سناریوهای دهه آینده روابط ایران و عربستان

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

رقیه جاویدی ¹ (دانشجوی دکتری علوم سیاسی گرایش مسائل ایران دانشگاه باقرالعلوم(ع) پژوهشگر علوم سیاسی و مسائل زنان و خانواده)
غلام رضا بهروزی لک ² (عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام))

تاریخ دریافت : 1395/08/28 تاریخ پذیرش : 1396/08/13 تاریخ انتشار : 1396/08/01

کلید واژه: عربستان, واژه‌های کلیدی: ایران, سناریو, پیشران‌ها, تحلیل تأثیر بر روند,

چکیده مقاله :

چکیده تعاملات و مناسبات روابط ایران و عربستان، به عنوان دو قدرت منطقه ای، بر تحولات منطقه و کشورهای آن تأثیرگذار است. از طرفی، با پیش بینی رویدادهای آینده سیاست خارجی، می توان در تعامل با کشورها، سیاست گذاری های بموقع و درستی انجام داد و تصمیمات مناسبی گرفت. هدف مقاله حاضر، این است که با تلفیق روش سناریونویسی جیمز دیتور و گام دوم تحلیل تأثیر بر روند، رویدادها و سناریوهای دهه آینده روابط ایران و عربستان را برای برنامه ریزی و سیاست‌گذاری های مناسب تر، تببین و تحلیل کند. پرسش اصلی مقاله، این است که سناریوهای دهه آینده روابط ایران و عربستان چیست؟ با توجه به رویدادها و پیشران های تقویت کننده و مانع روابط ایران و عربستان، به این یافته ها دست یافتیم که سناریوی تیرگی روابط، بیشترین وقوع احتمال و سناریوی همکاری، کمترین وقوع احتمال را دارد و همچنین، سناریوی جنگ و درگیری و یا قطع روابط نیز احتمال زیادی دارد که با تقویت یکی از پیشران ها به وقوع پیوندد. بنابراین، لازم است سیاستمداران در برنامه ریزی های استراتژیک خود با توجه به اینکه الگوی مطلوب سیاست خارجی، همکاری و تعامل سازنده است، با تقویت پیشران های ایدئولوژیک و فرهنگی و نیز نیروهای داخلی منطقه در جهت تقویت سناریوی همکاری به پیش روند.

چکیده انگلیسی:

Abstract: Interactions and relations between Iran and Saudi Arabia as two regional powers are affecting the regional development and themselves. These interactions are important and one can predict the future trend of these foreign policy directions and formulate desirable and timely policies and make appropriate decisions. The present paper wants to use a combination of methodology of scenario writing of James Dytor and second step analysis to predict the trend, events and future scenario of Iran and Saudi Arabia relations in order to have a better planning and policy making. The main question raised by the paper is "what are the future scenario of coming decade of Iran and Saudi Arabia relations?" By understanding the events and the driving force which strengthen the relations and obstacles which impedes the relations one comes to the conclusion that the scenario of straining relations is more probable and the scenario of cooperation is having list possibility. Besides that the scenario of breaking our war or conflict is also probable depending on factors which strengthen the driving force. Therefore, taking into consideration the above scenarios it is necessary that the political leaders in their strategic planning adopt the pattern of cooperation and constructive interaction. They should strengthen the cultural and ideological drivers and encourage the regional countries to further cooperation scenario.

منابع و مأخذ:

منابع

آدمی، علی؛ سیدمحمدرضا موسوی و حسینعلی توتی .(1390). «تحول انقلابی بحرین و تعارضات مذهبی و ژئوپولیتیکی ایران و عربستان سعودی»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین­المللی، ش10.

ابراهیمی، شهروز؛ محمدرضا صالحی و سید مهدی پارسایی .(1391). «بررسی واکنش­های آمریکا و عربستان به خیزش­های مردمی در بحرین (2011-2012)»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین­المللی، ش10.

ابوالحسن شیرازی، حبیب­اله و سیدرضا مظلوم طبائی زواره .(1392). «کالبدشکافی انقلاب صورتی در یمن و نقش عربستان در سرکوب آن»، پژوهشنامه روابط بین­الملل، دوره 6، ش24.

