پژوهش حاضر با هدف ارزیابی سلامت آبخیز کوزهتپراقی واقع در استان اردبیل با استفاده از تحلیل 27 معیار مرتبط با ابعاد مختلف هیدرولوژیکی، انسانی و اقلیمی انجام شد. بههمین منظور، ابتدا اطلاعات پایه منطقهای شامل دادههای هیدرولوژی، فرسایش و رسوب، اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی ا چکیده کامل
پژوهش حاضر با هدف ارزیابی سلامت آبخیز کوزهتپراقی واقع در استان اردبیل با استفاده از تحلیل 27 معیار مرتبط با ابعاد مختلف هیدرولوژیکی، انسانی و اقلیمی انجام شد. بههمین منظور، ابتدا اطلاعات پایه منطقهای شامل دادههای هیدرولوژی، فرسایش و رسوب، اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی از گزارشهای پیشین جمعآوری و تحلیل شد. سپس متناسب با ماهیت داده‎های مورد استفاده چندین بانک اطلاعاتی در محیط نرمافزارهایFragstats 4.2.1 ،Excel 2016 ،IBM SPSS Statistics 25 و ArcGIS 10.6 تهیه شد. در ادامه با استفاده از اصول حاکم بر مدل مفهومی فشار-حالت-پاسخ ((PSR، وضعیت و تغییرات مکانی سلامت آبخیز کوزهتپراقی در سطح 36 زیرآبخیز مورد ارزیابی قرار گرفت. درجات مختلف سلامت آبخیز در پنج طبقه سالم، نسبتاً سالم، متوسط، نسبتاً ناسالم و ناسالم طبقهبندی شدند. بر اساس نتایج مشخص شد که از نظر کلی آبخیز دارای وضعیت متوسط از لحاظ سلامت میباشد. همچنین مقدار شاخصهای فشار، حالت و پاسخ بهترتیب برابر با 46/0، 55/0 و 31/0 بوده است. میانگین شاخص ارزیابی جامع سلامت آبخیز کوزهتپراقی برابر با 41/0 بهدست آمده است. حداکثر مقدار شاخص سلامت برابر 66/0 مربوط به زیرآبخیزهای 8 و 12 و حداقل مقدار این شاخص برابر 14/0 مربوط به زیرآبخیز 26 میباشد. وضعیت سلامت در قسمت شرق و جنوب شرقی آبخیز در وضعیت نسبتأ سالم و متوسط قرار گرفته است و وضعیت بهتری از سلامت آبخیز در قسمتهای غربی و شمالی مشاهده شد. نتایج پژوهش حاضر برای شناسایی و حفاظت از مناطق اولویتدار و هدایت راهبردهای مدیریتی از لحاظ منابع آب و خاک در سطح ملی و منطقهای قابلیت کاربرد دارند.
پرونده مقاله
زمینه و هدف: آشفتگیهای اکوسیستم ناشی از عوامل اجتماعی بر تغییرات محیطزیست، دما، تبخیر و تعرق، تولید رواناب و دبی جریان تأثیر میگذارند. در همین راستا، شاخص هرست برای تحلیل تغییرات فرآیندهای هیدرولوژی ناشی از عوامل مختلف بهکار برده شده است. شاخص هرست بهعنوان یک ویژگ چکیده کامل
زمینه و هدف: آشفتگیهای اکوسیستم ناشی از عوامل اجتماعی بر تغییرات محیطزیست، دما، تبخیر و تعرق، تولید رواناب و دبی جریان تأثیر میگذارند. در همین راستا، شاخص هرست برای تحلیل تغییرات فرآیندهای هیدرولوژی ناشی از عوامل مختلف بهکار برده شده است. شاخص هرست بهعنوان یک ویژگی مهم برای تحلیل اثرات هیدرولوژی شناخته شده است. یکی از مناسبترین آزمونها برای تشخیص حافظه بلندمدت، آزمون دامنه مقیاسبندی شده (R/S) است. آزمون دامنه مقیاسبندی شده (R/S) امکان محاسبه پارامتر خود همانندی H (هرست) را ایجاد میکند که شدت وابستگی بلندمدت در یک سری زمانی را میسنجد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف تعیین حافظه طولانیمدت سریهای زمانی بارش و دبی ایستگاههای منتخب استان اردبیل واقع در شمال غرب ایران با استفاده از شاخص هرست انجام شد.