بررسی مؤلفۀ حرکتی در ساختار روایی باغ‌ایرانی با رویکرد تعاملات فرهنگی

محورهای موضوعی : فرهنگ

نرگس ابوطالب ¹ , علی اصغرزاده ² , وجیهه ترکمانی باراندوزی ³ , امیر هاشم‌پورمافی ⁴

1 - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد چالوس، دانشگاه آزاداسلامی، چالوس، ایران
2 - استادیار گروه معماری، واحد چالوس، دانشگاه آزاداسلامی، چالوس، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات‌فارسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاداسلامی، چالوس، ایران.
4 - استادیار گروه باستان‌شناسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاداسلامی، چالوس، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/03/23 تاریخ پذیرش : 1403/05/01 تاریخ انتشار : 1403/06/27

کلید واژه: تعاملات فرهنگی, حضور انسان, مؤلفه‌های حرکتی, باغ‌های ایرانی, اجتماع.,

چکیده مقاله :

تعاملات فرهنگی به‌منظوردستیابی به فضا، نه‌تنها آن‌را به‌خود اختصاص می‌دهند بلکه متشکل از ترکیب و تلفیق کُنش‌های مختلف با‌یکدیگر تبدیل به‌ مکان می‌شوند. به‌طورخاص، حضور انسان برای روایتگری آثار نیازبه سازمان‌دهی و تجربۀ بصری افراد در محیط طراحی نقش تأثیرگذاری می‌تواند ایفاء نماید. فقدان درک کامل از تأثیر مؤلفه‌های حرکتی در باغ‌های ایرانی بر تجربۀ بازدیدکنندگان با رویکرد تعاملات فرهنگی، مانع‌از به‌کارگیری مؤثر این عناصر در طراحی فضاهای سبز معاصر می‌شود. این پژوهش به‌بررسی این مؤلفه‌ها و تأثیر آن‌ها بر اجتماع، تجربه و احساسات بازدیدکنندگان در تبیین تعاملات فرهنگی می‌پردازد. به‌طوری‌که در باغ‌های ایرانی، حرکت به‌شکل هنری و معناداری تجلی می‌یابد که باهدف ایجاد زیبایی و پیوند بین محیط و انسان هویت واحد می‌یابد. پژوهش حاضر به‌لحاظ روش‌تحقیق ازنوع کیفی و توصیفی-تحلیلی بهره‌مند است. همچنین جمع‌آوری اطلاعات دراین جستار ازطریق مستندات کتبی و میدانی، به‌وسیلۀ پرسش‌نامه و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات داده‌ها انجام شده است. دراین بین محقق با انتخاب 5باغ‌ایرانی با ثبت میراث‌جهانی‌یونسکو مشتمل‌بر: باغ‌چهل‌ستون؛ اصفهان، باغ‌ارم؛ شیراز، باغ‌شاهزاده‌ماهان؛ کرمان، باغ‌فین؛ کاشان، و باغ‌دولت‌آباد؛ یزد، برآن است‌که نتایج بادرنظر داشتن واکاوی نمونه‌های انتخابی برحسب پرسش‌نامه نقش هریک از مؤلفه‌های حرکتی موردتبیین قرار گیرد. درنتیجه، پژوهش نشان داد که مؤلفه‌های حرکتی در ساختار روایی باغ‌های ایرانی با رویکرد تعاملات فرهنگی تأثیر قابل‌توجهی بر تجربه زیبایی‌شناسی-زیبایی‌شناختی اتوپیا و ادراک بازدیدکنندگان دارند و می‌توانند به‌عنوان الگوهایی مؤثر در طراحی فضاهای سبز و باغ‌های معاصر مورداستفاده قرار گیرند.

