فهرست مقالات

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - علل و عوامل گسترش آداب و مناسک شیعی در دوره آل بویه
  صدیقه بیات
  تقارن حکومت آل بویه با آغاز عصر غیبت امام دوازدهم شیعیان اثنی‌عشری و فعالیت عالمان بزرگ شیعی، باعث تقویت فضای مناسبی برای شیعیان شد، که در پرتو آن آداب و مناسک شیعی توسعه یافت. پس از ورود اسلام به ایران، از قرن سوم و چهارم هجری به بعد، در شهرهای مختلف، مانند ری، کاشان، چکیده کامل

  تقارن حکومت آل بویه با آغاز عصر غیبت امام دوازدهم شیعیان اثنی‌عشری و فعالیت عالمان بزرگ شیعی، باعث تقویت فضای مناسبی برای شیعیان شد، که در پرتو آن آداب و مناسک شیعی توسعه یافت. پس از ورود اسلام به ایران، از قرن سوم و چهارم هجری به بعد، در شهرهای مختلف، مانند ری، کاشان، قم، ساوه و سبزوار شیعیان زیادی زندگی می‌کردند و روز به روز بر تعداد آنان افزوده می‌شد. همجواری ایران با عراق، موجب ورود تعداد زیادی از سادات و شیعیانی شده بود. تشکیل حکومت شیعی (زیدی) علویان در طبرستان، باعث تقویت پایگاه اجتماعی شیعیان و اجرای احکام و مناسک شیعی در آن ناحیه، و تقویت شیعه شد. قدرت یابی فرزندان بویه، فرصت مناسبی برای شیعیان فراهم کرد و ظهور علمای برجسته شیعی مانند شیخ صدوق و شیخ مفید و سیدین (سید مرتضی و سید رضی) و شیخ طوسی که با امرای آل بویه نیز روابط حسنه‌ای داشتند، در تقویت و گسترش فرهنگ شیعی در این دوره، تأثیر زیادی به دنبال داشت. احیای شعارهای شیعی در اذان و برگزاری مراسم عاشورا و جشن عید غدیر و ایجاد کتابخانه‌ها و مراکز علمی، تعمیر قبور ائمه و توجه حاکمان آل بویه به اجرای مراسم شیعی به خصوص در بغداد، در پیشرفت آئین‌ها و مراسم در این زمان مؤثر واقع شد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - "عدالت محوری" و ضرورت انتقال مرکز خلافت از مدینه به کوفه (40-35 هـ ق)
  علی‌اکبر خدری‌زاده
  تغییر مرکز خلافت اسلامی از مدینه – نخستین مرکزیت حاکمیت اسلام – به شهر تازه تأسیس کوفه، یکی از رویدادهای مهم دوره‌ی خلافت حضرت علی(ع) به شمار می‌آید که نقش موثری در شکل گیری تحولات سیاسی سالهای ۳۵ تا ۴۰ هجری داشته است. این شهر که در سال ۱۷ هجری – مقارن چکیده کامل

  تغییر مرکز خلافت اسلامی از مدینه – نخستین مرکزیت حاکمیت اسلام – به شهر تازه تأسیس کوفه، یکی از رویدادهای مهم دوره‌ی خلافت حضرت علی(ع) به شمار می‌آید که نقش موثری در شکل گیری تحولات سیاسی سالهای ۳۵ تا ۴۰ هجری داشته است. این شهر که در سال ۱۷ هجری – مقارن با دوره‌ی خلافت عمر – به عنوان یک پایگاه نظامی و مرکز پشتیبانی به منظور تداوم جریان فتوحات اعراب بنیان نهاده شد، به تدریج با افزایش روند مهاجرت قبایل عرب به آنجا، به عنوان یک کانون مهم سیاسی در دوره‌ی خلافت علی(ع) اثرگذار و حائز موقعیت ممتاز اجتماعی در راستای تحقق عدالت و مبارزه با اشرافیت جدید بوده است. بر این اساس، مقاله‌ی حاضر بر این باور است که، صرف نظر از علل جانبی ناشی از ضرورت‌های سیاسی دورۀ مورد بحث، هدف اصلی علی(ع) از انتقال مرکز خلافت از مدینه به کوفه، ایجاد پایگاهی برای مبارزه با بقایای اشرافیت دوره عثمان و فراهم آوردن بستری مناسب برای تحقق عدالت اجتماعی بوده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - بررسی علل شکست انصار و پیروزی مهاجران در سقیفه
  ابراهیم خراسانی‌پاریزی
  در تحلیل آنچه در سقیفه رخ داد و به پیروزی مهاجران انجامید، سخنان و دلایلی مطرح شده است از جمله، دشمنی دیرینه و ریشه دار اوس و خزرج و رقابت و حسادت میان عشیره‌های هر یک از این دو قبیله، عاملی نیرومند برای پیروزی ابوبکر در سقیفه بوده است. موضع تدافعی و روحیه‌ی انفعالی انص چکیده کامل