روش پژوهش: در پژوهش حاضر، به بررسی کاربرد شاخص هرست در تعیین حافظه طولانیمدت سریهای زمانی بارش و دبی ایستگاههای منتخب استان اردبیل حافظه بلندمدت در دادههای بارش و دبی سالانه (92-1370) در 17 ایستگاه بارانسنجی و 28 ایستگاه آبسنجی استان اردبیل پرداخته شد. مقادیر محاسباتی شاخص هرست از لحاظ میزان وابستگی و مقیاس ناپایداری در سری زمانی به پنج طبقه خیلی ضعیف تا خیلی قوی طبقهبندی شدند. تجزیه و تحلیل همبستگی مکانی شاخص هرست با استفاده از شاخص موران انجام شد. در ادامه مقادیر شاخص هرست به روش وزنی معکوس فاصله (IDW) در محیط ArcMap 10.8 درونیابی شد.یافتهها: در حالت کلی از 17 ایستگاه مورد بررسی به ترتیب 53/23، 41/29، 65/17 و 53/23 درصد در مقیاس پایداری خیلی ضعیف (55/0>H>5/0)، نسبتاً ضعیف (65/0>H>55/0)، نسبتاً قوی (75/0>H>65/0) و قوی (80/0>H>75/0) قرار گرفتند. در این میان، تنها 88/5 درصد مربوط به ایستگاه شمسآباد در مقیاس ناپایداری خیلی ضعیف (55/0>H>45/0) دستهبندی شد. طبق تجزیه و تحلیل 28 ایستگاه آبسنجی مورد بررسی به ترتیب 25، 50 و 42 /21 درصد در مقیاس پایداری نسبتاً ضعیف، نسبتاً قوی، قوی و 58/3 درصد در مقیاس ناپایداری خیلی ضعیف قرار گرفتند. در این بین، تنها ایستگاه عموقین در مقیاس ناپایداری خیلی ضعیف دستهبندی شد. بر اساس نتایج ایستگاههای بارانسنجی هیر، کوزهتپراقی و شمسآباد و احمدکندی دارای مقادیر مثبت شاخص موران هستند، بهعبارتی دارای مقادیر مشابه از نظر مکانی هستند. در بقیه ایستگاهها مقدار شاخص موران منفی هستند که به معنی عدم مشابهت مقادیر متغیرهای مورد بررسی بود و در حقیقت تشکیل خوشه ندادهاند. نتایج خوشهبندی در ایستگاههای آبسنجی نشان داد که ایریل در طبقه خوشهبندی زیاد-زیاد قرار گرفت و آتشگاه در خوشههای کم-کم و مقادیر مثبت شاخص موران طبقهبندی شد. بقیه ایستگاههای مورد مطالعه، خوشههای مشخصی تشکیل ندادند.نتیجهگیری: نتایج نشان داد که شاخص هرست برای ایستگاههای بارانسنجی مورد بررسی با میانگین 64/0 و انحراف معیار 11/0 بهدست آمد. همچنین شاخص هرست در ایستگاههای آبسنجی با میانگین 74/0 و انحراف معیار 12/0 بهدست آمد. در مجموع، دامنه مقادیر شاخص هرست و تغییرات مکانی آن در مورد دادههای بارش سالانه نشان داد که مقادیر بارش در دوره مورد مطالعه دارای پایداری مناسبی نیست. تغییرات مکانی شاخصهای مذکور نشان داد که تفاوت مشخصی بین مناطق مختلف استان از نظر پایداری مقادیر بارش و دبی وجود دارد. این در حالی است که بر اساس نمودار جعبهای، دامنه تغییرات و نیز پراکنش مکانی ایستگاههایی با پایداری قوی و نسبتاً قوی، بیشتر ایستگاههای واقع در محدوده مرکزی استان دارای پایداری در مقادیر دبی هستند که میتواند بیانگر تداوم جریانهای پرآبی و هم وقوع دبیهای حداکثر باشد.
پرونده مقاله