اسلاتر، ریچارد و همکاران .(1384). نواندیشی برای هزاره نوین: مفاهیم، روش­ها و ایده‌های آینده‌پژوهی، ترجمه عقیل ملکی­فر، احمد ابراهیمی، وحید وحیدی­مطلق، تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقات دفاعی، مرکز مطالعات و برنامه­ریزی استراتژیک.

بوزان، بری و الی ویور .(1388). مناطق و قدرت­ها: ساختار امنیت بین­الملل، ترجمه رحمن قهرمان­پور، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

بهاری، مجتبی .(1391). مجموعه کتابچه­های آموزشی آینده‌پژوهی: کتاب سوم: روش سناریو، تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.

پدرام، عبدالرحیم و همکاران .(1388). آینده‌پژوهی: مفاهیم و روش­ها، تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.

پوراحمدی میبدی، حسین و جمال جمالی .(1388). «طرح هلال شیعی: اهداف، موانع و پیامدها»، فصلنامه شیعه­شناسی، دوره 7، ش26.

تیشه­یار، ماندا .(1390). آینده‌پژوهی در مطالعات استراتژیک، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی با همکاری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

خادمی، غلامرضا .(1384). «جهان­شمولی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران: الگوی تعاون تهاتری؛ الگویی مناسب برای امنیت­سازی»، در استراتژی امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران: مجموعه مقالات اولین همایش ملی مطالعات راهبردی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

درایسدال، آلاسدایر و جراد هنری بلیک .(1369). جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر (مهاجرانی)، تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.

رضایی، محسن .(1384).ایران منطقه­ای، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

سلیمانی دهکردی، کریم .(1388). «بررسی چگونگی انعکاس روابط ایران-عربستان سعودی در مطبوعات از منظر اسناد سفارت ایران در جده (1968-1978)، فصلنامه تاریخ ایران: پژوهشنامه علوم انسانی، ش2.

صادقی، حسین و حسن احمدیان .(1389). «عربستان سعودی: از هژمونی نفتی تا رهبری منطقه­ای»، فصلنامه بین­المللی روابط خارجی، دور دوم، ش7.

عزتی، عزت الله .(1373). ژئواستراتژی، تهران: سمت.

_________ .(1388). ژئوپلتیک شیعه و امنیت مرزهای ایران، تهران: البرز فر دانش.

_________ .(1390). جغرافیای استراتژیک ایران، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

_________ .(1382). چرا ارتش­ها کوچک می­شوند؟، تهران: مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.

قدیری، روح الله .(بی­تا). بررسی و شناخت روش­های مطالعه آینده، تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.

کوهن، ساموئل برنارد .(1387). ژئوپلیتیک نظام جهانی، ترجمه عباس کاردان، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر.

یانگ، جان .(1384). جنگ سرد، صلح سرد: روابط آمریکا و روسیه 1941-1998، ترجمه عزت­الله عزتی و محبوبه بیات، تهران: قومس.

Bell, W. (2003), Foundations of Futures Studies, New Jersey: Transaction Publishers.

Bishop, Peter; Andy, Hines; Terry, Collins (2007), "The Current State of Scenario Development: an Overview of Techniques", Foresight-The journal of future studies, strategic thinking and policy, 9 (1), pp. 5-25.

Chubin, s. (1995), “Iran's National security”, in Geoffrey Kemp and Janice Gross stein (ed)Power Keg in the Middle East, Lanham; Rowman and Littlefield publisher Inc.

Gordon, T. j. (1994) "Trend impact analysis", Futures research methodology, AC/UNU Millennium project, Washington, DC.

 Gordon, T. j. & j. Glenn (2003), "Integration, Comparisons and Frontiers of Futures Research Methods", Futures research methodology (Version 2.0), AC/UNU Millennium project,Washington: American Council for the United Nations University.

Nicol, P. W. (2005), Scenario Planning as an Organizational Change Agent, Curtin University of Technology: Graduate School of Business.

Schnaars, Steven (1987), "How to Develop and Use Scenarios", Long Range Planning; Vol. 20, No. 1. pp. 105-114

Kahn, Herman & A. J. Weiner (1967), The Year 2000, London: McMillan.

Schwartz, Peter (1999), The Art of the Long View: Planning for the Future in the Uncertain World, New York: John Wiley and Sons.