• صفحه اصلی
  • واکاوی نظام کالبدی ساخت‌وسازهای جدید مسکن در محلات سنتی براساس اصول طراحی در بافت‌های تاریخی(موردپژوهی: محله سرخاب تبریز)

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : JUEPD-2307-1235 (R2) بازدید : 244 صفحه: 15 - 30

10.30495/juepd.2023.1992416.1235

نوع مقاله: پژوهشی

واکاوی نظام کالبدی ساخت‌وسازهای جدید مسکن در محلات سنتی براساس اصول طراحی در بافت‌های تاریخی(موردپژوهی: محله سرخاب تبریز)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

پریسا هاشم پور 1 , لیلا مدقالچی 2 , فرزانه صلاحی مهر 3 , زهرا شاهی حق 4

1 - عضو هیئت علمی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
2 - دانشیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز
3 - معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز
4 - معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز

تاریخ دریافت : 1402/05/02 تاریخ پذیرش : 1402/07/17 تاریخ انتشار : 1403/03/31

کلید واژه: اصول طراحی, بافت تاریخی, محلۀ سرخاب تبریز, مسکن ‌نوساز,

چکیده مقاله :

حفظ هویت بافت‌های تاریخی در کنار نیاز به ساخت‌وسازهای جدید، ضرورت توجه به مساکن نوساز در این محلات را نمایان می‌کند. با اینکه ساخت‌وسازهای جدید از مصالح و تکنولوژی‌های نوین بهره می‌برند، اغلب به دلیل عدم هماهنگی با ویژگی‌های تاریخی، به تداوم و یکپارچگی بافت آسیب می‌زنند. پژوهش حاضر به‌طور کیفی و کمی به تدوین اصول طراحی و ارزیابی وضعیت مساکن نوساز در بافت تاریخی سرخاب می‌پردازد. راهبرد پژوهش شامل دو بخش نظری و میدانی است. در بخش نظری، چارچوب مفهومی بر اساس اصول طراحی در بافت‌های تاریخی و نظام کالبدی آن‌ها تنظیم شد و ویژگی‌های کالبدی خانه‌های تاریخی بافت سرخاب تحلیل گردید. در بخش میدانی، با استفاده از روش موردکاوی، مطالعات ساختارمند غیرمشارکتی در خانه‌های نوساز بافت سرخاب انجام شد. جامعه مورد مطالعه شامل 72 قطعه مسکونی نوساز است که به 14 گونه دسته‌بندی شده‌اند. داده‌های به‌دست‌آمده با آزمون چنددامنه‌ای دانکن و ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شدند تا مقایسه و ارتباط ابعاد فضایی و کالبدی بررسی شود. یافته‌ها نشان می‌دهند، بین گونه‌های مسکن نوساز بافت سرخاب (با سطح معناداری 0001/0)، گونۀ 2 و 5، هماهنگی بیشتری با بافت دارند. در تحلیل ابعاد سه‌گانه فضا، کالبد معماری و قرارگیری کالبد معماری در فضا (با ضریب پیرسون معادل560/0) توجه به مولفه‌های معابر و مناظر در بعد فضا، منجر به هماهنگی در بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا می‌شود. به‌علاوه در بعد کالبد معماری، مولفه‌های شکل، مقیاس، مصالح و اجزا، (با سطح معناداری 048/0) و در بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا، مولفه‌های تقسیم‌بندی قطعات، رعایت حرایم ابنیه و دیدو‌چشم‌انداز به عناصر طبیعی‌وتوده‌ها (با سطح معناداری 0001/0) به‌عنوان مولفه‌های ناهماهنگ‌کنندۀ بافت قلمداد می‌شوند که راهکارهایی برای بهبود شاخص‌های ناهماهنگ‌کننده در هریک از مولفه‌ها ارائه گردید.

چکیده انگلیسی:

Preserving the identity of historical textures alongside the need for new constructions highlights the importance of paying attention to new housing in these neighborhoods. Although new constructions utilize modern materials and technologies, they often disrupt the continuity and integrity of the historical fabric due to a lack of harmony with its characteristics. This study qualitatively and quantitatively develops design principles and evaluates the status of new housing in the historic Sarakhab district. The research strategy includes both theoretical and field components. In the theoretical section, the conceptual framework was based on design principles within historical contexts and their physical systems, analyzing the physical characteristics of historic houses in the Sarakhab fabric. In the field section, structured non-participatory studies were conducted on new houses in the Sarakhab fabric using the case study method. The study population consisted of 72 new residential plots categorized into 14 types. The obtained data were analyzed using Duncan's multiple range test and Pearson correlation coefficient to compare and examine the spatial and physical dimensions. The findings indicate that among the new housing types in the Sarakhab fabric (with a significance level of 0.0001), types 2 and 5 have greater harmony with the fabric. In the analysis of the three dimensions—space, architectural physicality, and the placement of architectural physicality in space (with a Pearson coefficient of 0.560)—attention to elements such as pathways and landscapes in the spatial dimension leads to harmony in the placement of architectural physicality within the space. Additionally, in the architectural physicality dimension, elements like shape, scale, materials, and components (with a significance level of 0.048) and in the placement dimension, elements like plot division, observance of building perimeters, and views to natural elements and masses (with a significance level of 0.0001) are considered the disharmonizing elements of the fabric. Solutions were provided to improve the disharmonizing indicators in each of these elements. Extended Abstract Introduction: Preservation of the identity and value of historical contexts, along with the need for new constructions in these contexts, reveals the necessity of paying attention to newly built houses in historical neighborhoods. Today, despite the use of materials, new structures and spending money, new constructions, due to lack of coordination, are not only not in the historical continuity of their field, but with the expansion of this process, they damage the integrity and physical identity of the historical fabric. The current research is qualitative-quantitative. The aim of the research is to achieve the general principles of design and construction of newly built houses in historical contexts and to evaluate the condition of newly built houses in Sorkhab context based on these principles. Methodology: The research strategy, in the theoretical part, which includes the identification of the design principles and criteria in the historical context (Sorkhab neighborhood), is descriptive-analytical and based on related texts and theories, using the library method. So that in this section, by examining the principles, regulations and global charters, the general principles of design in the historical context-including "Change Management", "Tradition & Authenticity", "Integrity & Coherence", "Continuity & Permanency" - obtained and the physical structure of historical contexts -including the space, architectural body and the placement of the architectural body in the space- are related to these principles. In the following, the principles of housing design and construction in the historical context, by analyzing the dimensions and components of the physical structure of three historical houses in the Sorkhab context -Sorkhe-i, Sharbat Oghli and Alavi houses- have become indicators of the principles of housing design and construction in the historical neighborhood of Sorkhab. In the field part of the research, according to the purpose of the research, the general strategy of the case study has been used. The method of data collection in the field section was structured non-participatory observation. The statistical population of the research is all the newly built houses in the selected area of ​​Sorkhab context (72 samples in total) and all the samples are categorized into 14 species based on the physical characteristics of the housing. The information obtained from the examination of the species was statistically analyzed to compare the components of the physical structure and compare the species using "Duncan's multi-domain test" and to investigate the relationship between the three dimensions of the space, the architectural body and the placement of the architectural body in the space with the "Pearson correlation coefficient method". Results and discussion: The findings show that among the species of newly built housing of Sorkhab context (p-value=0.0001), species 2 and 5 have more harmony with the context. Also, in the analysis of Triple dimension, by Pearson's correlation multiplication method, the findings indicate the existence of a significant relationship (with Pearson's coefficient equal to 0.560) between the two dimensions of space and the placement of the architectural body in space. In addition, in the dimension of the architectural body, the components of shape, scale, materials and components (p-value=0.048), and in the dimension of the placement of the architectural body in the space, the components of the division of parts, observing the privacy of the building and visibility to natural and artificial outstanding elements (p-value=0.0001) are considered as the discordant components of the context. Conclusion: According to the findings obtained from the analysi of species, it can be concluded that each specie of housing cannot be evaluated solely based on its physical and structural characteristics. Because the principles of design in the historical context in other dimension of the physical structure, including the space and the placement of the architectural body in the space, are of special importance and have a noticeable effect on the harmony of newly built houses in the historical context of Sorkhab. The findings obtained from the analysis of the three dimensions indicate that the more the components of the space dimension are considered, show positive effects of yourself on the harmony in the aspect of the placement of the architectural body in the space. Also, based on the findings of the analysis of the components in each of the dimensions, solutions were presented for the indicators related to the incompatible components. Although this research was carried out to evaluate the historical context of Sorkhab, it can be said that it will have the ability to be used in other historical contexts. Because at the beginning of the research, the principles of designing new structures after extraction have been related to the dimensions and components of the physical structure of historical contexts, and by analyzing and examining the traditional houses in each of these contexts, it will be possible that the principles obtained in Table 3 In each of these contexts has been clarified based on the physical structure of the selected contexts houses, and it is possible to evaluate all these contexts. In future researches, it is enough to analyze the physical structure of the traditional houses in it according to Table 1 by choosing the context to be studied, and perform several evaluations for different historical contexts and get a general picture of the condition of the existing historical contexts in the country. Municipalities and related organizations by considering the findings and results of this research, they can develop executive principles in this field and make the application of these principles more practical.

منابع و مأخذ:


  • Aali, H ., & Tajik, Sh. (2008). Restoration of historical buildings and textures. Tehran: Jahan JameJam (in Persian).
    •
  • Abrar, N. (2019). Contemprary architecture and historical context: a case study of contemprary european buldings. Cpud’19 conference proceedings, 160-181.
    •
  • Abuyi, R., & Jafary, N. (2015). Criticizing the position of intermediate buildings in historical sites from the perspective of international documents. Soffeh, 25(68), 119-138 (in Persian). 1001.1.1683870.1394.25.1.7.3
    •
  • Anjom Shoaa, M., Hanachi, P., & Andoroodi, E. (2019). Principles and strategies for designing intermediate structures as a stimulus for the development of historical contexts. Studies of the Islamic Iranian city, 9(37), 67-79 (in Persian). Doi:1001.1.2228639.1398.10.37.6.0
    •
  • Azizi, M.(2004). The place of housing indicators in the housing planning process, Journal of Fine Arts, No. 17, 31-42 (in Persian).
    •
  • Buchani, M., Bahrampouri, A,. & Jahanshahi, S. (2021). Re-creating the historical context based on intermediate development; A solution for the socio-economic stability of the city. Economy and urban planning, 2(1), 19-28 (in Persian). Doi:22034/UEP.2023.393647.1353
    •
  • Demiri, K. (2013). New architecture as infill in historical context. Architecture and Urban Planning. Doi:7250/aup.2013.005.
    •
  • M. (2021). The most important regulations of the detailed plan of Tabriz and urban construction regulations. Directed by Akbari, Torabi, Jafarpour & Ebrahimpour. Assistance President of Urban Planning and Architecture. available at: www.tshs.tabriz.ir (in Persian).
    •
  • Ghadiri, B., & Arasteh, Sh.(2006). New structures in historical environments. Tehran: Cultural Research Office (in Persian).
    •
  • Guzman T., & Zasha N. (2009). Historic Buildings and Contemporary Additions: the Elements of a Cohesive Design Relationship. School of Architecture Planning and Preservation, University of Maryland, CollegePark.
    •
  • Habibi, M ., & Maghsoudi, M. (2007). Urban Restoration. Tehran University Press(in Persian).
    •
  • Haeri, M. (1990). Urban services in historical contexts, collection of articles on urban contexts. Specialized conference on urban textures. Holy Mashhad: Ministry of Housing and Urban Development (in Persian).
    •
  • Hashempour, P., Nezhadebrahimi, A., & Yazdani, S. (2018). Applying the contextualism approach in regeneration of historical textures Case Study: Tabriz SAHEB-AL-AMR Square. Sustainable Architecture and Urban Planning, 6(1), 105-126 (in Persian). org/10.22061/jsaud.2018.984
    •
  • Mahdavinejad, M.J. Aghaei Mehr, M. (2017). Principles and foundations of contemporization: contemporary architecture in ancient, valuable and historical contexts. Tehran: Tarbiat Modares University Press (in Persian).
    •
  • Massoud, M ., & Beigzadeh Shahraki, H .(2014). Principles of infill buildings formation in historical urban fabrics, according to international declarations and charters. urban and regional studies and researches, 6(22), 85-108 (in Persian).
    •
  • Massoud, M., Madani, F., & Tadayyon, B. (2013). Evaluation of qualitative indicators for benchmarking of the historical places in surrounding developments,( case study: district of Aligholiagha in Isfahan). spatial planning (geography), 3(4), 19-36 (in Persian). 1001.1.22287485.1392.3.4.4.7
    •
  • Massoud, M., & Beigzadeh Shahraki, H .(2013). In fill buildings in historical contexts, design basics and evaluation criteria. Tehran: Azarakhsh (in Persian).
    •
  • Misirlisoy, D. (2017). New Designs in Historic Context: Starchitecture vs Architectural Conservation Principles. Civil Engineering and Architecture, 5(6), 207-214. 13189/cea.2017.050602
    •
  • Pourjavad Asl, B., & beyti, H. (2022(. Applying Approaches Driven from the Facades of Historic Houses to the Facades of New Buildings (Case Study: Historic Houses of Tabriz). Baghe Nazar,19(107), 85-98 (in Persian). 22034/BAGH.2021.296407.4953
    •
  • Samadi Randi, Y. (2004). A set of laws, regulations, bylaws, sections and cultural heritage treaties. Cultural Heritage Organization, General Directorate of Education, Publications and Cultural Production (in Persian).
    •
  • Shah Teymouri, Y., & Mazaherian, H. (2012). Design guidelines for new structures in the historical context. Fine Arts. (17)4, 29-40 (in Persian). 22059/JFAUP.2012.36363
    •
  • sheikhahmadi, A., & Mohammadi, M. (2021). Promoting safety and security by relying on social capital based on cultural regeneration approach (Case study: Historical context of Urmia). Urban Environmental Planning and Development, 1(2), 103-120(in Persian). 1001.1.27833496.1400.1.2.7.7
    •
  • Torkzaban, S., & Mohammad Moradi, A. (2012). Architectural Design Criteria In Historical Fabrics. Journal of Architecture in Hot and Dry Climate, 1(1), 53-66. (in Persian). 1001.1.26453711.1390.1.1.4.7
    •
  • Worthington, J. (1998) Managing and moderating change, Context: new buildings in historic settings. York: Architectural Press.
    •
  • Zangiabadi, A, Movidfar, S, & Ghafoorzadeh, M. (2015). Evaluation of revitalization of old urban tissues in line with sustainable development (Yazd city). Urban structure and function studies, 3(9), 131-159 (in Persian).
    •
_||_
متن کامل:


img0 

img0 

img0 

        Journal of Urban Environmental Planning and Development    

Vol 4, No 13, Spring 2024

                p ISSN: 2981-0647  - e ISSN:2981-1201        

Journal Homepage:http://juep.iaushiraz.ac.ir/

 

