تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری دانشجویان دانشکده ملی مهارت دختران بروجرد

محورهای موضوعی : مدیریت تعالی آموزشی

مهدی باقری ^{1 *} , مبینا باقری ² , فاطمه سادات صادق الوعد ³

1 - مدیریت آموزشی، گروه علوم انسانی دانشگاه ملی مهارت (فنی و حرفه ای) تهران، ایران
2 - دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه تهران، ایران
3 - دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران

تاریخ دریافت : 1403/10/04 تاریخ پذیرش : 1404/01/12 تاریخ انتشار : 1404/03/21

کلید واژه: آموزش, تفکر خلاق, سبک های عمومی, تصمیم گیری , دانشجویان تربیت کودک,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری دانشجویان تربیت کودک دانشکده ملی مهارت دختران بروجرد بود. بدین منظور با بهره‌گیری از روش نیمه‌آزمایشی از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه آزمایش و کنترل و انتساب تصادفی، اطلاعات با استفاده از پرسش‌نامه سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری اسکات و بروس (1955) جمع‌آوری شد. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان تربیت کودک دانشکده ملی مهارت دختران بروجرد در ترم اول سال تحصیلی 1403-1402 بود. نمونه پژوهش شامل 12 نفر برای گروه آزمایش و 12 نفر برای گروه کنترل به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. مداخله آموزش تفکر خلاق به‌وسیله کتاب «آموزش تفکر بر روی گروه آزمایش» به مدت 12 هفته و به مدت 12 ساعت اجرا شد. در پس‌آزمون، هر دو گروه دوباره ارزیابی شدند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از تحلیل کوواریانس استفاده شد. یافته‌ها نشان دادند که آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری عقلایی، آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری آنی و آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری شهودی مؤثر بوده است. ولی آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری وابستگی و
نیز بر سبک‌های تصمیم‌گیری اجتنابی مؤثر نبوده است. در مجموع، آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری دانشجویان مؤثر بوده است. به عبارت دیگر، بین نمرات سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری در دو گروه پس‌آزمون و پیش‌آزمون، تفاوت معنی‌داری وجود دارند. بنابراین، فرضیه صفر رد می‌شود و فرضیه پژوهش یعنی تاثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری عمومی دانشجویان تربیت کودک پذیرفته می‌شود. باتوجه‌به یافته‌های این پژوهش، سودمندی آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری عقلانی، آنی و شهودی مشخص شده و لازم است دانشگاه‌ها برای استفاده از شیوه‌های آموزش تفکر خلاق، بستر مناسب را برای دانشجویان در طول تحصیلشان فراهم کنند.

 

چکیده انگلیسی:

The present study aimed to examine the effect of creative thinking instruction on the general decision-making styles of early childhood education students at Borūjerd Girls’ National Skills College. To this end, employing a semi-experimental design with pre-test and post-test measures, experimental and control groups, and random assignment, data were collected using the Scott and Bruce General Decision-Making Styles Questionnaire (1955). The statistical population included all early childhood education students at Borūjerd Girls’ National Skills College during the first semester of the 1402-1403 academic year. The sample consisted of 12 individuals in the experimental group and 12 individuals in the control group, selected via simple random sampling. The creative thinking instruction intervention—delivered through the book Teaching Thinking to the experimental group—was implemented over a period of 12 weeks, totaling 12 instructional hours. In the post-test phase, both groups were re-evaluated. Data analysis was conducted using analysis of covariance. The findings revealed that creative thinking instruction significantly influenced rational decision-making styles; it also significantly affected spontaneous decision-making styles and intuitive decision-making styles. However, creative thinking instruction did not significantly influence dependent decision-making styles nor avoidant decision-making styles. Overall, creative thinking instruction proved effective in modifying students’ general decision-making styles. In other words, there were statistically significant differences between the pre-test and post-test scores of general decision-making styles in both groups. Therefore, the null hypothesis is rejected, and the research hypothesis—namely, that creative thinking instruction impacts the general decision-making styles of early childhood education students—is accepted. Based on these findings, the utility of creative thinking instruction on rational, spontaneous, and intuitive decision-making styles is evident, and it is recommended that universities provide appropriate environments for students to engage in creative thinking instructional methods throughout their studies.

 

 

 

 

 

منابع و مأخذ:

ایران‌نژاد پاریزی، مهدی؛ ساسان گهر، پرویز (1403). سازمان و مدیریت و تئوری تا عمل. تهران: موسسه عالی آموزش بانکداری.
بولدن، جرج (1385). تفکر خلاق. سعید علی میرزایی. تهران: سارگل.
پرویزی، عابد (1396). بررسی رابطه تیپ شخصیت و سبک تصمیم‌گیری مدیران مدارس استان آذربایجان غربی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی.
توحیدی، ارسطو (1389). خلاقیت محور بنیادین تصمیم‌گیری راهبردی. مطالعات مدیریت راهبردی، 1(4)، ص64-43.
جعفری، مریم؛ رضوی، سمیرا؛ کریمی، علی (1399). تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری دانش‌آموزان. علوم تربیتی، ۱۰(۱)، ص۱۱۲-۱۲۸.
حیدری، الهام؛ مرزوقی، رحمت‌اله (1391). بررسی و مقایسه سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری در مدیران دانشگاه، مطالعه موردی: دانشگاه شیراز. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 3(4)، ص84-67.
‌‌رحیمی، فیروزه؛ محمدی، مونا؛ حسینی، سمیه (1398). تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری دانش‌آموزان. روانشناسی تربیتی، 12(3)، ص45-60.
رضازاده، سمانه (1389). بررسی رابطه سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری و هوش معنوی مدیران دانشگاه‌های فردوسی و علوم پزشکی مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی. دانشگاه فردوسی مشهد.
‌‌رضایی، سعید؛ حسینی، مریم؛ محمدی، علی (1401). تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری دانشجویان. روانشناسی تربیتی، ۱۲(۳)، ص۴۵-۶۰.
سادات میر، زهره (1389). مقایسه میزان به کارگیری تفکر خلاق و انتقادی در دانش آموزان مونث سال سوم رشته‌های ریاضی و انسانی متوسطه در منطقه 14 شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روان‌شناسی تربیتی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
سبحانی‌نژاد، مهدی؛ زراعتی، محسن؛ مرادی، شعبان؛ وحیدپور، بیژن (1392). پرورش مهارت‌های تفکر خلاق با رویکرد حل مسأله در برنامه درسی دانشجویان. مدیریت نظامی، 50(13)، ص174-141.
سید جوادین، سید رضا (1403). مبانی سازمان و مدیریت. تهران: نگاه دانش.
سیف، علی‌اکبر(1403). روان‌شناسی پرورشی نوین. تهران: دوران.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر(1370). روان‌شناسی عمومی. تهران: توس.
علی‌زاده، فریدون؛ نوری، رعنا (1400). رابطه تفکر خلاق و سبک‌های تصمیم‌گیری در مدیران سازمان‌های دولتی. مدیریت دولتی، ۸(۲)، ص۷۸-۹۲.
معیری، نرگس (1390). رابطه بین سبک‌های تصمیم‌گیری و توانایی حل تعارض مدیران مدارس راهنمایی و متوسطه شهر کرمان در سال تحصیلی 1389-1390. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی. دانشگاه شهید باهنر کرمان.
مکتبی‌فرد، لیلا (1388). انواع تفکر و ارتباط آنها، با تاکید بر تفکر انتقادی. فرهنگ، شماره 69، ص372-359.
مهرگان، محمدرضا؛ دری، بهروز؛ صارمی، محمود (1403). تحقیق در عملیات. تهران: سمت، ج1.
مورهد، گرگوری؛ گریفین، ریکی (1403). رفتار سازمانی. مهدی الوانی و غلامرضا معمارزاده. تهران: مروارید.
ناظمی، فاطمه؛ صفاری‌نیا، مجید (1394). بررسی ارتباط سبک‌های تصمیم‌گیری و ادراک ریسک با رفتارهای کارآفرینانه در بین مدیران فرهنگی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 4(4)، ص117-89.
Amabile, T.M. & Pratt, M.G. (2020). The dynamic componential model of creativity and innovation in organizations. Research in Organizational Behavior, no. 40, p. 157-183.
Facioni, P. (2006). Creative Thinking Skills for education and life.
URL= http://www.asa3.org/ASA/education/think/creative.htm (2013, Nov 3).
Gino, F. & Ariely, D. (2021). The dark side of creativity: Original thinkers can be more dishonest. Journal of Personality and Social Psychology, 108(3), p. 442-459.
Runco, M.A. & Acar, S. (2022). Creativity and decision-making: The role of divergent thinking. Journal of Creative Behavior, 56(2), p. 145-160.
Scott, S.G. & Bruce, R.A. (1995). Decision–making style: The development and assessment of a new measure. Educational and psychological Measurement, 55(5), p. 818-831.
Sternberg, R.J. & Karami, S. (2021). Teaching creative thinking to improve decision-making in complex situations. Thinking Skills and Creativity, no. 40, p. 100-115.
Thunholm, P. (2004). Decision – making style: habit, style or both? Journal of personality and Individual Differences, no. 36, p. 931-944.
Wadaani, M. (2015). Teaching for Creativity as Human Development toward Self -Actualization: The Essence of Authentic Learning and Optimal Growth for All Students. Creative Education, no. 6, p. 669-679.

