فهرست مقالات

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - «به خرّم بهشت هدایت در آی»(معرّفی منظومۀ حماسی- تعلیمی خرّم بهشت اثر رضاقلی خان هدایت)
  محمد ابراهیم ایرج پور فرشته افکار امیریون
  رضا قلی خان هدایت از نامداران جامع‌الاطراف عصر قاجار است که بیش از سی اثر از او به یادگار مانده است و در سه حوزه ادبیات، تاریخ و عرفان صاحب تألیفات ارزشمندی است. او در کنار پژوهش و سرایش، از رجال درباری نیز بود و در تربیت شاهزادگان قاجاری طرف اعتماد پادشاهان قاجار به شم چکیده کامل

  رضا قلی خان هدایت از نامداران جامع‌الاطراف عصر قاجار است که بیش از سی اثر از او به یادگار مانده است و در سه حوزه ادبیات، تاریخ و عرفان صاحب تألیفات ارزشمندی است. او در کنار پژوهش و سرایش، از رجال درباری نیز بود و در تربیت شاهزادگان قاجاری طرف اعتماد پادشاهان قاجار به شمار می‌رفت. هدایت با طبع روان و پختۀ شاعری خود به مرتبه امیرالشعرایی دربار نیز نائل آمد. حجم انبوهی از آثار منظوم از او به یادگار مانده که از آن جمله می‌توان به دیوان غزلیات با چهارده هزار بیت و دیوان قصاید با سیزده هزار بیت و شش منظومۀ بلند به اقتفای بزرگان ادب فارسی معروف به ستّة ضروریه اشاره کرد. مثنوی خرّم بهشت آخرین منظومه از مجموعۀ ششگانة وی است که در بحر متقارب و به استقبال از شاهنامۀ فردوسی و بوستان سعدی سروده شده است. هدایت هنگام خلق این اثر قریب به شصت سال داشته و خرّم بهشت را در کمال پختگی به نظم کشیده است. این اثر که تلفیقی از موضوعات تاریخی و مذهبی است، با بیان حماسه گونه سروده شده است و از شمار حماسه‌های دینی موفق در عصر قاجار است. وجـود شـرح حال خودنـوشتی از هـدایت در صفـحات پایانی خرّم بهشت، اهمیت و ارزش این اثر را نسبت به سایر منظومه‌های ستّۀ ضروریّه دوچندان می کند. این مثنوی شامل قریب شش هزار بیت و هشت باب است که به ترتیب عبارت اند از: شجاعت، کرم، عدل و داد، عشق، وفا، حکمت، صفا و صداقت، توحید و معرفت. از خرّم بهشت تنها یک نسخۀ خطی به جا مانده که در کتابخانۀ مجلس نگهداری می‌شود. مقالۀ حاضر معرفی کامل کتابشناسی و نسخه شناسی این اثر ارزشمنداست. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - نقطه گذاری، نگاره ها و نشانه ها در نسخه خطی «ترجمه فارسی تورات»(747 هـ. ق.)
  محسن محمدی فشارکی فاطمه قیومیان محمدی
  نقطه گذاری ها و کاربرد نشانه های نسخ از مسائلی است که در بررسی نسخه های خطی و نسخه شناسی باید بدان دقت شود. بدیهی است که توجه به این نشانه ها و دانستن معنا و مفهومشان در بسیاری از موارد می تواند حقایقی را دربارة کتاب و کاتب مکشوف کند. استخراج، دسته بندی، تحلیل و بررسی ا چکیده کامل

  نقطه گذاری ها و کاربرد نشانه های نسخ از مسائلی است که در بررسی نسخه های خطی و نسخه شناسی باید بدان دقت شود. بدیهی است که توجه به این نشانه ها و دانستن معنا و مفهومشان در بسیاری از موارد می تواند حقایقی را دربارة کتاب و کاتب مکشوف کند. استخراج، دسته بندی، تحلیل و بررسی این نشانه ها در نسخ خطی موجود، نخستین گامی است که برای تبیین کارکردهای نشانه ها در امر کتابت و نسخه نویسی و به تبع آن، تکمیل این مبحث در علم نسخه شناسی، مفید خواهد بود و به تعیین سابقه به کارگیری رموز و علائم در تاریخ نسخه نویسی خواهد انجامید. با همین هدف، در این مقاله، نشانه ها و نگاره‌های به‌کاررفته در کتابت نسخه ترجمه فارسی تورات(مجلس 5178) استخراج و در چند دسته ارائه شده است: 1-نقطه گذاری ها، 2-نگاره ها، 3- قرمز نوشته ها و 4-حاشیه نوشته ها. در این نوشتار موارد به کارگیری هر دسته از این نشانه ها بررسی و تبیین شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - ماهیت شناسی راحت القلوب امیر خسرو دهلوی (بررسی تک نسخۀ راحت القلوب امیر خسرو دهلوی در کتابخانه کاخ گلستان)
  مریم زمانی بهناز پیامنی
  راحت القلوب عنوان کتابی است که به امیر خسرو دهلوی منسوب است و ظن در این انتساب آن است که امیر خسرو به پیروی از استادش نظام الدین اولیا راحت القلوبی نگاشته است. در میان سلسله‌های گوناگون صوفیه و خصوصاً چشتیه که امیر خسرو از پیروان بزرگان این سلسله است، رسم چنان بوده که م چکیده کامل

