سنجش سناریوهای گردشگری شهر قم در افق 1410

محورهای موضوعی : ساماندهی اقتصاد فضا

محسن رضائی عارفی ¹ , مرضیه امینی ² , سیده الهام داوری ³

1 - دانشگاه فرهنگیان تهران
2 - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی دانشکده علوم انسانی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری مشهد ایران
3 - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه فردوسی،مشهد،ایران

تاریخ دریافت : 1403/02/01 تاریخ پذیرش : 1403/03/12 تاریخ انتشار : 1403/05/31

کلید واژه: سناریوهای گردشگری, صنعت توریسم, گردشگری مذهبی, شهر قم,

چکیده مقاله :

صنعت توریسم به عنوان صنعتی پویا، بخش مهمی از فعالیت های اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه را به خود اختصاص داده است.شهر قم باوجود بارگاه مقدس حضرت معصومه رتبه دوم جذب گردشگري مذهبی ایران بعد از مشهد مقدس قرار دارد. اين پتانسيل بالاي جذب گردشگر، برنامه‌ریزی‌های كلان و مديريت يكپارچه را می‌طلبد. به گونه ای که برنامه ریزی سنتی، دیگر قادر به پاسخگویی نیست و باید از روش های آینده پژوهی مانند سناریو نویسی در جهت پیش بینی آینده و تبیین راهکارهای رسیدن به شرایط مطلوب استفاده کرد. هدف از این پژوهش سنجش وضع موجود گردشگري شهر قم از ديدگاه گردشگران، تدوین سناریوهای مرتبط با صنعت گردشگري این شهر و درنهایت ارائه راهبردهاي رسيدن به سناريوي مطلوب است. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی و ازنظر روش توصیفی- تحلیلی است. شیوه جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و میدانی است. جامعه نمونه شامل 385 گردشگران شهر قم و 38 نفر کارشناسان و مديران حوزه گردشگري است. با توجه به آینده‌نگرانِ بودن پژوهش، شیوه تحلیل روش سناریونویسی جستجویی با رویکرد GBN (شوارتز) و استفاده از مدل استنتاجی (یا ماتریسی) انتخاب‌شده است. مقایسه میانگین داده‌های گردشگران شهر قم نشان داد که وضعیت زیرساخت‌های موجود گردشگری قم به ترتیب در 6 بعد: خدمات، حمل‌ونقل، فرهنگ، اقامتگاه، فناوری و دانش سرآمد، اطلاع‌رسانی و تبلیغات دارای مطلوبیت بالاتر از متوسط است. از تحلیل داده‌های 38 پرسشنامه پرشده توسط کارشناسان حوزه گردشگری پیشران‌های بحرانی این صنعت استخراج شد و تلفیق دو نگه‌دارنده " نوع عملکرد مجموعه مدیریت شهری در تجهیز زیرساخت‌ها، اصلاح قوانین و گسترش روابط" و "وضعیت‌آگاهی جامعه در حوزه گردشگری" است. بنابراین سناریو، "شهر بهشت" به‌عنوان سناریو مطلوب این پژوهش، آرمان‌شهری بی‌بدیل است که در آن تحرکات و پویایی دولت و مجموعه مدیریت شهری در کنار جامعه آگاه، افق روشن گردشگری شهر قم را خواهد ساخت.

چکیده انگلیسی:

The city of Qom, with the presence of the holy shrine of Hazrat Masoumeh, ranks second in attracting religious tourism in Iran, and this high potential for attracting tourists requires large-scale planning and integrated management. Objectives: The purpose of this research is to assess the current state of tourism in Qom from the point of view of tourists, develop scenarios related to the tourism industry of this city, and finally provide strategies to reach the desired scenario. The current research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method. The method of collecting information is library and field. The sample population includes 385 tourists of Qom city and 38 experts and managers in the field of tourism. Considering the future-oriented nature of the research, the method of analysis of search scenario writing with the GBN (Schwartz) approach and the use of inference model (or matrix) has been chosen. Comparison of the average data of Qom tourists showed that the status of the existing infrastructure of Qom tourism in 6 dimensions, respectively: services, transportation, culture, accommodation, technology and knowledge, information and advertising has higher desirability than It is average. From the data analysis of 38 questionnaires filled by experts in the field of tourism, the critical drivers of this industry were extracted and the combination of the two mainstays is "the type of performance of the urban management complex in equipping infrastructure, amending laws and expanding relations" and "the state of community awareness in the field of tourism". Therefore, the scenario, "Paradise City" as the desired scenario of this research, is a unique urban ideal in which the movements and dynamics of the government and the urban management complex, along with the informed society, will create a bright tourism horizon in the city of Qom.