متن کامل:



The Effect of Creative Thinking Instruction on the General Decision-Making Styles of Early Childhood Education Students at Borūjerd Girls’ National Skills College ¹

 

Mahdi Bagheri1, Mobina Bagheri2, Fatemeh Sadat Sadeq Al-Vaed3

1 PhD., Technical and Vocational University, Tehran, Iran (Corresponding author). [e-mail]

2 Bachelor, Faculty of Management and Accounting, University of Tehran, Tehran, Iran. [e-mail]

3 Master's degree, Faculty of Humanities, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran. [e-mail]

 

Abstract The present study aimed to examine the effect of creative thinking instruction on the general decision-making styles of early childhood education students at Borūjerd Girls’ National Skills College. To this end, employing a semi-experimental design with pre-test and post-test measures, experimental and control groups, and random assignment, data were collected using the Scott and Bruce General Decision-Making Styles Questionnaire (1955). The statistical population included all early childhood education students at Borūjerd Girls’ National Skills College during the first semester of the 1402-1403 academic year. The sample consisted of 12 individuals in the experimental group and 12 individuals in the control group, selected via simple random sampling. The creative thinking instruction intervention—delivered through the book Teaching Thinking to the experimental group—was implemented over a period of 12 weeks, totaling 12 instructional hours. In the post-test phase, both groups were re-evaluated. Data analysis was conducted using analysis of covariance. The findings revealed that creative thinking instruction significantly influenced rational decision-making styles; it also significantly affected spontaneous decision-making styles and intuitive decision-making styles. However, creative thinking instruction did not significantly influence dependent decision-making styles nor avoidant decision-making styles. Overall, creative thinking instruction proved effective in modifying students’ general decision-making styles. In other words, there were statistically significant differences between the pre-test and post-test scores of general decision-making styles in both groups. Therefore, the null hypothesis is rejected, and the research hypothesis—namely, that creative thinking instruction impacts the general decision-making styles of early childhood education students—is accepted. Based on these findings, the utility of creative thinking instruction on rational, spontaneous, and intuitive decision-making styles is evident, and it is recommended that universities provide appropriate environments for students to engage in creative thinking instructional methods throughout their studies.   Keywords: Instruction; Creative Thinking; General Decision-Making Styles; Early Childhood Education Students; Borūjerd Girls’ National Skills College.

 

 

 

 

تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری دانشجویان دانشکده ملی مهارت دختران بروجرد ²

 

مهدی باقری1، مبینا باقری2، فاطمه سادات صادق الوعد3

1 دکتری، مدیریت آموزشی، دانشگاه ملی مهارت (فنی و حرفه‌ای)، تهران، ایران (نویسنده مسئول). [e-mail]

2 کارشناسی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه تهران، تهران، ایران. [e-mail]

3 کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. [e-mail]

 

چکیده هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری دانشجویان تربیت کودک دانشکده ملی مهارت دختران بروجرد بود. بدین منظور با بهره‌گیری از روش نیمه‌آزمایشی از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه آزمایش و کنترل و انتساب تصادفی، اطلاعات با استفاده از پرسش‌نامه سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری اسکات و بروس (1955) جمع‌آوری شد. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان تربیت کودک دانشکده ملی مهارت دختران بروجرد در ترم اول سال تحصیلی 1403-1402 بود. نمونه پژوهش شامل 12 نفر برای گروه آزمایش و 12 نفر برای گروه کنترل به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. مداخله آموزش تفکر خلاق به‌وسیله کتاب «آموزش تفکر بر روی گروه آزمایش» به مدت 12 هفته و به مدت 12 ساعت اجرا شد. در پس‌آزمون، هر دو گروه دوباره ارزیابی شدند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از تحلیل کوواریانس استفاده شد. یافته‌ها نشان دادند که آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری عقلایی، آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری آنی و آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری شهودی مؤثر بوده است. ولی آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری وابستگی و نیز بر سبک‌های تصمیم‌گیری اجتنابی مؤثر نبوده است. در مجموع، آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری دانشجویان مؤثر بوده است. به عبارت دیگر، بین نمرات سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری در دو گروه پس‌آزمون و پیش‌آزمون، تفاوت معنی‌داری وجود دارند. بنابراین، فرضیه صفر رد می‌شود و فرضیه پژوهش یعنی تاثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری عمومی دانشجویان تربیت کودک پذیرفته می‌شود. باتوجه‌به یافته‌های این پژوهش، سودمندی آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری عقلانی، آنی و شهودی مشخص شده و لازم است دانشگاه‌ها برای استفاده از شیوه‌های آموزش تفکر خلاق، بستر مناسب را برای دانشجویان در طول تحصیلشان فراهم کنند.   کلیدواژه‌ها: آموزش، تفکر خلاق، سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری، دانشجویان تربیت کودک، دانشکده ملی مهارت دختران بروجرد.