  راحت القلوب عنوان کتابی است که به امیر خسرو دهلوی منسوب است و ظن در این انتساب آن است که امیر خسرو به پیروی از استادش نظام الدین اولیا راحت القلوبی نگاشته است. در میان سلسله‌های گوناگون صوفیه و خصوصاً چشتیه که امیر خسرو از پیروان بزرگان این سلسله است، رسم چنان بوده که مریدان اقوال و ملفوظات شیخ و بزرگان خود را در کتب و رسایل به رشتۀ تحریر در می‌آوردند، به این طریق نام و یاد مراد و شیخ را در میان یاران زنده نگاه می‌داشتند. همچنین کتاب دیگری به امیر خسرو منسوب است افضل الفواید در اقوال نظام‌الدین اولیاست و بسیارند کتبی که در احوال بزرگان به دست شاگردان ضبط شده است. این مقاله به بررسی ماهیت راحت القلوب منسوب به امیر خسرو می پردازد و نگاهی دارد به نسخه‌های راحت القلوب موجود تا محتوای آن‌ها را با این نسخه خطی تطبیق دهد و صحت انتسابش را به امیر خسرو بسنجد. حاصل این پژوهش آنکه نسخه منسوب به امیر خسرو همان مطلع الانوار است که با تغییرات کاتب در مقدمه و مؤخره با این عنوان ثبت شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - معرّفی قطعه‌ای منسوب به ابو سعید ابوالخیر
  محمد شاه بدیع زاده اعظم السادات هاشمیان شهری
  از زمان درگذشت ابوسعید ابوالخیر - صوفی و عارف نامدار سده های چهارم و پنجم هجری قمری- تا قرن ها بعد، اشعاری در قالب رباعی و قطعه به او منتسب کرده‌اند که در تعداد آن‌ها و صحّت انتساب اشعار به او اختلاف نظر جدّی وجود دارد. همواره به دلیل تأثیرگذاری بسیار زیادی که ابوسعید ب چکیده کامل

  از زمان درگذشت ابوسعید ابوالخیر - صوفی و عارف نامدار سده های چهارم و پنجم هجری قمری- تا قرن ها بعد، اشعاری در قالب رباعی و قطعه به او منتسب کرده‌اند که در تعداد آن‌ها و صحّت انتساب اشعار به او اختلاف نظر جدّی وجود دارد. همواره به دلیل تأثیرگذاری بسیار زیادی که ابوسعید بر جریان های فکری متصوّفه داشته است، محقّقان در پی جمع آوری اشعار و اقوال او بوده اند. در دوران مختلف مریدان و دوست داران او اشعاری را به نام او ثبت کرده‌اند که باید در صحّت انتساب بیشتر آن ها به ابوسعید شک کرد. در این جستار قطعه‌ای بررسی می شود که گویا اولین بار در جوامع الحکایات عوفی ثبت شده و پس از آن در چند متن دیگر نیز وارد شده است؛ در تمام متونی که این قطعة وجود دارد، سرایندة آن ناشناس است. با بررسی‌های انجام شده در جنگ خطّی 900 مجلس - مکتوب در اوایل قرن هشتم هجری - و با دلایلی که ارائه خواهد شد، انتساب قطعة مزبور به ابوسعید ابوالخیر ممکن به نظر می‌رسد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - تصحیح یک تصحیف در روضه‌الصفا میرخواند
  مریم صالحی نیا اکبر حیدریان
  در تصحیح متون، پی بردن به لغزش‌ها و فهم اغلاطِ راه‌یافته به متن و اصلاح آن‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. یکی از مواردی که در تصحیح متون گذشته باید به آن توجه کرد، مسئله تصحیف است. در این راستا، منابع جانبی در تصحیح یک متن، نقش کلیدی و مهمی دارند. در این جستار، ن چکیده کامل

