī. Tehrān: Tarhe Now.

Barthes, Roland. (2001/1380SH). “Ōstūre dar Zamāne-ye Hāzer” (Myth in the present). Arqanūn. Tr. by Yūsof-alī Abāzarī. No. 18. Pp. 85-135.

Bayāt, Mohammad-Hoseyn. (2007/1386SH). “Negāhī Xerad-varzāneh be Xayyām”.  Journal of the Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran. Pp. 153-178.

‏‫‎Cassirer, Ernst. (1999/1378SH). Falsafe Sūrathā-ye Sambolīk: Andīše Ōstūrehī (Philosophie der symbolischen formen). Tr. by Yado al-lāh Moqen. Tehrān: Hermes.

Christensen, Arthur. (1989/1368SH). Īrān dar Zamāne Sāsānīyān (Le' Iran sous les sassanides). Tr. by Rašīde Yāsemī. 6^th ed. Tehrān: Dībā.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1995/1374SH). Barrasī-ye Enteqādī-ye Robā’īyāte Xayyām ‎(Critical studies in the Rubaiyat of Umar -i-Khayyam). Tr. by Fardīn Badrehī. Tehrān: Tūs.

Daryā-bārī, Seyyede Fāteme. (2011/1390SH). Barrasī-ye Tatbīqī-ye Mazāmīne Hekmī dar Še’re abo al-‘alā’e Ma’erī bā Nāser Xosrow Qobād-yānī. MA Thesis. Guide by Alī-rezā Fūlādī. Kāšān: Faculty of Humanities, Kashan University.

Daštī, Alī. (1998/1377SH). Damī bā Xayyām. 2^nd ed. Tehrān: Amīr-kabīr.

Ebrāhīmī Dīnānī, Qolām-hoseyn. (2005/1384SH). “Deraxšeš ebne Rošd dar Hekmate Mošā”. 1^st ed. Tehrān: Tarhe Now.

Eqbāl Āštīyānī, Abbās. (1944/1323SH). “Jašne Hezār Sāle Tolīde abo al-‘alā’e Mo’arī”.Yādegār. 1^st Year. No. 3. Pp. 1-12.

Farzād, abdo al-hoseyn. (1979/1358SH). “Dow Ōsyān-gare Ālam-sūz; Xayyām va abo al-‘alā”. Negīn. No. 172. Pp. 19-20.

Farzād, Mas'ūd. (2001/1380SH). “Fītz Jerāld Motarjeme Engelīsī-ye Tarānehā-ye Xayyām”. Culture, especially in honor of Khayyam (2). 14^th Year. No. 3 and 4. Pp. 253-258.

Faxrī al-‘abharī Meysūn Mahmūd. (2005/1426AH). al-naqd al-ejtemā’ī fī Lozūmīyāt Abī al-‘alā’e al-mo’erī. Phd Thesis. Felestīn: Jāme’at al-najā al-vatanīe, Kollīat al-derāsāt al-‘olīyā.

Ferdowsī, abo al-qāsem. (1965/1344SH). Šāh-nāme bar Asāse Nosxe-ye Čāpe Mosko. Tehrān: Bongāhe Tarjome va Našre Ketāb.

Forūzān-far, Badi’o al-zamān. (2004/1383SH). Tārīxe Adabīyāte Īrān Ba’d az Eslām tā Pāyāne Teymūrīyān. With the Effort of Enāyat al-lāhe Majīdī. Tehrān: Vezārate Farhang va Eršāde Eslāmī.

Frankena, William K. (2010/1389SH). Falsafe-ye Axlāq (Ethics). Tr. by Hādī Sādeqī. 3^rd ed. Qōm: Tāhā.

Frox, Ōmar. (2002/1381SH). Aqāyede Falsafī-ye abo al-’alā. Tr. by  hoseyne Xadīv-jam. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Fūlād-vand, Mahdī. (2000/1379SH). Xayyām-šenāsī. 1^st ed. Tehrān: Alest Fardā.

Ganjīyān, Xanārī, Alī. (2010/1389SH). “Bad-bīnī-ye Falsafī dar Andīše-ye Falsafī-ye abo al’alā’e Mo’arī va Ārtūr Šopenhāver”. Comparative literature studies. 4^th Year. No. 13. Pp. 137-157.

Gorjī, Mostafā and Fāteme Kūpā & Zohre Tamīm-dārī. (2015/1394SH). “Tahlīle Moqāyesehī-ye Daryāft va Pās-dāšte Lahze dar Tafakkore Xayyāmī va Negare Būdāyī”. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 11^th Year. No. 39. Pp. 233-262.

Hedāyat, Sādeq. (1963/1342SH). Tarānehā-ye Xayyām. 4^th ed. Tehrān: Amīr-kabīr.

Hoseyn, Tāhā. (1944/1363AH). Ta’rīf al-qodamā’e Bābī al-‘alā’e al-mo’arī. Qāhere: Dār al-kotobe al-mesrīye.

 ـــــــــــــــــــــــــــ. (1965/1344SH). dar Zendāne abu al-a’lā. Tr. by Hoseyne Xadīv-jam. Tehrān: Mosavvar.

Jalālī Nā’īnī, Seyyed Mohammad-rezā. (1999/1378SH). “Hakīm Ōmar ebne  Ebrāhīme Xayyāme Neyšābūrī”. Culture, especially in honor of Khayyam 2. 12^th Year. No. 1 and 2. Pp. 1-8.

Jom’e, Hoseyn. (2011/1432AH). “al-eqterāb fī Hayā al-Mo’arī va Adabeh”. Journal of the Damascus Society. 27^th Vol. No. 1 and 2.