چکیده انگلیسی:

Cultural interactions not only allocate space but combine and integrate various movements, transforming them into a place. Human presence in narrative work necessitates organizing and visually experiencing individuals in environmental design. Inadequate understanding of kinetic components' impact in Iranian gardens hinders their effective use in contemporary green space design. This study explores these components' impact on society, visitors' experiences, and emotions through cultural interactions. Movement in Iranian gardens serves as an artistic and meaningful expression, enhancing beauty and connecting environmental identity. The research employs qualitative and descriptive-analytical methods, gathering data from documentary sources, fieldwork, questionnaires, and analysis. Five UNESCO World Heritage Iranian gardens were selected: Chehel Sotoun in Isfahan, Eram in Shiraz, Shahzadeh Mahan in Kerman, Fin in Kashan, and Dolat Abad in Yazd. Findings clarify each kinetic component's role based on questionnaires, showing significant influence on visitors' aesthetic and cognitive-beauty experiences, suggesting their effective use in contemporary green spaces and garden design.

منابع و مأخذ:

اعتضادی، لادن. 1392. دریچه‌ای به باغ ایرانی؛ اهمیت پژوهش‌های همه‌جانبه در باغ‌ایرانی، نشریۀ علمی‌پژوهشی-منظر، دورۀ 5، شمارۀ 24، 9-6.
ایرانی‌بهبهانی، هما. شکوهی‌دهکردی، ژاله. سلطانی، رضوان. 1392. روش شناخت و مستندسازی باغ‌های تاریخی ناشناخته ایرانی، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-محیط‌شناسی، دورۀ 39، شمارۀ 1، 156-145.
آزمون، فیروزه. معینی، مهدیه. 1397. تحلیل کیفیت فضایی باغ شاهزاده‌ماهان براساس تئوری حرکت و ارزیابی تصویر ذهنی مخاطبان، دوفصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های معماری و محیط، دورۀ 1، شمارۀ 1، 40-27.
آل‌هاشمی، آیدا. 1399. باغ فتح آباد کرمان؛ جایگاه شاخص‌های اصیل باغ ایرانی در احیای باغ‌های تاریخی ایران، نشریۀ علمی‌پژوهشی-منظر، دورۀ 12، شمارۀ 51، 15-6.
حقیقت‌بین، مهدی. علیدوست، ساناز. 1398. مطالعۀ تطبیقی رمزهای آیینی و فرهنگی در منظرپردازی ایرانی و چینی، نشریۀ علمی‌پژوهشی-باغ‌نظر، دورۀ 16، شمارۀ 77 ، 42-29.
حیدرنتاج، وحید. 1394. نقدی بر منشأ تفکرات الگوی چهاربخشی در باغ ایرانی، نشریۀ علمی‌پژوهشی-هنر و تمدن شرق، دورۀ 3، شمارۀ 7 ، 32-27.
خاکزند، مهدی. حسینی‌کیا، سید محمدمهدی. 1393. دستیابی به زبان الگو اسلامی-ایرانی طراحی محیط و منظر، فصلنامه علمی‌پژوهشی-مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دورۀ 5، شمارۀ 17، 45-5.
خرم‌روئی، ریحانه. ماهان، امین. 1399. باغ ایرانی به‌مثابۀ رسانه‌ای تعاملی، نشریۀ علمی‌پژوهشی-منظر، دورۀ 12، شمارۀ 51، 51، 23-16.
دبدبه، محمد 1401. دست‌نوشته‌‌‌‌‌های از مجموعه آثار معمار دبدبه (باغ‌ایرانی)، تهران.
دبدبه، محمد 1402. دست‌نوشته‌‌‌‌‌های از مجموعه آثار معمار دبدبه (تبیین مطالعات اجتماعی و تعاملات فرهنگی با اشاره‌ای بر باغ‌ایرانی در اجتماع ایران و جهان)، تهران.