  در تحلیل آنچه در سقیفه رخ داد و به پیروزی مهاجران انجامید، سخنان و دلایلی مطرح شده است از جمله، دشمنی دیرینه و ریشه دار اوس و خزرج و رقابت و حسادت میان عشیره‌های هر یک از این دو قبیله، عاملی نیرومند برای پیروزی ابوبکر در سقیفه بوده است. موضع تدافعی و روحیه‌ی انفعالی انصار در کنار شخصیت ابوبکر و استدلالات ایشان از جمله استناد به حدیث الائمه من القریش از دیگر عوامل مؤثر در پیروزی مهاجران بود. اشتغال امام علی(ع) و دیگر بزرگان بنی هاشم به غسل و کفن پیکر پیامبر(ص) و عدم حضور آنان در سقیفه، پیروزی ابوبکر را فراهم ساخت. از دیگر عوامل تثبیت خلافت ابوبکر ورود طایفه بنی اسلم و نقش آنان در بیعت گرفتن برای ابوبکر بود. بیماری سعد بن عباده و تلاش ویژه عمر بر بیعت گرفتن برای ابوبکر از دیگر عوامل پیروزی مهاجران بود. در کنار این عوامل نقش طلقاء در تثبیت دستاورد سقیفه و حذف انصار از صحنه‌ی سیاسی نیز درخور دقت است. در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیلی و با استناد بر منابع دست اول تاریخی به بررسی و تحلیل عوامل عمده‌ی تأثیرگذار در شکست انصار و پیروزی مهاجران پرداخته شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - لزوم تبارشناسی برخی از شهدای کربلا
  ابراهیم صالحی حاجی آبادی
  حادثه‌ی کربلا، از مهمترین حوادثی بود که در صدر اسلام اتفاق افتاد. شهدای کربلا از جمله ارکان اصلی تشکیل دهنده‌ی این قیام بودند. اما متأسفانه در گذر زمان نام و نشان برخی از آن رادمردان تاریخ، بسیار کم‌رنگ شده و در مقابل نام بعضی افراد دیگر که هیچ نقشی در بوجود آمدن این حا چکیده کامل

  حادثه‌ی کربلا، از مهمترین حوادثی بود که در صدر اسلام اتفاق افتاد. شهدای کربلا از جمله ارکان اصلی تشکیل دهنده‌ی این قیام بودند. اما متأسفانه در گذر زمان نام و نشان برخی از آن رادمردان تاریخ، بسیار کم‌رنگ شده و در مقابل نام بعضی افراد دیگر که هیچ نقشی در بوجود آمدن این حادثه نداشتند، به عنوان شهید کربلا تلقی به قبول شده و علت اصلی این مطلب را باید اعتماد کردن نویسندگان به برخی کتب دانست که از نظر محتوا و بیان مطالب تاریخی اعتبار لازم برای استناد را ندارند.این نوشته با نگاهی نقادانه و مراجعه به کتب کهن معتبر، با نقد و بررسی هویت پنج تن از افرادی که ادعا شده در کربلا به شهادت رسیدند بر آمده و بر این باور است، در حوزه‌ی پژوهش افزون بر مراجعه به کتب کهن، باید از محتوای کلی و میزان اعتبار آن منابع نیز مطلع شد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - بررسی اقشار اجتماعی ایران در روایات ملی
  پرویز حسین طلائی غلام‌رضا عسکری مصطفی جرفی
  شکل گیری اقشار مختلف در جوامع انسانی، یکی از پیامد های افزایش جمعیت و پیچیدگی های حاصل از آن در اجتماعات اولیه بوده است. این فرآیند که قدمت آن به تاریخ بشر می رسد در جامعه ی ایرانی نیز به وقوع پیوسته است. با این حال از مسائلی که کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ واکاوی اقش چکیده کامل

  شکل گیری اقشار مختلف در جوامع انسانی، یکی از پیامد های افزایش جمعیت و پیچیدگی های حاصل از آن در اجتماعات اولیه بوده است. این فرآیند که قدمت آن به تاریخ بشر می رسد در جامعه ی ایرانی نیز به وقوع پیوسته است. با این حال از مسائلی که کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ واکاوی اقشار اجتماعی ایران بر اساس اسطوره ها و داستان های کهن ایرانیان (روایات ملی) است. چگونگی شکل گیری اقشار اجتماعی، انتساب، تقسیمات و کارکرد آنان در روایات ملی ایران مسأله ی اصلی این پژوهش است. تحقیق حاضر نشان می دهد که ریشه ی اقشار اجتماعی را می توان در جامعه ی هند و اروپایی جستجو کرد. این اقشار ابتدا به سه گروه آسروانان (روحانیون)، ارتشتاران (نظامیان) و واستریوشان (کشاورزان) تقسیم شدند، اما با دور شدن از جامعه ی گاهانی اقشار دیگر از جمله دبیران، صنعتگران، پیشه وران، خنیاگران و غیره نیز به وجود آمدند. روایات ملی، انتساب این اقشار را به جمشید می رسانند. ساختار اقشار اجتماعی ایران نیز بر اساس معیشت و نظام اخلاقی جامعه بر اصل خویشکاری[i] قرار داشته است تا ضمن پرهیز از تداخل در امور، هر قشر در دفع نیروهای اهریمنی و نگهداشت داد و آیین الهی بکوشد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - نگاهی به فتنه سالار در خراسان
  عمادالدین فیاضی علی شمس آریان
  سرزمین های شرقی ایران خاصه خراسان بزرگ همواره در مسیر زمان نقشی سرنوشت ساز در معادلات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشور ایفاء کرده‌اند که از آن میان می‌توان به شهر مشهد در دوره ناصرالدین شاه قاجار اشاره کرد که دستخوش شورش و اعتراضی همچون فتنه حسن خان سالار گردید. فتنه محمد ح چکیده کامل

