XML
-
-
فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - معرفی و تحلیل نویافته¬های بلاغی در متون تفسیری فارسی
چکیده بلاغت از مهم‌ترین دانش های ادبی است که پیدایش آن به طور طبیعی با تکوین زبان همراه بوده است و سابقه تاریخی آن را باید در زمانی که زبان جنبۀ مکتوب یافته، پی کاوی کرد. از آنجایی که نخستین کتاب‌های اعجاز قرآن بیشتر به طرح مباحث بلاغی پرداختهاند و تاریخ قرآن پژوهی، آ چکیده کاملچکیده بلاغت از مهم‌ترین دانش های ادبی است که پیدایش آن به طور طبیعی با تکوین زبان همراه بوده است و سابقه تاریخی آن را باید در زمانی که زبان جنبۀ مکتوب یافته، پی کاوی کرد. از آنجایی که نخستین کتاب‌های اعجاز قرآن بیشتر به طرح مباحث بلاغی پرداختهاند و تاریخ قرآن پژوهی، آکنده از پژوهشهای بلاغی جهت تبیین اعجاز لفظی و بیانی قرآن کریم میباشد، موضوع اعجاز همواره ارتباط تنگاتنگی با علوم بلاغی داشته و دارد. شناخت بلاغت و شیوه‌های بلاغی قرآن نه تنها پرده از وجوه اعجاز بلاغی این کتاب کریم بر می‌دارد بلکه معانی نهفته و راز های پنهانِ آن را نیز،آشکار می‌سازد. نظر به اینکه اسرار نهفتۀ این دانش در آغاز در کلام مفسرین اوّلیه، از جمله: ابوالفتوح رازی، شاهفور اسفراینی و... متبلور شده است شایسته است به نکتهها و صنایع گمنام این دانش، بر اساس متون تفسیری پرداخته شود تا با شناخت آنها بتوان در فهم معانی پنهان و مضاعف متون به اهل بلاغت، یاری رساند. نوشتار حاضر پژوهشی است که در آن نگارندگان کوشیدهاند تا با روش تحلیلی ـ توصیفی، زیبایی های ادبی متون تفسیری را که از چشم بلاغیون به دور مانده و یا کمتر به آنها پرداخته شده، یافته و مورد بررسی و تحلیل قرار دهند. نگارندگان پس از تجزیه و تحلیل نمونه ها، نتیجه می گیرند که در تفاسیر اوّلیه قرآن، از صنایع خاصی همچون: تلویح، شگرف آغازی، اسناد مجازی مفید معنای تکریم و... استفاده شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - تحلیل زیبایی‌شناختی شعر «دلم برای باغچه می‌سوزد» اثر فروغ فرخ‌زاد بر اساس عقلانیت ارتباطی هابرماس
چکیده عقلانیت ارتباطی از نظریه‌های فلسفی مطرح در غرب و جهان معاصر است. این عقلانیت در نظریۀ هابرماس در مفهوم درک، فهم و ترتیب چگونگی برقراری ارتباط با دیگران و ایجاد تفاهم در مسائل ارزشی است که از راه کنش ارتباطی و با طرح ادعاها، استدلال‌ها و نقد استدلال‌ها صورت می‌گ چکیده کاملچکیده عقلانیت ارتباطی از نظریه‌های فلسفی مطرح در غرب و جهان معاصر است. این عقلانیت در نظریۀ هابرماس در مفهوم درک، فهم و ترتیب چگونگی برقراری ارتباط با دیگران و ایجاد تفاهم در مسائل ارزشی است که از راه کنش ارتباطی و با طرح ادعاها، استدلال‌ها و نقد استدلال‌ها صورت می‌گیرد. وی چنین عقلانیتی را سبب توسعۀ فهم متقابل و رهایی انسان‌ها از ساختار سلطه می‌داند. هدف کلی پژوهش بررسی جنبه‌های هم‌سویی عقلانیت ارتباطی هابرماس با عناصر زیبایی‌شناختی استعارۀ مفهومی، نماد، تناقض و تکرار در شعر «دلم برای باغچه می‌سوزد» اثر فروغ فرخ‌زاد است. دستاوردهای پژوهش نشان داد که عناصر زیبایی‌شناختیِ شعر «دلم برای باغچه می‌سوزد» با