Research Paper

Analysis of The Physical System of New Housing Constructions in Traditional Neighborhoods Based on Design Principles in Historical Contexts(Case Study: Sorkhab Neighborhood of Tabriz)

 

 

Parisa Hashempour1  img0 : Professor of the Department of Architecture and Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran 

Leila Medghalchi: Assistant Professor of the Department of Architecture and Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran

Farzaneh Salahimehr: Master of Architectural Engineering, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran

Zahra Shahihagh: Master of Architectural Engineering, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran

 

Received: 2023/07/24 PP 15-30  Accepted: 2023/10/09

        

Abstract

Preserving the identity of historical textures alongside the need for new constructions highlights the importance of paying attention to new housing in these neighborhoods. Although new constructions utilize modern materials and technologies, they often disrupt the continuity and integrity of the historical fabric due to a lack of harmony with its characteristics. This study qualitatively and quantitatively develops design principles and evaluates the status of new housing in the historic Sarakhab district. The research strategy includes both theoretical and field components. In the theoretical section, the conceptual framework was based on design principles within historical contexts and their physical systems, analyzing the physical characteristics of historic houses in the Sarakhab fabric. In the field section, structured non-participatory studies were conducted on new houses in the Sarakhab fabric using the case study method. The study population consisted of 72 new residential plots categorized into 14 types. The obtained data were analyzed using Duncan's multiple range test and Pearson correlation coefficient to compare and examine the spatial and physical dimensions. The findings indicate that among the new housing types in the Sarakhab fabric (with a significance level of 0.0001), types 2 and 5 have greater harmony with the fabric. In the analysis of the three dimensions—space, architectural physicality, and the placement of architectural physicality in space (with a Pearson coefficient of 0.560)—attention to elements such as pathways and landscapes in the spatial dimension leads to harmony in the placement of architectural physicality within the space. Additionally, in the architectural physicality dimension, elements like shape, scale, materials, and components (with a significance level of 0.048) and in the placement dimension, elements like plot division, observance of building perimeters, and views to natural elements and masses (with a significance level of 0.0001) are considered the disharmonizing elements of the fabric. Solutions were provided to improve the disharmonizing indicators in each of these elements.

Keywords: Historical Context, Principles Of Design, , Newly Built Housing, Sorkhab Neighborhood Of Tabriz

https://www.i2pdf.com/upload/pdf-to-qr-code_fa_2_193_42617382266b9e1d21de378.90700722/qrcode_66b9e1e554ce9.png 

Citation: Hashempour, P., Medghalchi, L., Salahimehr, F., & Shahihagh, Z. (2024). Analysis of The Physical System of New Housing Constructions In Traditional Neighborhoods Based on Design Principles in Historical Contexts(Case Study: Sorkhab Neighborhood of Tabriz), Journal of Urban Environmental Planning and Development, 4(13), 15-30.

img0© The Author(s) Publisher: Islamic Azad University of Shiraz

 

DOI:  10.30495/juepd.2023.1992416.1235

 

[1]  . Corresponding author: Parisa Hashempour, Email: p.hashempour@tabriziau.ac.ir, Tel: +989143109041

 

Extended Abstract

 

Introduction 

Preservation of the identity and value of historical contexts, along with the need for new constructions in these contexts, reveals the necessity of paying attention to newly built houses in historic neighborhoods. Today, despite the use of materials, new structures and spending money, new constructions, due to lack of coordination, are not only not in the historical continuity of their field, but with the expansion of this process, they damage the integrity and physical identity of the historical fabric. The current research is qualitative-quantitative. The aim of the research is to achieve the general principles of design and construction of newly built houses in historical contexts and to evaluate the condition of newly built houses in Sorkhab context based on these principles.

 

Methodology 

 The research strategy, in the theoretical part, which includes the identification of the design principles and criteria in the historical context (Sorkhab neighborhood), is descriptive-analytical and based on related texts and theories, using the library method. So in this section, by examining the principles, regulations and global charters, the general principles of design in the historical context-including "Change Management", "Tradition & Authenticity", "Integrity & Coherence", "Continuity & Permanency" - obtained and the physical structure of historical contexts -including the space, architectural body and the placement of the architectural body in the space- are related to these principles. In the following, the principles of housing design and construction in the historical context, by analyzing the dimensions and components of the physical structure of three historical houses in the Sorkhab context -Sorkhe-i, Sharbat Oghli and Alavi houses- have become indicators of the principles of housing design and construction in the historical neighborhood of Sorkhab. In the field part of the research, according to the purpose of the research, the general strategy of the case study has been used. The method of data collection in the field section was structured non-participatory observation. The statistical population of the research is all the newly built houses in the selected area of Sorkhab context (72 samples in total) and all the samples are categorized into 14 types based on the physical characteristics of the housing. The information obtained from the examination of the species was statistically analyzed to compare the components of the physical structure and compare the species using "Duncan's multi-domain test" and to investigate the relationship between the three dimensions of the space, the architectural body and the placement of the architectural body in the space with the "Pearson correlation coefficient method".

 

Results and discussion 

The findings show that among the types of newly built housing of Sorkhab context (p-value=0.0001), types 2 and 5 have more harmony with the context. In the analysis of the three dimensions of space, architectural body and placement of architectural body in space (Pearson coefficient = 0.560), paying attention to the components of passages and views in the dimension of space leads to coordination in the dimension of placement of the architectural body in space. In addition, in the dimension of the architectural body, the components of shape, scale, materials and components (p-value=0.048), and in the dimension of the placement of the architectural body in the space, the components of the division of parts, observing the privacy of the building and visibility to natural and artificial outstanding elements (p-value=0.0001) are considered as the discordant components of the context, and solutions were presented to improve the discordant indicators in each of the components.

 

Conclusion 

Although this research was carried out to evaluate the historical context of Sorkhab, it can be said that it will have the ability to be used in other historical contexts. Because at the beginning of the research, the principles of designing new structures after extraction have been related to the dimensions and components of the physical structure of historical contexts, and by analyzing and examining the traditional houses in each of these contexts, it will be possible that the principles obtained in Table 3 In each of these contexts has been clarified based on the physical structure of the selected contexts houses, and it is possible to evaluate all these contexts. In future researches, it is enough to analyze the physical structure of the traditional houses in it according to Table 1 by choosing the context to be studied, and perform several evaluations for different historical contexts and get a general picture of the condition of the existing historical contexts in the country. Municipalities and related organizations by considering the findings and results of this research, they can develop executive principles in this field and make the application of these principles more practical.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقاله پژوهشی

واکاوی نظام کالبدی ساخت‌وسازهای جدید مسکن در محلات سنتی براساس اصول طراحی در بافت‌های تاریخی (موردپژوهی: محله سرخاب تبریز)

 

پریسا هاشم‌پور 1  img0 : استاد گروه معماری و شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

لیلا مدقالچی: استادیار گروه معماری و شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران 

فرزانه صلاحی‌مهر: کارشناس ارشد مهندسی معماری_معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران 

زهرا شاهی‌حق: کارشناس ارشد مهندسی معماری_معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

دریافت: 02/05/1402 صص 30-15  پذیرش: 17/07/1402

چکیده 

حفظ هویت بافت‌های تاریخی در کنار نیاز به ساخت‌وسازهای جدید، ضرورت توجه به مساکن نوساز در این محلات را نمایان می‌کند. با اینکه ساخت‌وسازهای جدید از مصالح و تکنولوژی‌های نوین بهره می‌برند، اغلب به دلیل عدم هماهنگی با ویژگی‌های تاریخی، به تداوم و یکپارچگی بافت آسیب می‌زنند. پژوهش حاضر به‌طور کیفی و کمی به تدوین اصول طراحی و ارزیابی وضعیت مساکن نوساز در بافت تاریخی سرخاب می‌پردازد. راهبرد پژوهش شامل دو بخش نظری و میدانی است. در بخش نظری، چارچوب مفهومی بر اساس اصول طراحی در بافت‌های تاریخی و نظام کالبدی آن‌ها تنظیم شد و ویژگی‌های کالبدی خانه‌های تاریخی بافت سرخاب تحلیل گردید. در بخش میدانی، با استفاده از روش موردکاوی، مطالعات ساختارمند غیرمشارکتی در خانه‌های نوساز بافت سرخاب انجام شد. جامعه مورد مطالعه شامل 72 قطعه مسکونی نوساز است که به 14 گونه دسته‌بندی شده‌اند. داده‌های به‌دست‌آمده با آزمون چنددامنه‌ای دانکن و ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شدند تا مقایسه و ارتباط ابعاد فضایی و کالبدی بررسی شود. یافته‌ها نشان می‌دهند، بین گونه‌های مسکن نوساز بافت سرخاب (با سطح معناداری 0001/0)، گونۀ 2 و 5، هماهنگی بیشتری با بافت دارند. در تحلیل ابعاد سه‌گانه فضا، کالبد معماری و قرارگیری کالبد معماری در فضا (با ضریب پیرسون معادل560/0) توجه به مولفه‌های معابر و مناظر در بعد فضا، منجر به هماهنگی در بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا می‌شود. به‌علاوه در بعد کالبد معماری، مولفه‌های شکل، مقیاس، مصالح و اجزا، (با سطح معناداری 048/0) و در بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا، مولفه‌های تقسیم‌بندی قطعات، رعایت حرایم ابنیه و دیدو‌چشم‌انداز به عناصر طبیعی‌وتوده‌ها (با سطح معناداری 0001/0) به‌عنوان مولفه‌های ناهماهنگ‌کنندۀ بافت قلمداد می‌شوند که راهکارهایی برای بهبود شاخص‌های ناهماهنگ‌کننده در هریک از مولفه‌ها ارائه گردید.

واژه‌های کلیدی: بافت تاریخی، اصول طراحی، مسکن ‌نوساز، محلۀ سرخاب تبریز.

 

https://www.i2pdf.com/upload/pdf-to-qr-code_fa_2_193_42617382266b9e1d21de378.90700722/qrcode_66b9e1e554ce9.png 

استناد: مدقالچی، لیلا؛ هاشم پور، پریسا؛ صالحی مهرفرزانه و شاهی حق زهرا. (1402). واکاوی نظام کالبدی ساخت‌وسازهای جدید مسکن در محلات سنتی براساس اصول طراحی در بافت‌های تاریخی (موردپژوهی: محله سرخاب تبریز). فصلنامه برنامه‌ریزی و توسعه محیط شهری، 4(13)، 15-30.

img0 ©نویسندگان

ناشر: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز

DOI: 10.30495/juepd.2023.1992416.1235

 

[1]  . نویسنده مسئول: پریسا هاشم‌پو ر، پست الکترونیکی: p.hashempour@tabriziau.ac.ir ، تلفن: 09143109041 

      این مقاله برگرفته ‌از طرح پژوهشی با عنوان «بررسی وضعیت و ارائۀ راهکار برای ساخت‌وسازهای جدید مسکن براساس حفظ هویت و ارزش‌های بافت در محلات تاریخی(محلۀ سرخاب تبریز)» است که برای مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی کلانشهر تبریز و در دانشگاه هنر اسلامی تبریز انجام گرفته‌است. شماره قرارداد:141-5/م/پ

مقدّمه 

معماری سنتی در محلات تاریخی، در یک تداوم مستمر با طبیعت و محیط اطراف شکل گرفته و هویتی ذاتی در بستر این تداوم به‌دست آمده‌است. به‌طوری‌که بافت تاریخی شهری، بینشی مهم از سبک زندگی گذشته، تکنیک‌های ساختمانی و ارزش‌های سنتی و فرهنگی ارائه می‌دهند. حفظ این ارزش‌های سنتی در بستر حفاظت و احیای میراث معماری، به‌نوعی حفظ فرهنگ است (Abrar, 2019: 162).