  سرزمین های شرقی ایران خاصه خراسان بزرگ همواره در مسیر زمان نقشی سرنوشت ساز در معادلات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشور ایفاء کرده‌اند که از آن میان می‌توان به شهر مشهد در دوره ناصرالدین شاه قاجار اشاره کرد که دستخوش شورش و اعتراضی همچون فتنه حسن خان سالار گردید. فتنه محمد حسن خان سالار پسر اللهیار خان آصف‌الدوله دولّوی قاجار در سال ۱۲۶۰ هجری قمری آغاز گشت. اما مقدمه آن از چند سال پیش به زمان حکومت آصف‌الدوله در خراسان برمی‌گشت، در واقع اللهیارخان آصف‌الدوله دولو که خود یکی از شخصیت‌های قاجاریه و دایی محمدشاه است را می‌توان محرک و سلسله جنبان این فتنه دانست و با تحریک او بود که پسرش حسن خان شورشی پنج ساله را در خراسان ایجاد کرد، این مقاله با نگاهی نو به شرح ما وقع و علل آن می‌پردازد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - جامعه و حکومت در عصر هخامنشیان (بحثی در ماهیت و حدود قدرت پادشاهان هخامنشی)
  محمدرضا قلی‌زاده محمد هاشم رهنما
  در این مقاله با توجه به سازوکار‌ها، ساختار سیاسی، مبانی اعمال قدرت و مشروعیت در جوامع سنتی؛ اختصاصات و وجوه تمایز حکومت هخامنشیان از دیگر نظام‌های حکومتی جوامع سنتی مورد بحث قرار می‌گیرد. هم چنین با تکیه بر سیاست‌های مذهبی و کشورداری هخامنشیان نشان داده می‌شود که شاهان چکیده کامل

  در این مقاله با توجه به سازوکار‌ها، ساختار سیاسی، مبانی اعمال قدرت و مشروعیت در جوامع سنتی؛ اختصاصات و وجوه تمایز حکومت هخامنشیان از دیگر نظام‌های حکومتی جوامع سنتی مورد بحث قرار می‌گیرد. هم چنین با تکیه بر سیاست‌های مذهبی و کشورداری هخامنشیان نشان داده می‌شود که شاهان هخامنشی به عنوان مؤسس نظام سیاسی شاهنشاهی، متاثر از مفاهیمی چون فره ایزدی و داد که بعد‌ها هسته مرکزی اندیشه ایرانشهری را شکل دادند، برای دوری از فرو ریختن و آسیب زدن به نظم مقدس و کیهانی، از اعمال قدرت بی‌رویه و خارج از چارچوب مفاهیم فوق دوری می‌گزیدند. توجه و تمسک به این مفاهیم و پیروی از هنجار‌ها و آداب و رسوم جامعه، وجه تمایز حکومت هخامنشی با نظام‌های استبداد شرقی و استبداد ایرانی و حکومت‌های متغلبه را تشکیل می‌دهد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  8 - کتاب جوامع‌العلوم و طبقه‌بندی علم
  حسین میرجعفری اصغر منتظرالقائم محمدباقر خزائیلی
  کتاب جوامع‌العلوم مجموعه‌ای است از علوم مختلف که توسط ابن‌فریغون، ظاهراً با هدف آموزش دیوانیان در نیمه دوم قرن چهارم هجری با تأکید بر جنبه کاربردی علوم تدوین شده. مؤلف این کتاب به دو بخش کلی تقسیم نموده است. در مقاله اول علوم دیوانی مطرح کرده و در مقاله دوم علوم فلسفی و چکیده کامل

  کتاب جوامع‌العلوم مجموعه‌ای است از علوم مختلف که توسط ابن‌فریغون، ظاهراً با هدف آموزش دیوانیان در نیمه دوم قرن چهارم هجری با تأکید بر جنبه کاربردی علوم تدوین شده. مؤلف این کتاب به دو بخش کلی تقسیم نموده است. در مقاله اول علوم دیوانی مطرح کرده و در مقاله دوم علوم فلسفی و مذهبی مورد تأکید قرار گرفته است و سعی نموده علوم مختلف را به صورت مختصر و مفید توضیح دهد. در هر یک از مقالات شاخه‌های فرعی علوم را نیز بیان کرده است. در این مقاله ضمن بررسی کتاب جوامع‌العلوم به رویکرد ابن‌فریغون نسبت به علوم و طبقه بندی علوم پرداخته شده است. پرونده مقاله