عقلانیت ارتباطی مطرح‌شده در شعر فروغ هم‌سویی دارد. بدین معنا که نوعی کنش و عقلانیت مشابه عقلانیت ارتباطی هابرماس در موضوع ارزشی وضعیت اسفبار جامعه در شعر وجود داشت که در پایان آن تفاهمی ایجاد نشد؛ یک گفت‌وگوی درونی ذهنی از سوی شاعر بین افراد خانواده و در نگاهی، افراد جامعه. این عقلانیت را فروغ هنرمندانه در استعارۀ مفهومی «باغچه» با مضمون عاطفه و انسانیت، نمادهای چندگانه، تناقض معرفتی-هویتی و تکرار واژۀ «باغچه» و عبارت «من فکر می‌کنم…» نشان داده بود. همۀ آرایه‌های بررسی‌شده این نتیجه را داشت که فقدان عقلانیت ارتباطی تفاهمی و بی‌توجهی به وفاق اجتماعی، باغچه (جامعه) را بیمار کرده و در معرض مرگ قرار داده¬است. هرچند عقلانیت هدفمند فروغ به¬عنوان یک روشنفکر، امکان درمان باغچه را متصور شده بود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - زیست¬جهان زنانه و نسبت آن با اندیشه¬های انحطاط-شناسانه در داستانهای کوتاه صادق هدایت (بر اساس نظریۀ نقد تاریخی ـ اجتماعی کلود دوشه)
چکیده صادق هدایت در زمرۀ روشنفکران و نخبگانی قلمداد می¬شد که به موقعیت انحطاطی ایران باور داشت و آن را فرآیندی تاریخی می-دانست. با تکیه بر چنین باوری می¬توان موقعیت زنان در داستان¬های صادق هدایت را به نوعی بازنمود این موقعیت انحطاطی دانست. در واقع وجه واقع¬گرایانۀ داست چکیده کاملچکیده صادق هدایت در زمرۀ روشنفکران و نخبگانی قلمداد می¬شد که به موقعیت انحطاطی ایران باور داشت و آن را فرآیندی تاریخی می-دانست. با تکیه بر چنین باوری می¬توان موقعیت زنان در داستان¬های صادق هدایت را به نوعی بازنمود این موقعیت انحطاطی دانست. در واقع وجه واقع¬گرایانۀ داستان¬های صادق هدایت به اندازه¬ای بالا و ملموس است که بر اساس چارچوب تئوری نقد اجتماعی- تاریخی کلود دوشه، مبنای این روایت¬ها، واقعیت-های اجتماعی و تاریخی است که روایت با تکیه بر آنها صورتبندی شده¬است. بر این مبنا، حجم انبوهی از خُلقیات، هنجارها، ارزش¬ها، مناسبات اجتماعی، مکانیزم¬های سلطه و اقتدار، باورها و دیدگاه¬های منحط و استمرار وضعیت¬های ایستای اجتماعی، واقعیتهایی اجتماعی ـ تاریخی¬اند که زنان را در معرض حجم قابل توجهی از خشونت¬های کلامی و جنسیتی، پدرسالاری اقتدارگرایانه، هنجارها و خُلقیات تثبیت شدۀ مردسالارانه، نادیده گرفته شدن¬های مستمر، تحقیر شدن¬ها و ماندن در موقعیتی در حاشیه و خاموش قرار می¬دهند. در این پژوهش، پرسش اصلی این است که با توجه به دیدگاههای انحطاط¬شناسانۀ صادق هدایت، بازنمایی واقع¬گرایانۀ موقعیت زنان در داستان¬های کوتاه وی چگونه بر اساس نظریۀ کلود دوشه قابل توضیح است؟ بر این اساس، فرضیه این است که نسبت میان موقعیت زنانه و انحطاط اجتماعی و فرهنگی ایران در این روایت¬ها، نسبتی معنادار است؛ به¬نحوی که قرار دادن این روایت¬ها در کنار بینش کلان¬تر صادق هدایت می¬تواند این مدعا را ثابت کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - زیبایی‌شناسی مراثی شریف رضی در رثای امام حسین(ع)