بافت‌های تاریخی شهرها علاوه بر ارزش‌های زیبایی‌شناختی و تداوم هویت بخشی در شهر، محل سکونت و معیشت تعداد زیادی از شهروندان نیز هستند (زنگی‌آبادی و همکاران، 1394: 132). امروزه در اکثر شهرهای ایران، بافت‌های تاریخی در میان هیاهوی توسعۀ ساخت‌وسازهای جدید، یا به فراموشی سپرده شده و یا به صورت محدوده‌های موزه‌ای در محاصرۀ بافت‌های جدید نگه داشته شده‌اند. این بافت‌ها به‌خاطر شکل‌گیری ارگانیک خود در طول زمان و به‌علت اثر مستقیمی که استفاده‌کنندگان از فضا بر آن می‌گذارد حاوی معانی، کیفیت‌ها و ارزش‌های دوران مختلفی هستند که در سطوح و مقیاس‌هـای مختلف قابل بررسی هستند. آنچه بافت‌های کهن شهری را به گره‌های مسئله دار تبدیل کرده است، فرسودگی کالبدی بر اثر گذر زمان و به دنبال آن، آسیب پذیری اجتماعی و فرهنگی است(sheikhahmadi & Mohammadi, 2021: 107).  اما در حقیقت پتانسیل‌هایی دارند که نمایانگر هویت، فرهنگ و تاریخ یک شهر در طی ادوار گذشته‌اند (Massoud et al, 2013: 20)درواقع اين كه ماهيت تاريخي، فرهنگي، معماري و در يك كلام زيست‌بومي يك سرزمين به جرم كهنه‌شدن و عدم تطابق با پيشرفت‌هاي روز محكوم به زوال و نابودي شود، اتفاقي است كه امروز به‌وفور در شهرهاي تاريخي كشور پيش مي‌آيد. ادامۀ اين روند يعني فراموشي، بي‌هويتي و از دست دادن تمامي تعلقات بومي و فرهنگي (Torkzaban & Mohammad Moradi, 2011: 65) که موجب تبدیل شدن این بافت‌های ارزشمند به بافت‌های فرسوده می‌شود. در حالی که در گذشته در این محوطه‌ها، عموما ترکیب‌هایی از بناهای ساخت دوره‌های متفاوت تاریخی در جوار یکدیگر قابل‌شناسایی بودند، در عین حال هماهنگی منظر و ظاهر بافت، ویژگی مسلط آن‌ها می‌نمود. درمقابل، آنچه که در دهه‌های اخیر و بر اثر بازسازی‌های جدید در همین بافت‌ها شکل گرفته جز اغتشاشات بصری ترجمان دیگری نمی‌تواند تلقی شود. منهای ضرورت‌های انکارناپذیر اعمال نظارت از سوی مدیریت شهری، باید اذعان کرد که آموزش ندادن موضوع «چگونه ساختن» به ساکنان، مشکل معاصر این بافت‌ها است (Abuyi & Jafari, 2015: 121-122). عملا دیده می‌شود که علی‌رغم استفاده از مصالح، سازه‌های جدید، و صرف هزینه، بازسازی‌های جدید، به‌دلیل هماهنگی‌های حداقلی، نه‌تنها برآمده و در تداوم تاریخی زمینۀ خود نیستند، بلکه با گسترش این روند، یکپارچگی و هویت کالبدی بافت تاریخی مخدوش می‌گردد(همان). این درحالیست که طراحی در محیط‌های تاریخی به‌جای تخریب شخصیت و هویت آن، باید ارزش دیگری به بناهای تاریخی اضافه کند. این بناها در صورتی قابل‌قبولند که نه‌تنها به هویت بافت تاریخی لطمه نزنند، بلکه موجب ارتقای هویت شهر نیز شوند(Mısırlısoy, 2017: 207).

محلۀ سرخاب تبریز به‌عنوان نمونه مطالعاتی پژوهش، به‌رغم قدمت و ارزشمندی بافت خود، امروزه شاهد بی‌مهری‌های فراوانی از جانب سازندگان و مسئولان شهری در ساخت‌وسازهای جدید خود بوده‌است. به‌طوری‌که ناهمگونی و عدم تطابق فرهنگی در ساخت‌وسازهای جدید آن در مقایسه با بناهای تاریخی بافت مشهود است. این ساخت‌وسازهای غیراصولی افزون‌بر اغتشاش در زیبایی‌های بصری بافت، بر ارزش خانه‌های تاریخی محله سایه انداخته و موجب فراموش شدن اصالت، هویت، الگوها و مفاهیم موجود در آن‌ها شده‌‌است.

در مطالعات انجام گرفته پیشین، منشورها، اصول جهانی و ضوابط کلی طراحی بناهای جدید در بافت‌های تاریخی موردتوجه بوده و صرفا به تبیین اصول کلی ساخت‌وساز در بافت‌های تاریخی پرداخته شده و ارزیابی مشخصی برای مساکن نوساز در چنین بافت‌های باارزشی انجام نگرفته‌است. همچنین در این پژوهش‌ها، توجهی به نظام کالبدی بافت تاریخی و ارتباط آن با اصول طراحی در این بافت‌ها نشده‌است، به‌طوری که تمامی بافت‌های تاریخی، دارای ضوابط یکسان در این زمینه هستند که این امر موجب یکنواختی بافت‌ها می‌شود. این پژوهش در راستای تلاش‌های صورت گرفته در مطالعات پیشین و با هدف تکمیل نمودن خلاءهای موجود در آن‌ها، به‌طور ویژه بافت تاریخی سرخاب و مساکن نوساز موجود در آن را مورد‌ارزیابی قرار می‌دهد تا درکنار اصول طراحی و ساخت‌وسازهای جدید در بافت‌های تاریخی، به نظام کالبدی بافت تاریخی موردمطالعه(سرخاب) توجه ویژه‌ای کرده باشد. 

این پژوهش به‌دنبال پاسخگویی به این پرسش است که اصول طراحی و ساخت‌وساز مساکن نوساز در بافت‌های تاریخی کدامند و براساس این اصول، وضعیت مساکن نوساز محله‌ سرخاب تبریز، چگونه است؟ در این راستا، پس از مطالعۀ منشور‌ها، اصول کلی طراحی ساختارهای جدید در بافت تاریخی، به ابعاد و مولفه‌های نظام کالبدی زمینۀ تاریخی ارتباط داده شد. بر این اساس پس از تحلیل نظام کالبدی خانه‌های تاریخی سرخاب، اصول به‌دست‌آمده از مبانی نظری، به اصول طراحی در بافت سرخاب تبریز تبدیل شد و نظام کالبدی گونه‌های مسکن نوساز همچون نحوۀ استقرار، فرم بناها، ساختار فضایی، نما و مصالح به‌کاررفته و سایر فاکتورها براساس آن‌ها موردبررسی قرار گرفت.

 

 

پیشینه و مبانی نظری تحقیق

نظام کالبدی بافت تاریخی

از جنبه‌های طراحی موفق، درک زمینۀ و پاسخ مناسب به آن می‌باشد. توسعه‌های جدید در یک محیط با ارزش باید خصوصیت آن مکان را درک و با شیوه‌های مربوط به زمان معاصر به آن پاسخ دهند(Shah Teymouri & Mazaherian, 2012: 33). رابطۀ معماری جدید با بافت تاریخی آن براساس ارزش‌هایی است که به معماری میراثی آن و در نتیجه تفسیر مدرن آن، نسبت داده می‌شود. این وظیفۀ معمار است که دوران خود را به‌ لحاظ معماری بیان کند و در گفتگو با زمینه‌ای که معمار در آن می‌سازد، درگیر شود (Demiri, 2013: 44).

در مقالۀ «کاربست رویکرد زمینه‌گرایی در بازآفرینی بافت‌های تاریخی» به تبسیط مفهوم زمینه‌گرایی و استخراج ابعاد اصلی زمینه‌گرایی (کالبدی، تاریخی، اجتماعی_فرهنگی و زیست محیطی) بافت‌های تاریخی پرداخته شده‌است (Hashempour et al., 2018). در مقالۀ «رهنمودهای طراحی برای ساختارهای جدید در زمینه تاریخی» با اشاره به شاخص‌های تاثیرگذار در خصوصیت زمینۀ تاریخی، عوامل طراحی ساختارهای جدید در بافت‌های تاریخی موردتوجه قرار گرفته‌است (Shah Teymouri & Mazaherian, 2012). در مقالۀ «ضوابط طراحي معماري در بافت‌هاي تاريخي» با تدوین اصول كلّي طراحي معماري و مداخلات مرمتي در بافت‌هاي تاريخي، به تطبيق دستورالعمل‌هاي بين‌المللي مرتبط با رويكرد بومي‌سازي پرداخته شده‌است(Torkzaban & Mohammad Moradi, 2011).

براساس ابعاد نیاز به مسکن، مولفه‌های تاثیرگذار بر شکل‌گیری مسکن در بافت تاریخی، در سه بعد کالبدی، فرهنگی-اجتماعی و اقتصادی قابل‌بحث خواهد بود(Azizi, 2004). از میان این ابعاد، بعد کالبدی مسکن در بافت‌های تاریخی، با مطالعۀ پژوهش‌های پیشین بررسی شده و در جدول 1 براساس خصوصیات کالبدی زمینه‌های تاریخی، مهم‌ترین مولفه‌های کالبدی مسکن که در توافق اکثر پژوهش‌ها بوده، تحت‌عنوان نظام کالبدی مسکن در بافت تاریخی با سه بعد فضا، کالبد معماری و قرارگیری کالبد معماری در فضا ارائه شده‌است.

جدول1- ابعاد و مولفه‌های نظام کالبدی مسکن در بافت تاریخی

فضا

کالبد معماری

قرارگیری کالبد معماری در فضا

معابر

مناظر

کلیت حجم

نما و جداره

. عقب‌نشینی ابنیه نسبت به معابر

. تقسیم‌بندی قطعات زمین(مالکیت)

. جهت‌گیری ابنیه

. فاصلۀ بین ابنیه

. ارتباط فضایی با بناهای مجاور

. رعایت حرایم ابنیه

. دید به عناصر شاخص طبیعی و توده‌ها

. نسبت عرض معابر به ارتفاع بنا

. مصالح و کف‌سازی معابر

. الگوی سلسله‌مراتبی شبکۀ دسترسی ‌سواره و پیاده

.توپوگرافی

. پوشش گیاهی

شکل

مقیاس

مصالح

اجزا

ارکان

. الگوی مسکن

(تک واحدی، آپارتمانی)

. سبک

. ترکیب ‌احجام

. نمادهای آشنا

. تناسبات کلی‌احجام

. دانه‌بندی و تراکم

. سطح اشغال و نسبت فضای پر و خالی احجام

. ارتفاع

. رنگ مصالح

.جنس‌مصالح

. بافت مصالح

. ترکیب مصالح

. ورودی و سردر

. بازشوها

. بالکن‌ها و ایوان

. آرایه‌های تزیینی

. خط آسمان و زمین

. تقسیمات نمای جداره و ریتم‌های افقی و عمودی

. جزئیات اجرایی

. تاسیسات متصل به جداره

(منبع: هاشم‌پور و همکاران، 1397؛ ترک‌زبان و محمدمرادی، 1390؛ شاه تیموری و مظاهریان، 1391 و نویسندگان)

اصول کلی طراحی ساختارهای جدید در بافت تاریخی

از قرن بيسـتم قطعنامه‌ها، منشـورهایی در مـورد طراحی در بافت تاریخی تـدوين و تصويب شد (Aali & Tajik, 2008: 85-86) که نه‌تنها حضور معماری معاصر را منع نکرده‌اند، بلکه حضور ساختارهای جدید را در زمینۀ‌ تاریخی، سبب تداوم تاریخ و غناء يافتن آن‌ها دانسته‌اند، اما حضور ساختار جدید نباید محیط اطراف را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ به‌گونه­ای که ضمن درنظرگرفتن حجم، رنگ، شکل، تناسبات، مقیاس و مصالح موجود، بر بناهای اطراف غلبه نکند و به دیدهای با اهمیت آسیب نرساند و تقلید صرف از بناهای تاریخی و سبک‌های گذشته نباشد (Shah Teymouri & Mazaherian, 2012: 31). در زمینۀ گردآوری آیین‌نامه‌ و منشورها، در کتاب‌های «مجموعه قوانین، مقررات، آیین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و معاهدات میراث فرهنگی» (Samadi Randi, 2014) و «مرمت شهري» (Habibi & Maghsoudi, 2010)، با بازبینی تجربیات جهانی مرمت شهری، منشورها و قطعنامه‌های مربوط به مرمت شهری ارائه شده‌اند. 

