آسیب‌شناسی اقدامات و سیاست های نظام در مدیریت و ساماندهی فضای مجازی
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات حقوقی فضای مجازی
محمد جواد ولی زاده
1
,
محمدعلی دولت
2
1 - هیات علمی
2 - دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی
کلید واژه: آسیب¬شناسی, حکمرانی, ساماندهی, فضای مجازی,
چکیده مقاله :
در راستای ساماندهی فضای مجازی به‌منظور بهره¬گیری از ظرفیت¬ها و جلوگیری از تهدیدات و آسیب¬های آن، قوانین و اسناد متعددی وضع، ساختارهای قانونی مختلفی تشکیل، بودجه‌های زیادی تخصیص و اقدامات قابل‌توجهی نیز صورت گرفته است، لیکن درمجموع، هدف مورد انتظار محقق نشده و نتیجه و اثربخشی مطلوب مشاهده نمی‌شود؛ لذا این مقاله از نوع تحلیلی – توصیفی با روش گردآوری کتابخانه‌ای به دنبال پاسخ این سؤال است که چه خلأ، مشکل و یا نقیصه¬هایی وجود دارد که باعث کم¬ثمر و یا حتی بی¬ثمر ماندن قوانین و اقدامات مربوطه شده و سامان نیافتن فضای مجازی و تداوم بی¬نظمی و آشفتگی آن را به بار آورده است؟ وجود این تحقیق، گامی در جهت بازبینی آسیب¬شناسانه برنامه¬ها، قوانین، رویکردها، اولویت¬ها و هزینه¬کردها بوده و بازآرایی اثربخشِ ظرفیت¬ها را موجب خواهد شد؛ نیز امید و انگیزه را در مجموعه عوامل مسئول و متولی تقویت خواهد نمود همچنانکه فقدان چنین پژوهشی، مسیر را برای تداوم هدررفت منابع مالی و انسانی و انجام اقدامات بی¬ثمر باز خواهد گذاشت. یافته¬های تحقیق نشان می¬دهد که چالش¬های: «ساماندهی نشدن شبکه ملی اطلاعات»، «عدم بهره‌گیری از فیلترینگ هوشمند»، «ضعف پیام¬رسان¬های داخلی»، «مشکلات و موانع اثربخشی سامانه شاهکار»، «رها بودن فیلترشکن¬ها و عدم برخورد مؤثر با وبلاگ‌ها و وب‌سایت‌های متخلف»، «فقدان آینده¬نگری نسبت به معضلات شماره‌های مجازی»، «عدم کنترل برنامه¬های ویدئویی ضبط‌شده داخلی»، «ناهماهنگی دستگاه‌ها در تقنین و اجرا و فقدان راهبری ستادی» و «غلبه رویکردهای سلبی بر ایجابی در ساماندهی فضای مجازی»، باعث تداوم نابسامانی، کنترل نشدن آسیب¬های اجتماعی و گسترش آن شده است. در این تحقیق راهکارهای پیشنهادی عملیاتی و کاربردی برای برون‌رفت از وضعیت فعلی، مورد تبیین قرارگرفته‌اند.
In line with regulating the the virtual space with the purpose of taking advantage of its capabilities and preventing its threats and damages, numerous laws and documents have been enacted, various legal structures have been formed, extensive budgets have been allocated and significant measures have been taken, but overall, the expected goals have not been realized and the desired results and effectiveness have not been observed. Therefore, this article as an analytical-descriptive research, using with the method of library collection, attempts at finding the answer to the question that what are the gaps, problems or shortcomings that cause the relevant laws and measures to be ineffective or even ineffective and the virtual space not to be duly and appropriately regulated and organized and has resulted in continuation of disorder and chaos? The conducting of this research is a step towards the pathological review of the programs, laws, approaches, priorities and costs and will lead to the effective reorganization of capacities. It will also strengthen hope and motivation in the group of responsible and responsible agents, as the lack of such research will open the way for the continuation of wasting financial and human resources and carrying out fruitless actions. The findings of the research show that the challenges of: "not regulating and organizing the national information network", "not using smart filtering", "weakness of the internal media messaging applications", "problems and obstacles to the effectiveness of the Shahkar system", "freedom of circulation of VPNs and lack of effective actions against the with offending blogs and websites", "lack of foresight regarding the problems of virtual numbers", "Lack of control of domestically produced videos", "inconsistency of the bodies in legislation and implementation and lack of a central management headquarters ", and "the predominance of negation approaches over affrimative approaches in the organization of virtual space" have caused the continuation of disorder, the failure to control the social harms and its spread. In this research, the suggested operational and practical solutions for getting out of the current situation have been explained.