چکیده واژۀ رثاء به معنی زاری و گریه بر مرده و بیان خوبی‌های اوست که در قالب شعر ارائه می‌گردد و مرثیه گونه‌ای از شعر است که برای تسلای دل و در اندوه متوفی سروده می‌شود. این نمونه به-ویژه در رثای امام حسین(ع) و شهدای کربلا و بیان مصائب آنان بیشترین کاربرد را از آن خ چکیده کاملچکیده واژۀ رثاء به معنی زاری و گریه بر مرده و بیان خوبی‌های اوست که در قالب شعر ارائه می‌گردد و مرثیه گونه‌ای از شعر است که برای تسلای دل و در اندوه متوفی سروده می‌شود. این نمونه به-ویژه در رثای امام حسین(ع) و شهدای کربلا و بیان مصائب آنان بیشترین کاربرد را از آن خود نموده¬است. صور خیال جوهر اصلی و یکی از عناصر ثابت شعر بوده که از طریق نیروی تخیل به¬وجود می‌آید. سخن‌شناسان این حوزه معتقدند که صورخیال جان‌مایه و روح اصلی در شعر عربی است و یکی از مبانی زیباشناختی هر اثر ادبی بررسی و ارزیابی صورخیال شاعرانه در آن است که سبب روشن‌سازی سبک و ارزش هنری هر اثر می‌شود. از جمله شاعرانی که در فن رثاء از خود اشعاری به یادگار گذاشته‌اند، می‌توان به شریف رضی اشاره کرد. قصائد او به حدی کامل و جامع است که الگوی شاعران پس از او شده¬است؛ اگرچه مراثی او در زمینۀ رثای امام حسین(ع) بسیار کم است. جستار پیش رو در نظر دارد، رثای امام حسین(ع) را در اشعار شریف رضی از جنبۀ زیبایی‌شناسانه و با در نظر گرفتن انواع تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز مورد بررسی قرار دهد و اثبات نماید که به‌طور قطع وی یکی از بهترین شاعران رثاء در دورۀ عباسی بوده و مراثی اندکی که از او باقی مانده، گواه این ادعاست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - تصاویر خیالی در ادبیات غنایی
چکیده تصویرپردازی یکی از عناصر و مؤلفه‌های برجسته در حوزۀ زیبایی‌شناسی آثار ادبی است. هدف پژوهش بحث و بررسی تصاویر خیالی در ادبیات غنایی است که براین اساس سه منظومۀ (ویس و رامین، خسرو و شیرین، گل و نوروز) موردمطالعه قرار گرفت و عناصر خیال استخراج شد؛ سپس در چهار عنصر چکیده کاملچکیده تصویرپردازی یکی از عناصر و مؤلفه‌های برجسته در حوزۀ زیبایی‌شناسی آثار ادبی است. هدف پژوهش بحث و بررسی تصاویر خیالی در ادبیات غنایی است که براین اساس سه منظومۀ (ویس و رامین، خسرو و شیرین، گل و نوروز) موردمطالعه قرار گرفت و عناصر خیال استخراج شد؛ سپس در چهار عنصر تصویری دسته‌بندی و مورد مقایسه قرار گرفت. این چهار عنصر عبارتند از: عنصر انتزاعی، عنصر بزمی، عنصر طبیعت و عنصر نجوم. کاوش در خیال هر شاعر به مخاطب کمک می¬کند که نگاه او به پیرامونش را بهتر درک کند و بتواند با شعر او ارتباط بگیرد. یکی از موضوعات قابل توجه در ادبیات غنایی، موضوع عشق است که در هر دوره¬ای شاعر سعی می¬کند از این موضوع متناسب با کلام خود در شعرش به تصویرگری بپردازد و رابطۀ میان عاشق و معشوق و وصال و فراق آنها را با توجه به شرایط زندگی هر کدام نشان دهد. در این مقاله هم، هر¬کدام از شاعران در زمینۀ تصویرپردازی در هر سۀ منظومه بالاترین میزان را به عنصر طبیعت اختصاص داده¬است که در ویس و رامین بیشتر از انواع تشبیه، در خسرو و شیرین استعارۀ مصرحه و در گل و نوروز هر دو عنصر خیال را داشتیم. همچنین هر سه شاعر در زمینۀ عناصر انتزاعی، کمترین استفاده را داشته‌اند که به¬صورت استعارۀ مکنیه بود. در میزان استفاده از عناصر انتزاعی سعی سه شاعر در حسی کردن امور ذهنی و جان بخشی به آنها بوده¬است. همچنین ویس و رامین به¬عنوان اولین منظومۀ عاشقانه الگویی برای منظومه¬های دیگر بوده¬است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - تحلیل استعاره مفهومی سخن در قصاید خاقانی