در زمینۀ تبیین اصول طراحی در بافت تاریخی طبق آیین‌نامه‌ها و منشورها، در کتاب «ساختارهای جدید در محیط‌های تاریخی» (Ghadiri & Arasteh, 2016) و در کتاب «اصول و مبانی معاصرسازی معماری در بافت‌های کهن ارزشمند و تاریخی» (Mahdovinejad & Aghaei Mehr, 2017) به سیر تکامل سیاست‌های حفاظت و توسعه در جهان و ایران، نظریه‌پردازان جهانی مرمت شهری، مفاهیم اساسی حفاظت و توسعه و رویکردهای مداخله در بافت‌های شهری پرداخته شده‌است. همچنین در مقالۀ «ضوابط طراحي معماري در بافت‌هاي تاريخي» براساس اصول كلّي طراحي معماري و مداخلات مرمتي در بافت‌هاي تاريخي، ضوابط بين‌المللي مرتبط با رويكرد بومي‌سازي تطبیق شده‌است (Torkzaban & Mohammad Moradi, 2011). به­علاوه در مقالۀ «مبانی شکل‌گیری بناهای میان‌افزا در بافت‌های تاریخی براساس بیانیه­ها و منشورهای بین‌المللی» اشاره شده‌ که اهتمام نسبت به «زمینه»، تلاش در جهت «تداوم» الگوهای کهن و «انسجام» اجزای جدید و قدیم، جهت ارتقای جذابیت سکونت در بافتهای تاریخی و حفظ کلیت یکپارچه آن‌ها می‌باشد (Massoud & Beigzadeh Shahraki, 2014). در مقاله «اصول و راهکارهای طراحی ساختارهای میان‌افزا به‌مثابه محرک توسعۀ بافت‌های تاریخی» به‌منظور طراحی بناهای جدید در زمینه­ای خالی جهت بازیابی یکپارچگی کالبدی و عملکردی بافت تاریخی به ارائه راهکارهای طراحی برپایۀ منشورهای بین‌المللی پرداخته شده‌است .(Anjom shoaa, et al, 2019) در بسیاری از این پژوهش‌ها، با مطالعۀ منشورها و مصـوبات طراحی در بافت تاریخی، این نتیجه حاصل شده که بخشی از این اصول و ضوابط، بین تمامی این بافت‌ها مشترك­اند؛ اصول و ضوابط کلی طراحی ساختارهای جدید در بافت تاریخی، براساس چهار مورد از پژوهش‌های پیشین در جدول2 گردآوری شده‌اند.

جدول2- اصول طراحی معماری در بافت‌های تاریخی

پژوهش

رویکرد پژوهش

اصول طراحی در بافت تاریخی

ترک‌زبان و محمدمرادی (1390)

ضوابط طراحي معماري در بافت‌هاي تاريخي

مدیریت تغییر، دریافت مضامین نهفته در بافت‌های تاریخی، پیوستگی، یکپارچگی، زیبایی، سنت و هویت

مسعود و بیگ‌زاده شهرکی (1391)

مبانی طراحی و معیارهای ارزیابی بناهای میان‌افزا در بافت‌های تاریخی

تداوم(پیوستگی) تاریخی، انسجام

مسعود، مدنی و تدین (1392)

شاخص‌های کیفی برای الگوگیری از منظر بافت‌های تاریخی

انسجام، وحدت، هماهنگی

مسعود و بیگ‌زاده شهرکی (1393)

مبانی شکل‌گیری بناهای میان‌افزا در بافت‌های تاریخی براساس بیانیه‌ها و منشورهای بین‌المللی

زمینه‌گرایی، تداوم، انسجام

انجم‌شعاع، حناچی و اندرودی (1398)

اصول و راهکارهای طراحی ساختارهای میان‌افزا به‌مثابه محرک توسعۀ بافت‌های تاریخی

ارزش و اصالت، مدیریت تغییر، یکپارچگی و انسجام، زیبایی، پیوستگی، کاربری

 

در میان اصول بیان شده، 5 مورد از اصول از جمله مدیریت تغییر، پیوستگی و تداوم تاریخی، انسجام و یکپارچگی، ارزش و اصالت (سنت و هویت) و زیبایی، به‌عنوان وجه‌اشتراک این پژوهش‌ها در تبیین اصول طراحی در بافت تاریخی مدنظر قرار می‌گیرند. از میان این اصول، در این پژوهش از اصل زیبایی به‌جهت جامع و قابل تعمیم بودن در بسیاری از موضوعات معماری صرف‌نظر شده‌است.

الف. سنّت و اصالت (ارزش و هويت): سنت و اصالت به‌عنوان نیروی محركۀ شهر عمل می‌كنند(Anjom Shoa et al., 2019: 70). سنّت به معناي انتقال از زماني به زمان ديگر و ارائه راهنمايي مفيد(J.R, 2005) و اصالت، نشان‌دهنده كل يك منطقه يا شيوه زندگي است. كارهاي اصيل نقش‌مايه‌هايي دارند كه نه فقط براي ادراك كارها، بلكه به‌خاطر واقع‌شدن در مكاني و زماني خاص نقش اصلي دارند و مي‌توانند مافوق زمان، مكان و بدون فقدان اهميت، وجود داشته باشند( 2011: 62 Torkzaban & Mohammad Moradi,). 

ب. یکپارچگی و انسجام: درحين ايجاد هر تغييري، حفظ يكپارچگي اصلي است كه تمامي جنبه‌هاي طراحي را تحت‌تأثير قرار مي‌دهد. بدون يكپارچگي، كيفيات مقياس، بافت، رنگ، تناسبات و جزئيات، كاربردي محدود خواهند داشت (2011: 62 Torkzaban & Mohammad Moradi,). پیوند با پیرامون در معماری و شهرسازی ایرانی، به‌معنی رعایت هماهنگی و ترکیب با محیط بلافصل و ایجاد هویت و تشخیص در محیط دوردست است(Haeri, 1990: 141).

ج. پیوستگی و تداوم تاریخی: یکی از آرمان‌های معقول که در صورت تحقق، زیبایی می‌آفریند، احساس پیوستگی با گذشته و آینده است. با مطالعۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران می‌توان به اصول ماندگاری دست یافت که مناسب‌ترین راهکارهای احیای ارزش‌های گذشته در معماری و شهرسازی معاصر ایران در بستر یک تداوم تاریخی است(Massoud & Beigzadeh Shahraki, 2012: 93). 

د. مدیریت تغییر: مدیریت میزان و نحوۀ تغییر در بافت تاریخی، شیوۀ توسعه و طراحی جدید در آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد(Anjom shoaa, et al, 2019: 71). شرط حیات در این بافت‌ها با جاری شدن زندگی از طریق مدیریت تغییر و توجه به زندگی امروز در این بافت‌‌ها محقق می‌شود. هنگام كار با محيط تاريخي، هدف حفظ ارزش‌هاي گذشته است. طراح خوب، تغيير را به‌گونه‌اي مديريت مي‌نمايد كه نه‌تنها گذشته را حفظ نمايد، بلكه چيزي را به درك ما اضافه نموده و موقعيت‌هايي را براي آيندگان بگشايد (Worthington, 1998). 

شاخص‌های اصول طراحی و ساخت‌­وساز در بافت تاریخی براساس نظام کالبدی بافت‌های تاریخی

پس از مطالعۀ نظام کالبدی بافت‌های تاریخی، اصول کلی طراحی در بافت‌های تاریخی به نظام کالبدی مسکن در بافت تاریخی پیوند داده شده‌ تا ارتباط و نحوۀ تاثیرگذاری این اصول1 شامل مدیریت تغییر(Change Management)، سنت و اصالت(Tradition & Authenticity)، یکپارچگی و انسجام(Integrity & Coherence)، پیوستگی و تداوم تاریخی(Permanency & Continuity) بر ساخت‌وساز هریک از ابعاد نظام کالبدی بافت‌های تاریخی شامل فضا، کالبد معماری و قرار‌گیری کالبد معماری‌درفضا موردبررسی قرار گیرد. 

تحلیل اصول طراحی و ساخت‌وساز مسکن در بافت تاریخی به چهار مؤلفه کلیدی شامل مدیریت تغییر، سنت و اصالت، یکپارچگی و انسجام، و پیوستگی و تداوم می‌پردازد. در مدیریت تغییر، توجه به تناسبات عرض معابر و ارتفاع بناها و استفاده از مصالح جدید در کنار سنتی‌ها به هماهنگی با نیازهای معاصر و حفظ هویت تاریخی کمک می‌کند. رعایت الگوهای سنتی در مقیاس، سبک، و فرم بناها، و ترکیب مصالح مدرن با سنتی‌ها، به حفظ اصالت و انطباق با محیط کمک می‌کند. همچنین، استفاده از رنگ‌ها و بافت‌های متناسب با بافت تاریخی، و توجه به جزئیات نمای ساختمان، نظیر بازشوها و سردرها، به ایجاد پیوستگی و تداوم بافت تاریخی و حفظ ارتباط مناسب با بناهای مجاور کمک می‌کند. این رویکرد به طراحی هماهنگ و احترام به ویژگی‌های تاریخی، در عین حال که نیازهای معاصر را مدنظر قرار می‌دهد، منجر به ارتقاء کیفیت محیط تاریخی می‌شود.

 

مواد و روش تحقیق

پژوهش حاضر از نوع کیفی-کمی می باشد که از نظر هدف، کاربردی است. راهبرد پژوهش، در بخش نظری که شامل شناسایی اصول و معیارهای طراحی در بافت تاریخی (محلۀ سرخاب) می­باشد، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر متون مرتبط و نظريات مطرح شده و با استفاده از روش کتابخانه‌ای می‌باشد. به طوری که در این بخش، با بررسی اصول، آیین‌نامه‌ها و منشورهای جهانی، اصول کلی طراحی در بافت به‌دست‌آمده و نظام کالبدی بافت‌های تاریخی به این اصول ارتباط داده شده‌اند. در ادامه، اصول طراحی و ساخت‌وساز مسکن در بافت تاریخی با تحلیل ابعاد و مولفه‌های نظام کالبدی سه خانۀ تاریخی بافت سرخاب به شاخص‌های اصول طراحی و ساخت‌وساز مسکن در محله تاریخی سرخاب، تبدیل شده‌اند. در بخش میدانی تحقيق متناسب با هدف پژوهش، از راهبرد کلی موردکاوی استفاده شده‌است. شيوۀ جمع‌آوری اطلاعات در بخش ميدانی، روش مشاهده ساختارمند غيرمشارکتی بوده‌است. جامعه آماری پژوهش، تمامی مساکن نوساز محدوده انتخابی از بافت سرخاب (جمعا 72 نمونه) می‌باشد که تمامی نمونه‌ها براساس ویژگی‌های کالبدی مسکن، در 14 گونه دسته‌بندی شده‌اند. سپس ساختار گونه‌ها، براساس شاخص‌های اصول طراحی و ساخت‌وساز مسکن در محله تاریخی سرخاب، به روش مشاهده مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته‌اند. داده‌های خام به‌دست‌آمده از آن، برای مقایسۀ مولفه‌های نظام کالبدی و مقایسۀ گونه‌ها با استفاده از «آزمون چنددامنه‌ای دانکن» و جهت بررسی ارتباط بین ابعاد سه‌گانۀ فضا، کالبد معماری و قرارگیری کالبد معماری در فضا با «روش ضریب همبستگی پیرسون» مورد تحلیل آماری قرار گرفته‌اند. در هریک از این دو روش، تجزیۀ واریانس یک‌طرفه برای تعیین معناداری در سطح احتمال انجام گرفته است.

 

محدوده مورد مطالعه

سرخاب یکی از محله‌های بزرگ و قدیمی شهر تبریز است. این محله در شمال شهر، در محلۀ شتربان و در حوزۀ استحفاظی منطقه ۱0 واقع شده‌‌است. قدیمی‌ترین بناهای بافت اغلب مابین خیابان ملل‌متحد و ثقه‌الاسلام قرار دارد. از جمله خانه‌های مهم تاریخی محدودۀ سرخاب1 می‌توان به خانه‌های سرخه‌ای، دکتر شاهی(شاهیدی)، علوی، شربت‌اوغلی، انصاری، ریحانی و اسیری اشاره کرد.