1. مقدمه

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد انسان، تفکر است. تفكر، شكل بسیار پیچیدۀ رفتار انسان و عالی‌ترین شكل فعالیت عقلی و ذهنی است (مکتبی‌فرد، 1388). تفکر را به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم کرده‌اند که ازجمله آنها می‌توان به تقسیم‌بندی دکتر سیف اشاره نمود که تفکر را به سه دسته تفکر منطقی، تفکر انتقادی و تفکر خلاق تقسیم کرده‌ و در این میان تفکر خلاق از ممتازترین و پیچیده‌ترین توانایی‌های بشر به‌شمار می‌رود (سیف، 1403). پیشرفت بشر در دنیای امروز بویژه تحولات گسترده در دو دهه آخر قرن بیستم نشان‌دهنده این است که ارکان نظام آموزشی عمیقاً دگرگون شده و تغییر جهت نظام‌های آموزشی از ارائه برنامه‌های صرفاً آموزشی به‌سوی برنامه‌های تربیت تفکر خلاق با تغییر محتوا و روش‌های آموزشی همراه بوده است (سبحانی‌نژاد و همکاران، 1392). تفكر خلاق به آن نوع فعالیت فكری گفته می‌شود كه به حل مشكلات و مسائل سخت و حل نشده می‌پردازد و برای مسائل حل‌نشدۀ گذشته راه‌حل‌های جدید كشف می‌کند. اینگونه تفكر معمولاً به ابداع و اختراع منجر می‌شود (شعاری‌نژاد، 1370). منظور از تفکر خلاق، نوعی از تفکر است که منجربه دیدگاه‌های جدید، رویکردهای نوظهور، دورنماهایی تازه و راه‌های جدیدی برای فهم و درک اشیاء و موقعیت‌ها می‌شود (فاسیونی³، 2006). تفکر خلاق به طور عمیق با یک مسئله درگیر شده و به تجسّم و واضح‌سازی آن می‌پردازد و به‌منظور تنظیم ‌کردن نتیجه تفکر یا دریافت مفاهیم جدید، مبادرت به جرح‌وتعدیل آن می‌کند. فراگرد خلاقیت مبتنی بر به‌کارگیری واقعیات است
و از طریق حذف یا ترکیب واقعیت‌های موجود، به مطرح ‌شدن فکرهای جدید کمک می‌کند (سیدجوادین، 1403).

بنابراین، تفکر خلاق، مستلزم گشودن ذهن در برابر راه‌حل‌های تازه و روش‌های جدید انجام كارها است (بولدن⁴، 1385، ص9). همچنین خلاقیت شبیه یک پدیده مهم چندوجهی دیده شده است که می‌تواند برای همه دانشجویان در مناطق مختلف و برای سطوح گوناگون توسعه داده شود (ودعانی⁵، 2015). متأسفانه، علی‌رغم اینکه تحقیقات نشان داده که ظهور خلاقیت، مستلزم پرورش و شکوفایی است (سادات میر، 1389)، لذا، اهمیت و ضرورت فراگیر خلاقیت، توسط مسئولین نظام آموزشی و متخصصین تعلیم‌وتربیت به‌ندرت مورد توجه قرار می‌گیرد. درصورتی‌که نظام آموزش عالی به‌عنوان نهادی که به طور مستقیم و غیرمستقیم نقش مهمی در بهبود شرایط زندگی مادی و معنوی افراد جامعه دارد و موجب پیشرفت کشور می‌شود، می‌تواند با تغییر در محتوا و روش‌های آموزشی، به‌سوی آموزش تفکر خلاق در دانشجویان، گام بردارد و از آنجایی‌ که طبق آمار رسمی سازمان سنجش، بیش از نیمی از دانشجویان را دختران تشکیل می‌دهند، لذا، اهمیت و ضرورت پرداختن به آموزش تفکر خلاق در دانشجویان دختر، بیشتر به نظر می‌رسد. همچنین دانشجویان دختر که مادران آینده و تربیت‌کنندگان نسل‌های بعدی هستند و با اشتغال در سازمان‌های دولتی و غیردولتی در جامعه تأثیرگذار خواهند بود، به طور مداوم در مسیر زندگی خود با انواع مسائل و مراحلی مواجه می‌شود که ناگزیر از تصمیم‌گیری هستند. تصمیم‌گیری به‌عنوان مهم‌ترین وظیفه در رأس همه وظایف قرار دارد و بدون استثناء بر سایر وظایف تأثیر می‌گذارد. به زبان ساده، تصمیم‌گیری عبارت است از فرایند یافتن و انتخاب یک سلسله عملیات برای حل یک مشکل معین (ایران‌نژاد پاریزی و ساسان گهر، 1403، ص171).

از تصمیم‌گیری تعاریف متفاوتی شده که برخی از آنها عبارتند از:

از دیدگاه مورهد و گریفین⁶ (1403)، تصمیم‌گیری انتخاب یک راهکار از میان چندین راهکار است. تصمیم‌گیری به معنی فرایند جمع‌آوری داده‌ها برای ارزیابی گزینه‌ها و انتخاب بهترین آنها برای حل مسئله است. تصمیم‌گیری به‌عنوان عمل دستیابی به نتیجه و ایجاد فکر و راه‌حل‌های رسیدن به نتیجه تعریف شده است.

تصمیم‌گیری هسته مرکزی برنامه‌ریزی را تشکیل می‌دهد؛ لذا، برنامه‌ریزی بدون تصمیم‌سازی وجود نخواهد داشت (حیدری و مرزوقی، 1391). تصمیم‌گیری مؤثر مستلزم بهره‌گیری از توانائی‌ها، خلاقیت‌ها، مهارت‌ها، دانش و بینش مبتنی بر هوشمندی و استعدادهای ویژه است (معیری، 1390).

اهمیت تصمیم‌گیری به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی هر فرد و هر سازمان و هر گروه کاری بر کسی پوشیده نیست. تصمیم‌گیری اساس فعالیت و اقداماتی است که در زندگی افراد و سازمان‌ها صورت می‌گیرد (پرویزی، 1396)؛ بنابراین، نقش تصمیم‌گیری در جلوگیری از بروز مسائل و حل مشکلات و انتقال راه‌حل مناسب، از عملکردهای مهم دانشجویان به‌حساب می‌آید.

