نگاهی به رمان «خاله‌بازی» اثر بلقیس سلیمانی با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی پی یر گیرو

محورهای موضوعی : گروه ادبيات فارسي

رویا دریایی ¹ , نزهت نوحی ^{2 *} , حیدر حسنلو ³

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
2 - گروه زبان وادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاداسلامی، زنجان، ایران.
3 - ، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

تاریخ دریافت : 1404/04/15 تاریخ پذیرش : 1404/04/29 تاریخ انتشار : 1404/05/08

کلید واژه: نشانه¬شناسی اجتماعی, پی¬یر گیرو, بلقیس سلیمانی, خاله‌بازی, رمان اجتماعی,

چکیده مقاله :

یکی از برجسته‌ترین زیرشاخه‌های نظریه نشانه‌شناسی، رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی است. این رویکرد با تبین نشانه‌ها، معانی نهفته در آن‌ها را آشکار سازد و بر نشانه‌های هویت، آداب و معاشرت تکیه دارد. ازآنجاکه متون ادبی به‌ویژه رمان بستری مناسب و گسترده برای بازتاب نشانه‌هاست این مقاله در پی آن است که بر اساس مطالعات کتابخانه­ای و اسنادی - تحلیلی به بررسی رمان اجتماعی خاله‌بازی بپردازد و برای رسیدن به اهداف خود از رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی پی یر گیرو بهره می گیرد. بافته های این جستار می تواند دریچه ای نو از واقعیت‌های اجتماعی و زندگی به روی خوانندگان خود بگشاید. هدف این مقاله نزدیک‌تر کردن خواننده به مقصود و منظور نویسنده در رمان یادشده است. مهم‌ترین سؤالات تحقیق این است که بسامد این نشانه‌ها و رمزگان های به‌کاررفته در این رمان چگونه است و تا چه حدی توانسته است واقعیت‌های اجتماعی را بازتاب دهد؟ این رمان به نظر می‌رسد برای بررسی نشانه شناختی، به‌ویژه مطالعۀ نشانه‌های اجتماعی بر پایه نظریه پی یر گیرو از ظرفیت خوبی برخوردار باشد؛ زیرا نویسنده با بهره­گیری آگاهانه از انواع رمزگان مانند هویت، آداب معاشرت، خوراک، پوشاک و ... مسائل و ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دوره معاصر را در فضای داستان طرح کرده­ و توانسته­ است با استفاده از شیوه­های گوناگون ارتباط کلامی و غیرکلامی، در نمایش دقیق هویت و موقعیت اجتماعی شخصیت‌های داستان و کمک به درک بهتر مخاطب از وضعیت اجتماعی موردبحث، توفیق یابد.

چکیده انگلیسی:

The approach of social semiotics is one of the prominent sub-branches in the theory of semiotics, which reveals the meanings hidden in them by explaining the signs. This approach relies on signs of identity, manners and sociability. Since literary texts, especially novels, are a suitable and broad platform for reflecting signs, this article aims to analyze the social novel "Khalebazi" based on library and documentary studies and for this purpose,semiotics approach. Takes advantage of pierre Giraud's approach  this research can open a new window of life and social realities to the readers. The purpose of this article is to bring the reader closer to the author's intention in the mentioned novel. The most important research questions are about the frequency of these signs and codes used in this novel and to what extent it has been able to reflect social realities. It seems that this novel has a good capacity for semiotic analysis, especially the study of social signs based on Pierre Giraud's theory. Because the author, by consciously using all kinds of symbols such as identity, social etiquette, food, clothes, etc. has projected the social, cultural and economic issues and structures of the contemporary period in the space of the story and has been able to succeed in accurately displaying the identity and social position of the characters in the story and helping the audience to better understand the social  situation in question.by using various methods of verbal and non-verbal communication

منابع و مأخذ:

