فهرست مقالات Disaster Management

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - مطالعه تطبیقی الگوهای آینده نگاری بکارگرفته شده در مطالعات مدیریت بحران در جهان
  اردشیر سیاح مفضلی کتایون جهانگیری محمد رحیم عیوضی
  توجه به آینده و تغییرات روز افزون آن به عنوان یکی از اساسی‌ترین ضرورت‌های هر سیستم مدیریت بحران محسوب می‌شود و شناخت مناسب آینده مزیت‌ها و توانمندی‌های مدیریت بحران را ارتقاء خواهد داد. با توجه به رشد فزاینده وقوع سوانح در جهان و افزایش قابل توجه خسارات و تلفات ناشی از چکیده کامل

  توجه به آینده و تغییرات روز افزون آن به عنوان یکی از اساسی‌ترین ضرورت‌های هر سیستم مدیریت بحران محسوب می‌شود و شناخت مناسب آینده مزیت‌ها و توانمندی‌های مدیریت بحران را ارتقاء خواهد داد. با توجه به رشد فزاینده وقوع سوانح در جهان و افزایش قابل توجه خسارات و تلفات ناشی از سوانح و از سوی دیگر تغییرات روز افزون محیط، رویکردهای سنتی و واکنشی مدیریت بحران تبعات مناسبی را در پی نخواهند داشت. از این رو گرایش‌های مختلفی به سمت نگاه نظام‌مند و دقیق به سمت آینده با استفاده از روش‌ها و ابزارهای علمی و مستدل شکل گرفته است که در آن میان علم آینده‌پژوهی که بیش از هفتاد سال است در کشورهای مختلف جهان به توسعه رویکردها، نظریه‌ها و ابزارهای مختلف شناخت آینده پرداخته است، یکی از تمرکز‌های اصلی خود را به آمادگی در برابر بحران‌ها و پیشگیری از وقایعی که باعث غافلگیری در آینده خواهد شد، معطوف کرده است. از سویی دیگر مجموعه مفاهیم و الگوهای آینده‌نگاری برای اجرای نظام‌مند، نیازمند استفاده از قالب‌ها و الگوهای اجرایی هستند. از دهه 1990 میلادی این الگوها که در جهان با رویکردهای مختلفی به کار گرفته شده است و از حالت تصادفی به حالت نظام‌مند تغییر شکل داده‌اند. هدف اصلی این مقاله شناسایی چگونگی طبقه‌بندی الگوهای موجود آینده‌نگاری در مدیریت بحران در جهان در یک دهه گذشته است. در این راستا، الگوهای شاخص در حوزه آینده‌نگاری مدیریت بحران در جهان شناسایی و بصورت تطبیقی با یکدیگر مقایسه شده‌اند. روش‌شناسی استفاده شده در این مقاله از حیث جمع آوری داده‌ها کتابخانه‌ای اسنادی است و رویکرد حاکم بر این مطالعه کیفی است و از حیث تجزیه و تحلیل اطلاعات از نوع تطبیقی است. این پژوهش از نظر جهت‌گیری‌های پژوهش از نوع کاربردی است چرا که به بررسی الگوهای اجرایی آینده‌نگاری مدیریت بحران در جهان پرداخته و در صدد ارائه طبقه‌بندی ویژه‌ای جهت شفاف‌سازی کاربرد الگوهای آینده‌نگاری در مدیریت بحران است. در این مقاله تعداد نه الگوی آینده‌نگاری در مدیریت بحران که چیدمان و رویکرد قابل توجهی داشته‌اند شناسایی و به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. هر یک از این مدل‌ها بیانگر نوعی طرز تفکر، نگاه به آینده، برنامه‌ریزی و پیش‌تدبیری در خصوص آن است. نتایج حاصل از این مطالعه در قالب جداول تطبیقی متناظر با الگوها بررسی و ارائه شده است. این نتایج بیانگر این موضوع است که الگوهای آینده‌نگاری در مدیریت بحران روند تکاملی را طی کرده‌اند و با وقفه زمانی نسبت به آینده‌نگاری فناوری، همان مسیر را طی کرده‌اند. در این خصوص استفاده از روش‌های آینده‌پژوهی به صورت مجزا، استفاده از رویکردهای مختلف و استفاده از آینده‌نگاری استراتژیک در مدیریت بحران از جمله الگوهای مختلفی است که در جهان استفاده می‌شود. در این مقاله سعی شده تا زمینه‌ای فراهم شود تا رویکردها و الگوهای آینده‌نگاری در مدیریت بحران تبیین شوند و تا چارچوب کاربردی جهت استفاده هر چه بهتر از رویکرد آینده‌نگاری در مدیریت بحران تهیه شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - الگوسازی رابطه میان رویکرد قابلیت و رویکرد اجتماع‌محور مدیریت بحران
