سرمایه فکری و ارزیابی وضعیت آن در دانشگاه آزاد اسلامی
محورهای موضوعی : مدیریت تعالی آموزشی
1 - گروه علوم تربیتی علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی قم
2 - گروه مدیریت آموزشی، واحد قم ، دانشگاه آزاد اسلامی ، قم، ایران
کلید واژه: سرمایه‌فکری, سرمایه‌ساختاری, سرمایه‌انسانی, سرمایه‌رابطه‌ای, دانشگاه آزاد اسلامی.,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر ارزیابی وضعیت سرمایه فکری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم از دیدگاه اعضای هیئتعلمی بود. این پژوهش از نظر اهداف، کاربردی و به‌لحاظ شیوه گردآوری داده‌ها، توصیفی- پیمایشی بوده و جامعه آماری 176 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم بودند که 110 نفر آنان براساس فرمول کوکران به‌شیوه تصادفی طبقه‌ای به‌عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسش‌نامه 42 گویه‌ای سرمایه فکری بونتیس با پایایی 93/0 برمبنای آلفای کرونباخ استفاده گردید. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها علاوه‌بر روش‌های توصیفی از آزمون‌های استنباطی تی تك‌‌نمونه‌ای و آنوا با استفاده از نرم‌افزار SPSS استفاده شد. نتایج نشان داد، در مجموع وضعیت سرمایه‌های فکری، انسانی و ساختاری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم در سطح مطلوب است، ولی سرمایه رابطه‌ای کم‌تر از حد متوسط قرار دارد. در بین دانشکده‌ها، دانشکده علوم‌انسانی بیشترین سرمایه فکری و ساختاری، دانشکده علوم‌پزشکی بیشترین سرمایه انسانی و کم‌ترین سرمایه ساختاری، دانشکده علوم‌پایه بیشترین سرمایه رابطه‌ای و دانشکده فنی- مهندسی کم‌ترین سرمایه فکری، انسانی و رابطه‌ای را دارند. وضعیت سرمایه فکری در دانشکده‌های علوم‌پزشکی و علوم‌پایه متفاوت نیست. علی‌رغم مطلوبیت نسبی وضعیت سرمایه فکری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، دسترسی به اهداف عالی سرمایه‌های فکری مستلزم برنامه‌ریزی و توجه بیش از پیش مدیریتی است.
The aim of the present study was to evaluate the status of intellectual capital at the Qom branch of Islamic Azad University from the perspective of faculty members. This research
is applied in terms of its objectives and descriptive-survey in terms of data collection. The statistical population included 176 faculty members of Islamic Azad University, Qom Branch, of whom 110 were selected as the sample through stratified random sampling based on Cochran's formula. Data were collected using Bontis' 42-item intellectual capital questionnaire, with a reliability score of 0.93 based on Cronbach's alpha. For data analysis, both descriptive methods and inferential tests, including one-sample t-tests and ANOVA, were employed using SPSS software. The results indicated that, overall, the status of intellectual, human, and structural capital in the Qom branch of Islamic Azad University
is favorable, but relational capital is below average. Among the faculties, the Faculty
of Humanities had the highest intellectual and structural capital, the Faculty of Medical Sciences had the highest human capital but the lowest structural capital, the Faculty of Basic Sciences had the highest relational capital, and the Faculty of Engineering had the lowest intellectual, human, and relational capital. The status of intellectual capital in the faculties
of Medical Sciences and Basic Sciences did not differ significantly. Despite the relatively favorable status of intellectual capital at the Qom branch of Islamic Azad University, achieving the higher objectives of intellectual capital requires more managerial planning and attention.
اکرمی، محمود (1392). تبیین مؤلفه‌های سرمایه فکری در دانشگاه (مورد مطالعه: دانشگاه پیام نور). مطالعات آموزش و آموزشگاهی، 2(6)، ص31-54.
برواری، فرید؛ عاصمی، مرتضی (1396). بررسی تأثیر بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد و سرمایه فکری بر نوآوری سازمانی (مطالعه موردی: دانشگاه علوم پزشکی ارومیه). مطالعات علوم پزشکی، 28(11)، ص۷۵۰-۷۵۸.
بیابانی، غلامحسین؛ هادیان‌فر، کمال (1387). مهاجر سرمایه انسانی، شهروند جهانی. جمعیت، شماره 65-66،
ص49-64.
جاوید، داریوش؛ مدرسی، سنور (۱۳۹۰). استفاده ارز AHP فازی برای توسعه مدل اندازه‌گیری سرمایه فکری برای ارزیابی سهم سرمایه فکری در کارایی دانشگاه. در: همایش منطقه‌ای حسابداری سرمایه فکری، گنبد کاووس، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گنبدکاووس.
حسینی ظفرآبادی، سیده هما (1397). بررسی تأثیر سرمایه فکری و توانمندسازی روان‌شناختی بر ارتقای یادگیری سازمانی کارکنان دانشگاه ایلام. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت دولتی، دانشگاه ایلام.
خمینی، سید روح‌الله (1379). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج 8.