دبدبه، محمد. 1400. طراحی براساس ادراک و رفتارانسانی، چاپ‌اول، تهران: انتشارات طحان‌گستر، چاپ‌اول.
دبدبه، محمد. رضوان‌پناه، مجید. 1399. تأثیر اقلیم برروی بافت‌های تاریخی از نظر پویایی درجهت معماری پایدار (مطالعه‌موردی: شهر تاریخی یزد)، نخستین کنفرانس بین‌المللی معماری و شهرسازی طراحی پایدار و فراگیر برای همگان، شیراز-ایران، 13-1.
دبدبه، محمد. شاطری‌وایقان، امید. 1399. سیر وجودی باغ‌فین کاشان ازمظهر معماری، پنجمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و مهندسی و دومین کنگرۀ بین‌المللی عمران، معماری و شهرسازی آسیا، 14-1.
ذوالفقار، علامی. غلامی‌شعبانی، شفق. 1394. مقایسۀ ساختار روایت در داستان رستم و سهراب و رستم و اسفندیار، دهمین همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، اردبیل-ایران. 283-273.
زینلیان، مریم. کلانترزاده، محمدمهدی. 1394. بررسی تطبیقی رابطه روایت و روایت‌گری در کیفیت فضایی معماری و سینما، اولین کنفرانس سالانۀ پژوهش‌های معماری شهرسازی و مدیریت شهری، یزد-ایران، 14-1.
شاطری‌وایقان، امید. 1399. بررسی ساختار باغ‌های ایرانی، فصلنامۀ علمی‌تخصصی-معماری سبز، دورۀ 6، شمارۀ 1: (پیاپی 19)، 68-45.
شاهچراغی، آزاده. 1393. بازیابی طرح تک‌محوری چهارباغ ایرانی، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-هویت‌شهر، دورۀ 8، شمارۀ 20، 51، 34-19.
شاهچراغی، آزاده. 1395. پارادایم پردیس: درآمدی‌بر بازشناسی و بازآفرینی باغ ایرانی، چاپ‌پنجم، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی تهران.
فرزین، سامان و [دیگران]. 1399. ویژگی‌های منظر چندعملکردی در باغ‌ایرانی (مطالعه‌موردی: میراث‌جهانی باغ‌اکبریه، نشریۀ علمی‌پژوهشی-منظر، دورۀ 12، شمارۀ 52، 17-6.
فلامکی، محمدمنصور. 1391. ایرانیان و باغ؛ سرزمین‌های باغ ایرانی، نشریۀ علمی‌پژوهشی-منظر، دورۀ 4، شمارۀ 21، 9-6.
کریم‌زاده، سپیده و [دیگران]. 1397. روایتِ معماری؛ مطالعۀ تطبیقی روایت در معماری و داستان، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-کیمیای هنر، دورۀ 7، شمارۀ 28، 107-93.
الکساندر، کريستوفر. 1396. سرشت نظم: ساختارهاي زنده در معماري (پدیدۀ حیات/جلد اول)، ترجمۀ: رضا سيروس‌صبري و علي اکبري، ویراستار علمی: عبدالله اکبری. چاپ‌چهارم، تهران: انتشارات پرهام‌نقش.
گودرزی، مصطفی. کشاورز، گلنار. 1386. بررسی مفهوم زمان و مکان در نگارگری ایرانی، نشریۀ علمی‌پژوهشی-هنرهای زیبا، دورۀ 31، شمارۀ 31: (پیاپی 1729)، 101-89.
متدین، حشمت‌الله. متدین، رضا. 1394. لزوم ایجاد باغ‌ایرانی، نشریۀ علمی‌پژوهشی-هنر و تمدن شرق، دورۀ 3، شمارۀ 7، 7، 26-19.
مستغنی، علیرضا. 1396. روایت فضا در معماری. چاپ‌اول، تهران: انتشارات متن در متن.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد. ناگهانی، نوشین. 1390. تجلّی مفهوم حرکت در معماری معاصر ایران، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات شهر ایرانی‌اسلامی، دورۀ 1، شمارۀ 3، 34-21.
میرصفا، سیدعبدالله. پورعلی، مصطفی. 1399. کاربرد الگوی طراحی باغ‌ایرانی در باغ‌های شمال ایران، نشریۀ علمی‌پژوهشی-باغ‌نظر، دورۀ 17، شمارۀ 91 ، 56-41.
Lynch, Kevin . 1960. The Image of City, Cambridge: ThEe MIT Press, First Edition.
Tribe, Michael. 1974. Stadtgestaltung: Theoric Und Praxis, Gütersloh: Bertelsmann Fachverlag Publications, First Edition.