دانشجویان با توجه‌به ویژگی‌های شخصیتی‌شان و تأثیر تفاوت‌های فردی در مقایسه با موقعیت تصمیم‌گیری‌شان، تصمیمات خود را به سبک‌های گوناگونی اتخاذ می‌کنند. سبک تصمیم‌گیری
یکی از فرایندهای شناختی محسوب می‌شود. سبک ‌شناختی شیوه‌ای است که افراد داده‌ها را از
جهان پیرامون خود کسب و بر مبنای آن تصمیم می‌گیرند (رضازاده، 1389). به‌عبارت‌ دیگر، سبک تصمیم‌گیری افراد بیانگر الگوی عادتی است که آنها در هنگام تصمیم‌گیری مورد استفاده قرار می‌دهند. به طور کلی، سبک تصمیم‌گیری هر فرد تحت‌تأثیر ویژگی‌های شخصیتی او در برخورد
با مسائل و واکنش نسبت به آنها است (تانهلم⁷، 2004). سبک تصمیم‌گیری فردی از منظر صاحب‌نظران مختلف به صورت‌های گوناگونی تقسیم‌بندی شده است. ازجمله این صاحب‌نظران اسکات و بروس⁸ (1995) هستند که پنج سبک عمومی تصمیم‌گیری را که شامل تصمیم‌گیری عقلایی، شهودی، آنی، وابستگی و اجتنابی، معرفی کرده‌اند.

سبک تصمیم‌گیری عقلایی:⁹ این سبک بیانگر تمایل تصمیم‌گیرنده به شناسایی همه راهکارهای ممکن، ارزیابی نتایج هر راهکار از همه جنبه‌های مختلف و در نهایت انتخاب راهکار بهینه و مطلوب توسط تصمیم‌گیرنده در هنگام مواجهه با شرایط تصمیم‌گیری است (ناظمی و صفاری‌نیا، 1394).

سبک تصمیم‌گیری شهودی:¹⁰ این سبک یک سبک غیرمنطقی و سلیقه‌ای نیست، بلکه مبتنی بر سال‌ها تجربه و عملیاتی بوده که فرد به‌صورت ناخودآگاه اندوخته است. تجارب زیاد موجب می‌شود که افراد دارای نوعی احساس الهامی و یا حس ششم می‌گردند و ناخودآگاه راه‌حل مسأله را ارائه می‌نمایند. در این سبک از تصمیم‌گیری، مستقل از تجزیه‌وتحلیل منطقی و معقول عمل نمی‌شود، بلکه این دو مکمّل یکدیگرند. تصمیم‌گیری شهودی به دلیل بهره‌گیری از آموزش‌ها و تجربه‌های اندوخته شده و فعالیت‌های ذهنی، به‌سرعت انجام می‌شود و زمانی بکار می‌رود که:

1) پدیده عدم اطمینان، شدید است، 2) سابقه‌ای درباره مقاله وجود نداشته باشد، 3) زمانی
که نتوان متغیرهای تصمیم را به روشنی تعریف کرد، 4) هنگامی که واقعیت‌ها محدود باشند،
5) هنگامی که نتوان به راحتی و وضوح متغیرها را تعریف کرد، 6) هنگامی که تحلیل داده‌ها مفید نباشد (سیدجوادین، 1403).

سبک تصمیم‌گیری آنی:¹¹ این سبک بیانگر شرایط اضطراری است که فرد بدون پشتوانه فکری قبلی، بلافاصله در کمترین زمان ممکن تصمیم اصلی خود را اتخاذ می‌کنند (حیدری و مرزوقی، 1391). البته تصمیماتی که در این سبک گرفته می‌شود، براساس داده‌ها و تجربیات قبلی تصمیم‌گیرنده است.

سبک تصمیم‌گیری وابستگی:¹² این سبک بیانگر نبود استقلال فکری و عملی تصمیم‌گیرنده و تکیه بر حمایت‌ها و راهنمایی‌های دیگران در هنگام تصمیم‌گیری است (ناظمی و صفاری‌نیا، 1394). چنین افرادی به‌جای اینکه در هنگام اتخاذ تصمیمات مهم، با دیگران مشورت نموده و در نهایت تصمیم خودشان را انتخاب کنند، کاملاً متکی و وابسته به دیدگاه‌های سایر افراد عمل می‌کنند.

سبک تصمیم‌گیری اجتنابی:¹³ افرادی که از سبک تصمیم‌گیری اجتنابی برخوردارند، در هنگام مواجهه با مسأله، تا آنجا که امکان‌پذیر باشد، تصمیم‌گیری را به تعویق می‌اندازند و از هرگونه واکنش نسبت به مسأله طفره می‌روند؛ بنابراین، سبک تصمیم‌گیری اجتنابی را می‌توان تلاش و تمایل فرد تصمیم‌گیرنده به اجتناب از اتخاذ هرگونه تصمیم و تا حد امکان دوری از موقعیت‌های تصمیم‌گیری تعریف کرد (ناظمی و صفاری‌نیا، 1394). به طوری که تصمیم‌گیرندگان تابع این سبک، از گرفتن تصمیم وحشت دارند و نگران عواقب تصمیمات خود هستند. سبک‌های تصمیم‌گیری و آموزش تفکر خلاق موضوعاتی هستند که به‌صورت جداگانه مطالعاتی روی آنها انجام شده است. ازجمله پژوهش‌های صورت‌ گرفته، می‌توان به تحقیقات زیر اشاره نمود:

رانکو و آکار¹⁴ (2022) در پژوهشی به بررسی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر بهبود تصمیم‌گیری در موقعیت‌های پیچیده پرداختند. نتایج نشان داد که افراد با مهارت‌های تفکر خلاق بالاتر، توانایی بیشتری در شناسایی راه‌حل‌های نوآورانه و اتخاذ تصمیم‌های مؤثر دارند.

گینو و آریه لی¹⁵ (2021) در پژوهشی تأثیر تفکر خلاق بر تصمیم‌گیری اخلاقی و استراتژیک را بررسی کردند. یافته‌ها نشان داد که تفکر خلاق نه‌تنها تصمیم‌گیری را بهبود می‌بخشد، بلکه به افراد کمک می‌کند تا راه‌حل‌های اخلاقی‌تر و پایدارتری را انتخاب کنند.

استرنبرگ و کرمی¹⁶ (2021) در پژوهشی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر بهبود تصمیم‌گیری در موقعیت‌های پیچیده را بررسی کرد. یافته‌ها نشان داد که تفکر خلاق به افراد کمک می‌کند تا راه‌حل‌های نوآورانه‌تری را در مواجهه با چالش‌های پیچیده ارائه دهند.

امبایل و پرات¹⁷ (2020) در پژوهشی نقش تفکر خلاق در فرایند تصمیم‌گیری مدیران ارشد را بررسی کردند. نتایج نشان داد که تفکر خلاق به مدیران کمک می‌کند تا تصمیم‌های استراتژیک بهتری اتخاذ کنند و از سبک‌های تصمیم‌گیری انعطاف‌پذیرتر استفاده نمایند.

رضایی و همکاران (1401) نیز در تحقیق تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری مدیران آموزشی را بررسی کردند. نتایج نشان داد که آموزش تفکر خلاق به طور معناداری سبک‌های تصمیم‌گیری تحلیلی و شهودی را بهبود می‌بخشد. این پژوهش بر اهمیت پرورش تفکر خلاق در محیط‌های آموزشی تأکید دارد.

علی‌زاده و نوری (1400) در مطالعه‌ای، به بررسی رابطه بین تفکر خلاق و سبک‌های تصمیم‌گیری در مدیران سازمان‌های دولتی پرداختند. یافته‌های پژوهش نشان داد که مدیرانی که از تفکر خلاق استفاده می‌کنند، تمایل بیشتری به استفاده از سبک‌های تصمیم‌گیری مشارکتی و انعطاف‌پذیر دارند.

