تأثیر فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک مدیریت شهری بر پایداری تاب‌آوری در برابر مخاطرات محیطی (موردمطالعه: شهرداری منطقه 12 تهران)
محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطينوید آهنگری 1 , شهربانو موسوی 2 , مریم ارزانیان کرم اله 3
1 - دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی تهران، ایران ( نویسنده مسئول)
2 - منشی دانشگاه پردیس خوارزمی
3 - کارشناس ارشد مدیریت شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد صفادشت، تهران، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
برنامه‌ریزی استراتژیک در مدیریت شهری، با تدوین چشم‌انداز و اهداف، می‌تواند اقدامات هوشمندانه‌ای برای مقابله با چالش‌ها و مخاطرات محیطی فراهم کند. این فرآیند، با تعامل با نهادهای محلی و جوامع، تاب‌آوری شهری را تقویت و پایداری آن را تضمین می‌کند. در این راستا پژوهش حاضر باهدف تأثیر فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک مدیریت شهری بر پایداری تاب‌آوری در برابر مخاطرات محیطی تدوین‌شده است. پژوهش ازلحاظ هدف و ماهیت کاربردی و از جهت روش استنتاج و گرداوری داده¬ها توصیفی- تحلیلی می¬باشد. ابزار گرداوری داده‌ها شامل پرسشنامه فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک مدیریت شهری و پرسشنامه پایداری تاب¬آوری در برابر مخاطرات محیطی می¬باشد. جامعه آماری شامل کارشناسان معاونت‌های مختلف شهرداری منطقه 12 تهران (591) می‌باشد که حجم نمونه در سطح 95 درصد اطمینان با استفاده از فرمول کوکران برابر با 250 نفر مشخص گردید. برای تجزیه‌وتحلیل داده¬ها از مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار AMOS26 استفاده‌شده است. نتایج پژوهش در بخش توصیفی نشان داد که وضعیت متغیرهای برنامه‌ریزی استراتژیک مدیریت شهری با میانگین(22/3) و پایداری تاب¬آوری شهری با میانگین(07/3)، همراه با تمام شاخص¬های آن در بین دامنه 51/2 تا 5/3 یعنی سطح نیمه مطلوب قرار دارند. همچنین نتایج در بخش استنباطی با استفاده از معادلات ساختاری بیانگر این است که تأثیر فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک مدیریت شهری بر پایداری تاب‌آوری در برابر مخاطرات محیطی شهرداری منطقه 12 تهران در سطح خطای 05/0=α معنادار است و با توجه به مقدار ضریب معنی¬داری(303/3) و ضریب مسیر (071/0) این رابطه مستقیم و معنادار می¬باشد؛ بنابراین برای نهادینه¬سازی برنامه¬ریزی استراتژیک در مدیریت شهری، باید زمینه¬سازی لازم فراهم گردد؛ تا بتوان همگام با استراتژی¬های جهانی شاهد شهرهای تاب¬آور و پایدار بود.
احد نژاد، محسن، حیدری، محمدتقی، تیموری، اصغر، طهماسبی مقدم، حسین (1397)، تحلیلی بر شاخص-های استراتژی توسعه شهری (CDS) با رویکرد برنامه‌ریزی استراتژیک: مطالعه موردی: شهر زنجان، فصلنامه مطالعات عمران شهری دوره دوم، شماره پنجم، صص 4-22.
امیری فهلیانی، محمدرضا، امانپور، سعید، ملکی، سعید، صفایی پور، مسعود (1397)، تحلیل وضعیت و تعیین استراتژی‌های مبتنی بر سناریو در تاب‌آوری کلان‌شهرهای ایران (موردپژوهش؛ کلانشهر اهواز)، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، پیاپی ۳۵، صص ۳۱ -۴۶. رهنما محمد رحیم، صادقی، مجتبی (1391)، شناسایی و سنجش بسترهای بایسته برای الگوی مدیریت استراتژیک شهری (مطالعه موردی شهر مشهد)، مجله پژوهش و برنامهريزي شهري، سال سوم، شماره نهم، صص 21-34.
حسنی هنزایی، وحید، الهیاری، رضا (1397)، مطالعه تطبیقی برنامه‌ریزی راهبردی بر اساس حکمروایی خوب شهری موردمطالعه شهرهای تهران و مشهد، دوماهنامه علمی تخصصی پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال سوم، شماره 3(11)، صص 1-14.