  در تصحیح متون، پی بردن به لغزش‌ها و فهم اغلاطِ راه‌یافته به متن و اصلاح آن‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. یکی از مواردی که در تصحیح متون گذشته باید به آن توجه کرد، مسئله تصحیف است. در این راستا، منابع جانبی در تصحیح یک متن، نقش کلیدی و مهمی دارند. در این جستار، نگارنده بر آن است تا با ارائه شواهدی از کتاب‌های پزشکی قدیم و کتاب‌های تاریخی، اثبات کند که ضبط کلمه شعله در تاریخ روضه‌الصفا میرخواند، غلط و شکل صحیح آن سلعه است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - معرفی چند شاعر و نویسندۀ گمنام کرمانی، متعلق به سده‌های 10 و 11 هجری
  داریوش کاظمی مریم بدیعی
  قرن‌های 10 و 11 هجری از جمله سده‌هایی است که خطّۀ کرمان از حیث وجود نمایندگان علمی و فرهنگی چشمگیر بود امّا متأسّفانه برخی از این بزرگان یا به کلّی ناشناخته مانده‌اند و یا خود و آثارشان به‌خوبی معرّفی نشده‌است. مقالۀ حاضر سعی دارد تا به بازشناسی و معرّفی اجمالی چند تن ا چکیده کامل

  قرن‌های 10 و 11 هجری از جمله سده‌هایی است که خطّۀ کرمان از حیث وجود نمایندگان علمی و فرهنگی چشمگیر بود امّا متأسّفانه برخی از این بزرگان یا به کلّی ناشناخته مانده‌اند و یا خود و آثارشان به‌خوبی معرّفی نشده‌است. مقالۀ حاضر سعی دارد تا به بازشناسی و معرّفی اجمالی چند تن از شاعران و مؤلّفان گمنام کرمانی و آثار آن‌ها در محدودة زمانی مزبور بپردازد. شخصیّت‌هایی چون مرزبان راوری، بهزاد بن رستم، قدسی ‌کرمانی و حافظی کرمانی که در میان اهالی علم و ادب و نیز در تذکره‌ها و منابع کتاب‌شناسی، کمتر نامی از ایشان و تألیفاتشان برده شده است و یا به‌درستی معرفی نشده‌اند و گاهی نیز در گزارش‌های مربوط به آنان، اشتباهات و خطاهایی دیده می‌شود. این جستار با استناد به آثار مخطوط به‌جای مانده از ایشان و موجود در سه کتابخانة بزرگ تهران (کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی و مرکز اسناد و کتابخانۀ ملّی تهران) نوشته شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - پژوهش در اصالت و تبارشناسی دو نسخه از نسخه های خطی منتسب به ضیاء‌الدین خجندی پارسی و بررسی ارتباط آن با کمال خجندی
  ابوالفضل مرادی(رَستا)
  دیرینگی نسخه های خطی و خطاهایی که در یافتن صاحبان آثار رخ می دهد باعث می شود که بعضی از تألیفات و کتاب ها به نام مؤلفان دیگر به خطا و اشتباه به ثبت برسد. شباهت نام کمال الدین مسعود خجندی متوفی 803 هـ.ق. و ضیاء الدین محمود بن جلال الدین مسعود خجندی متوفی 622 هـ.ق. سبب گر چکیده کامل

  دیرینگی نسخه های خطی و خطاهایی که در یافتن صاحبان آثار رخ می دهد باعث می شود که بعضی از تألیفات و کتاب ها به نام مؤلفان دیگر به خطا و اشتباه به ثبت برسد. شباهت نام کمال الدین مسعود خجندی متوفی 803 هـ.ق. و ضیاء الدین محمود بن جلال الدین مسعود خجندی متوفی 622 هـ.ق. سبب گردیده است که در مواردی آثار این دو شاعر گران‌قدر فارسی به نام یکدیگر به ثبت برسد. این پژوهش بر آن است تا به خطای صورت گرفته در انتساب دو نسخه از نسخه های خطی موجود در مجلس شورای اسلامی ایران تهران به شماره 6/7828 و شماره 12644 به نام ضیاء الدین خجندی بپردازد. در نتیجه این تحقیق، مشخص می گردد که نسخة فوق متعلق به کمال خجندی بود و انتساب آن به ضیاء الدین محمود خجندی در فهارس نسخه های خطی نادرست است. این پژوهش برای نخستین بار دریچه ای جدید در بررسی تبارشناسی نسخه های خطی دیوان دو شاعر بزرگ خجند یعنی ضیاء الدین محمود و کمال الدین مسعود در پیش روی محققان قرار می دهد. پرونده مقاله