تحلیل گرایش به زینت در زنان و مردان مبنی‌بر تفاوت‌های فرهنگی-اجتماعی با استناد به آیات ۱۸ زخرف و 31 نور
محورهای موضوعی : فرهنگ
1 - گروه معارف اسلامی، دانشکدۀ الهایت و علوم‌اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
کلید واژه: آیۀ 18 سورۀ زخرف, آیۀ 31 سورۀ نور, زینت در زنان و مردان, هویت فردی و اجتماعی, انحرافات اجتماعی.,
چکیده مقاله :
زینت، به‌عنوان جلوه‌ای از زیبایی و جذابیت، دراین پژوهش از منظر قرآنی باتمرکزبر آیۀ 18 سورۀ زخرف و آیۀ 31 سورۀ نور بررسی شده است تا تفاوت‌های گرایش به زینت در زنان و مردان و تأثیر آن بر هویت فردی و اجتماعی تحلیل گردد. این مطالعه با روش تحلیل محتوای کیفی، مبتنی‌بر تفاسیر معتبر (المیزان، مجمع‌البیان)، و منابع معاصر، به‌بررسی فطری یا اکتسابی بودن این گرایش، نقش بافت اجتماعی-تاریخی، و تعامل زینت ظاهری و باطنی می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهند گرایش به زینت در هر دو جنس ریشۀ فطری دارد، اما در زنان به‌دلیل نقش‌های خانوادگی و اجتماعی برجسته‌تر است. آیات قرآنی ضمن تأیید این گرایش، بر مدیریت آن در چارچوب اخلاق اسلامی تأکید دارند تا از انحرافات اجتماعی جلوگیری شود. این پژوهش با تحلیل مصادیق مدرن زینت (به‌مانند مدگرایی و جراحی‌های زیبایی)، و نقد دیدگاه‌های سنتی، به بازتعریف هویت جنسیتی و تقویت پیوندهای خانوادگی کمک می‌کند. هدف مطالعه، ارائۀ چارچوبی برای فهم عمیق‌تر تأثیرات زینت بر ساختارهای اجتماعی و خانوادگی در جامعۀ اسلامی امروزی است.
Adornment, as a manifestation of beauty and attraction, is examined in this study from a Quranic perspective, with a focus on verse 18 of Surah Az-Zukhruf and verse 31 of Surah An-Nur. The aim is to analyze the differing tendencies toward adornment in women and men and its influence on individual and social identity. Utilizing a qualitative content analysis method and drawing upon authoritative exegeses (Al-Mizan, Majma’ al-Bayan) alongside contemporary sources, the study investigates whether the inclination toward adornment is innate or acquired, the role of socio-historical contexts, and the relationship between external and internal forms of adornment. Findings indicate that the tendency toward adornment is inherently present in both genders, yet it is more prominent in women due to their significant familial and social roles. While affirming this inclination, the Quranic verses emphasize its regulation within the framework of Islamic ethics in order to prevent social deviation. By analyzing contemporary expressions of adornment—such as fashion trends and cosmetic surgeries—and critiquing traditional perspectives, this study contributes to redefining gender identity and strengthening familial bonds. The ultimate goal is to provide a framework for a deeper understanding of how adornment affects social and familial structures in contemporary Islamic societies.
ابراهیمی، قربان. (1400). بررسی نظر تفسیری علامه طباطبایی پیرامون مبانی تفاوت‌های زن و مرد باتأکیدبر آیۀ 18 سورۀ زخرف. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهشنامۀ تفسیر و زبان قرآن، دورۀ 10، شمارۀ 1؛ (پیاپی 19)، 60-43.
ابراهیمی، قربان. حکیم، سیدمنذر. (1401). بررسی دیدگاه مفسران معاصر در تفسیر آیۀ ۱۸ سورۀ زخرف. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات تفسیری، دورۀ 13، شمارۀ 51، 26-7.
ابن‌فارس، احمدبن‌فارس. (1363). معجم مقاییس اللغه. ترجمۀ: عبدالسلام‌محمد هارون. چاپ‌ششم، قم: دفتر تبليغات اسلامی حوزۀ علميه قم.
ابوحيان، محمدبن‌يوسف. (1387). البحر المحيط في التفسير. چاپ‌اول، بیروت: انتشارات دارالفكر.
امین. نصرت‌بیگم. (1361). مخزن العرفان در تفسير قرآن (جلد13). چاپ‌دوم، اصفهان: انتشارات گلبهار.
باشی‌زاده‌مقدم، مهرناز. راد، علی. (1396). زینت‌گرایی و جوانی از دیدگاه آیات قرآن. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-حدیث و اندیشه، دورۀ 12، شمارۀ 23، 61-47.
جعفرى، محمدتقی. (1392). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه (مقدمه: رسالت انسانی و شخصیت علی(ع)، (جلد 1). چاپ‌دوم، مشهد: مؤسسۀ تدوین و نشر آثار استاد علامه جعفری.
جمشیدی، اسدالله. (1388). زن در فرهنگ و اندیشۀ اسلامی: جستاری در هستی‌شناسی زن. چاپ‌سوم، قم: مؤسسه آموزش و پژوهش امام‌خمینی(ره).
جوادی‌آملی، عبدالله. (1400). زن در آینۀ جلال و جمال. ویراستار: محمود لطیفی، چاپ‌سی‌ویک، قم: انتشارات اسراء.
جوهری، ابونصر. (1365). تاج اللغۀ و صحاح العربیۀ. چاپ‌چهارم، بیروت: انتشارات دارالعلم للملایین.
راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. (1370). المفردات فی غریب القرآن. چاپ‌دوم، بیروت: انتشارات دارالعلم الشامیه.
رفعت‌جاه، مریم. (1386). هویت انسانی زن در چالش آرایش و مد. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات راهبردی زنان، دورۀ 10، شمارۀ 38، 179-135.
شاه‌عبدالعظیم، حسین. (1393). تفسیر اثنی عشری(جلد13). چاپ‌اول، تهران: انتشارات آذرنیا.
شيبانى، محمدبن‌حسن. (1377). نهج‌البیان عن کشف معانی القرآن(جلد5). چاپ‌سوم، قم: نشر الهادى.
طباطبایی، سيد محمدحسين. (1380). ترجمه تفسير الميزان (جلد 1). ترجمۀ: محمدباقر موسوی‌همدانی، چاپ‌چهاردهم، قم: جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن. (1393). ترجمه تفسیر جوامع الجامع (جلد1). چاپ‌هشتم، مشهد: ناشر پژوهش‌های اسلامی.
عسکری‌یزدی، علی. موسوی، سیدعلی‌محمد. (1401). تحلیل مقایسه‌ای تفسیر آیات حجاب در تفاسیر الکشاف و المیزان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات تفسیری، دورۀ 13، شمارۀ 51، 204-189.
کریمی‌عقدا، هادی. و حسینی‌زاده، سیدعلی. (1400). بررسی تفاوت‌های زن و مرد در اسلام و دلالت‌های آن در اهداف تربیتی عمومی رسمی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات فقه تربیتی، دورۀ 8، شمارۀ 16، 274-264.
گل‌محمدی، محمدتقی. کمالی، علیرضا (1397). بررسی حدود پوشش زنان در آیۀ اخفاء زینت. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات تفسیری، دورۀ 9، شمارۀ 33، 96-81.
هاشمی‌رکاوندی، سیدمجتبی. (1379). مقدمه‌ای بر روانشناسی زن (با نگرشی علمی و اسلامی). چاپ‌سوم، قم: انتشارات شفق.