  آرمین فیروزپور مسعود دارایی علی اصغر سعدآبادی
  مقدمه و هدف پژوهش: نوسانات فراوان فراگرد مدیریت بحران در ایران و تلاش برای دستیابی به یک نظام مدیریت بحران اثربخش و اجرای موفق آن، همواره یکی از چالش‌های موجود در این زمینه بوده است. ارائه رویکرد نوین توسعه با عنوان "رویکرد قابلیت"، توسط آمارتیا سن، تنها دانشمند آسیایی چکیده کامل

  مقدمه و هدف پژوهش: نوسانات فراوان فراگرد مدیریت بحران در ایران و تلاش برای دستیابی به یک نظام مدیریت بحران اثربخش و اجرای موفق آن، همواره یکی از چالش‌های موجود در این زمینه بوده است. ارائه رویکرد نوین توسعه با عنوان "رویکرد قابلیت"، توسط آمارتیا سن، تنها دانشمند آسیایی برنده جایزه نوبل اقتصاد، از یک سو و مقبولیت "رویکرد اجتماع محور "، در میان صاحبنظران به مثابه یکی از جدید-ترین نظریه‌های مدیریت بحران، که با بهره‌گیری از رویکردهای مشارکتی و تمرکز بر ریشه‌‌یابی علل آسیب‌پذیری، دستیابی به توسعه پایدار را به منزله هدف نهایی خود مورد تاکید قرار داده است، از سوی دیگر، سبب شد تا در این مقاله تلاش شود ضمن ارائه مدلی مفهومی، به تبیین ارتباط متقابل این دو رویکرد پرداخته شود. روش پژوهش: این پژوهش در پرتو رویکردی هرمنوتیکی شکل گرفته است که در آن پژوهشگران به دنبال ارائه تفسیری پدیدارشناسانه به منظور ایجاد ادراکی درست از دو رویکرد قابلیت و اجتماع‌محوری هستند. بدین منظور و برای پیوند میان گزاره‌های انتزاع شده در فرآیند پژوهش و تحت تاثیر معرفت‌شناسی تعقلی، از روش تحلیلی _ منطقی استفاده و مدل نهایی پژوهش با به کارگیری روش تحقیق داده‌بنیاد، استخراج شده است. یافته‌ها: وجود رابطه‌ای هم‌افزا و تعاملی میان این دو رویکرد برای نیل به الگوی متعالی مدیریت بحران نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاکی از وجود رابطه‌ای هم‌افزا و تعاملی میان این دو رویکرد است؛ در حقیقت می‌توان گفت رویکرد اجتماع‌محور، ابزار و پدیده‌ای موثر برای بسط رویکرد قابلیت در فراگرد توسعه اقتصادی است. متقابلا، عمق تئوریک و فلسفی رویکرد قابلیت می‌تواند به طراحی و مدیریت بهینه‌ رویکرد اجتماع‌محور مدیریت بحران منتج شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - تحلیل رویکرد نظری مدیریت سوانح طبیعی در ایران با استفاده از روش فراتحلیل
  مهدی نوجوان اسماعیل صالحی بابک امیدوار شهرزاد فریادی
  10.30495/jest.2022.9657
  زمینه و هدف: رشد جمعیت و توسعه شهری برنامه ریزی نشده منجر به افزایش احتمال خطر سوانح در نواحی شهری گردیده است. دستیابی به شناخت و راه های مقابله با سوانح، به مرور توجه ساکنان و محققان را به مدیریت سوانح طبیعی جلب نموده است. تعدد و تنوع مقالات علمی منتشر شده در زمینه سوا چکیده کامل