چکیده استعاره در سال های اخیر و در نظریهی شناختی، معنا و مفهوم جدیدی پیدا کرده است که از آن تحت عنوان «استعارهی مفهومی» یاد کرده می‌شود. طبق این نظریه استعاره فقط در سطح واژگان، جملات یا حتّی در زبان نیست بلکه در ذهن، رفتار و اعمال افراد یک جامعه و به شکل ناخود آ چکیده کاملچکیده استعاره در سال های اخیر و در نظریهی شناختی، معنا و مفهوم جدیدی پیدا کرده است که از آن تحت عنوان «استعارهی مفهومی» یاد کرده می‌شود. طبق این نظریه استعاره فقط در سطح واژگان، جملات یا حتّی در زبان نیست بلکه در ذهن، رفتار و اعمال افراد یک جامعه و به شکل ناخود آگاه نمود پیدا میکند. بنابراین یکی از کارکرد های اساسی این نوع استعاره، تبیین و بررسی طرز فکر و اعمال و رفتار انسان‌ها در جامعهای است که در آن زندگی میکنند. از این رهگذر ما در این مقاله به بررسی استعارهی مفهومی سخن در قصاید خاقانی که یکی از مهم‌ترین شعرای قرن ششم میباشد، پرداخته ایم تا ریشهی مناقشات و منشأ مجادلات او با شعرای هم عصرش را در یابیم. در این تحقیق مشخّص شد که خاقانی سخن را به مثابه مُلک، معجزه و سحر، عروس دوشیزه، رقابت، مروارید، خوراکی و درخت می‌داند که نوعی خود برتر بینی و یگانه انگاری در ذهن خاقانی باعث مجادلات و بد اخلاقی های او با شعرای دیگر گردیده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - استعاره‌های مفهومی در آثار عالیه مهرابی، با موضوع شهدای هنرمند و مدافع حرم در کتاب «از هنر تا حرم»
چکیده واکاوی استعاره‌های شناختی یا مفهومی در هر متن و نوشته، می‌تواند وسیلۀ مهمی در کشف معنای متن باشد. به دیگر سخن استعاره‌های مفهومی سبب نمایان شدن بعضی از امور و مفاهیم مبهم می‌گردد. به همین سبب در شناخت بهتر و بیشتر شعر دفاع مقدس، از استعاره‌های مفهومی بهره گرفته چکیده کاملچکیده واکاوی استعاره‌های شناختی یا مفهومی در هر متن و نوشته، می‌تواند وسیلۀ مهمی در کشف معنای متن باشد. به دیگر سخن استعاره‌های مفهومی سبب نمایان شدن بعضی از امور و مفاهیم مبهم می‌گردد. به همین سبب در شناخت بهتر و بیشتر شعر دفاع مقدس، از استعاره‌های مفهومی بهره گرفته می‌شود تا به این پرسش پاسخ داده شود که کدام مفاهیم ذهنی و احساسی و عاطفی در این‌گونه اشعار و سروده‌ها، مورد توجه شاعران بوده¬است و آنها از چه حوزه‌ای برای تجسم بخشیدن و عینی کردن امور ذهنی خود بهره برده‌اند. برای رسیدن به پاسخ این پرسش، نویسنده در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای به بررسی استعاره‌های مفهومی جبهه و جنگ در سروده‌های شاعران دفاع مقدس استان یزد در مجموعۀ اشعار همایش شهدای هنرمند و شهدای مدافع حرم در کتاب «از هنر تا حرم» پرداخته¬است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که استعاره‌های مفهومی به‌کاررفته در سرودۀ شاعران برای هر یک از استعاره‌های یاد شده، سه الگوی انسان‌انگاری، گیاه انگاری، جسم انگاری زیاد مورد توجه قرار گرفته¬است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - نمادگرایی در شکواییه‌های اجتماعی مهدی اخوان ثالث