منابع و مأخذ:

پیرعلی، علیرضا و سیادت، سعیده. ( 1397). راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی در کلانشهر شیراز،رهیافت فرهنگ دینی، 2(1)، 115-130 . https://www.sid.ir/paper/513536/fa
تقدیسی، احمد، تقوایی، مسعود و پیری، سیامک. (1391). تحلیلی¬بر نگرش جامعه میزبان به اثرات اجتماعی- فرهنگی گردشگری شهرستان دالاهو، مجله برنامه‌ریزی فضایی،2(1)،121-140. 20.1001.1.22287485.1391.2.1.7.7 .
حسینی، سید علی، یغفوری، حسین¬ و هادیانی، زهره. (1401). شناسایی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر ایجاد مدیریت یکپارچه شهری با رویکرد آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی بر پایه سناریو(نمونه موردمطالعه: شهر قم)،جغرافیا و توسعه فضای شهری. 10.22067/JGUSD.2022.77397.1250 .
حیدری چیانه، رحیم. (1389) . مبانی برنامه‌ریزی صنعت گردشگری. تهران: انتشارات سمت
https://www.gisoom.com/book/1586506/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C/
خواجه نبی، فهیمه، زند مقدم، محمد رضا وکرکه آبادی، زینب. (1399) . تحلیل ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، محیطی و نهادی در رشد و توسعه گردشگری شهری، مطالعه موردی: شهر گلوگاه، فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری،11 ( 1)،13-28https://doi.org/10.30473/grup.2020.7469 .
ده ده جانی، جواد، خلیلی، حسین و میرزا ابوالقاسمی، محمدصادق. ( 1398). راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی مطالعه موردی: حرم حضرت بی‌بی حکیمه( س )، فصلنامه گردشگری شهری، 6(4)، 71-57. 10.22059/JUT.2020.278298.628
علی‌اکبری، اسماعیل، موسی کاظمی، سیدمهدی و ترکمان، علی نجات. (1402). نقش پذیری گردشگری مذهبی در نظام برنامه‌ریزی شهر قم، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی،13(49)، 23-43 20.1001.1.2228639.1401.13.49.1.0 .