  زمینه و هدف: رشد جمعیت و توسعه شهری برنامه ریزی نشده منجر به افزایش احتمال خطر سوانح در نواحی شهری گردیده است. دستیابی به شناخت و راه های مقابله با سوانح، به مرور توجه ساکنان و محققان را به مدیریت سوانح طبیعی جلب نموده است. تعدد و تنوع مقالات علمی منتشر شده در زمینه سوانح طبیعی، یکی از نشانه های قابل اتکا برای نمایش گرایش محققان به این موضوع است. هدف از این تحقیق، ، فراتحلیل مقالات منتشر شده در مجلات علمی پژوهشی و فارسی زبان می باشد. روش بررسی: به منظور فراتحلیل رویکرد نظری مدیریت سوانح طبیعی در کشور، ابتدا 29 مجله شناسایی شد. سپس 454 مقاله از این مجلات جهت فراتحلیل انتخاب شدند که این مقالات از سال 1381 تا 1395 منتشر شده اند. در نهایت برای مطالعه مقالات و استخراج تحلیل ها، با استفاده از نظرات متخصصان و خبرگان شاخص های مطالعه مشتمل بر روش تحقیق، نمونه گیری و رویکرد و مدل برنامه ریزی مشخص گردید. یافته ها: پراکندگی مطالعات نشان داد که استان های تهران، خراسان رضوی و آذربایجان شرقی بیشتر مورد توجه محققان قرار گرفته اند. نتایج نشان داد رویکرد فیزیکی به عنوان رویکرد غالب در پژوهش های انجام شده می باشد که نقطه ضعف این تحقیقات است. عدم رعایت اصول روش علمی تحقیق مانند فقدان نمونه گیری و ابزار پایایی و روایی از ضعف های دیگر مطالعات صورت گرفته می باشد. بحث و نتیجه گیری: با توجه به رویکرد غالب در مطالعات انجام شده، استفاده از رویکرد جامعه محور و نهادی در پژوهش های آینده توصیه می گردد. از طرفی سیاست مجلات علمی پژوهشی در جذب مقالات کاربردی، باعث تجمع این گونه از مقالات در این نشریات است. لذا پیشنهاد می شود با توجه به اهمیت موضوع شاخص سازی در زمینه مدیریت سوانح، مجلات علمی پژوهشی توجه ویژه ای به مقالات نظری در این زمینه داشته باشند تا امکان ارایه مقالات بیشتر در این مورد فراهم شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - بررسی مدل های مدیریت سوانح طبیعی با استفاده از مفاهیم تحلیل مضمون
  مهدی نوجوان اسماعیل صالحی بابک امیدوار شهرزاد فریادی
  10.30495/jest.2021.9658
  زمینه و هدف: مدل های مختلفی برای مدیریت سوانح ارایه شده که با توجه به نقاط ضعف این مدل ها، علی رغم کارآیی آن ها در برخی مکان ها و تحت شرایط خاص، سوانح طبیعی همچنان چالش اساسی در دستیابی به توسعه پایدار است. هدف از این تحقیق تحلیل مدل های مدیریت سوانح است تا بتوان از آن چکیده کامل

  زمینه و هدف: مدل های مختلفی برای مدیریت سوانح ارایه شده که با توجه به نقاط ضعف این مدل ها، علی رغم کارآیی آن ها در برخی مکان ها و تحت شرایط خاص، سوانح طبیعی همچنان چالش اساسی در دستیابی به توسعه پایدار است. هدف از این تحقیق تحلیل مدل های مدیریت سوانح است تا بتوان از آن به مثابه ابزاری نظری در تحلیل شرایط موجود و نیل به وضع مطلوب بهره برداری کرد. روش بررسی: جهت دستیابی به هدف تحقیق، رویکرد کیفی و آمیخته ای از روش های تحلیل مضمونی، طبقه بندی و گونه شناسی استفاده شد. در این راستا ابتدا مدل های مدیریت سانحه از سال 1941 تا سال 2016 گردآوری شدند. سپس با استفاده از روش تحلیل مضمونی در مرحله نخست یعنی کدگذاری توصیفی، عناصر موجود در هر مدل به عنوان کد، استخراج و سپس از میان کدها، مضامین پایه شناخته شدند. سپس در مرحله کدگذاری تفسیری ، مضامین پایه در سه دسته طبقه بندی شد که آن ها را مضامین سازمان دهنده گویند. آخرین مرحله، تعیین مضمون فراگیر است که تمامی مضامین پیش گفته را در بر می گیرد. یافته ها: مضامین محوری که در مرحله کدگذاری تفسیری به دست آمد عبارتند از مضامین مدیریت عملیات، مدیریت ریسک و ارزیابی خطر. بر اساس تحلیل مضمونی مدل ها می توان نتیجه گرفت که مدیریت سوانح، سه عنصر اصلی دارد. بنابراین، مدل جامع مدیریت سانحه باید این سه عنصر و مضامین پایه ذیل آن ها را دربرگیرد که گونه ایده آل یا گونه معیار نامیده می شود. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که برخی محققان به مدیریت سانحه، یک بعدی نگریسته اند؛ حتی در بعضی از مدل های دو بعدی نیز یک بعد غلبه دارد. در حالی که گونه شناسی ارایه شده در این تحقیق نشان داد که با توجه به نوع ایده آل، مد ل جامع باید دربرگیرنده هر سه عنصر اشاره شده باشد. مطابق گونه شناسی ارایه شده، برنامه راهبردی مدیریت سانحه بایستی تحت مدیریتی جامع با در نظرگرفتن کلیه عناصر مرتبط با سوانح اجرایی گردد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - تحلیل معیارهای آسیب پذیری شهری در برابر بحران های احتمالی (مورد پژوهی: شهر بیجار)
  محمدرضا رضایی مهدی علیان علیرضا عسگری
  باید پذیرفت که همیشه درصدی از بحران ها اجتناب ناپذیر هستند و در واقع بخش جدایی ناپذیر و طبیعی حیات سیستم ها می باشند؛ ولیکن بخش عظیمی از تهدیدات و بحرانها تحمیلی هستند و باید با تحقیقات، درایت و مدیریت صحیح آنها را قبل از وقوع، پیش بینی و پیشگیری نمود. این پژوهش در راست چکیده کامل

  باید پذیرفت که همیشه درصدی از بحران ها اجتناب ناپذیر هستند و در واقع بخش جدایی ناپذیر و طبیعی حیات سیستم ها می باشند؛ ولیکن بخش عظیمی از تهدیدات و بحرانها تحمیلی هستند و باید با تحقیقات، درایت و مدیریت صحیح آنها را قبل از وقوع، پیش بینی و پیشگیری نمود. این پژوهش در راستای رسیدن به چشم انداز صحیح و دقیق در مدیریت بحران و جلوگیری از غافلگیری مدیران در هنگام وقوع بحران، مبادرت به شناسایی و تحلیل وضعیت آسیب پذیری شهر بیجار نموده است. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع کاربردی، با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اطلاعات بلوک های آماری سال 1390 مربوط به شهر بیجار و معیارهای هشت گانه کیفیت ابنیه، جنس مصالح، تعداد طبقات، قدمت ابنیه، مساحت قطعه، ضریب سطح اشغال، تراکم خالص جمعیت و کاربری اراضی با رویکردی فازی انجام گرفته است. نتایج حاصله نشان می دهد که بافت با ویژگی آسیب پذیری بسیار زیاد شهر، در نواحی مرکزی و جنوبی شهر واقع شده است. این نواحی تا حدود زیادی منطبق بر بافت فرسوده و قدیمی شهر می باشند و در زمان وقوع بحران احتمالی در معرض بیشترین خطرات جانی و مالی قرار دارند. در بین محلات شهر محلات تازه آباد و الماسیه نسبت به سایر محلات دارای آسیب پذیری بالاتری هستند؛ اما باید توجه داشت که هرچند محلات شرقی و شمالی شهر، شامل محلات تخت علیا، تخت سفلی و یارمجه نسبت به سایر محلات از آسیب پذیری کمتری برخودارند، اما تا وضعیت مطلوب و ایدآل هنوز فاصله زیادی دارند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - ازریابی شیوه های بازسازی سکونتگاههای روستایی بعد از سانحه زلزله با تاکید بر سرزندگی روستایی، مطالعه موردی: دهستان دستجرده- شهرستان طارم
  جمشید عینالی بهروز محمدی یگانه زهرا محمدی
  بازسازی سکونتگاههای روستایی آسیب‌دیده از سوانح طبیعی بویژه زلزله یکی از مهم‌ترین رویکردهای مدیریت سانحه به شمار می‌آید و تلاش‌های صورت گرفته در این مرحله تاثیرات متعددی بر توسعه روستایی به طور خاص بر روی سرزندگی ساکنین دارد. به طور کلی سه سیاست عمده بازسازی از قبیل تجمی چکیده کامل