 

img0 

شکل1- معرفی محدودۀ موردمطالعۀ سرخاب (منبع: عزتی، 1400: 12 و ترسیم نویسنگان) 

محدودۀ موردمطالعه(شکل2، تصویر 3)، دارای 260 قطعۀ مسکونی می‌باشد که 5 قطعه از آن‌ها در‌حال ساخت، 53 قطعه دارای بازۀ ساخت کمتر از 10 سال و 14 قطعه دارای بازۀ ساخت 10 تا 20 سال هستند که در مجموع 72 قطعه می‌باشد (سایر بناها دارای بازۀ ساخت بیشتر از 20 سال هستند). درنهایت همۀ 72 قطعۀ مسکونی نوساز از میان 260 قطعه موجود انت‌خاب و تحلیل شده‌اند؛ به‌طوری‌که حجم نمونه برابر 72 می‌باشد. هریک از این قطعات مسکونی، بررسی و ویژگی­های ­کالبدی و ساختاری آن­ها(گونۀ مسکن، مصالح ساختمانی، تعداد طبقات، سطح زیربنا، تراکم و سطح اشغال) مستندسازی شده‌اند (Azizi, 2004)تا براساس وجه‌اشتراکی که در ویژگی‌های کالبدی آن‌ها مشاهده می‌شود، گونه‌بندی شده‌ و مورد ارزیابی واقع شوند. در این گونه‌بندی، 72 بنای انتخاب‌‌شده به 14 گونه با ویژگی‌های مشترک تبدیل شده‌اند. روش گونه‌بندی این بناها به این صورت است که در ابتدای گونه‌بندی، همۀ 72 مورد، براساس الگوی مسکن به دو گونۀ آپارتمانی و ویلایی تقسیم شده‌اند. سپس، هر یک از گونه‎های آپارتمانی و ویلایی، براساس مصالح مورد استفاده در نمای خود، به انواع آجری، سنگی و سنگی-آجری تقسیم شده‌اند؛ به­طوری‌که تا این مرحله 9 گونه شناسایی شده‌اند. درنهایت این گونه‌ها براساس تعداد طبقات، سطح زیربنا، تراکم و سطح اشغال و با تعیین بازه‌های مرتبط با این ویژگی‌ها، به 14 گونه نهایی افزایش یافته‌اند(جدول 4).

 

 

جدول4- گونه‌بندی مساکن نوساز بافت سرخاب

شمارۀ تیپ

الگوی مسکن

مصالح ساختمانی

تراکم ساختمانی

سطح زیربنا

تعداد طبقات

سطح اشغال و نسبت پر و خالی

1

ویلایی

اجری

150-250

بزرگ (250-450)

3

60-70

2

ویلایی

سنگی_ اجری

50-150

کوچک (50-250)

1-2

60-75

3

ویلایی

سنگی

50-150

کوچک و بزرگ(50-450)

1-2

70-85

4

اپارتمانی

سنگی– اجری جدید

250-350

کوچک(150-800)

4-5

60-75

5

اپارتمانی

سنگی– اجری جدید

350-450

متوسط (800-1500)

5-6

60-75

6

اپارتمانی

سنگی– اجری قدیم

250-450

کوچک و متوسط(150-1500)

4-6

60-70

7

اپارتمانی

سنگی- اجری قدیم

350/400

کوچک (150-800)

4

100

8

اپارتمانی

سیمانی-اجری

450

بزرگ(1500-2100)

6

75

9

اپارتمانی

سنگی رومی

350

متوسط (800-1500)

6

60

10

اپارتمانی

سنگی جدید

250-450

متوسط (800-1500)

5-6

60-75

11

اپارتمانی

سنگی جدید

385/500

کوچک (150-800)

4-5

100

12

اپارتمانی

اجری

400/300/200

کوچک (150-800)

2-4

100

13

اپارتمانی

اجری

250-350

کوچک (150-800)

4-5

60-70

14

اپارتمانی

اجری

250-350

متوسط (800-1500)

4-6

60-70

(منبع: یافته‌های نویسندگان، 1400)

 

بحث و ارائه یافته­ها

تحلیل و ارزیابی مساکن نوساز محدودۀ سرخاب براساس نظام کالبدی خانه‌های تاریخی محلۀ سرخاب

طراحی در این بافت‌ها، با توجه به این که در درون شهر و در تعامل با ساختارهای شهر انجام می‌شود، موضوعی پیچیده و چندوجهی است (Buchani et al., 2021: 20) و نمی‌توان اصول تدوین کرد؛ چرا که این امر موجب یکنواختی و آسیب رساندن به این بافت‌ها می‌شود. بنابراین لازم است طراحی در این بافت‌ها با مدنظر قراردادن نظام کالبدی این بافت‌ها انجام گیرد. در این مرحله از پژوهش، جهت تعمیم اصول طراحی و ساخت‌وساز مسکن (براساس ابعاد و مولفه‌های نظام کالبدی بافت تاریخی) به محلۀ سرخاب تبریز2، نظام کالبدی خانه‌های سنتی این محله از جمله خانه‌های سرخه‌ای، شربت‌اوغلی و علوی، براساس جدول 1 موردتحلیل قرار گرفته‌است(شکل 2 تا 4).

 

img0 

شکل 2 تا 4- به‌ترتیب خانۀ سرخه‌ای، خانۀ شربت اوغلی، خانۀ علوی

اصول طراحی و ساخت‌وساز مسکن در بافت تاریخی که در بحث­های قبلی تبیین شد، با تحلیل ابعاد و مولفه‌های نظام کالبدی این سه خانه، به شاخص‌های اصول طراحی و ساخت‌وساز مسکن در محله سرخاب، تبدیل شده‌اند(جدول4)‌؛ به‌طوری‌که این شاخص‌ها مختص مساکن نوساز بافت سرخاب بوده و گونه‌های چهارده‌گانۀ بافت، براساس این شاخص‌ها و از طریق برداشت‌ میدانی به‌صورت مشاهده، ارزیابی شده‌اند.

 

جدول 4- تحلیل و ارزیابی گونه‌های چهارده‌گانه براساس شاخص‌های اصول طراحی و ساخت‌وساز مسکن در محلۀ تاریخی سرخاب تبریز در هر یک از ابعاد سه‌گانۀ نظام کالبدی بافت تاریخی

فضا

مولفه‌های نظام کالبدی بافت تاریخی

معابر

مناظر

نسبت عرض‌معابر به ارتفاع‌ بنا

مصالح و کف‌سازی معابر

الگوهای سلسله‌مراتبی شبکۀ دسترسی سواره و پیاده

توپوگرافی

پوشش گیاهی

شاخص‌های اصول طراحی در بافت سرخاب براساس خانه‌های تاریخی آن

تعریض معابر و دسترسی سواره به واحدهای مسکونی

(C.M)

پیروی از تناسبات استاندارد عرض معابر و ارتفاع بنا (قوانین مصوب شهرداری تبریز)

(I.C)

استفاده از سنگفرش به‌عنوان مصالح جدید و تقویت شده برای مسیر پیاده(C.M)

استفاده از سنگفرش

(مخصوص سواره) به‌عنوان مصالح جدید و تقویت‌شده

(P.C)

درجه‌بندی عرض معابر و سازماندهی آن برای رعایت الگوی سلسله مراتب سواره در داخل بافت

(C.M)

تعریف مسیر حرکت پیاده در کنار الگوی حرکت سواره

(I.C)

عقب‌روی در بخش ورودی 0.5 الی1 متر به طور میانگین برای رعایت سلسله مراتب پیاده داخل بافت

(I.C)

عدم استفاده از شیب در ساختار بنا

(I.C)

استفاده از درختان میوه و کاج در داخل بناها

(I.C)

توجه به فضای باز(مرکز محله)، باغ و فضاهای سبز

(I.C)

میزان رعایت اصول در گونه‌ها

همۀ گونه‌ها

1، 2، 3، 5، 7، 11، 12، 13

8، 9

هیچ کدام

8، 9

 

هیچ کدام

2، 5، 11

همۀ گونه‌ها

1، 2، 3، 13، 14

1، 2، 3، 13

کالبد معماری-کلیات حجم

مولفه‌های نظام کالبدی بافت تاریخی

شکل

الگوی مسکن

سبک

ترکیب احجام و فرم‌ها

نمادهای آشنا

شاخص‌های اصول طراحی در بافت سرخاب براساس خانه‌های تاریخی آن

 

استفاده از الگوی قدیمی ویلایی و الگو جدید آپارتمانی با توجه به نیاز زمان  (C.M)

عدم بهره‌گیری از الگوهای نامتجانس نسبت به بافت تاریخی مثل الگو بلندمرتبه‌سازی و مجموعه‌سازی (I.C)

استفاده از عناصر و شاخص‌های معماری قاجار3 به شیوۀ جدید درعین تمایز از آ‌ن‌ها(C.M)

انعکاس روحیۀ مکان و بازگویی ویژگی‌های ‌معاصر و تعادل بین تمایز و سازگاری آن‌ها (P.C)

استفاده از پر و خالی

تورفتگی و بیرون‌زدگی در ترکیب احجام (I.C)

استفاده از نقاط و صفحات پر و خالی در ترکیب احجام

(I.C)

بهره‌گیری از نقش‌مایه‌ی نمادهای فرهنگی موجود در بافت تاریخی همچون نقش گل‌ها و گیاهان، نقش جانوران و پرندگان و بیان آن‌ها به سبکی نو (T.A)

میزان رعایت اصول در گونه‌ها

همۀ گونه‌ها

 

همۀ گونه‌ها

2، 8

هیچ کدام

2، 6، 8، 11، 13

همۀ گونه‌ها به جز 3، 7، 11، 12

هیچ کدام

کالبد معماری-کلیات حجم

مولفه‌های نظام کالبدی بافت تاریخی

مقیاس

تناسبات‌ احجام

ارتفاع (تعداد طبقات)

سطح اشغال و نسبت فضای پر و خالی احجام

دانه‌بندی و تراکم

شاخص‌های اصول طراحی در بافت سرخاب براساس خانه‌های تاریخی آن

 

پیروی‌از تناسب

1 به 1 تا 2.4 در نسبت ارتفاع به طول وعرض احجام (I.C)

پیروی از تعداد طبقات خانه‌های تاریخی یا افزایش تعداد طبقات براساس عرض معابر بافت (آپارتمانی) (C.M)

استفاده از روش‌ و ابزارهای جدید برای ایجاد تناسب و مقیاس بصری جهت کم ارتفاع جلوه‌دادن بنا (I.C)

ایجاد تعادل شرایط روز با سطح اشغال بافت موجود4

(C.M)

پیروی از الگوی پر و خالی خانه‌های سنتی

(دو حیاط در بخش میانی، 1یا 2حیاط درگوشه‌های حجم) (I.C)

افزایش تراکم در هماهنگی با بافت باشد5 (C.M)

پیروی از دانه‌بندی خانه‌های سنتی بافت (مقیاس میانه طبق جدول معرفی گونه‌های چهارده‌گانه) (I.C)

میزان رعایت اصول در گونه‌ها

1، 2، 3، 5، 9، 12، 13

1، 2، 3، 5، 7، 11، 12،

13

4، 5، 8، 14

6، 9، 13، 14

1، 3، 5، 7، 8، 11، 12

13

5، 9، 10، 14

کالبد معماری-کلیات حجم

مولفه‌های نظام کالبدی بافت تاریخی

مصالح

رنگ مصالح

جنس مصالح

بافت (تزیینات)

ترکیب مصالح

شاخص‌های اصول طراحی در بافت سرخاب براساس خانه‌های تاریخی آن

 

استفاده از رنگ‌های سفید، کرمی، آجری (گرم) در ترکیب محدود با رنگ‌های تند(I.C)

استفاده محدود از مصالح خانه تاریخی چون آجر، چوب و شیشه به شکل سنتی (P.C)

استفاده از شکل جدید و به‌روز مصالح مانند آجر جدید (زرد، نسوز )، سیمان سفید (جایگزین گچ)، شیشه‌های جدید (دوجداره) و سنگ (C.M)

الهام از بافت خفته راسته، هشت و گیر

(T.A)

استفاده از نوع جدید بافت مصالح

(C.M)

استفاده از مصالح سنتی و مدرن و ایجاد تعادل بین تمایز و هماهنگی آن‌ها (C.M)

استفاده از حداقل 1 و حداکثر 2 مصالح اصلی

(3 تا 4 مصالح با در نظر گرفتن مصالح در و بازشو) (I.C)

ایجاد ترکیب 3 تا 4 تایی از مصالح سنتی و مدرن یاد شده در کنار هم (I.C)

میزان رعایت اصول در گونه‌ها

همۀ گونه‌ها به جز 2، 3، 4، 5

هیچکدام

همۀ گونه‌ها به جز 1، 2، 3، 12

همۀ گونه‌ها به جز 9، 10

2، 4، 5

هیچکدام

همۀ گونه‌ها

هیچ کدام

کالبد معماری-نما و جداره

مولفه‌های نظام کالبدی بافت تاریخی

ارکان

خط آسمان و زمین

تقسیمات نمای جداره و ریتم‌ها

جزییات اجرایی

تاسیسات متصل به جداره

شاخص‌های اصول طراحی در بافت سرخاب براساس خانه‌های تاریخی آن

تغییرات متناسب خط آسمان بافت

(C.M)

تقویت خط آسمان صاف بنا به‌واسطۀ اوج‌گیری برخی بخش‌ها (I.C)

استفاده از خط زمین صاف چون خانه‌های تاریخی (I.C)

پیروی از ریتم‌های عمودی و افقی و تاکید بر ریتم عمودی خانه‌های بافت (I.C)

روی‌آوردن به تکنولوژی‌های روز برای اجرای نما درحین حفظ یکپارچگی و پیوستگی مصالح (C.M)