تیموری، راضیه، کرمی،فریبا، تیموری، زینب وصفدری، امین. (1393). عوامل مؤثر بر گردشگری مکان‌های تاریخی شهری مطالعۀ موردی: بازار تاریخی کلانشهر تبریز'، نشریه گردشگری شهری،1(1)،63-7810.22059/JUT.2014.53153.
کاظمی، مهدی.(1399). مدیریت گردشگری، چاپ سوم، تهران: انتشارات سمت.
https://samt.ac.ir/fa/book/1162/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C
هاشمی،سیدیوسف. (1399). راهبردهای رقابت‌پذیری توسعه گردشگری مذهبی مطالعه موردی:شهرستان رضوان‌شهر.گردشگری شهری، 7 (4) ، 75-8910.22059/JUT.2020.310398.838.
References
Ali Akbari, I., Musa Kazemi, S. M. Turkman , A. N. (2022) . Role of religious tourism in the planning system of Qom city, Iranian Islamic City Studies Quarterly, 13(49), 23-43. 20.1001.1.2228639.1401.13.49.1.0 (in Persian).
Burton, R. (2000) . Travel Geography. England. Longman.Oxford dictionary volume xi (t-u) . https://www.amazon.co.uk/Travel-Geography-Rosemary-Burton/dp/0582315581
Deh Deh Jani, J., Khalili, H., Mirza Abolghasemi, M. S. (2018). Strategies for the development of religious tourism, a case study: Hazrat Bibi Hakimeh Shrine, Urban Tourism Quarterly, 6(4), 57-71. 10.22059/JUT.2020.278298.628 (in Persian).
Drumm, A.,& Moore, A. (2005) . Ecotourism Development – A Manual for Conservation Planners and Managers. Virginia, USA: The Nature Conservancy. https://pdf.usaid.gov/pdf_docs/Pnadg549.pdf
Heydari Chianeh, R. (2010). The basics of tourism industry planning. Tehran: Samit Publications. https://www.gisoom.com/book/1586506/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C (in Persian).
Holden, A. (2000) . Environment and tourism. Rutledge,14-16 https://mtusociology.github.io/assets/files/%5BAndrew_Holden%5D_Environment_and_Tourism_(Routledge(BookFi.org).pdf.
Holjevac,I. A. (2003). A vision of tourism and the hotel industry in the 21 century. Hospitalitymanagement, (22) Lin. DOI:10.1016/S0278-4319(03)00021-5
Hosseini, S. A., Yaghfouri, H., Hadiani, Z. (2022). Identifying the key drivers effective in creating an integrated urban management with a future research approach and scenario-based planning (case study: Qom city), geography and urban space development, 10.22067/JGUSD.2022.77397.1250 . (in Persian)
Kazemi, M. (2019). Tourism Management, 3rd edition, Tehran: Somit Publications. (in Persian) https://samt.ac.ir/fa/book/1162/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C
Kevin,L., Jie,L., Mark,W., Cong,L., Shuzhuo,L., Ying,L. (2019) . A Comparative Analysis of Participating and NonParticipating Households in ProPoor Tourism in Southern Shaanxi, China, Tourism Planning & Development, 16, 318-333. DOI:10.1080/21568316.2018.1490340
Khaja Nabi, F., Zand Moghadam, M. R., Karke Abadi, Z. (2019). Analysis of social, cultural, economic, environmental and institutional structures in the growth and development of urban tourism, case study: Golugah city, Urban Ecology Research Quarterly, 11 (1), 13-28. https://doi.org/10.30473/grup.2020.7469 (in Persian)
Kim.B.,kim,s.,&King,B. (2020) .Religious tourism studies: evolution ,progress,and future prospects.Tourism Recreation Research,45 (2) ,185-203. DOI:10.1080/02508281.2019.1664084
Lee, T. H. Jan, F. H. (2019) . Can community based tourism contribute to sustainable development ? Evidence from residents’ perceptions of the sustainability, Tourism Management Journal, 70, 368-380. DOI:10.1016/j.tourman.2018.09.003
Maneenetr, T. & Tran, T. H. (2014) . SWOT Analysis of Religious Tourism in Nong Khai Province, Thailand Proposed Guidelines to Incorporate Temple Stay Program, Mediterranean Journal of Social Sciences, 5( 23), 696-713. DOI:10.5901/mjss.2014.v5n23p696
Matthew, O. A. Ede, Ch. Osabohien, O. Ejemeyovwi, J. Ayanda, T. Okunbor, j. (2018) . Interaction Effect of Tourism and Foreign Exchange Earnings on Economic Growth in Nigeria, Global Business Review, 1, 1-16. DOI: 10.1177/0972150918812985
Pir Ali, A., Siadat, S. (2017). Religious tourism development strategies in Shiraz metropolis, Religious Culture Approach, 2(1), 115-130. DOI:10.1080/13032917.2017.1414439 (in Persian)
Reid, D. G. (2003) . Tourism, Globalization and Development Responsible TourismPlanning. Pluto Press: LONDON, STERLING, VIRGINIA. https://www.plutobooks.com/9781783713509/tourism-globalization-and-development/
Shinde, Kiran A. (2017). Planning for urbanization in religious tourism destinations: insights from Shirdi, India, Planning Practice & Research, 32(2), 132-151. http://dx.doi.org/10.1080/02697459.2016.1198197
Taghdisi , A., Taqvai , M ., Piri, S. (2011). An analysis of the attitude of the host community to the socio-cultural effects of Dalhousie tourism, Journal of Spatial Planning, 2(1), 121-140 20.1001.1.22287485.1391.2.1.7.7 (in Persian)
Timuri, Razieh, Kerami, Fariba, Timuri, Zainab, Safdari, Amin. (2013). "Effective factors on the tourism of historical urban places (case study: historical market of Tabriz metropolis)", Urban Tourism Journal, 1(1), pp. 63-78. doi: 10.22059/jut.2014.53153 .(in Persian)
Tucker, H. (2003) . Living with Tourism Negotiating identities in a Turkish village.Routledge, Taylor & Francis group. London and New York. DOI:10.4324/9780203987674
Kazemi, M. (2008). Tourism Management, 3rd edition, Tehran: Somit Publications. (in Persian) https://samt.ac.ir/fa/book/1162/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C
Hashemi, S. (2019). Competitiveness strategies of religious tourism development, case study: Razvanshahr city. Urban Tourism, 7(4), 75-89. (in Persian) 10.22059/JUT.2020.310398.838