نکات تعلیمی در منظومه‌های حماسی با تکیه بر مثنوی شهنشاه‌نامۀ سلیمانی (شاهنامۀ عارف)
مریم السادات خبوشانی
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران)
احمدرضا یلمه ها
2
(استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران(نویسنده مسؤول))
کلید واژه: حماسه, ادبیات, ادبیات تعلیمی, مثنوی شهنشاه‌نامۀ سلیمانی و شاهنامۀ عارف,
چکیده مقاله :
ادبیات تعلیمی گونه‌ای از ادبیات فارسی است که دربرگیرندۀ تعالیم اخلاقی و آموزش‌دهندۀ آن است. این گونۀ ادبی که از دیرباز مورد توجه بزرگان ادبیات فارسی بوده، با اندرزنامه‌هایی که بازمانده از ایران باستان و دورۀ ساسانی است، آغاز شده و با آثار شاعرانی چون فردوسی، سنایی، سعدی و... ادامه یافته است. در میان انواع ادبی، حماسه نیز این تعالیم را در خود دارد و در ادامۀ این مبحث، آثاری همچون مثنوی شنهشاه‌نامۀ سلیمانی که اثری حماسی و دربرگیرندۀ تعالیم اخلاقی است، خودنمایی می‌کند. در این اثر که از فتح‌الله عارف از شعرای سدۀ دهم هجری است، مواردی یافت می‌شود که نگارندگان را بر آن می‌دارد تا دربارۀ ادبیات تعلیمی در این اثر دست به پژوهش بزنند. با طرح این پرسش‌ها که دسته‌بندی ادبیات تعلیمی در ادب فارسی چگونه است و شاخصه‌های ادبیات تعلیمی در مثنوی شهنشاه‌نامۀ سلیمانی کدام است، پس از بررسی‌ها مواردی همچون ستایش خرد و خردمندی، حمد خدا، شنیدن پند پیران و احترام به والدین، اطاعت محض از پادشاهان، نکوهش جهان‌سپنجی، نکوهش رذایل اخلاقی، دادگری و احسان پادشاهان، یاد مرگ کردن، تأثیرپذیری از آیات و احادیث مورد توجه قرار گرفت و تحلیل شد.
چکیده انگلیسی :
Educational literature is one of Persian [Farsi] literature which involves moral doctrines and train it. This kind of literary which is considered former as some thing remained of ancient Persia and Sasanid era, by masters of literature, had begun by the advice letters and had continued by the works of poets such as: Ferdowsi, Sanaee, Sa'di and … . In the different types of literature also, epics has these educations, followed by some other works such as the Masnavi of "Soleymani's Shah-an-shah-Nameh" which is epic and involved moral doctrines. There are some cases in this work which is written by fat-hollah-Aref (poets of Hijri 10th century), persude the writers [of this article]to study about educational literature of this work.Some question are: What is the classification of educational literature in Farsi literature? What are distinctives of educational literature in the Masnavi of "Soleymani's Shah- an-shah-Nameh"? After studing , some cases were analyzed, such as wise and wisdom, praise of God, Listen of elder's advise respect to parents, entire- Compliance to kings, blame world figurative, blame vicious, justice and benefaction of kings, Remember to die, being impressed by verses and anecdotes.
۲. ابن شُعبه حرّانی، ابومحمد حسن بن علی (1397)، تحف العقول، ترجمۀ محمدصادق حسن‌زاده، تهران: قم.
۳. ارسطو (1377)، فن شعر، ترجمۀ عبدالحسین زرین‌کوب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
۴. انوشه، حسن (1375)، دانشنامه ادب فارسی در آناتولی و بالکان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
۵. دشتی، محمد (1380)، ترجمۀ نهج‌البلاغه، چ۳، قم: مؤسسۀ انتشارات ائمه(ع).
۱۰. قره بلوط، علیرضا (۲۰۰۹)، معجم التاریخ التراث الاسلامی فی مکتب العالم، ترکیه: دار العقبة قیصری.
_||_