پنهان شدن سیستم‌های تاسیساتی و تجهیزات در کلیت نما (C.M)

میزان رعایت اصول در گونه‌ها

1، 2، 3، 4، 7، 11، 12، 14،13

1، 8، 11، 12

همۀ گونه‌ها

همۀ گونه‌ها جز 1، 2، 3، 7

4، 5، 6، 8، 9، 10، 11، 13

همۀ گونه‌ها به جز 1، 3، 14

کالبد معماری-نما و جداره

مولفه‌های نظام کالبدی بافت تاریخی

اجزا

ورودی و سردر

بازشوها

آرایه‌های تزیینی

ایوان

شاخص‌های اصول طراحی در بافت سرخاب براساس خانه‌های تاریخی آن

 

استفاده از انواع جدید درب با مصالح و تکنولوژی روز با مقاومت بالا و ضد سرقت (C.M)

ورودی مستطیل شکل با ارتفاع 2 متر و عرض متناسب (I.C)

استفاده از سردر در ورودی خانه‌ها

(P.C)

بهره از نقش‌ مایه‌هایی چون گیاه، پرندگان و جانوران در سردرها و بیان مفاهیم آن به سیکی نو (T.A)

استفاده از جزییات و بافت سردرها چون گچبری و آجرکاری خفته ‌راسته (P.C)

استفاده از بازشوها با مصالح و تکنولوژی روز (پنجره‌ دوجداره) و هماهنگ با خانه‌های سنتی (C.M)

بازشوهای نسبتا بزرگ با فرم مستطیلی با انحنای دایروی در ضلع بالایی آن

(I.C)

توجه به نماد و مفاهیم روز در تزیینات بنا مانند نمادهای خانه‌های سنتی (C.M)

استفاده از آرایه‌های تزیینی چون گیاه، پرندگان و جانوران و بیان آن ها به سبک نو

(T.A)

استفاده از آرایه‌های تزیینی چون پنجره‌های ارسی، تزیینات آجری به سبک نو

(T.A)

پیروی از ریتم پر و خالی جداره‌های خانه‌ های تاریخی بافت

(I.C)

پیروی از سایه‌روشن نماهای خانه‌های سنتی جهت کنترل نور و کاهش دما در فصول گرم

(I.C)

میزان رعایت اصول در گونه‌ها

همۀ گونه ها جز، 8، 9، 12

1، 3، 5، 10، 11، 12

هیچ‌کدام

4، 5، 7، 10

3

هیچ کدام

2، 14

2، 8

4، 5، 8، 9، 10، 13، 14

قرارگیری کالبد معماری در فضا

مولفه‌های نظام کالبدی بافت تاریخی

ارتباط بنا با معبر

تقسیم‌بندی قطعات زمین

جهت‌گیری ابنیه

فاصله بین ابنیه

ارتباط فضایی ‌با

بناهای مجاور

رعایت حرایم ابنیه

 

دید و چشم‌انداز به عناصر شاخص طبیعی و توده‌ها

شاخص‌های اصول طراحی در بافت سرخاب براساس خانه‌های تاریخی آن

 

ارتباط مستقیم با معابر اصلی (I.C)

عدم‌انطباق مرز ساختار جدید بر مرز مالکیت ضمن احترام به مالکیت افراد (C.M)

پیروی از جهتگیری شمالی_ جنوبی خانه‌های سنتی بافت(I.C)

پیروی فشردگی بناها در بافت (I.C)

عدم‌اشرافیت (ارتباط بنا با بناهای مجاور صرفا به‌واسطۀ‌ ورودی) (I.C)

ساختار درون‌گرا در الگوهای ویلایی جهت ممانعت از دید مستقیم به داخل بنا (T.A)

عقب‌روی در ورودی و استفاده از فضای ارتباط دهنده (T.A)

تقویت چشم‌انداز نسبت به بناهای با ارزشی چون مقبره‌الشعرا و شاخص‌های طبیعی همچون پوشش گیاهی مرکز محله (T.A)

تقویت دید و چشم‌انداز نسبت به عناصر طبیعی موجود در داخل بنا (T.A)

میزان رعایت اصول در گونه‌ها

همۀ گونه‌ها جز10، 13

2، 4، 5

1، 3، 5، 6، 10، 11، 12، 13

همۀ گونه‌ها

 

1، 2، 3

11

5، 9

1، 2، 3

(منبع: مطالعات میدانی نویسندگان، 1400)

 

اطلاعات به‌دست‌آمده از جدول بالا، در سه بخش مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفته‌اند. در تحلیل بخش اول، به مقایسۀ ابعاد سه‌گانۀ (فضا، کالبد معماری و قرارگیری کالبد معماری در فضا)، پرداخته شده‌است. بدین منظور ابتدا از روش تجزیه واریانس یک‌طرفه برای تعیین سطح معناداری استفاده شده‌است. نتایج حاصل از جدول زیر نشان می‌دهد که بین این سه بعد اختلاف معنی‌داری از نظر امتیاز وجود ندارد.

جدول 5-  تجزیۀ واریانس ابعاد سه‌گانه(فضا، کالبد معماری، قرارگیری کالبد معماری در فضا)

منابع تغییر

درجۀ آزادی

میانگین مربعات

سطح احتمال معنی‌داری(p-value)

ابعاد

2

ns 158/0

120/0

اشتباه آزمایشی

39

070/0

 

 

 

 

 

 

(منبع: یافته‌های نویسندگان، 1400) ns: اختلاف غیرمعنی‌دار

 

برای بررسی ارتباط بین ابعاد نیز ضریب همبستگی پیرسون محاسبه شده‌است که نتایج حاصل از جدول 6  نشان می‌دهد بین دو بعد فضا و قرارگیری کالبد معماری در فضا همبستگی مثبت معنی‌دار در سطح احتمال 5% وجود دارد، یعنی با افزایش امتیاز در بعد فضا میزان امتیاز در بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا نیز افزایش می‌یابد.

 

جدول 6- ضرایب همبستگی ابعاد سه‌گانه(فضا، کالبد معماری، قرارگیری کالبد معماری در فضا)

قرارگیری کالبد معماری در فضا

کالبد معماری

فضا

ابعاد سه‌گانه

 

 

1

فضا

 

1

104/0

کالبد معماری

1

039/0-

*560/0

قرارگیری کالبد معماری در فضا

(منبع: یافته‌های نویسندگان، 1400) *: معنی‌دار در سطح احتمال 5% (بالای 0.5 دارای رابطه معنی‌دار)

 

در بخش دوم، مقایسۀ بین مولفه‌ها در هریک از ابعاد سه‌گانه نظام کالبدی به‌روش تجزیۀ واریانس یک‌طرفه انجام شده‌است. طبق جدوال 7، 8 و 9 بین دو مولفۀ بعد فضا یعنی معابر و مناظر اختلاف معنی‌دار به‌دست نیامده‌است. درحالی‌که بین مولفه‌های بعد کالبد معماری در سطح احتمال 5% و بین مولفه‌های بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا در سطح احتمال 1% اختلاف معنی‌دار به‌دست آمده‌است.

جدول7- تجزیۀ واریانس مولفه‌های بعد فضا

منابع تغییر

درجۀ آزادی

میانگین مربعات

سطح احتمال معنی داری(p-value)

مولفه‌های بعد فضا

1

ns 076/20

356/0

اشتباه آزمایشی

8

190/27

 

 (منبع: یافته‌های نویسندگان، 1400) ns: اختلاف غیرمعنی‌دار

 

جدول8- تجزیۀ واریانس مولفه‌های بعد کالبد معماری

منابع تغییر

درجۀ آزادی

میانگین مربعات

سطح احتمال معنی‌داری(p-value)

مولفه‌های بعد کالبد معماری

4

* 898/30

048/0

اشتباه آزمایشی

32

444/11

 

    (منبع: یافته‌های نویسندگان، 1400) *: معنی‌دار در سطح احتمال 5%

جدول 9- تجزیۀ واریانس مولفه‌های بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا

منابع تغییر

درجۀ آزادی

میانگین مربعات

سطح احتمال معنی‌داری(p-value)

مولفه‌های بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا

6

**607/89

0001/0

اشتباه آزمایشی

14

750/3

 

      (منبع: یافته‌های نویسندگان، 1400) **: اختلاف معنی دار در سطح احتمال 1%

در ادامه جهت مقایسۀ مولفه‌های دو بعد کالبد معماری و قرارگیری کالبد معماری در فضا، از روش آزمون چنددامنه‌ای دانکن استفاده شده‌ و در نمودار 1و2 آورده شده‌است. نمودار 1 نشان می‌دهد که مولفه ارکان با اختلاف معنی‌داری نسبت به سایر مولفه‌ها دارای بیشترین امتیاز بوده، درحالی‌که سایر مولفه‌های این بعد، اختلاف معنی‌داری با یکدیگر ندارند و نمودار 2 نشان می‌دهد مولفه‌های فاصلۀ بین ابنیه، ارتباط فضایی با بناهای مجاور و ارتباط بنا با معبر با اختلاف معنی‌داری، نسبت به سایر مولفه‌ها، دارای بیشترین امتیاز هستند.

 

 

 

نمودار1- مقایسۀ میانگین مولفه‌‌های بعد کالبد معماری براساس آزمون چنددامنه‌ای دانکن(حرف غیرمشترک بیانگر اختلاف معنی‌دار بین امتیازها) (منبع: یافته‌های نویسندگان، 1400)

 

 

نمودار2- مقایسۀ میانگین مولفه‌های بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا به‌وسیله آزمون چنددامنه‌ای دانکن(حرف غیرمشترک بیانگر اختلاف معنی‌دار بین امتیازها) (منبع: یافته‌های نویسندگان، 1400)

در بخش سوم، جهت مقایسۀ گونه‌های چهارده‌گانه، از روش تجزیۀ واریانس یک‌طرفه برای تعیین سطح معناداری بین گونه‌ها استفاده شده‌است. جدول 11 نشان می‌دهد که بین گونه‌های مسکن از نظر رعایت موارد مذکور اختلاف معنی‌داری در سطح احتمال 1% وجود دارد.

جدول10- تجزیۀ واریانس گونه‌های چهارده‌گانه مسکن

منابع تغییر

درجۀ آزادی

میانگین مربعات

سطح احتمال معنی‌داری(p-value)

گونه‌های مسکن

13

**396/42

0001/0

اشتباه آزمایشی

28

803/6

 

(منبع: یافته‌های نویسندگان، 1400)                                  **: اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال 1%

مقایسۀ میانگین گونه‌های مسکن به‌وسیلۀ آزمون چنددامنه‌ای دانکن در سطح احتمال 5% انجام گرفته‌است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که گونه‌های 2 و 5 با اختلاف معنی‌داری نسبت به سایر گونه‌ها دارای بیشترین امتیاز هستند.

                                    

 

نمودار3- مقایسۀ امتیاز گونه‌های چهارده‌گانه براساس آزمون چنددامنه‌ای دانکن(حرف غیرمشترک بیانگر اختلاف معنی‌دار بین امتیاز‌ها) (منبع: یافته‌های نویسندگان، 1400)

 