1. اسلامی، رضا و عصاره عبدالله. (1391). «حق دسترسی به اطلاعات در اینترنت ابزار تقویت مشارکت از شهروندی»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 151.
2. اعرافی، علیرضا. (۱۳۸۱). «مبانی و حدود آزادی بیان و مطبوعات از دیدگاه اسلام». مجله نامه فرهنگ، شماره 44.
3. تربتی، عبدالله. (1398). فضای مجازی. تهران، کمیسیون اجتماعی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
4. حسنوندي، صبا و منطقي، مرتضي. (1390). فراز و فرود چتروم ها. تهران، نشر عابد.
5. رضایی¬ها، آمنه و افشاری، مریم. (1397). «نقش دولت در مدیریت فضای مجازی از منظر قانون اساسی ایران». مجله پژوهش های سیاسی و بین‌المللی، سال ۹، شماره ۳۷.
6. سپهر. (1400). ضرورت‌های ساماندهی به فضای مجازی. تهران، ویرگول.
7. شریفی، مهدی؛ مرزبان، بیتا و لبافی، سمیه. (1397). «آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری توليد محتواي فضاي مجازي در ايران»، مجله مديريت دولتي، دوره 10، شماره 2.
8. طرح نگی، محمد مهدی؛ میرترابی، سعید و گلشنی، علیرضا. (1398). «تبیین سیاست‌گذاری فضای مجازی در جمهوری اسلامی ایران». مجله پژوهشهای انقلاب اسلامی، شماره ۳۰.
9. عبدالهی، غلامعلی. (1399). آسیب¬شناسی فضای سایبر. تهران، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
10. محمدی، حمید و نصرالهی، اکبر. (1400). «راهبردهای شورای عالی فضای مجازی در سیاست‌گذاری رسانه‌های نوین ارتباطی»، مجله راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال دهم، شماره 38.
11. منطقي، مرتضي. (1386 (الف))، راهنماي اوليا در استفاده فرزندان از تلفن همراه. تهران، نشر عابد.
12. منطقي، مرتضي. (1386 (ب))، راهنماي اوليا در استفاده فرزندان از بازي‌هاي ويديويي. تهران، نشر عابد.
13. نرگسیان، عباس؛ پیران نژاد، علی؛ حاجی ملا میرزایی، حامد و قربیان، عباس. (۱۴۰۰). «ارائه مدل اجرای خط مشی‌های فضای مجازی در ایران»، مجله امنیت ملی، سال ۱۱، شماره ۳۹.
14. یوسفی، سعید و فرزانه، عبدالحمید. (1402). «بررسی حقوق فضای مجازی از منظر قانون جمهوری اسلامی»، دهمین کنفرانس ملی پژوهشهای نوین در تعلیم، تربیت روانشناسی فقه و حقوق و علوم اجتماعی.
15. الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی. (21/11/1399). شورای عالی فضای مجازی.
16. تعریف و الزامات حاکم بر تحقق شبکه ملی اطلاعات. (03/10/1392). شورای عالی فضای مجازی.
17. خامنه¬ای، سید علی. بیانات در تاریخ‌های: 19/9/1392، 9/8/1395، 1/1/1400.
18. سند راهبردی جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی. (۸/۶/۱۴۰۱). شورای عالی فضای مجازی.
19. سند نظام هویت معتبر در فضای مجازی کشور. (15/07/1398). شورای عالی فضای مجازی.
20. سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی. (11/5/1396). شورای عالی فضای مجازی.
21. طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات. (25/06/1399). شورای عالی فضای مجازی.
22. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. 24/08/1358. انتشارات دوران.
23. قانون جرائم رایانه¬ای. (3/4/1388). مجلس شورای اسلامی.
24. قانون برنامه پنجم توسعه کشور. (15/10/1389). مجلس شورای اسلامی.
25. بخشی پور، معصومه. (4/9/1400). خلاء مصوبات شورای عالی فضای مجازی در مدیریت راهبردی فضای سایبر. خبرگزاری مهر، کد خبر 5360119. https://www.mehrnews.com/news/5360119
26. جاویدنیا، جواد. (18/12/1397). عدم اجرای مصوبه مقابله با فیلترشکن‌ها توسط وزارت ارتباطات. خبرگزاری مشرق، کد خبر 942939. https://www.mashreghnews.ir/news/942939
27. حاتميان، سيد مهدي. (19/2/1394). سند سياستي شبکه ملی اطلاعات. وبسایت تخصصی سیاست‌گذاری عمومی. http://www.ippra.com/.html.
28. واعظی، محمود. (02/05/1396). ارائه اینترنت نامحدود تصویب شد (روزنامه مردم‌سالاری). سایت پیشخوان. https://www.pishkhan.com/news/30867.