جعفری و همکاران (1399) در پژوهشی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری در دانش‌آموزان دوره متوسطه را بررسی کردند. نتایج نشان داد که آموزش تفکر خلاق باعث افزایش استفاده از سبک‌های تصمیم‌گیری خلاقانه و کاهش استفاده از سبک‌های اجتنابی می‌شود.

رحیمی و همکاران (1398) در تحقیقی نشان دادند که آموزش تفکر خلاق به دانش‌آموزان دوره متوسطه، باعث بهبود سبک‌های تصمیم‌گیری شهودی و منطقی در آن‌ها شده است. تفکر خلاق به افراد کمک می‌کند تا در مواجهه با مسائل پیچیده، راه‌حل‌های متنوعی را در نظر بگیرند و از قالب‌های ذهنی سنّتی فراتر روند.

با توجه به مشخص‌ شدن اهمیت تفکر خلاق و سبک‌های تصمیم‌گیری دانشجویان، بازنگری و ارزشیابی سرفصل‌ها، محتوی و روش‌های آموزشی نظام آموزش عالی ضروری به نظر می‌رسد. بر همین اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری دانشجویان تربیت کودک است. فرضیه‌های پژوهش نیز به این شرح است: آموزش تفکر خلاق بر سبک تصمیم‌گیری عقلایی دانشجویان تربیت کودک تأثیر دارد؛ آموزش تفکر خلاق بر سبک تصمیم‌گیری آنی دانشجویان تربیت کودک تأثیر دارد؛ آموزش تفکر خلاق بر سبک تصمیم‌گیری شهودی دانشجویان تربیت کودک تأثیر دارد؛ آموزش تفکر خلاق بر سبک تصمیم‌گیری وابستگی دانشجویان تربیت کودک تأثیر دارد؛ آموزش تفکر خلاق بر سبک تصمیم‌گیری اجتنابی دانشجویان تربیت کودک تأثیر دارد.

2. روش پژوهش

پژوهش حاضر در قالب یک طرح نیمه‌آزمایشی و به‌صورت پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه آزمایش و کنترل انجام شد. جامعه آماری پژوهش کلیه دانشجویان کاردانی رشته تربیت کودک دانشکده ملی مهارت دختران بروجرد در نیم‌سال اول 1403-1402 به تعداد 170 نفر بودند. برای نمونه آماری پژوهش 12 نفر برای گروه آزمایش و 12 نفر برای گروه کنترل به شیوه تصادفی ساده و به‌صورت جایگزینی تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. از دو گروه آزمایش و کنترل، پیش‌آزمون گرفته شد. در ادامه، عمل مداخله آموزش تفکر خلاق روی گروه آزمایش انجام شد. مداخله این پژوهش به مدت 12 جلسه 60 دقیقه‌ای، هر هفته 1یک جلسه در دستور کار قرار گرفت. اما گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. بعد از اتمام مداخلات، از هر گروه پس‌آزمون به
عمل آمد، تا تأثیر متغیر مستقل آموزش تفکر خلاق بر متغیر وابسته سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری مشخص شود. در این پژوهش برای سنجش نمره سبک عمومی تصمیم‌گیری و ابعاد آن، از پرسش‌نامه سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری اسکات و بروس (1995) استفاده شد. این پرسش‌نامه دارای 25 سوال با طیف لیکرت می‌باشد. به‌منظور سنجش هریک از سبک‌های تصمیم‌گیری، در این پرسش‌نامه 5 سوال اختصاص داده شده است. دامنه نمرات در این پرسش‌نامه از 25 تا 125 است. روایی این پرسش‌نامه در خارج از کشور به‌وسیله اسکات و بروس (1995) محاسبه شده، و روایی آن را بسیار بالا گزارش کردند و در این پژوهش نیز روایی محتوایی پرسش‌نامه با نظر اساتید، مورد بررسی قرار گرفته و تأیید شد. همچنین ضریب پایایی محاسبه شده به‌وسیله اسکات و بروس (1995) برای هریک از زیرمقیاس‌ها با استفاده از آلفای کرونباخ، به ترتیب عبارتند از: سبک عقلایی 85/0، سبک شهودی 84/0، سبک وابستگی 86/0، سبک آنی 94/0 و سبک اجتنابی 87/0. همچنین در مطالعه حاضر، برای هر کدام از خرده‌مقیاس‌ها به ترتیب سبک عقلایی 77/0، سبک شهودی 78/0، سبک وابستگی 76/0، سبک آنی 86/0 و سبک اجتنابی 83/0 محاسبه شد. ضریب آلفا در این مطالعه 74/0 بود.

2-1. شرح جلسات مداخله

در هر جلسه، ابتدا توضیحاتی در خصوص هدف همان جلسه ارائه شد. سپس تمرینات تفکر خلاق به‌صورت برگه‌هایی که از قبل کپی شده بودند، به هر دانشجو داده شد. در هر برگه ابتدا توضیحاتی در خصوص روش کار اشاره شده بود. در ادامه پس از بیان یک مثال و روش پاسخگویی به آن در برگه‌ها، از دانشجویان خواسته شد تا تمرینات را براساس مثالی که مطالعه کرده‌اند، انجام دهند و چون حجم بعضی از تمرینات زیاد بود و یا برای پاسخگویی به بعضی از تمرینات وقت زیادی لازم بود، محتوای هر تمرین در دو جلسه یک ‌ساعته انجام گرفت.

اهداف و تکالیف خواسته شده از دانشجو در هر جلسه مطابق جدول (1) بود.