دالوند، وحید (1396). اثر سرمایه فکری بر مزیت رقابتی و عملکرد سازمانی با نقش میانجی نوآوری و فرهنگ یادگیری (مورد مطالعه اعضای هیئت علمی دانشگاه لرستان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی گرایش بازاریابی. دانشکده اقتصاد و اداری، دانشگاه لرستان.
رشیدپور، علی؛ رشیدی، محمدمهدی؛ عزیزخانی، محمود (1396). ارزیابی مؤلفه‌های سرمایه فکری در سازمان تأمین اجتماعی. مدیریت شهری، شماره 46، ص349-362.
زحمتی، حسین (1397). بررسی رابطه سرمایه فکری با عملکرد مالی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد حسابداری. مؤسسه آموزش عالی فردوس.
شرفی، محمد؛ عباس‌پور، عباس (1392). ارتباط بین سرمایه فکری و عملکرد در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، ۶(۲)، ص۷۵-۸۱.
شرفی، محمد؛ عباس‌پور، عباس؛ مهرگان، محمدرضا (1392). شناسایی و رتبه‌بندی شاخص‌های سنجش سرمایه فکری در نظام آموزش عالی. اندازه‌گیری تربیتی، 4(12)، ص133-170.
شعبانی، احمد؛ جعفری، حمیده؛ رجایی‌پور، سعید؛ محمدی استانی، مرتضی (1394). مقایسه سطح سرمایه
فکری در کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی شهر اصفهان براساس دیدگاه بونتیس. مطالعات دانش‌شناسی، 1(2)،
ص3-21.
شهسواری، امیر؛ یمنی‌دوزی سرخابی، محمد؛ ابوالقاسمی، محمود (1393). الگوی مفهومی سرمایه فکری در آموزش عالی (مطالعه موردی: دانشگاه شریف). آموزش عالی ایران، 6(3)، ص121-160.
عالم تبریز، اکبر؛ رجبی‌فرد، ایمان؛ حاجی بابا علی، علی (1388). سرمایه فکری؛ اندازه‌گیری، افشاء، مدیریت. تهران: انتشارات مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.
عربی، مهدی (۱۳۹۷). مطالعه تأثیر بازارگرایی و سرمایه فکری بر عملکرد توسعه محصولات جدید با میانجی‌گری قابلیت یادگیری سازمانی و دوسوتوانی نوآوری (مطالعه موردی: شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک‌های علم و فناوری شهر تهران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه مدیریت بازرگانی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم.
فرجی ارمکی، اکبر (1386). رسالت و نقش دانشگاه اسلامی در تمدن‌سازی و تولید علم دینی. دانشگاه اسلامی، 11(4)، ص64-80.
کریمی، محمدرضا؛ حقی‌تالی، مهدی (1394). مدیریت سرمایه فکری در سازمان. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
محمودی میمند، محمد؛ حدادزاده، مهدی (1390). مطالعه و تعیین مؤلفه‌های مؤثر بر ارزیابی سرمایه فکری در مؤسسات دانش‌محور (مطالعه موردی: شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری یزد). پژوهش در نظام‌های آموزشی، 5(15)، ص129-149.
معظم باباشیخعلی، زهرا؛ کریمی، فریبا؛ کریمی، سعید (1393). رابطه ساده و چندگانه بین سرمایه فکری و نوآوری سازمانی در اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 14(7)، ص616-625.
منصوری، حسین (1397). سرمایه فکری کتابخانه‌های دانشگاهی براساس مدل بونتیس و ارتباط آن با عملکرد سازمانی. مطالعات ملی کتابداری و سازمان‌دهی اطلاعات، 29(3)، ص131-151.
ناظم، فتاح؛ صادقی، ام‌البنین (1394). ارائه الگوی ساختاری بهره‌وری براساس سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری در آموزش‌وپرورش. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 6(2)، ص147-164.
نوروزی، عباسعلی؛ ابوالقاسمی، محمود؛ قهرمانی، محمد (1394). بررسی موانع تولید علم از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 6(2)، ص77-108.
یوسفی، امیدعلی؛ مستکملی، مصطفی (1389). رسالت و نقش دانشگاه در قبال فرهنگ و فرهنگ‌سازی از منظر امام خمینی. در: مجموعه مقالات کنگره ملی بررسی اندیشه‌های فرهنگی اجتماعی حضرت امام خمینی، جهاد دانشگاهی البرز، ص93-105.
Bollen. N. (2005). Linking Intellectual capital and Intellectual property to company performance. Management Decision, 43(9), p. 1161-1185.
Bontis, N. (1998). Intellectual capital: an exploratory study that develops measures and models. Management Decision, 36(2), p. 63-76.
Doost, M., Badir, Y., Ali, Z. & Tariq, A. (2016). The impact of intellectual capital on innovation generation and adoption. Journal of Intellectual Capital, 17(4), p. 685-695.
Guthrie, J. (2000). Intellactual Capital: Australian annual reporting practices. Journal of Intellactual Capital, 1(3), p. 241-251.
Jordão, R.V.D. & Almeida, V.R.D. (2017). Performance Measurement, Intellectual Capital, and Financial Stability. Magazine Intellectual Capital, 18(3), p. 643-666.