زبان ادبی و بلاغی رنگ در ارتباطات غیرکلامی اشعار فرّخی سیستانی

محورهای موضوعی : گروه ادبيات فارسي

طاهر جعفری ¹ , غلامرضا حیدری ² , لیدا نامدار ³ , جواد طاهری ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خدابنده، دانشگاه آزاد اسلامی، خدابنده، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خدابنده، دانشگاه آزاد اسلامی، خدابنده، ایران.
4 - گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/06/31 تاریخ پذیرش : 1400/10/25 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: شعر, رنگ, بلاغت, ارتباطات غیرکلامی, فرّخی سیستانی,

چکیده مقاله :

عنصر رنگ در شعر پارسی نقشی غیرقابل انکار دارد. هر رنگی نقش و تأثیر خاصی دارد و در فرآیند ارتباط غیرکلامی، حال و هوای روانی مخصوصی را به مخاطب منتقل می کند. شاعران در دامنۀ ارتباطات غیرکلامی با دریافت‌های عاطفی و گاه عقلی خود در روشن کردن رازهای ناشناختة رنگ گام‌های مؤثّری برداشته‌اند. این پژوهش به صورت تطبیقی و روش توصیفی- تحلیلی به بررسی زبان ادبی و بلاغی رنگ در ارتباطات غیرکلامی شعر فرّخی سیستانی پرداخته است. دست آوردهای این پژوهش نشان می‌دهد که رنگ‌ها در اشعار فرّخی، زبانِ دوم و گویای اوست. این شاعر، همچون دیگر شاعران سبک خراسانی، از دامنۀ تنوع رنگ‌ها و زبان آنها، در آفرینش واژه‌ها و مضامین و تعابیر و تصاویر هنری و ادبی با الهام از رنگارنگی طبیعت رنگین، در انتقال و القاء اندیشه‌ها و پیام‌های درونی خود در عالمِ ارتباطات غیرکلامی نهایت استفاده را کرده است. در مجموع، در اشعار فرّخی سیستانی به ترتیب رنگ‌های سرخ، زرد، سفید و سبز بیشترین کاربرد را داشته‌اند که از طریق نماد شناسی درخصوص اثر و نویسندة آن قابل تبیین است و روحیة شاد باشی فرّخی و جهان‌بینی مادّی او و همچنین ترس از دست دادن موقعیّت یا رفاه زندگی‌اش را می‌رساند.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و ماخذ

الف – کتابنامه

1- پادشاه، محمّد، (1365)، آنندراج، به کوشش دبیر سیاقی، محمّد، 7 جلدی، تهران: امیرکبیر.

2- فرّخی سیستانی، ابوالحسن، (1335)، دیوان، به کوشش دبیر سیاقی، محمّد، تهران: سپهر.

3- دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.

4- شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1383)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.

5- شمیسا، سیروش، (1391)، سبک شناسی شعر، تهران: میترا،  چاپ پنچم.

6- صفی پور، عبدالرّحیم بن عبدالکریم، (1392)، منتهی الارب فی لغه العرب، تصحیح و تعلیق محمّدحسن فوادیان و علیرضا حاجیان نژاد، تهران: دانشگاه تهران.

7- غیاث‌الدّین، محمّد، (1388)، غیاث اللغات، به کوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.

8- فروزان، ناصر، (1377)، تاریخ تحوّل هنر و صنعت رنگ در ایران و جهان،  تهران: کتابچی، چاپ اوّل.

9- نفیسی، علی‌اکبر (ناظم الاطباء)، (2535)، فرهنگ ناظم الاطباء، تهران، خیّام، جلد اوبل.

10-  معین، محمّد، (1350)، فرهنگ معین، به کوشش دکتر جعفر شهیدی، تهران: امیرکبیر.

 

ب - مقالات

11-  احمدنژاد، کامل، (1387)، «مقاله نابینایی رودکی و عنصر رنگ در شعر او»، نشریّة کتاب ماه ادبیّات (پیاپی131)، شهریور، شمارة 17.

12- اشراقی، داود، (1394)، «نماد رنگ در سبک خراسانی»، ادبیّات و زبان‌ها، رشد آموزش زبان و ادبیّات فارسی، پائیز، شمارة 115.

13- پاشایی فخری، کامران؛ عادل‌زاده، پروانه؛ پاشایی، محمّد؛ کاظم‌زاده، رسول، (1393)، «عنصر رنگ در شعر فرّخی سیستانی و تحلیل زیبائی شناسانه آنها»، ادبیّات و زبان‌ها سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، زمستان، شمارة 26.

14- پاشایی، محمّد، کاظم‌زاده، رسول، (1395)، «کاربرد عنصر رنگ در دیوان رودکی (تحقیقی دربارة بینایی رودکی بر اساس تنوّع رنگ در دیوان او)»، نشریه رودکی (پژوهش‌های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی)، پاییز و زمستان، شمارة 47.

15- حیدری، غلامرضا، (1398)، «زبان ادبی و بلاغی رنگ در ارتباطات غیرکلامی در شاهنامه فردوسی»، مجلّة زیبایی شناسی ادبی، بهار، شمارة 39.

16- نیکو بخت، ناصر؛ قاسم‌زاده، سیّدعلی، (1384)، زمینه‌های نمادین رنگ در شعر معاصر، نشریة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارة 18، ص: 209.

17- مقدّسی، نرجس، (1395)، پایان نامة «بررسی مفاهیم نمادین رنگ در پوشاک و منسوجات شاهنامه فردوسی (مطالعه موردی رنگ‌های سیاه، سپید، سرخ و زرد)»، دانشگاه علم و فرهنگ تهران، دانشکدة هنر و معماری.