تحلیل معنی‏ شناختی داستان درخت مراد در چارچوب فرضیه فضایی‏ سازی صورت

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

آرزو مولوی وردنجانی ¹ , منصوره شکرآمیز ²

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد امیدیه، گروه زبان و ادبیات فارسی، امیدیه، ایران.
2 - گروه زبان انگلیسی و زبانشناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

تاریخ دریافت : 1395/05/07 تاریخ پذیرش : 1385/07/04 تاریخ انتشار : 1395/07/01

کلید واژه: semantics, conceptual metaphor, فضاهای ذهنی, استعاره مفهومی, mental spaces, Image profile, معنی ‏شناسی, طرح‏واره تصویری,

چکیده مقاله :

در دیدگاه شناختی، واقعیت های جهان خارج به خودی خود وجود دارند، ولی شیوه درک و به کارگیری آن ها در زبان حاصل تجربه جسمی شده است. در مطالعات معنی شناسی، مجموعه عناصر سازنده متن شامل واژه ها، جملات و ساختار دارای معنی بوده و در کنار یک دیگر حوزه های مفهومی ای می سازند که در ارتباط تنگاتنگ با هم قرار می گیرند و به ما توانایی استدلال انتزاعی، یا به عبارت دیگر، توانایی تشکیل ساخت های نمادین که با ساخت های پیش مفهومی در تجربه مرتبط می شوند، را می دهند. دیدگاه فضایی سازی صورت (لیکاف، 1987) بر این نکته تأکید دارد که ساختار مفهومی بر حسب طرح واره های تصویری به علاوه نگاشت استعاری درک می شود. در داستان درخت مراد (درخت مردم پسند)، نویسنده مرزبان نامه با استفاده از استعاره مفهومی زندگی سفر است و طرح واره های تصویری حلقه، مرکزـ پیرامون و مبداـ مسیرـ مقصد، مفاهیم عالی خودشناسی و کمال را برای مخاطب به تصویر می کشد. پژوهش حاضر به بررسی و توصیف برخی فضاهای ذهنی به کار رفته در داستان درخت مراد از مرزبان نامه پرداخته و بر پایه آن ها مفاهیم سفر، درخت قهرمان، آزمون و پیر خردمند را توصیف می کند

چکیده انگلیسی:

Cogntively  speaking,the outside world facts  are existing in themselves .However,their use in language are based on experiences .In semantic studies ,the elements in the text like words ,sentence structures are all meaningful and form a conceptual frame mingled together .They enable us to have a  subjective reasoning or shape symbolic structures relevant to our pre-conceptual structures of the given experiences .The view of image spacing(lakeoff.1987) stresses that conceptual structures are  based on image profiles and metaphor .In the story Morad,s Tree ,the writer of Marzban Name tries to portrait the high goal of self- knowledge through the metaphor Life is a Trip or image profiles like Loop,center-around,Source-direction-target .The present article tries to study some of the mental spaces used in this story of Marzban Name and describe the concepts of Trip,Tree,Hero,Test and the Old wise.

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ

1ـ احمدی طباطبایی، محمدرضا. اخلاق و سیاست: رویکردی اسلامی و تطبیقی. تهران: دانشگاه امام صادق، چاپ دوم، 1387.

2ـ آذر یزدی، مهدی. قصه‏های خوب برای بچه‏های خوب. قصه‏های برگزیده از مرزبان‏نامه. چاپ شصت و پنجم. تهران: انتشارات کتاب‏های شکوفه. 1395.

3ـ پورابراهیم، شیرین؛ آقا گل­زاده، فردوس؛ گلفام، ارسلان؛ کرد زعفرانلوکامبوزیا، عالیه، بررسی مفهوم بصیرت در زبان قرآن در چارچوب‏شناختی. پژوهش‏های زبان‏شناسی، سال سوم، شماره 2، 1390، 19ـ 34.

4ـ خشنودی‏چروده، بهرام؛ ربانی‏خانقاه، میثم، شخصیت‏پردازی در حکایت‏های مرزبان‏نامه. پژوهش‏های نقد ادبی و زبان‏شناسی، سال چهارم، شماره 14، 1392، 157ـ 180.

5ـ داوری اردکانی، رضا؛ نیلی‏پور، رضا؛ قاءمی‏نیا، علیرضا؛ جی ان جاج، آنتونی؛ یارمحمدی، لطف‏الله. زبان استعاری و استعاره‏های مفهومی. چاپ اول. تهران: انتشارات هرمس، 1391.

6ـ راسخ‏مهند، محمد. درآمدی بر زبان‏شناسی‏شناختی. نظریه‏ها و مفاهیم. تهران: انتشارات سمت، 1393.

7ـ زمردی، حمیرا. تجلیات قدسی درخت، ضمیمه مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاهتهران، 1381،  197ـ 209.

8ـ شکرآمیز، منصوره؛ دریس، فاطمه. کاربرد طرح‏واره‏ها‏ی تصویری در اشعار گلستان سعدی از دیدگاه معناشناسی‏شناختی. مجموعه مقالات نخستین همایش متن پژوهی، جلد یک، 1395، 465ـ 484.

9ـ صفوی، کوروش. درآمدی بر معنی‏شناسی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، 1383.

10- لیکاف، جورج. قلمرو تازه علوم‏شناختی، آنچه مقوله‏ها درباره ذهن فاش می‏کنند. مترجم جهانشاه میرزایگی. تهران: انتشارات آگاه، 1395.

11- محمدی آسیابادی، علی؛ صادقی، اسماعیل؛ طاهری، معصومه. طرح‏واره‏های حجمی وکاربرد آن در بیان تجارب عرفانی. پژوهش‏های ادب عرفانی، سال ششم، شماره دوم، پیایی 22، 1391، 141ـ 162.

12- نیلی‏پور، رضا. زبان‏شناسی‏شناختی، دومین انقلاب معرفت‏شناختی در زبان‏شناسی، تهران: انتشارات هرمس، 1395.

13- هاشمی، سیدمرتضی؛ خسروی، اشرف. تحلیل روانکاوانه داستان سیذارتا: اثر هرمان هسه. دو فصلنامه زبان و ادب فارسی، سال 18، شماره 69، 1389، 175ـ 202.

14ـ Lakoff،  G. Women.  Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal about Min.  Chicago: Chicago University Press,  1987.

 

---

* عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد امیدیه، گروه زبان و ادبیات فارسی، امیدیه، ایران.

تاریخ دریافت: 7/5/1395                                                                                    تاریخ پذیرش: 4/7/1395

[2]. conceptualization

[3]. Rosch

[4]. categorization

[5]. Talmy

[6]. Lakoff

[7]. conceptualizing Capacity

[8]. Image Schema

[9]. Container

[10]. Part . Whole

[11]. link

[12]. Center . Periphery

[13]. Front. Back

[14]. More is Up. Less is Down

[15]. Spacialization of Form Hypothesis

[16]. Entity