تأثیر کمربند سبز در کنترل رشد حریم شهرها (مطالعه موردی: شهر مشهد)

محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطي

هیراد رضاییان ¹ , مهدی وطن پرست ^{2 *} , محمد معتمدی ³

1 - دانشجوی دکتری تخصصی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه آزاد واحد شیروان، ایران (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان، ایران

تاریخ دریافت : 1403/09/20 تاریخ پذیرش : 1404/05/03 تاریخ انتشار : 1404/07/03

کلید واژه: حریم شهر, کمربند سبز شهری, خزش شهری, شهر مشهد. ,

چکیده مقاله :

عدم پاسخگویی محیط شهری به مسائل ناشی از تحولات شهرنشینی، موجب شده تا حریم شهرها در معرض هجوم قرار گیرد. با بررسی اقدامات شهرهای مختلف جهان در زمینه کنترل محدوده¬های پیراشهری، کمربندسبز به عنوان موفق­ ترین راهکار حفاظت از اراضی پیرامونی محدوده¬های شهری مطرح می¬باشد، در سال¬های اخیر پراکنده¬روی شهری موضوعی کلیدی در برنامه¬ریزی و سیاستگذاری شهری برای غلبه بر اثرات مخرب آن مطرح شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر کمربند سبز در کنترل رشد بی قواره حریم شهر مشهد می¬باشد بنابراین تحقیـق حاضـر از نـوع کاربـردی و روش آن توصیفـی تحلیلـي مي¬باشـد. جامعه نمونه در این پژوهش شامل صاحبنظران و نخبگان حوزه مدیریت شهری بودند که با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی تعداد 20 نفر‌‌ به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. یافته¬ها نشان می دهد براساس تحلیل و مقایسه عکس¬های هوایی طی سال¬های 1372 و 1382 و 1402 ساخت و سازهای شهری حدود 435 هکتار است که با توسعه کمربند سبز یکسان نبوده و منجر به ادغام روستاهای حریم شهر مشهد در جنوب غربی این شهر و همچنین وقوع سیلاب شهری در این ناحیه شده است. و در نهایت نتایج بدست آمده از خروجی نرم افزار سناریو ویزارد مشخص شد، سناریو مطلوب با سازگاری 169% شامل عناصر توسعه گردشگری با بهره برداری کامل از کمربند سبز و محدودیت توسعه شهری، حفظ و توسعه اراضی کشاورزی در جهات شمال و شرق و غرب، توسعه فضای سبز در تمامی جهات شهر و کاهش رواناب، مشارکت مردمی در بهره برداری از زمین های خصوصی در ایجاد کمربند سبز، تسهیل دسترسی روستائیان و توسعه گردشگری می¬باشد.

منابع و مأخذ:

1. اسدالله زاده، کیانا محمودی، جلال و رضاطلب، ابوالفضل (1402). تأثیر برخی ویژگی های فردی بر میزان تمایل شهروندان در استفاده از کمربند سبز به منظور گذراندن اوقات فراغت در کوه پارک مشهد. مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه ای. دوره چهارم، شماره2.
2. بناییان مفرد محمد، طغیانی شیرین، صابری حمید (1401). شناسایی پیرشان های تحقق برنامه ریزی راهبردی در ساختار برنامه ریزی شهری(مطالعه مورد: شهر اصفهان). فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده، دوره سوم. شماره4.
3. پری¬زنگنه، عبدالحسین، رستم زاده و سیامند، رحمانی ،(1391)،نقش و بررسی¬کمربند سبز شهری درکاهش¬آلودگی-هوا،ششمین همایش ملی و نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط زیست،تهران.
4. جلالیان، حمید، ضیائیان، پرویز، دارویی، پرستو وکریمی, خدیجه،(1392)،تحلیل¬خزش¬شهری و تحولات¬کاربری اراضی مطالعات تطبیقی شهرهای ارومیه و اصفهان،فصلنامه برنامه¬ریزی¬کالبدی- فضایی،سال دوم،شماره چهارم.
5. حسینی، سید هادی و حسینی، معصومه، (1394)،تحلیل عوامل موثر بر ایجاد پراکنده روی در مناطق¬شهری ایران، فصلنامه برنامه¬ریزی و آمایش فضا،دوره نوزدهم،شماره 4
6. خلیلی, احمد، زبردست، اسفندیار و عزیزی، محمد مهدی ،(1397)،گونه¬شناسی¬سیاست¬های مدیریت رشد شهری در مناطق-شهر بنیان،دو فصلنامه معماری و شهرسازی¬آرمان¬شهر، دوره 10، شماره 21
7. داداش پور، هاشم، جوادی, محمد و رفیعیان, مجتبی، (1393)،بررسی¬نحوه ایجادکمربند سبز و تأثیرآن در هدایت وکنترل¬ رشد شهری حریم¬تهران،نشریه معماری و شهرسازی¬آرمان¬شهر،شماره 13
8. ربانی، غزاله، شفقی، سیروس و رهنما، محمدرحیم. (1397). ارزیابی پراکنده روی شهری با استفاده از مدل های برنامه ریزی فضایی در مشهد. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. سال سی و سوم. شماره2.
9. رهنما، محمد رحیم، خاکپور، براتعلی و عباس زاده، غلامرضا، (1394)، بررسی¬تأثیر قانون تعاریف محدوده و حریم بر ساختارکالبدی- فضایی آینده شهرها، نمونه موردی: شهر مشهد،فصلنامه مدیریت شهری،شماره 40
10. شه بخش، امید و قنبری و سیروس(1399). خزش شهری و تحولات کالبدی-فضایی سکونتگاه های پیراشهر زاهدان، مجله توسعه فضاهای پیراشهری. سال دوم. شماره3.
11. علی پور, حسین , زیاری, یوسفعلی و سرور, رحیم. (1398). تحلیل تاثیرگذاری قانون پیشنهادی مدیریت شهری ایران در تحقق حکمروایی منطقه ای در محدوده حریم کلانشهرها (مورد مطالعاتی کلانشهر تهران). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، دوره 9، شماره 37، صص 924-899.
12. فنی، زهره و کاظمی، لاله(1395). آینده پژوهی و سناریو نگاری برای برنامه ریزی توسعه محله ای بر پایه تحلیل سیستمی با مطالعه محله سنگلج تهران. فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، دوره ششم. شماره21.
13. قاسم پور آرش، اربابی سبزواری آزاده، عبادتی ناصر، ادیبی سعدی نژاد فاطمه، رستم پیشه مریم (1402). تحلیل و تبیین فضایی پراکنده روی در شهرهای صنعتی(بندر ماهشهر). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. سال بیست و سوم. شماره 69.
14. قانعی فرد، مسعود، استعلاجی, علیرضا, و کریم پور ریحان، مجید (1401). بررسی اثرات خزش شهری بر سکونتگاه های حریم کلانشهر تهران(نمونه موردی: شهرستان اسلامشهر) فصلنامه برنامه ریزی شهری، سال سیزدهم، شماره51.
15. قلیچ، مرتضی، میرزایی، حجت اله، و ربانی، طاها. (1398). آینده نگاری شهری به مثابه رویکردی برای سیاست گذاری و برنامه ریزی شهری (با تاکید بر تجربه آینده نگاری کلان شهر تهران). آینده پژوهی ایران، 4(1 )، 51-69. SID. HTTPS://SID.IR/PAPER/270364/FA
16. کاظم¬خواه حسن کیاده, صادق, قدمی, مصطفی, عظیمی آملی, جلال و جانباز قبادی, غلامرضا. (1401). تدوین سناریوهای توسعۀ فضایی شهری در چارچوب الگوی رشد هوشمند با رویکرد آینده پژوهی (مطالعۀ موردی: شهر رشت). فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری، دوره 13، شماره 50، صص 113-130.
17. محسنی مقدم،مریم، (1395)،کمربند سبز راهکاری محلی برای چالش¬های محیطی،نمونه موردی:طرح کمربند سبز فرانکفورت،مجله علمی منظر،شماره 37
18. مودت، الیاس، ملکی، سعید، و مومنی، کوروش، (1396)،ارزیابی و سنجش¬ساختار فضایی و خزش¬شهری،نمونه موردی:شهر یزد،دو فصلنامه علمی و پژوهشی جغرافیای اجتماعی شهری،سال چهارم،شماره 2.
19. نیک پور، عامر، رضازاده، مرتضی، و الهقلی تبارنشلی، فاطمه. (1398). الگوی گسترش کالبدی شهر آمل با رویکرد رشد هوشمند شهری. آمایش جغرافیایی فضا، 9(31 )، 175-190. SID. HTTPS://SID.IR/PAPER/251085/FA .
20. یوسفی، علی، ارغان, عباس و کامیابی، سعیدو (1399). عوامل و پیامدهای خزش شهری در نواحی پیراشهری(مطالعه موردی: شاهد شهر شهریار). فصلنامه جغرافیا. سال دهم، شماره2.
21. Amati, M & Taylor, L(2010). From Green Belts to Green Infrastructure.Planning Practice & Research. Vol, 25. No,2.
22. Delgado, J & Angeles, G. (2004). The Rural-Urban Interface: A territorial Approach to the Fragmentation of Urban
23. Fisher, T. (2003). Differentiation of Growth Processes in the Peri-Urban Region, An Australian Case Study, Urban Studies, 40 (3), 551-565.
24. Keating, M. (2001) "Governing Cities and Regions: Territorial Restructuring in a Global Age" in Scott, A.T.(ed) Global City - Regions, Great Britain, Oxford University Press.
25. Sprawl, Deia 21- University of Ljubljana Publication, Ljubljana: www.ff.uni-lj.si
26. Tannier, C & et al,(2016). Impact of urban development om the functional connectivity of forested habitats: a joint contribution of advanced urban models and landscape grophs. Land use policy. Vol.52.