نتیجه­گیری و ارائه پیشنهادها

ساخت‌و‌سازهای جدید مسکن در این بافت‌ها باید با توجه به ارزش این بافت‌ها صورت گیرد؛ بدین منظور تبیین اصول و شاخص‌هایی در این زمینه، اهمیت دارد. در این پژوهش با بررسی اصول، آیین‌نامه‌ها و منشورهای جهانی، اصول کلی طراحی در بافت تاریخی _شامل مدیریت تغییر، سنت‌و ‌اصالت، یکپارچگی‌و‌انسجام و پیوستگی‌وتداوم_ به‌دست‌آمده و نظام کالبدی بافت‌های تاریخی _شامل فضا، کالبد معماری و قرارگیری کالبد معماری در فضا_ طی جدول 3 به این اصول ارتباط داده شده‌اند. در ادامه، مساکن نوساز موجود در بافت موردمطالعه، انتخاب و تمامی نمونه‌ها براساس ویژگی‌های کالبدی مسکن، در 14 گونه طبق جدول 4 دسته‌بندی شده‌اند. اصول طراحی و ساخت‌وساز مسکن در بافت تاریخی با تحلیل ابعاد و مولفه‌های نظام کالبدی سه خانۀ تاریخی بافت سرخاب، به شاخص‌های اصول طراحی و ساخت‌وساز مسکن در محله تاریخی سرخاب، طبق جدول 5 تبدیل شده‌اند. در نهایت هر یک از گونه‌های چهارده‌گانه، براساس این شاخص‌ها و از طریق برداشت‌های میدانی به‌صورت مشاهده، موردارزیابی قرار گرفته‌اند. برای تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده از ارزیابی گونه‌ها، از آزمون چنددامنه‌ای دانکن و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده‌است. نتیجه تحلیل‌ها نشان می‌دهد بین گونه‌های بررسی شده‌، گونۀ 2و 5 بیشترین امتیاز را دارا هستند و نسبت به سایر گونه‌ها، هماهنگی بیشتری با بافت سرخاب دارند. گونۀ 2 مربوط به نوع ویلایی با مصالح سنگی_آجری، گونه‌ای مطلوب در این بافت محسوب می‌شود؛ اما گونۀ 5 نوع آپارتمانی با همین مصالح است که با نامطلوب بودن سایر ویژگی‌های آن همچون تراکم ساختمانی، سطح زیربنا، تعداد طبقات و نسبت فضای پر و خالی می‌توان دریافت که در بافت‌های تاریخی، هریک از این گونه‌ها را نمی‌توان صرفا براساس ویژگی‌های کالبدی و ساختاری مسکن ارزیابی کرد. چرا که اصول طراحی در بافت تاریخی در سایر ابعاد نظام کالبدی شامل فضا و قرارگیری کالبد معماری در فضا اهمیت ویژه‌ای دارند و بر هماهنگی مساکن نوساز با بافت تاریخی سرخاب تاثیر محسوسی دارند. همچنین در تحلیل ابعاد سه‌گانه، نتایج حاکی از آن است که بین دو بعد فضا و قرارگیری کالبد معماری در فضا، ارتباط معناداری وجود دارد؛ به‌طوری‌که هرچه مولفه‌های بعد فضا بیشتر موردتوجه قرارگیرند، تاثیرات مثبت خود را بر هماهنگی در بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا، بیشتر نشان می‌دهند. در تحلیل مولفه‌‌های مربوط به هریک از ابعاد سه‌گانه، نتایج نشان می‌دهد که در بعد کالبد معماری، مولفۀ ارکان و در بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا، مولفه‌های فاصلۀ بین ابنیه، ارتباط فضایی با بناهای مجاور و ارتباط بنا با معبر در بافت سرخاب، بیشتر توسط طراحان رعایت شده‌اند. در بعد کالبد معماری؛ مولفه‌های اجزا، مصالح، مقیاس و شکل و در بعد قرارگیری کالبد معماری در فضا؛ مولفه‌های دید به عناصر شاخص طبیعی و توده‌ها، رعایت حرایم ابنیه، جهت‌گیری ابنیه و تقسیم‌بندی قطعات زمین و در بعد فضا؛ هر دو مولفه معابر و مناظر از کمتر موردتوجه قرار گرفته‌اند که لزوم پرداختن به راهکارهایی برای شاخص‌های ناهماهنگ‌کننده هر یک از این مولفه‌ها، در جهت بهبود وضعیت بافت و تکمیل نمودن اهداف پژوهش آشکار می‌کند (جدول 11).

 

 

جدول 11- ارائۀ راهکار برای شاخص‌های ناهماهنگ‌کننده در بافت تاریخی سرخاب

اصول کلی

شاخص‌های ناهماهنگ‌کننده در بافت‌ سرخاب

راهکار

فضا (معابر و مناظر)

مدیریت تغییر (C.M)

عدم تعریف مسیر حرکت پیاده در کنار الگوی حرکت سواره

خلاقیت در تعریف مسیر حرکت پیاده به‌موازات حرکت سواره با توجه به کم‌عرض بودن معابر بافت (استفاده از خط‌کشی و مصالح متفاوت، استفاده از جداول و پوشش گیاهی)

استفاده از آسفالت برای مسیر سواره (عدم‌جذب آب‌های زیرزمینی و اثرات سوء محيط‌زيستی در آسفالت)

 استفاده از مصالح سنگفرش(مخصوص سواره) که جاذب آب بوده و اثرات سوء محیط زیستی ندارد و سرعت حرکت خودرو را در داخل محله کاهش می‌دهد.

عدم درجه‌بندی عرض معابر و سازماندهی مناسب برای رعایت الگوی سلسله‌مراتب سواره در داخل بافت

حفظ الگوی ارگانیک تاریخی شامل شبکۀ معابر و خیابان‌ها تا حدامکان/ حفظ و تقویت نظام ارتباطی بین محلات و محورهای حركتی شهر تاریخی/ ساماندهی معابر بعد از عقب‌روی و عریض‌شدگی/ درجه‌بندی عرض معابر و تعریف سلسله‌مراتبی از خیابان‌های کم‌عرض، کوچه‌ها و دربندها/ تعریف گره‌ و میدان‌ در سلسله‌مراتب سواره/ تأمين پاركينگ‌ و توقف‌گاه‌ موقت و دائمي در همسایگی بافت/ عقب‌نشینی‌ بدون خدشه‌دار ساختن تداوم جداره‌ها

سنت و اصالت (T.A)

-

–

یکپارچگی و انسجام (I.C)

عدم استفاده از درختان مثمر و درختان بومی منطقه در داخل بناها و بی‌توجهی به فضای باز(مرکز محلۀ بافت)، باغ و فضاهای سبز

اختصاص بخش قابل‌توجهی از حیاط خانه و معابر بافت به فضای سبز(بیش از 30 %)/ استفاده از گلجای در معابر/ استفاده از گل‌ و بوته‌های گیاهی رایج محله در تراس خانه/ افزایش عمق تراس‌(پیشروی به داخل فضای خانه)/ طراحی پارک شهری در نزدیکترین زمین بایر

عدم عقب‌روی در بخش ورودی (0.5-1 متر) برای رعایت سلسله‌مراتب پیاده

 ایجاد حدفاصل بین درون و بیرون خانه با عمق حداکثر 1 متر پیشنهاد می‌شود

 ایجاد فضایی سکومانند همچون پیرنشین در طرفین یا یک طرف بخش پیش ورودی (در تناسب بنای طراحی شده و نه صرفا به شکل سنتی آن)

پیوستگی و تداوم (P.C)

عدم استفاده از سنگفرش مسیر پیاده

استفاده از سنگفرش پیاده که باعث تعریف و تفکیک مسیر سواره و پیاده نیز می‌شود.

کالبد معماری-کلیات حجم : شکل (الگوی مسکن/ سبک ترکیب احجام و فرم‌ها/ ارتباط فضایی با بناهای مجاور/ نمادهای آشنا)

مدیریت تغییر (C.M)

عدم استفاده از عناصر معماری قاجار (سردر، ایوان ستوندار، تزیینات) به شیوۀ جدید درعین تمایز از آن‌ها و عدم تعادل بین روحیۀ مکان و ویژگی‌های عصر معاصر

استفاده از عناصر و شاخص‌های معماری قاجار به صورت ساده شده و با استفاده از فرم‌های مشابه ولی با تفسیر جدید در زمان معاصر

سنت و اصالت(T.A)

عدم بهره‌گیری از نقش‌مایه‌ی نمادهای فرهنگی موجود در خانه‌های سنتی و بافت همچون نقش گل‌ها و گیاهان، نقش جانوران و پرندگان و بیان آن‌ها به سبکی نو

استفاده از این مفاهیم به‌صورت کانسپت و تفکر سازمان‌بخش طراحی و نمادهایی با سبک نو و فرم‌های انتزاعی. «رویکرد انتزاع، در جستجوی جوهر و ذات بناهای موجود است که در بنای جدید استفاده می‌شوند و همچنین جزئیات و آرایه‌هایی که می‌توانند درعین بیان سبک گذشته به شیوۀ جدیدی ترجمه و تفسیر شوند»(Guzman Torres, Zasha N, 2009: 12).

یکپارچگی و انسجام (I.C)

عدم‌استفاده از حجم‌های پر و توخالی و یکنواختی در ترکیب احجام، تورفتگی و بیرون‌زدگی در احجام

1. استفاده از ترکیبات حجمی و تورفتگی در بخش میانی جدارۀ اصلی حجم خانه‌های سنتی (استفاده از بالکن‌های سه طرف بسته در بخش میانی حجم)

2. استفادۀ‌ بیشتر از صفحات صاف و توخالی و عناصری چون ستون‌ها در جدارۀ اصلی حجم

3. شکستگی در حجم و ایجاد اختلاف در بخش‌های مختلف آن

پیوستگی و تداوم (P.C)

-

–

کالبد معماری-کلیات حجم: مقیاس(تناسبات کلی احجام/ ارتفاع (تعداد طبقات)/ سطح اشغال/ دانه‌بندی، تراکم و نسبت فضای پر و خالی احجام)

مدیریت تغییر (C.M)

 

عدم رعایت میزان افزایش تراکم در هماهنگی با بافت (به‌علت ارتفاع غیراستاندارد یا سطح‌اشغال غیرمجاز و یا هر دو نمی‌توانند سطح تراکم قابل‌قبولی داشته باشند)

سطح تراکم پایه (مجاز) برای شهر تبریز 120 درصد درنظر گرفته شده‌است که این مقدار با درنظر گرفتن سطح اشغال 60 درصد و با افزایش ارتفاع (در تناسب عرض معابر)، قابل افزایش است.

سنت و اصالت(T.A)

–

-

یکپارچگی و انسجام (I.C)

پیروی از تناسبات خانه‌های تاریخی بافت در تناسبات کلی احجام (1 به 1 تا 2.4 در نسبت ارتفاع به طول و عرض)

لحاظ‌کردن این تناسبات در طراحی‌های حجمی به‌عنوان ضوابط طراحی در بافت بطوری‌که ارتفاع خانه‌های نوساز را نسبت به ابعاد زمینشان کنترل نماید یا درصورت افزایش ارتفاع، ابعاد قطعات را افزایش داده یا تجمیع نماید تا از ایجاد احجام نامتناسب در این بافت اجتناب شود.

عدم استفاده از روش‌ها و ابزارهای جدید برای ایجاد تناسب و مقیاس بصری جهت کم‌ارتفاع جلوه دادن بنا

تاکید بر خطوط افقی، ایجاد شکست در دهانۀ نما و ایجاد قاب‌بندی کاذب (قاب‌بندی کوچکتری در داخل نما) ، تقسیم‌بندی نما به قطعات کوچکتر در عین حفظ یکپارچگی آن، مخفی کردن خرپشته در نمای ساختمان

عدم رعایت نسبت فضای پر و خالی و سطح اشغال مجاز در ساختار عرصه و اعیان

عدم تجاوز از سطح‌اشغال60% (قوانین مصوب) با توجه به سطح اشغال زیر 50% خانۀ تاریخی و تجدید نظر در قوانین بناهای با مساحت زیر 100مترمربع که سطح‌اشغال 100% دارند.

عدم پیروی از الگوی پر و خالی خانه‌های سنتی (فضای پر با 1یا 2 حیاط در بخش میانی یا در گوشه‌های‌ حجم)

استفاده از الگوی پر و خالی در خانه‌های ویلایی با مساحت زیاد (درصورت کم بودن مساحت، قطعات تجمیع شوند و یا نظم هندسی در طراحی عرصه اعیان و قطعه‌بندی آن اعمال شود).

پیوستگی و تداوم (P.C)

-

-

کالبد معماری-نما و جداره: مصالح (رنگ مصالح/جنس مصالح/ بافت(تزیینات) مصالح / ترکیب مصالح)

مدیریت تغییر(C.M)

عدم استفاده از سبک جدید بافت مصالح در کنار بافت‌های سنتی مصالح

در بافت مصالح خانه‌های جدید از شیوه‌های هشت و گیر و خفته‌راسته، در کنار بافت‌های جدید مصالح که متناسب با بافت سنتی هستند، استفاده شود.

عدم ایجاد تعادل میان استفاده از مصالح سنتی و مدرن و ایجاد تعادل میان تمایز و هماهنگی آن‌ها (استفاده صرف از شکل جدید مصالح)

عدم ایجاد ترکیب 3 تا 4 تایی از مصالح سنتی و مدرن یاد شده در کنار هم

خانه‌های نوساز بافت برای رسیدن به تعادل بیشتر، نیازمند بازنگری در ترکیب مصالح است.

آجر (سنتی یا مدرن) مصالح غالب نما باشد و در ترکیب آن از مصالح سنگ و سیمان سفید به‌عنوان مصالح جدید به میزان کم استفاده شود.

می‌توان از مصالح چوب به شکل سنتی نیز در ترکیب مصالح استفاده شود که استفاده از این مصالح در نما وابسته به نظر طراح معمار می‌باشد.

سنت و اصالت(T.A)

-

-

یکپارچگی و انسجام (I.C)

عدم استفاده محدود از مصالح به‌کاررفته در خانه‌های تاریخی همچون آجر، چوب و شیشه به شکل سنتی(شکل جدید آن مورداستفاده قرارگرفته‌است)

استفاده از فرم سنتی مصالح به‌صورت کنترل شده

چوب: استفاده در پنجره‌ها و درهای خانه‌های نوساز که ممکن است جنس آن یو پی وی سی باشد با روکش و یا طرح چوبی (و یا در و پنجره‌های چوبی با فنلوری جدید).

پیوستگی و تداوم (P.C)

-

-

کالبد معماری-نما و جداره: اجزا (ورودی و سردر/ بازشوها/ آرایه‌های تزیینی/ایوان)

مدیریت تغییر (C.M)

عدم استفاده از انواع جدید بازشو با مصالح و تکنولوژی روز مانند پنجره‌های دوجداره و شیشه‌ای جدید هماهنگ با بازشوهای خانه‌های سنتی

برای ایجاد هماهنگی بیشتر، از پنجره‌های جدید یو پی وی سی و دو جداره با طرح چوب استفاده شود تا هم نیاز روز برطرف شده و هم پیوستگی جداره‌ها حفظ شود.