حسینی سیاه گلی، مهناز، قدمی، مصطفی (1395)، تحلیلی بر مؤلفه‌های گرایش به رویکرد استراتژیک در فرایند برنامه‌ریزی شهری در ایران، فصلنامه جغرافیا و پایداری محیطی، جغرافیا و پایداری محیط، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 18، صص 81-95.
حلاجیان، ابراهیم، شاد، علی امین (1394)، شناسایی و تدوین استراتژی‌های مؤثر مدیریت استراتژیک توسعه شهری شهرستان رامسر، فصلنامه مديريت شهري، شماره 40، صص 399-418.
رمضان زاده لسبويي، مهدي، بدري، سيدعلي (1393)، تبيين ساختارهاي اجتماعي - اقتصادي تاب‌آوری جوامع محلي در برابر بلاياي طبيعي با تأکید بر سيلاب مطالعه موردي: حوضه¬هاي گردشگري چشمه کيله تنکابن و سردآبرود کلاردشت، فصلنامه جغرافيا، دوره¬12، شماره40، صص 109 -131.
رهنما محمدرحیم، مافی عزت‌الله، اسدی روح اله، سلیمی محمود(1399) گذار از برنامه‌ریزی جامع به برنامه‌ریزی استراتژیک. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال ۲ شماره ۸، صص۳۹-۵۴.
زنگیشه ئی سجاد، رفیعیان مجتبی (1399)، برنامه¬ریزی استراتژیک و راهبردهای بازآفرینی پایدار بافت های فرسوده شهری (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه). فصلنامه چشم‌انداز شهرهای آینده. سال اول شماره 4، صص۱۰۳-۱۱۸
زياري، كرامت اله (1383)، برنامه‌ریزی كاربري اراضي شهري، يزد، انتشارات دانشگاه يزد.
علائی، صمد، توکلان، علی، سرور، رحیم (1402)، ارزیابی مولفه های تاب¬آوری شهری در شهرهای پیرامون کلانشهر تهران-مطالعه موردی شهر اسلامشهر، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، دوره 15، شماره 56، صص120-99.
مرادی مسیحی، واراز (1384)، برنامه‌ریزی استراتژیک در کلان‌شهرها به ضمیمه برنامه استراتژیک شهر لندن، انتشارات پردازش و برنامه‌ریزی شهری، تهران.
ملکی، سعید، آروین، محمود، بذرافکن، شهرام (1397) ، بررسی نقش الگوی حکمروایی خوب شهری در تحقق شهر تاب‌آور (مطالعه موردی: شهر اهواز) ، فصلنامه دانش شهرسازی، دانش شهرسازی، دوره 2، شماره 4 - شماره پیاپی 5، صص 1-18.
منزوي، مهشيد، سليماني، محمد، تولايي، سيمين، چاوشي، اسماعيل، آسیب‌پذیری بافت‌های فرسوده بخش مرکزي شهر تهران در برابر زلزله (مورد: منطقه 12)، پژوهش‌های جغرافياي انساني، 1389، دوره 42، شماره 73: صص 1-18.
مهردانش، گونا، آزادی زاده، نامدار (1399)، مفهوم تاب‌آوری شهری مدیریت و برنامه‌ریزی آینده شهرها (کرونا-19 )، جغرافیا و روابط انسانی، دوره 3، شماره 1، صص 132-161.
Albrechts, L. (2006). Bridge the Gap: From Spatial Planning to Strategic Projects". European Planning Studies, 1487-1500.
Ampornphan, P., Tongngam, S.(¬2020). Exploring technology influencers from patent data using association rule mining and social network analysis. Information 11 (6), 333. https://doi.org/10.3390/info11060333.
Chapman, S., Watson, J. E. M., Salazar, A., Thatcher, M., & McAlpine, C. A. (2017). The impact of urbanization and climate change on urban temperatures: a systematic review. Landscape Ecology 32 (10) 1921-1935. https://doi.org/10.1007/s10980-017-0561-4.
Folkman, S. (2018). Personal Control and Coping Processes: A theoretical Analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 46 (4), 839-852.
Grimmond S. (2007) Urbanisation and global environmental change: local effects of urban warming. Geogr J; 173:83–8.
Halla. F. (2007). A SWOT analysis of strategic urban development planning: The case.