  بازسازی سکونتگاههای روستایی آسیب‌دیده از سوانح طبیعی بویژه زلزله یکی از مهم‌ترین رویکردهای مدیریت سانحه به شمار می‌آید و تلاش‌های صورت گرفته در این مرحله تاثیرات متعددی بر توسعه روستایی به طور خاص بر روی سرزندگی ساکنین دارد. به طور کلی سه سیاست عمده بازسازی از قبیل تجمیع، جابجایی و درجاسازی مورد استفاده برنامه‌ریزان قرار می‌گیرد هدف پژوهش‌ حاضر ارزیابی شیوه‌های بازسازی سکونتگا‌ههای روستایی بعد از سانحه زلزله 1369و تاثیر آن بر سرزندگی روستایی می-باشد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش تحلیلی- توصیفی مبتنی بر گردآوری داده‌های مورد نیاز از طریق مطالعه میدانی طریق پرسشنامه‌ است. 13 نقطه روستایی واقع در محدوده سیاسی دهستان دستجرده (شهرستان طارم) برای مطالعه انتخاب شده است. تعداد خانوار ساکن در دهستان در سال 1390، بالغ بر 2083 مورد بوده، که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 280 خانوار به عنوان نمونه انتخاب گردیدو پرسشنامه به صورت تصادفی ساده در روستاهای مورد مطالعه توزیع شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون‌های آماری نظیر t تک نمونه‌ای، t دو نمونه‌ای، تحلیل عاملی و کروسکال والیس استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان ‌می-دهد که بازسازی روستاهای آسیب‌دیده از زلزله تاثیر منفی بر روی شاخص‌های سرزندگی ساکنین داشته و براساس میانگین، تغییرات در سطح 99 درصد معنادار باشد. براساس آزمون لونز تفاوت ایجاد شده توسط دو شیوه متفاوت در شاخص‌های سرزندگی آسایش، بهداشت‌محیط، ایمنی و امنیت، زیرساخت‌ها، زیباشناسی معنادار گزارش شده است. نتایج آزمون تحلیل کروسکال والیس جهت رتبه‌بندی سکونتگاه‌های بازسازی شده نشان می‌دهد، بیشترین تغییرات در ابعاد سرزندگی در روستای دستجرده صورت گرفته است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - مدیریت بحران شهری با تاکید بر مرحله پس از بحران
  مسعود تقوایی مژگان دارابی
  پیامدها وزیان‌های پس از بحران،البته باتوجه به شدت حادثه کاملا آشکار است. فروریختن ساختمان‌ها، برهم خوردن تعادل وزندگی عادی جامعه. در این‌جا مساله این است که وقتی حادثه ویا به‌عبارتی بحران روی داد، پس از آن چه باید کرد و برنامه‌های از پیش تعیین شده را برای کاهش خسارات جا چکیده کامل

  پیامدها وزیان‌های پس از بحران،البته باتوجه به شدت حادثه کاملا آشکار است. فروریختن ساختمان‌ها، برهم خوردن تعادل وزندگی عادی جامعه. در این‌جا مساله این است که وقتی حادثه ویا به‌عبارتی بحران روی داد، پس از آن چه باید کرد و برنامه‌های از پیش تعیین شده را برای کاهش خسارات جانی و مالی باتوجه به اولویت اجرا نمود. این مقاله با مراجعه به منابع مکتوب اعم از کتاب، مقاله‌ها و گزارش‌ها و با بهره‌گیری شیوه اسنادی تهیه و تنظیم شده است. در مقاله حاضر مرحله پس از بحران و اقدامات لازمه در این دوره مورد بررسی قرار گرفته است. به گونه‌ای که با رعایت موارد ذکر شده واقدامات لازمه از فجایع آتی پیشگیری شود. لزوم بازسازی شهر در مناطق کم خطر، احداث ساختمان‌ها مطابق قوانین مقاوم‌سازی، اقدامات اجرایی در زمینه بازسازی، طرح‌ریزی بافت شهر به شکل مناسب که در مواقع بحران ناشی از وقوع زلزله واجد انعطاف لازم برای جریان سریع اقدامات مقابله با بحران آتی باشد و تطابق الگوهای ساخت و ساز با ویژگی‌های فرهنگی و زیست معیشتی ساکنین به گونه‌ای که توسعه‌های آتی فضاهای مسکونی نیز در صورت وقوع تحت کنترل دستگاه نظارتی بوده و مغایرتی با قوانین مقاوم‌سازی نداشته باشد. پرونده مقاله