جدول 1- جلسات آموزش تفکر خلاق

جلسه اول و دوم	هدف جلسات: کسب نتایج خلاق تکلیف اول: هریک از دانشجویان می‌بایست چهار عبارت مجزا را که به‌صورت جمله خبری مثبت نوشته شده است، تکمیل نمایند. توضیح بیشتر اینکه، هر یک از عبارت‌ها با حداقل دو تصویر به ظاهر نامتجانس، همراه می‌باشد و عبارات مذکور با واژه «اگر» آغاز شده و قسمت «آنگاه» آن می‌بایست تکمیل گردد و در نهایت با توجه ‌به دوجمله قبل، جمله نتیجه‌گیری توسط دانشجو ارائه می‌گردد. تکلیف دوم: طراحی چند جمله جالب و خیالی با ساختار «اگر ... آنگاه» توسط دانشجو و تکمیل آنها توسط سایر دانشجویان.
جلسه سوم و چهارم	هدف جلسات: دستیابی به تفکر خلاق معکوس تکلیف: ارائه پنج تمرین به‌صورت مجزا و متفاوت به دانشجو، که در هر تمرین به تناسب محتوای تمرین از دانشجو خواسته می‌شود که سه روش یا سه دلیل برای پاسخگویی به تمرین‌های مذکور بیاورد. نظیر سه چیز را بنویسید که شما نمی‌توانید با دوربین خود از آنها عکس بگیرید.
جلسه پنجم و ششم	هدف جلسات: ارائه طرح‌های خلاقانه (رسیدن به سؤالاتی که اولین‌بار از ذهن سازنده اولیه اشیاء گذشته است) تکلیف اول: ارائه 13 پرسش به دانشجو که پاسخ دادن به آنها، دسترسی به اهداف طراحان اولیه را ممکن می‌کند. نظیر: - چرا تایرها از جنس لاستیک ساخته می‌شوند؟ - چرا برای هشدار دادن یا اعلام‌خطر، از رنگ قرمز استفاده می‌شود؟ و... تکلیف دوم: دانشجو بنویسد که در موقع تجزیه‌وتحلیل طرح‌های خلاقانه طبیعی یا مصنوعی، از خود چه می‌پرسد؟ (حداقل 2 پرسش)
جلسه هفتم و هشتم	هدف جلسات: خلاقیت با اشیاء تصادفی تکلیف: سه تمرین به‌صورت مجزا و متفاوت به هر دانشجو ارائه می‌شود که هر تمرین از چند قسمت تشکیل شده است. قسمت اول، موضوع تمرین است که مشخص می‌باشد. قسمت دوم، شیء اتفاقی است. قسمت سوم، ویژگی‌ها است. قسمت چهارم، توصیف دانشجو است که با جمله‌ای که از قبل در تمرین وجود دارد، شروع می‌شود و با ویژگی‌ها و شیء اتفاقی که در تمرین نیز وجود دارد، تخیل نموده و به توصیف موضوع تمرین، در حد یک پاراگراف می‌پردازد. به عنوان مثال: موضوع: ویژگی‌های یک بازیکن فوتبال را بنویسید./ شیء اتفاقی: یک تایر ماشین/ ویژگی‌ها: پلاستیکی، ضخیم، ساییده شده، گرد، پر سروصدا، زمخت/ توصیف شما: مهران یک فوتبالیست است ...
جلسه نهم و دهم	هدف جلسات: ایجاد خلاقیت دیداری تکلیف: ابتدا دانشجویان گروه‌بندی شده و سپس دو تمرین به‌صورت مجزا و متفاوت به دانشجویان داده می‌شود. هر تمرین دارای یک تصویر است و دانشجویان وقت دارند به مدت پنج دقیقه حداکثر چیزهایی را که این تصویر به یادشان می‌آورد را بنویسند. سپس برگه‌ها را عوض کنند و سایر اعضای گروه نیز می‌بایست پاسخ‌های قابل قبول را علامت بزنند. موارد مذکور باید مورد پذیرش اکثریت دانشجویان باشد.
جلسه یازدهم و دوازدهم	هدف جلسات: تفکر خلاق برای استفاده از وسایل تکلیف: چهار تمرین به‌صورت مجزا با تصاویر متفاوت به دانشجو داده شده و در هر تمرین باتوجه‌به تصاویر مختلف، دو مورد از دانشجو خواسته می‌شود: اول: خصوصیات و ویژگی‌های اشکال را بنویسند، و دوم: کاربردهای احتمالی و غیرمعمولی هر یک از خصوصیات نوشته شده را ذکر کنند.

3. یافته‌ها

در این بخش، ابتدا جدول خلاصه شده میانگین و انحراف استاندارد نمرات گروه آزمایش و کنترل آمده و سپس جداول تحلیل کوواریانس جهت آزمون فرضیه‌ها ترسیم شده است.

جدول 2- میانگین و انحراف استاندارد نمرات سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری
گروه آزمایش و کنترل در پیش‌آزمون و

 

نتایج جدول (2) نشان می‌دهد که در مرحله پیش‌آزمون، میانگین و انحراف معیار گروه آزمایش به ترتیب 41/92 و 41/9 و برای گروه کنترل 58/81 و 78/6 بوده است. به عبارتی، میانگین و انحراف استاندارد گروه آزمایش از گروه کنترل در مرحله پیش‌آزمون کمتر است، و در مرحله پس‌آزمون نیز میانگین و انحراف معیار گروه آزمایش به ترتیب 66/93 و 53/9 و برای گروه کنترل نیز 16/85 و 89/5 است. افزایش میانگین و انحراف استاندارد گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل در مرحله پس‌آزمون نشان‌دهنده تأثیرگذاری متغیر مستقل است.

جدول 3- خلاصه نتایج تحلیل کوواریانس مربوط به مقایسه سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری
در گروه‌های آزمایش و کنترل

 

نتایج تحلیل کوواریانس نشان می‌دهد که با توجه ‌به ضریب F محاسبه شده، بین میانگین‌های تعدیل شده نمرات سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری در دو گروه آزمایش و کنترل در مرحله پس‌آزمون، تفاوت معناداری وجود دارد (P=0/04، P<0/05). بنابراین، فرضیه صفر رد و فرضیه پژوهش یعنی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری دانشجویان تربیت کودک تأیید می‌شود.

جدول 4- خلاصه نتایج تحلیل کوواریانس مربوط به مقایسه سبک تصمیم‌گیری عقلایی
در گروه‌های آزمایش و کنترل

 

نتایج تحلیل کوواریانس نشان می‌دهد که باتوجه‌به ضریب F محاسبه شده، بین میانگین‌های تعدیل شده نمرات سبک تصمیم‌گیری عقلایی در دو گروه آزمایش و کنترل در مرحله پس‌آزمون تفاوت معناداری وجود دارد (P=0/001، P<0/05). بنابراین، فرضیه صفر رد و فرضیه پژوهش یعنی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک تصمیم‌گیری عقلایی دانشجویان تربیت کودک تأیید می‌شود.

جدول 5- خلاصه نتایج تحلیل کوواریانس مربوط به مقایسه سبک تصمیم‌گیری آنی
در گروه‌های آزمایش و کنترل

 

نتایج تحلیل کوواریانس نشان می‌دهد که باتوجه‌به ضریب F محاسبه شده، بین میانگین‌های تعدیل شده نمرات سبک تصمیم‌گیری آنی در دو گروه آزمایش و کنترل در مرحله پس‌آزمون، تفاوت معناداری وجود دارد (P=0/04، P<0/05). بنابراین، فرضیه صفر رد و فرضیه پژوهش یعنی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک تصمیم‌گیری آنی دانشجویان تربیت کودک تأیید می‌شود.

جدول 6- خلاصه نتایج تحلیل کوواریانس مربوط به مقایسه سبک تصمیم‌گیری شهودی
در گروه‌های آزمایش و کنترل

 

نتایج تحلیل کوواریانس نشان می‌دهد که باتوجه‌به ضریب F محاسبه شده، بین میانگین‌های تعدیل شده نمرات سبک تصمیم‌گیری شهودی در دو گروه آزمایش و کنترل در مرحله پس‌آزمون تفاوت معناداری وجود دارد (P=0/002، P<0/05). بنابراین، فرضیه صفر رد و فرضیه پژوهش یعنی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک تصمیم‌گیری شهودی دانشجویان تربیت کودک تأیید می‌شود.