Hetu, Seth N., Gupta, Samarth, Vinh, Vu, Tan, Gary, (2018). A simulation framework for crisis management: Design and use, Simulation Modelling Practice and Theory, No 16, Vol 85, Pp 15–32. (In English)
Huang, G.Y., Li, D.Z., Zhu, X.W., Zhu, j. (2021). Influencing factors and their influencing mechanisms on urban resilience in China. Sustain. Cities Soc. 74, 103210. https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.103210.
Kellett, L., Peter, L., & Moore, K. (2008). The City of Saskatoon’s local area planning program: A case study. Social Indicators Research, 85(1), 159-167.
Khalifa, M. A.¬(2012), A critical review on current practices of the monitoring and evaluation in the preparation of strategic urban plans within the Egyptian context, Habitat International January 2012Volume 36, Issue 1Pages 57-67
Kiptoo, K.J, Mwirigi, F. M. (2014) Factors That Influence Effective Strategic Planning Process in Organizations, IOSR Journal of Business and Management (IOSR-JBM), Volume 16, Issue 6. Ver. II (Jun.), PP 188-195.
Koomen, E., Dekkers, J., & van Dijk, T. (2008). Open-space preservation in the Netherlands: Planning, practice, and prospects. Land use policy, 25(3), 361-377. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2007.09.004.
Li, G., Kou, C., Yang, H. (2020), System dynamics modelling for improving urban resilience in Beijing, China, Resources, Conservation and Recycling5 June 2020Volume 161 (Cover date: October 2020) Article 104954.
Liu, L., Lei, Y., Zhuang, M., & Ding, S. (2022). The impact of climate change on urban. resilience in the Beijing-Tianjin-Hebei region. Science of the Total Environment, 827. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2022.154157.
McClamroch, J., Byrd, J. J., & Sowell, S. L. (2001). Strategic planning: Politics, leadership, and learning. The Journal of Academic Librarianship, 27(5), 372-378. https://doi.org/10.1016/S0099-1333(01)00222-1.
Mohmed,E.S , Schutt,B. , Belal,A.(2013); Assessment of environmental hazards in the north western coast -Egypt using RS and GIS; The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences.
Moloney, S., Doyon, A. (2021). The Resilient Melbourne experiment: Analyzing the conditions for transformative urban resilience implementation. Cities, 110, Article 103017. https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.103017.
Ocasio, W., & Joseph, J. (2008). Rise and fall-or transformation? The evolution of strategic planning at the General Electric Company, 1940–2006. Long-range planning, 41(3), 248-272. https://doi.org/10.1016/j.lrp.2008.02.010.
OECD. Donor (2008) Approaches to Governance Assessments, DAC Network on Governance, June (final draft), pp. 17
Parvin, Gulsan Ara., Surjan, Akhilesh and Rahman, Atta-ur., Shaw, Rajib.(¬2016) Urban Risk, City Government, and Resilience, Urban Disasters and Resilience in Asia, , Pages 21-34.
Pizzo B. (2015). Problematizing resilience: Implications for planning theory and practice. Cities 43, 133–140.
Rayan, M, Gruehn, D, Khayyam, U. (2021), Green infrastructure indicators to plan resilient urban settlements in Pakistan: Local stakeholder's perspective, Muhammad RayanDietwald GruehnUmer Khayyam, Urban Climate29 June 2021Volume 38. DOI: 10.1016/j.uclim.2021.100899
Rogatka, K., Starczewski, T., Kowalski, M. (2020), Urban resilience in spatial planning of polish cities - True or false? Transformational perspective, Land Use Policy29 November 2020Volume 101 (Cover date: February 2021) Article 105172
Sobaih, A. E. E. Elshaer, I., Hasanein, A. M. Abdelaziz. A. S. (2021), Responses to COVID-19: The role of performance in the relationship between small hospitality enterprises’ resilience and sustainable tourism development, International Journal of Hospitality Management25 December 2020Volume 94 (Cover date: April 2021)Article 102824
United Nations, Department of Economic and Social Affairs, P.D. (2014). World Urbanization Prospects: The 2014 Revision, Highlights (ST/ESA/SER.A/352).
Yang, Y., Fang, Y., Xu, Y., & Zhang, Y. (2021). Assessment of urban resilience based on the transformation of resource-based cities: A case study of Panzhihua, China. Ecology and Society, 26(2), 20. Available from https://doi.org/10.5751/ES-12280-260220.