چكيده شكوایيه يكي از گونه¬هاي ادبيّات غنايي است كه به شرح رنج و ناكامي¬ها، دردهاي دروني و اجتماعي شاعر يا نويسنده مي-پردازد. در دورۀ معاصر، متأثر از وقايع سياسي و تحوّلات اجتماعي، نمود اين نوع ادبی در آثار شاعران اين دوره بسیار چشمگیر است. خفقان و فضای بستۀ جامعه در چکیده کاملچكيده شكوایيه يكي از گونه¬هاي ادبيّات غنايي است كه به شرح رنج و ناكامي¬ها، دردهاي دروني و اجتماعي شاعر يا نويسنده مي-پردازد. در دورۀ معاصر، متأثر از وقايع سياسي و تحوّلات اجتماعي، نمود اين نوع ادبی در آثار شاعران اين دوره بسیار چشمگیر است. خفقان و فضای بستۀ جامعه در عصر ستم‌شاهی- به‌ویژه پس وقوع كودتاي 28 مرداد 1332خ.- سبب شد شاعران رسالت اجتماعی و تعهد شاعری خویش را از یاد نبرند و با زبانی نمادین شکواییه‌های اجتماعی تأثیرگذاری بسرایند. مهدی اخوان ثالث از آن دسته سَرایندگان متعهدی است که پیوسته مسائل اجتماعی و سیاسی را در آینۀ اشعارش نمایانده و با بهره‌گیری از نمادهای تازه، شکواییه‌های ماندگاری از خود به‌جای گذاشته است. در پژوهش پیشِ رو که با روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است، نمادگرایی در شکواییه‌های اجتماعی اخوان ثالث تحليل و بررسي شده است. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد که او در موضوعاتی چون بي¬تفاوتي و غفلت¬زدگي مردم، فقر و بي-عدالتي و نابرابري، خفقان و فضاي نامطلوب اجتماعي، بي‌كفايتي حاكمان، استعمار و سيطرۀ بيگانگان، ناکامی جریان‌های سیاسی و کشته‌شدن مبارزان راه آزادی و... با سود جستن از نمادهای گوناگون، شکواییه‌های اجتماعی خویش را آفریده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - بررسی و تحلیل تلفیق زبان تغزل در شعر متعهد اجتماعی با تکیه بر اشعار نیما یوشیج و احمد شاملو
چکیده شعر نو تغزلی و حماسی دو گرایش عمدة شعر معاصر فارسی است که به تبعیت از زبان و محتوای منظومة افسانة نیما و اشعار آزاد او شکل‌گرفته‌اند. غالب اشعار نیما و نوآوری¬های او در «شعر آزاد» یا «نیمایی» است که وجهة اجتماعی دارند و در ذیل «شعر متعهد اجتماعی» جای می¬گیرند. در چکیده کاملچکیده شعر نو تغزلی و حماسی دو گرایش عمدة شعر معاصر فارسی است که به تبعیت از زبان و محتوای منظومة افسانة نیما و اشعار آزاد او شکل‌گرفته‌اند. غالب اشعار نیما و نوآوری¬های او در «شعر آزاد» یا «نیمایی» است که وجهة اجتماعی دارند و در ذیل «شعر متعهد اجتماعی» جای می¬گیرند. در برخی از این اشعار «زبان شعر نو تغزلی» با زبان «شعر نو حماسی» به دلایلی تلفیق یافته¬اند. در پژوهش حاضر با تکیه‌بر اشعار نیما و احمد شاملو به چرایی و چگونگی تلفیق زبان تغزل در اشعاری که وجهة اجتماعی دارند پرونده مقاله
-
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400