جدول 7- خلاصه نتایج تحلیل کوواریانس مربوط به مقایسه سبک تصمیم‌گیری وابستگی
در گروه‌های آزمایش و کنترل

 

نتایج تحلیل کوواریانس نشان می‌دهد که باتوجه‌به ضریب F محاسبه شده، بین میانگین‌های تعدیل شده نمرات سبک تصمیم‌گیری وابستگی در دو گروه آزمایش و کنترل در مرحله پس‌آزمون، تفاوت معناداری وجود ندارد (P=0/81، P>0/05). بنابراین، فرضیه صفر تأیید و فرضیه پژوهش یعنی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک تصمیم‌گیری وابستگی دانشجویان تربیت کودک رد می‌شود.

جدول 8- خلاصه نتایج تحلیل کوواریانس مربوط به مقایسه سبک تصمیم‌گیری اجتنابی
در گروه‌های آزمایش و کنترل

 

نتایج تحلیل کوواریانس نشان می‌دهد که باتوجه‌به ضریب F محاسبه شده، بین میانگین‌های تعدیل شده نمرات سبک تصمیم‌گیری اجتنابی در دو گروه آزمایش و کنترل در مرحله پس‌آزمون تفاوت معناداری وجود ندارد (P=0/56، P>0/05). بنابراین، فرضیه صفر تأیید و فرضیه پژوهش یعنی تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک تصمیم‌گیری اجتنابی دانشجویان تربیت کودک رد می‌شود.

4. نتیجه‌گیری

پژوهش حاضر، تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری دانشجویان تربیت کودک را بررسی کرد. اولین فرضیه پژوهش، تاثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری بود که نتایج حاصل از آزمون این فرضیه تأیید گردید و با نتایج پیشینه‌های پژوهش همسو بود. باتوجه‌به همسویی مذکور، می‌توان چنین استدلال نمود، از آنجایی‌که دیدگاه اسکات و بروس در ارتباط با ماهیت درون‌فردی و شخصیتی سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری است، لذا آموزش تفکر خلاق با تأثیرگذاری بر بینش و نگرش دانشجویان به دنیای پیرامونشان، موجب تأثیرگذاری آنان در گرایش به سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری می‌شود. از طرفی تصمیم‌گیری با دیدگاه و تفکر تصمیم‌گیرنده ارتباط مستقیمی دارد (توحیدی، 1389).

دومین فرضیه، تاثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک عقلایی تصمیم‌گیری بود که تأیید شد. با عنایت به همسویی نتیجه این پژوهش با سایر پژوهش‌های پیشین، اینگونه می‌توان استدلال نمود همان‌گونه که مهرگان و همکاران (1403) اعتقاد دارند که چهار عامل عقاید، تجربیات، تحلیل‌های ذهنی و تحلیل‌های کمّی در تصمیم‌گیری دخالت دارند، دانشجویان می‌توانند از طریق آموزش تفکر خلاق، با پرورش قوای ذهنی تحلیل‌گر و با بکارگیری استعدادهای ذاتی، آینده را با اتخاذ تصمیمات عقلایی، منطقی و صحیح ترسیم نمایند.

سومین فرضیه، تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک آنی تصمیم‌گیری بود که تأیید شد. باتوجه‌به همسویی این تحقیق با تحقیقات پیشین، می‌توان چنین استدلال نمود که دانشجویان با انجام تمرینات مربوط به آموزش تفکر خلاق، از توان بالایی جهت اعتماد به احساسات و فراست درونی برخوردار شده‌اند و این امر در اتخاذ تصمیم‌گیری‌ در سریع‌ترین زمان ممکن، تأثیر گذاشته است.

چهارمین فرضیه، تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک شهودی تصمیم‌گیری تأثیر بود که تأیید شد. باتوجه‌به همسویی با تحقیقات پیشین می‌توان چنین استدلال نمود که چون خلاقیت از دیدگاه روان‌شناسی، پدیدار شدن تلفیقی از اندیشه‌های نو به‌وسیله شهودگرایی از منابع ناشناخته تعریف
شده است (توحیدی، 1389) و همچنین خلاقیت را می‌توان به‌صورت فراگردی آمیخته از چند مرحله متداخل و متعامل تصور کرد که مرور و مطالعه ناخودآگاه، کشف شهود، بینش و صورت‌بندی منطقی قضایا ازجمله آن مراحل هستند (توحیدی، 1389)؛ لذا تمرینات تفکر خلاق توانسته است
از طریق اجرای مراحل مذکور طی جلسات مداخله، در اتخاذ تصمیم‌گیری دانشجویان به سبک شهودی تأثیر داشته باشد.

پنجمین فرضیه، تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک وابستگی تصمیم‌گیری بود که تأیید نشد. باتوجه‌به همسویی این تحقیق با تحقیقات پیشین، چنین می‌توان استدلال نمود که دانشجویانی که از سبک وابستگی پیروی می‌کنند، افرادی هستند که از استقلال کافی برخوردار نیستند و به‌جای اینکه در تصمیم‌گیری، شقوق مختلف را تحلیل و بررسی نمایند و یا براساس تجربه شخصی‌ تصمیم بگیرند، کاملاً متکی به نظرات و راهکارهای اطرافیان خود می‌باشند. بر همین اساس، تمرینات آموزش تفکر خلاق با تقویت‌ سبک عقلایی، شهودی و آنی، بر سبک وابستگی تأثیرگذار نبوده است.

آخرین فرضیه، تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک اجتنابی تصمیم‌گیری بود که تأیید نشد. با عنایت به همسویی این تحقیق با تحقیقات پیشین، چنین می‌توان استدلال نمود، دانشجویانی که پیرو سبک اجتنابی هستند، هرگونه واکنش و اقدام عملی را جهت حل مسائل به تعویق می‌اندازند و
از هرگونه تصمیم‌گیری انفرادی اجتناب می‌کنند. به‌عبارت ‌دیگر، تاحد امکان از موقعیت‌های تصمیم‌گیری دوری می‌نمایند. بنابراین، پر واضح است وقتی که آموزش تفکر خلاق منجربه گرایش دانشجویان به سبک‌های تصمیم‌گیری عقلایی و شهودی که مکمّل یکدیگرند، می‌شود؛ دیگر منجربه تأثیرگذاری بر سبک اجتنابی تصمیم‌گیری نشود، چون در سبک‌های تصمیم‌گیری عقلایی و شهودی، دانشجو تصمیم می‌گیرد، ولی مبنا و اساس تصمیم‌گیری متفاوت است؛ در صورتی‌که در سبک اجتنابی، دانشجو از تصمیم‌گیری طفره می‌رود.

ازجمله محدودیت‌های پژوهش حاضر این بود که این پژوهش روی دانشجویان دختر در مرکزی تک‌جنسیتی انجام شده است که در تعمیم نتایج به دانشجویان پسر و دیگر دوره‌های تحصیلی آموزش عالی می‌بایست احتیاط کرد.

