بررسی مکانمندی بناهای تاریخی در شهرهای ایرانی- اسلامی (نمونه موردی: شهر دامغان)
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری
محمد مرزبان راد
1
,
محمدحسن طالبیان
2
*
,
اسکندر مختاری طالقانی
3
1 - گروه معماری، دانشکده معماری، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار، گروه معماری، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: مکانمندی, نگرش مکان, بناهای تاریخی, فضای شهری, شهر دامغان,
چکیده مقاله :
مکانمندی، حفظ و بازیابی اصول نگرش به مکان در بناهای تاریخی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های کیفیت‌بخشی به فضاهای شهری هر مرزوبوم است که موجب ادراک یکپارچۀ فضا و محیط و هویتمندی آن می‌شود. ازآنجاکه اصول نگرش به مکان و مکانمندی هر بنایی وابسته به چهار خصوصیت پیکره و سیما، نظم، هویت و خاطره است که از برداشت‌های ذهنی- درونی و فیزیکی – بیرونی نشاءت می‌گیرد، پژوهش حاضر به دنبال بازخوانی اصول مکانمندی در بناهای تاریخی و شناسایی عوامل کالبدی موثر در ادراکات حسی برگرفته از بناهای تاریخی است. در این راستا با استفاده از روش تحقیق ترکیبی (کیفی-کمی)، اصول نگرش به مکان در سه بنای دیوار باروی دامغان، کاروانسرای شاه‌عباسی و مسجد تاریخانه دامغان موردبررسی قرارگرفته است. تجزیه‌وتحلیل داده‌های حاصل از مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی، با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام پذیرفته است. درنهایت متغیرهای کالبدی به‌دست‌آمده از یافته‌های نظری شامل مصالح، فرم و تناسبات، رنگ، نورپردازی و عناصر طبیعی، بر اساس نظرسنجی میان 20 نفر از کارشناسان و متخصصین از طریق آزمون AHP و با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice اولویت‌بندی شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که میان هیچ‌کدام از این متغیرها رابطه معناداری وجود ندارد و از میان متغیرهای کالبدی متغیر مصالح و فرم بالاترین درصد تأثیر را در ادراک بنا دارا می‌باشند. باوجوداینکه متغیرهای کالبدی در بناهای منتخب عوامل معماری هستند، به یکدیگر وابسته‌اند و تمامی آن‌ها در کنار یکدیگر موجب مکانیت یک فضا و مکان می‌شوند. نتایج این تحقیق بیانگر این موضوع است که متغیرهای کالبدی بنا چون فرم و تناسبات، نورپردازی با هویت بخشی به بنا و دیگر متغیرهای کالبدی همچون مصالح، رنگ و تناسبات با نمود در پیکره و سیمای بنا، ادراکات حسی مخاطبان را برانگیخته و اصل هویتمندی را در بنا تقویت می نمایند. لذا بهبود مکانمندی بناها منوط به ارزش نهادن به اصل هویتمندی و تقویت آن می باشد.
Placement, preservation and restoration of the principles of attitude to place in historical buildings is one of the most important components of the quality of the urban spaces of any border and landscape, which leads to an integrated perception of the space and environment and its identity. Since the principles of attitude towards the place and placeness of any building are dependent on the four characteristics of body and appearance, order, identity and memory, which originate from mental-internal and physical-external impressions, the present research seeks to reread the principles of placeability in historical buildings. and finding the relationship between physical and perceptual factors with the attitude of place in buildings. In this regard, by using the mixed research method (qualitative-quantitative), the principles of the attitude to the place in three buildings "Borj o Baruye Damghan ", "Shah Abbasi Caravanserai" and "Damghan Historical Mosque" have been investigated. Analysis of data from library studies and field observations has been done using SPSS software. Finally, physical variables obtained from theoretical findings including "materials", "form and proportions", "color", "lighting" and "natural elements", based on a survey among 20 experts and specialists through AHP test and using It is prioritized by Expert Choice software. The findings of the research show that there is no significant relationship between any of these variables, and among the physical variables, "materials" and "form" have the highest percentage of influence on the perception of the building. Although the physical variables in the selected buildings are architectural factors, they are interdependent and all of them together create the mechanization of a space and place. The results of this research show that the physical variables of the building such as form and proportions, lighting with the identity of the building and other physical variables such as materials, color and proportions with the appearance in the body and image of the building, aroused the sensory perceptions of the audience and the principle of identity in They strengthen the building. Therefore, improving the location of buildings depends on valuing the principle of identity and strengthening it.