Jom’e, Hoseyn. (2001/1422AH). Marāyā lel Elteqā va al-erteqā’e beyn al-adabīn al-arabī va al-fārsī. 1^st ed. Damešq: Manšūrāte Ettehād al-ketāb al-arab.

Koleynī, Kāmyār and Rowhām Šaraf. (2017/1396SH). “Barrasī va Tahlīle Lezzat-gerāyī-ye  Axlāqī dar Robā’īyāte Xayyām”. Research Ethics. No. 37. Pp. 107-126.

Makaryk, Irena Rima. (2004/1383SH). Dāneš-nāme Nazarīyehā-ye Adabī-ye Mo’āser (Encyclopedia of contemporary literary theory). Tr. by Mehrān Mohājer and Mohammad Nanavī. Tehrān: Āgāh.

Mohsenī Hanjanī, Farīde. (2006/1385SH). “En’ekāse Andīše Xayyām dar Āsāre Sa’dī”. Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 2^nd Year. No. 4. Pp. 102-117.

Mohsenī-nīyā, Nāser. (2010/1389SH). “Xayyām-pažūhī bā Tekye bar Jahāne Mo’āsere Arab”. Textbook of Persian literature. 2^nd Year. No. 3. Pp. 1-20.

Mo’arī abo al-'alā. (1999/1420AH). abo al-‘alā’e al-mo’arī Malāmeh Hayāt bā Adab. Ed. by Mohammad Tāher Hamsī. Bījā: Dār ebne Kasīr.

 ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (2001/1421AH). Dīvāne abī al-‘alā’e al-mo’arī (al-lozūmāt ow Lozūm Mā la Yalzem). Bījā: Dār al-kotobe al-‘elmīyat lelnašr va al-towzī.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (n.d.). Lozūm Mā la Yalzem. Beyrūt: Dār Sāder.

Moqadam-motaqī, Amīr. (2005/1384SH). “Barrasī-ye Ārā va Andīšehā-ye Xayyām va abo al-‘alā’e Mo’arī”. Persian letter. No. 37. Pp. 5-25.

Momtahen, Mahdī and Moslem Nabavī. (2013/1392SH). “Nostālžī-ye Falsafī dar Še’re abo al-‘alā’e Mo’arī va Attāre Neyšābūrī”. Quarterly Journal of Comparative Literature Studies. 7^th Year. No. 25. Pp. 161-178.

Moqen, Yado al-lāh. (1898/1368SH) “Manteqe Ōstūre”. Dāneš. No. 52 Pp. 52-55.

Qanbarī, Mohammad-rezā. (2005/1384SH). Xayyām-nāme. 1^st ed. Tehrān: Zavvār.

Rastegār Fasāyī, Mansūr. (1999/1378SH). “Xayyām, Farzād va Nosxe-ye Ja’lī-ye Robā’īyāt”. Culture, especially in honor of Khayyam. 12^th Year. No. 29-32. Pp. 182-202.

Rāvandī, Mortezā. (2003/1382SH). Tārīxe Ejtemā’ī-ye Īrān. 2^nd ed. Tehrān: Negāh.

Rezā-zāde Malek, Rahīm. (1998/1377SH). Dāneš-nāme-ye Xayyāmī. 1^st ed. Tehrān: Elm va Honar va Sedāye Mo’āser.

Safā, Zabīh al-lāh. (1977/1356SH). Tārīx Adabīyāt dar Īrān. 2^nd Vol. 2^nd ed. Tehrān: Amīr-kabīr.

Seyyedī, Seyyed Hoseyn and Farāmarz Ādīneh Kalāt. (2010/1389SH). “Barrasī-ye Tatbīqī-ye Mafhūme Marg dar Andīše abo al-’alā’e Mo’arī va Ōmare Xayyāme Neyšābūrī”. Journal of Comparative Literature. 1^st Year. No. 2. Pp. 117-137.

Šūrābī, Ebrāhīm Amīn. (1954/1333SH). Hāfeze Šīrāzī, Šā’ere al-qenā va al-qazal. 1^st ed. Qāhere: Dār al-ma’āref.

Šīrvānī, Fardīn and Hasan Šāyegān. (1972/1351SH). “Sīmā-ye Rāstīne Xayyām”. Art and people. No. 122. Pp. 62-66.

Xārazmī, Jamālo al-dīn Abūbakr. (1997/1418AH). Mofīd al-‘olūm va Mobīd  al-homūm. Ed. by abdo al-lāh ebne Ebrāhīme Ansārī. Beyrūt: Maktabe Ōnsorīye.

Xorsandī, Mahmūd and Rasūl Dehqān-zād ōahrezā. (2007/1386SH). “Tašāvom dar Še’re abu al-'alā’e Mo’arī”. Journal of the Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran.  58^th Year. No. 181. Pp. 99-118.

Za'īmīyān Taqrīd. (2007/1386SH). Moqārene-ye Ārā’e Ōmare Xayyām va abī al-’alā’e al-mo’arī. Tehrān: Jahāde Dānešgāhī.

Zekāvatī Qarā-qozlū, Alī-Rezā. (2001/1380SH). “Ān Tīre Čašm Šā’ere Rowšan-bīn, Ma’āref”. 18^th Year. No. 1. Pp. 108-142.

Zekāvatī Qarā-qozlū, Alī-Rezā. (1996/1375SH). “Āyā abu al-‘alā Molhed Būde Ast?”. Poetry Magazine. No. 20. Pp. 19-21.

Zekāvatī Qarā-qozlū, Alī-Rezā. (2004/1383SH). “Ōmare Xayyāme Neyšābūrī Hakīme Šā’er”. Research mirror. No. 87. Pp. 15-25.