 

عدم توجه به نمادها و مفاهیم روز و استفاده از آرایه‌های تزیینی همچون گل و گیاه، پرندگان و جانوران و بیان آن‌ها به سبک نو در تزیینات بناها

مفاهیمی چون ارتباط بین سنت و مدرنیته با توجه به تاریخی بودن بافت، احترام به گذشته، مقاومت در برابر دگرگونی درعین استفاده از فناوری‌ روز به‌عنوان مفاهیم روز، به‌صورت نماد و آرایه‌های تزیینی، در طراحی نماهای خانه‌های نوساز مورد توجه طراحان معمار قرار گیرد.

سنت و اصالت(T.A)

عدم بهره‌گیری از نقش‌مایه‌هایی همچون گل و گیاه، پرندگان و جانوران در سردرها و بیان مفاهیم آن به سیکی نو و عدم استفاده از جزییات و بافت سردرهای موجود چون گچبری و آجرکاری خفته راسته

تزیینات موجود در خانه‌های سنتی همانند نقش گل و گیاهان، به صورت استفادۀ موردی (و نه پرتکرار) و به شکل نمادی و ساده شده(مدرنیته شده) و با استفاده از مصالح سیمان سفید(جایگزین گچ) در نمای خانه‌های نوساز مورد استفاده قرار گیرد.

عدم استفاده از آرایه های تزیینی چون ارسی، تزیینات آجری به سبک نو

استفاده از پنجره‌های ارسی خانه‌های سنتی نیز به شیوۀ جدید و ساده شده (مدرن شده) و با ترکیب‌های رنگی تلطیف شده

یکپارچگی و انسجام (I.C)

عدم ساخت بازشوهای نسبتا بزرگ با فرم مستطیلی با انحنای دایروی شکل در ضلع بالایی آن(مطابق با الگوی رايج در خانه های تاريخی محله)

 عدم پیروی از ریتم پر و خالی جداره‌های خانه‌های تاریخی بافت

استفاده از فرم پنجره‌های خانه‌های سنتی با ابعاد نسبتا بزرگ به‌صورتی که میزان انحنا در بالای پنجره نسبت به خانه‌های سنتی کمتر باشد.

اکثر خانه‌های قاجار تبریز، دربرگیرندۀ یک فضای نیمه‌باز ستوندار است که با عنوان الگوی رواق ستوندار نامیده شده‌استPourjavad & beyti, 2022: 88))، عقب‌روی در بخش میانی و بیرون‌زدگی در طرفین حجم توصیه می‌شود که به‌عبارتی استفاده از بالکن‌های سه طرف بسته در بخش میانی حجم است(جایگزین رواق ستوندار موجود در خانه‌های سنتی)

 پیروی نکردن از سایه‌روشن های نماهای خانه‌های سنتی جهت کنترل نور و کاهش دما در فصول گرم

بهتر است شرایط اقلیمی هر منطقه به‌خصوص در اقلیم سرد و خشک مورد توجه معماران قرار گیرد و ضوابط تعیین‌شده برای عمق بالکن در هر شهر با زاویۀ تابش متفاوت، متغیر باشد.

پیوستگی و تداوم (P.C)

استفاده نکردن از سردر ورودی خانه‌ها همچون سردر خانه‌های تاریخی و رعايت نکردن سلسله‌مراتب ورود

استفاده از مصالح آجر در سردر که در بافت آن از شیوه‌های هشت‌وگیر و خفته‌راسته در کنار بافت جدید مصالح استفاده شود.

قرارگیری کالبد معماری در فضا :(تقسیم بندی قطعات زمین/ رعایت حرایم ابنیه/ دید و چشم‌انداز به عناصر شاخص طبیعی و توده‌ها)

مدیریت تغییر (C.M)

عدم انطباق مرز ساخت‌وسازهای جدید بر مرز مالکیت ضمن احترام به مالکیت افراد

گذشتن از مرز مالکیت خود برای بهبود حرکت در معابر تا حد کم

نبود فضای ارتباط‌دهنده و عقب‌روی در ورودی

عقب‌روی بخش ورودی بین 0.6 الی 1 متر جهت ایجاد سلسله‌مراتب بین درون و بیرون خانه

سنت و اصالت(T.A)

عدم تقویت دید و چشم‌انداز نسبت به عناصر طبیعی موجود در داخل بنا (در گونه‌های ویلایی بیشتر و در گونه‌های آپارتمانی کمتر دیده می‌شود)

ساختمان بلندمرتبه در اطراف این بناها ساخته نشود تا بتواند از خیابان‌ها و محلات اطراف قابل‌رویت باشد. همچنین هیچ عاملی نباید سبب مسدود شدن دید نسبت به عناصر و بناهای باارزش موجود در بافت شود. 

عدم دید و چشم‌انداز نسبت به بناهای باارزشی همچون مقبره‌الشعرا و شاخص‌های طبیعی همچون پوشش گیاهی مرکز محله در برخی گونه‌ها با تعداد طبقات بالا

دید و چشم‌انداز نسبت به عناصر طبیعی موجود در داخل بنا باید حفظ شود که بیشتر در گونه‌های ویلایی دیده می‌شود. بنابراین باید بیشتر در گونه‌های آپارتمانی پوشش گیاهی و دید به آن تقویت شود.

یکپارچگی‌وانسجام(I.C) 

-

-

پیوستگی و تداوم (P.C)

-

-

(منبع: یافته‌های نویسندگان، 1400)

 

این پژوهش اگرچه به‌جهت ارزیابی بافت سرخاب انجام گرفته‌است، اما می‌توان اظهار کرد که قابلیت استفاده در سایر بافت‌های تاریخی را خواهد داشت. چراکه در ابتدای پژوهش اصول طراحی ساختارهای جدید به ابعاد و مولفه‌های نظام کالبدی بافت‌های تاریخی ارتباط داده شده‌است و با تحلیل خانه‌های سنتی موجود در این بافت‌ها، این امکان وجود خواهد داشت که اصول در هریک از این بافت‌ها براساس نظام کالبدی خانه‌های بافت انتخابی، تدقیق شده و امکان ارزیابی برای تمامی آن‌ها میسر گردد. کافیست در پژوهش‌های آتی، با انتخاب بافت موردمطالعه، نظام کالبدی خانه‌های سنتی موجود در آن طبق جدول1 تحلیل شود و ارزیابی‌های متعددی برای بافت‌های تاریخی مختلف انجام گرفته و تصویری کلی از وضعیت بافت‌های تاریخی موجود در کشور به دست آید. شهرداری‌ها و سازمان‌های ذیربط می‌توانند با مدنظرقراردادن یافته‌های این پژوهش به تدوین اصول اجرایی در این زمینه پرداخته و کاربرد این اصول را عملی‌تر سازند.

 

References

1.       Aali, H ., & Tajik, Sh. (2008). Restoration of historical buildings and textures. Tehran: Jahan JameJam [In Persian].

2.       Abrar, N. (2019). Contemprary architecture and historical context: a case study of contemprary european buldings. Cpud’19 conference proceedings, 160-181.

3.       Abuyi, R., & Jafary, N. (2015). Criticizing the position of intermediate buildings in historical sites from the perspective of international documents. Soffeh, 25(68), 119-138 [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.1683870.1394.25.1.7.

4.       Anjom Shoaa, M., Hanachi, P., & Andoroodi, E. (2019). Principles and strategies for designing intermediate structures as a stimulus for the development of historical contexts. Studies of the Islamic Iranian city, 9(37), 67-79 [In Persian]. Doi:20.1001.1.2228639.1398.10.37.6.0

5.       Azizi, M.(2004). The place of housing indicators in the housing planning process, Journal of Fine Arts, No. 17, 31-42 [In Persian]. https://jhz.ut.ac.ir/article_10667.html

6.       Buchani, M., Bahrampouri, A,. & Jahanshahi, S. (2021). Re-creating the historical context based on intermediate development; A solution for the socio-economic stability of the city. Economy and urban planning, 2(1), 19-28 [In Persian]. Doi:10.22034/UEP.2023.393647.1353

7.       Demiri, K. (2013). New architecture as infill in historical context. Architecture and Urban Planning. Doi:10.7250/aup.2013.005.

8.       Ezzati. M. (2021). The most important regulations of the detailed plan of Tabriz and urban construction regulations. Directed by Akbari, Torabi, Jafarpour & Ebrahimpour. Assistance President of Urban Planning and Architecture. available at.[In Persian]. www.tshs.tabriz.ir 

1.       Ghadiri, B., & Arasteh, Sh.(2006). New structures in historical environments. Tehran: Cultural Research Office [In Persian].

2.       Guzman T., & Zasha N. (2009). Historic Buildings and Contemporary Additions: the Elements of a Cohesive Design Relationship. School of Architecture Planning and Preservation, University of Maryland, CollegePark.

3.       Habibi, M ., & Maghsoudi, M. (2002). Urban Restoration. Tehran:Tehran University Press[In Persian].

4.       Haeri, M. (1990). Urban services in historical contexts, collection of articles on urban contexts. Specialized conference on urban textures. Holy Mashhad: Ministry of Housing and Urban Development [In Persian].

5.       Hashempour, P., Nezhadebrahimi, A., & Yazdani, S. (2018). Applying the contextualism approach in regeneration of historical textures Case Study: Tabriz SAHEB-AL-AMR Square. Sustainable Architecture and Urban Planning, 6(1), 105-126 [In Persian]. doi.org/10.22061/jsaud.2018.984

6.       J.R., Peter (2005). Global Dialogue: Urban Design in the Historical Contexts of the Present, Abadi Magazine, No.49, 6-7.

7.       Massoud, M ., & Beigzadeh Shahraki, H .(2014). Principles of infill buildings formation in historical urban fabrics, according to international declarations and charters. urban and regional studies and researches, 6(22), 85-108 [In Persian]. https://urs.ui.ac.ir/article_20102.html

8.       Massoud, M., Madani, F., & Tadayyon, B. (2013). Achieving qualitative indicators for modeling from the perspective of historical contexts in surrounding developments; A case study of Ali Qoli Agha neighborhood in Isfahan. spatial planning (geography), 3(4), 19-36 [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22287485.1392.3.4.4.7

9.       Massoud, M., & Beigzadeh Shahraki, H .(2012). In fill buildings in historical contexts, design basics and evaluation criteria. Tehran: Azarakhsh [In Persian].

10.       Misirlisoy, D. (2017). New Designs in Historic Context: Starchitecture vs Architectural Conservation Principles. Civil Engineering and Architecture, 5(6), 207-214. DOI: 10.13189/cea.2017.050602

11.       Pourjavad Asl, B., & beyti, H. (2022(. Applying Approaches Driven from the Facades of Historic Houses to the Facades of New Buildings (Case Study: Historic Houses of Tabriz). Baghe Nazar,19(107), 85-98 [In Persian].  10.22034/BAGH.2021.296407.4953

12.       Samadi Randi, Y. (2004). A set of laws, regulations, bylaws, sections and cultural heritage treaties. Cultural Heritage Organization, General Directorate of Education, Publications and Cultural Production [In Persian].

13.       Shah Teymouri, Y., & Mazaherian, H. (2012). Design guidelines for new structures in the historical context. Fine Arts. (17)4, 29-40 [In Persian]. 10.22059/JFAUP.2012.36363

14.       sheikhahmadi, A., & Mohammadi, M. (2021). Promoting safety and security by relying on social capital based on cultural regeneration approach (Case study: Historical context of Urmia). Urban Environmental Planning and Development, 1(2), 103-120[In Persian]. 20.1001.1.27833496.1400.1.2.7.7

15.       Ukilheto, Yuka. (2007). History of architectural preservation. Translated by Talibian and Behari, Tehran: Rozaneh.

16.       Worthington, J. (1998) Managing and moderating change, Context: new buildings in historic settings. York: Architectural Press.

[1]  از این پس کدهای مطرح ‌شده، معرف اصول چهارگانه می‌باشد.

[2]  محلۀ سرخاب، براساس مرزها و محدودیت‌های مدیریت شهری فعلی تعریف شده. محلۀ سرخاب قدیمی، محدودۀ بزرگتری را نسبت به سرخاب فعلی دربرمی‌گیرد.

[3]  همچون سردر، ایوان ستون‌دار، تزیینات درونی و ...

[4]  سطح اشغال در مصوبات شهرداری تبریز، برای هر بنا 60 % درنظر گرفته شد‌ه‌ که این مقدار تا 70 % قابل‌افزایش است. با توجه به این که خانه‌های تاریخی دارای سطح اشغال 50 درصدی هستند، پیشنهاد می‌شود این شاخص در بناهای نوساز بافت‌های تاریخی از 60 % تجاوز ننماید.

[5]  سطح تراکم پایه(مجاز) برای شهر تبریز 120 % در نظر گرفته شده‌ که با درنظر گرفتن سطح اشغال60 % و با افزایش ارتفاع(در تناسب عرض معابر)، قابل‌افزایش است. 


مقالات مرتبط

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]