آلن، گراهام، (1385) «رولان بارت»، ترجمۀ پیام یزدان جو، تهران؛ نشر مرکز.
اسکولز، رابرت، (۱۳۸۳)«درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات»، ترجمه فرزانه طاهری، چاپ دوم تهران: آگه.
اکو، امبرتو (۱۳۸۷) «نشانه‌شناسی» ترجمۀ پیروز ایزدی. تهران: نشر ثالث.
براهنی، رضا (۱۳۶۲) «قصه‌نویسی» چاپ اول، تهران: نشر نو.
بلوکباشی، علی (1383) «مقدمه بر کتاب پوشاک در ایران‌زمین» چاپ دوم ف تهران: امیرکبیر.
پیرس، چارلز سندرز (۱۳۸۱)«منطق به مثابه نشانه‌شناسی؛ نظریۀ نشانه‌ها». ترجمۀ فروزان سجودی. زیبا شناخت، (6) 64-51.
حسن نژاد، سودابه (۱۳۹۴)«تحلیلی بر نشانه‌شناسی لباس در آثار بهرام بیضایی» (نمونه‌های موردمطالعه: سگ‌کشی، مسافران) پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، دانشگاه اردکان.
حیاتی، زهرا (1386)، «از هویت ایرانی»، تهران، سوره مهر.
جوادی یگانه، محمدرضا و کشفی، سیدعلی. (1386). «نظام نشانه‌ها در پوشش». مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، 10(38(علوم اجتماعی))، 62-87.
جوادی، سارا و همکاران (1400) «بازنمود نشانه‌های هویت اسلامی در رمان الرجل الذی آمن بر پایه نشانه‌شناسی اجتماعی پی یر گیرو» جامعه‌شناسی هنر و ادبیات (نامۀ علوم اجتماعی)، 13(1)، 207-229.
ساسانی، فرهاد (1389) «معناکاوی: به سوی نشانه شناسی اجتماعی»، تهران: علم.
سلیمانی، بلقیس (۱۳۸۷)«خاله‌بازی» چاپ اول، تهران: نشر ققنوس.
کار، مهرانگیز، (1376) «حقوق سیاسی زنان ایران»، انتشارات روشنگران، تهران.
کنعانی سمیرا، ایرانی محمد، یوسفی نورالدین (1402) «بررسی کارکردهای پوشاک و زیورآلات در دیوان قانع بر اساس رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی پیر گیرو، مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران»،11(4):141-167.
کوئن، بروس (۱۳۸۸)«درآمدی بر جامعه‌شناسی»، مترجم، محسن ثلاثی، تهران: طوطیا.
گرجیان دارد کاشتی، رحیمه، پژوهش، پرنوش و اوجاقعلی زاده، شهین (1402) «تحلیل و نقد نشانه‌شناسی اجتماعی مخزن‌الاسرار نظامی با تکیه‌بر نظریه هویت پی یر گیرو». فصلنامة زبانشناسی اجتماعی، 6(4):52-39.
گری، مارتین (۱۳۸۲)«فرهنگ اصطلاحات ادبی»، مترجم منصور شریف‌زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
گیرو، پی یر (۱۳۸۳)«نشانه‌شناسی»، ترجمۀ محمد نبوی، تهران: آگه.
فاولر، راجر (۱۳۸۷)«زبان‌شناسی و رمان»، ترجمۀ محمد غفاری، چاپ اول، تهران: نی.
فرهنگی، سهیلا و باستانی خشک بیجاری، معصومه. (1393). نشانه‌شناسی اجتماعی رمان بیوتن. نقد ادبی»، 7(25)، 121-151.
عبدالخالق، نادر احمد (2009) «الشَّخصیه الروائیه بین علی باکثیر و نجیب الکیلانی دارسه موضوعه و فنیه»، مصر: دارالعلم و الایمان.
علوی مقدم، مهیار (۱۴۰۰) «کارکرد معیارهای نشانه‌ای ساختاری و نقشی در تحلیل فرایند زایشی معنا و دلالت پردازی در نظام نشانه‌ای زبانی و ادبی»، مجلۀ مطالعات زبانی و بلاغی، دانشگاه ِسمنان، 12(24): 66-37.
عمران پور، محمدرضا (۱۳۸۴)«عواملی ایجاد تغییر و تنوع و نقش لحن در شعر. پژوهش‌های ادبی 9(10):150-127.
عموری، نعیم، خلیلی پروین (۱۳۹۹)«نشانه‌شناسی اجتماعی مقامات حریری با تکیه‌بر نظریۀ پی یر گیرو»، جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 12(1): 177-157.
طایفی، شیرزاد، مدنی رزاقی، مرضیه (۱۴۰۱)«خوانش انتقادی رمان (نام تمام مردگان یحیاست) با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی پیر گرو». مطالعات زبانی و بلاغی،13(30):194-167.
طیب، محمد تقی و علی نژاد، بتول (1383) «بررسی گرایش‌های جدید نامگذاری در اصفهان از دیدگاه زبانشناسی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی (مطالعات و پژوهش‌های دانشکده ادبیات و علوم انسانی) 2(33-22)،58-23.
لویی، ژان کالوه (1379) «درآمدی بر زبان‌شناسی اجتماعی»، (محمدجعفر پوینده) تهران: انتشارات نقش‌جهان.
مالمیر محمدابراهیم، یوسفی سحر، (1402). «نشانه‌شناسیِ اجتماعی مقتلِ سرالأسرار جلیلی کرمانشاهی از منظر پی یر گیرو»، مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران:11: (3):111-137.
مکاریک، ایرنا، ریما (1383) «دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر»، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد ِنبوی، چاپ دوم، تهران: آگه.
میردریکوندی، رحیم، (۱۳۷۹). «شغل، رضایت شغلی و روش‌های ارزیابی آن»، معرفت شماره 38: 77-64.
نقابی، عفت و اکبری، مهناز. (1399). «تحلیل اجتماعی-فرهنگی سفرنامه حاج سیاح برپایه نظریه نشانه‌شناسی اجتماعی پیرگیرو.» زبان و ادبیات فارسی (مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ِخوارزمی)، 28(88)، 303-323.
نوری، علیرضا، (۱۳۸۱). «معیارهای اسلامی پوشش زنان و الگوی مصرف آن»، اندیشه صادق 9-8: 129-122.
ون لیوون، تئو (۱۳۹۵)«آشنایی با نشانه‌شناسی اجتماعی»، ترجمۀ محمد نوبخت، چاپ اول، تهران: علمی.
Abrams,M.H,& Harpham,G, (2009).A Glassary of literary terms. Boston Wadsworth Cengage learning.
Olson, Eric T. (2002). Personal Identity. Stanford Encyclopedia of Philosophy. First published.
Jacobson. (1998). Islam in transition London: routledge.