براساس نتایج حاصل از این پژوهش و محدودیت موجود، پیشنهاداتی به شرح زیر ارائه می‌شود:

1) پیشنهاد می‌شود که با سایر روش‌ها و فنون خلاقیت نظیر بارش فکری، اسکمپر، سینکتیکس، ارتباط اجباری و... برای مداخله آموزشی و تأثیرگذاری بر سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری استفاده شود.

2) پیشنهاد می‌شود که نظیر این پژوهش در دانشکده های مختلط و دانشکده‌های ملی مهارت پسران انجام گیرد و نتایج پژوهش‌ها مقایسه و تجزیه‌وتحلیل شوند.

5. قدردانی و تشکر

از همه دانشجویانی که در این پژوهش شرکت کردند، تشکر و قدردانی می‌گردد.

 

 

منـابـع

ایران‌نژاد پاریزی، مهدی؛ ساسان گهر، پرویز (1403). سازمان و مدیریت و تئوری تا عمل. تهران: موسسه عالی آموزش بانکداری.

بولدن، جرج (1385). تفکر خلاق. سعید علی میرزایی. تهران: سارگل.

پرویزی، عابد (1396). بررسی رابطه تیپ شخصیت و سبک تصمیم‌گیری مدیران مدارس استان آذربایجان غربی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی.

توحیدی، ارسطو (1389). خلاقیت محور بنیادین تصمیم‌گیری راهبردی. مطالعات مدیریت راهبردی، 1(4)، ص64-43.

جعفری، مریم؛ رضوی، سمیرا؛ کریمی، علی (1399). تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری دانش‌آموزان. علوم تربیتی، ۱۰(۱)، ص۱۱۲-۱۲۸.

حیدری، الهام؛ مرزوقی، رحمت‌اله (1391). بررسی و مقایسه سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری در مدیران دانشگاه، مطالعه موردی: دانشگاه شیراز. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 3(4)، ص84-67.

‌‌رحیمی، فیروزه؛ محمدی، مونا؛ حسینی، سمیه (1398). تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری دانش‌آموزان. روانشناسی تربیتی، 12(3)، ص45-60.

رضازاده، سمانه (1389). بررسی رابطه سبک‌های عمومی تصمیم‌گیری و هوش معنوی مدیران دانشگاه‌های فردوسی و علوم پزشکی مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی. دانشگاه فردوسی مشهد.

‌‌رضایی، سعید؛ حسینی، مریم؛ محمدی، علی (1401). تأثیر آموزش تفکر خلاق بر سبک‌های تصمیم‌گیری دانشجویان. روانشناسی تربیتی، ۱۲(۳)، ص۴۵-۶۰.

سادات میر، زهره (1389). مقایسه میزان به کارگیری تفکر خلاق و انتقادی در دانش آموزان مونث سال سوم رشته‌های ریاضی و انسانی متوسطه در منطقه 14 شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روان‌شناسی تربیتی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

سبحانی‌نژاد، مهدی؛ زراعتی، محسن؛ مرادی، شعبان؛ وحیدپور، بیژن (1392). پرورش مهارت‌های تفکر خلاق با رویکرد حل مسأله در برنامه درسی دانشجویان. مدیریت نظامی، 50(13)، ص174-141.

سید جوادین، سید رضا (1403). مبانی سازمان و مدیریت. تهران: نگاه دانش.

سیف، علی‌اکبر(1403). روان‌شناسی پرورشی نوین. تهران: دوران.

شعاری‌نژاد، علی‌اکبر(1370). روان‌شناسی عمومی. تهران: توس.

علی‌زاده، فریدون؛ نوری، رعنا (1400). رابطه تفکر خلاق و سبک‌های تصمیم‌گیری در مدیران سازمان‌های دولتی. مدیریت دولتی، ۸(۲)، ص۷۸-۹۲.

معیری، نرگس (1390). رابطه بین سبک‌های تصمیم‌گیری و توانایی حل تعارض مدیران مدارس راهنمایی و متوسطه شهر کرمان در سال تحصیلی 1389-1390. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی. دانشگاه شهید باهنر کرمان.

مکتبی‌فرد، لیلا (1388). انواع تفکر و ارتباط آنها، با تاکید بر تفکر انتقادی. فرهنگ، شماره 69، ص372-359.

مهرگان، محمدرضا؛ دری، بهروز؛ صارمی، محمود (1403). تحقیق در عملیات. تهران: سمت، ج1.

مورهد، گرگوری؛ گریفین، ریکی (1403). رفتار سازمانی. مهدی الوانی و غلامرضا معمارزاده. تهران: مروارید.

ناظمی، فاطمه؛ صفاری‌نیا، مجید (1394). بررسی ارتباط سبک‌های تصمیم‌گیری و ادراک ریسک با رفتارهای کارآفرینانه در بین مدیران فرهنگی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 4(4)، ص117-89.

Amabile, T.M. & Pratt, M.G. (2020). The dynamic componential model of creativity and innovation in organizations. Research in Organizational Behavior, no. 40, p. 157-183.

Facioni, P. (2006). Creative Thinking Skills for education and life.        
URL= http://www.asa3.org/ASA/education/think/creative.htm (2013, Nov 3).

Gino, F. & Ariely, D. (2021). The dark side of creativity: Original thinkers can be more dishonest. Journal of Personality and Social Psychology, 108(3), p. 442-459.

Runco, M.A. & Acar, S. (2022). Creativity and decision-making: The role of divergent thinking. Journal of Creative Behavior, 56(2), p. 145-160.

Scott, S.G. & Bruce, R.A. (1995). Decision–making style: The development and assessment of a new measure. Educational and psychological Measurement, 55(5), p. 818-831.

Sternberg, R.J. & Karami, S. (2021). Teaching creative thinking to improve decision-making in complex situations. Thinking Skills and Creativity, no. 40, p. 100-115.

Thunholm, P. (2004). Decision – making style: habit, style or both? Journal of personality and Individual Differences, no. 36, p. 931-944.

Wadaani, M. (2015). Teaching for Creativity as Human Development toward Self -Actualization: The Essence of Authentic Learning and Optimal Growth for All Students. Creative Education, no. 6, p. 669-679.

 

 

 

---

[1] Received: 2024/08/10 ; Revised: 2024/09/13 ; Accepted: 2024/10/22 ; Published online: 2024/12/22

Pablisher: Qom Islamic Azad University         Article type: Research Article        © The Author(s).

[2] تاریخ دریافت: 20/05/1403 ؛ تاریخ اصلاح: 23/06/1403 ؛ تاریخ پذیرش: 01/08/1403 ؛ تاریخ انتشار آنلاین: 02/10/1403

https://doi.org/10.71522/jiem.2024.10041194363

ناشر: دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم         نوع مقاله: پژوهشی        © نویسندگان.

[3] . Facioni

[4] . Bolden

[5] . Wadaani

[6] . Moorhead & Griffin

[7] . Thunholm

[8] . Scott & Bruce

[9] . Rational decision-making style

[10] . Intuitive decision-making style

[11] . Impulsive decision-making style

[12] . Dependency decision-making style

[13] . Avoidant decision-making style

[14] . Runco & Acar

[15] . Gino & Ariely

[16] . Sternberg & Karami

[17] . Amabile & Pratt

---