نعمت

دسترسی آزاد مقاله

1 - کشاکش‌های مذهبی در ایران عصر ناصری (1264-1313ق)
اکرم کرمعلی سهم الدین خزایی محسن رحمتی

10.30495/jhcin.2023.22307

جامعه ایران عصر ناصری، نزاع ها، شورش ها و درگیری های مذهبی بسیاری را تجربه کرد. این مقاله این پرسش را پی گرفته که صورت بندی مذهبیِ جامعه ایرانِ عصر ناصری چگونه بود و چرا به نزاع و درگیری منجر می شد؟ نزاع های مذهبی عصر ناصری بر بستری از زمینه ها و فرایندهای تاری چکیده کامل

جامعه ایران عصر ناصری، نزاع ها، شورش ها و درگیری های مذهبی بسیاری را تجربه کرد. این مقاله این پرسش را پی گرفته که صورت بندی مذهبیِ جامعه ایرانِ عصر ناصری چگونه بود و چرا به نزاع و درگیری منجر می شد؟ نزاع های مذهبی عصر ناصری بر بستری از زمینه ها و فرایندهای تاریخی و اجتماعی در سه گونه جداگانه قابل بررسی است: نزاع مداوم حیدری ها و نعمتی ها در برخی از شهرهای ایران، که این نزاع ها از سوی حکام و سایر عوامل قدرت برای رسیدن به اهداف خود مورد استفاده قرار می گرفتند؛ نزاع های مذهبی مسلمانان با اقلیت های مذهبی زردشتی و یهودی که متأثر از فضای اعتقادی حاکم بر جامعه و تعصب های مذهبی شیعیان بود. این دسته از نزاع ها در همان محدوده محلی باقی می ماندند و حکومت و امرای محلی، به منظور جلوگیری از تداوم این نزاع ها در پایان دادن به آن ها اقدام می کردند؛ اما نوع سوم از نزاع های مذهبی عصر ناصری ماهیتی متفاوت داشت و از آن می توان به عنوان یک اعتراض مذهبی یاد کرد که علیه مذهب رسمی ایران و حاکمیت شکل گرفت. این اعتراض گرچه پیش از آغاز سلطنت ناصری شروع شده و فضای فکری و سیاسی برخی از شهرها را تحت تأثیر قرار داده بود، اما در عصر ناصری بنیان های دینی حاکم بر جامعه و مشروعیت حاکمیت قاجار را دچار چالش کرد. بنابراین با ترغیب علمای شیعه و اقدامات حکومت مرکزی سرکوب شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - بررسی عوامل محیطی موثر در نوسازی بافتهای فرسوده شهری به منظورافزایش امنیت محلی
حدیثه عسگری تفرشی بهمن ادیب زاده مجتبی رفیعیان سید ابراهیم حسینی

بافت های فرسوده به دلیل عدم توجه و از بین رفتن حس تعلق، زمینه لازم برای آسیب های اجتماعی را فراهم آورده اند. یکی از اهداف معماری بناها، حفظ ایمنی و آرامش است که از طریق گسترش امنیت کالبدی حاصل می شود. بر این اساس معماری باید محیط های انسان ساخت را بدانگونه طراحی کند که چکیده کامل

بافت های فرسوده به دلیل عدم توجه و از بین رفتن حس تعلق، زمینه لازم برای آسیب های اجتماعی را فراهم آورده اند. یکی از اهداف معماری بناها، حفظ ایمنی و آرامش است که از طریق گسترش امنیت کالبدی حاصل می شود. بر این اساس معماری باید محیط های انسان ساخت را بدانگونه طراحی کند که از ظرفیت کافی جرم خیزی برخوردار نباشند. رویکرد جلوگیری از جرایم شهری با تکیه بر طراحی محیطی (CPTED)1 زمینه لازم جهت کاهش جرایم را فراهم آورده است. محدوده نعمت آباد دارای مشکلات حاد در زمینه وقوع جرائم و گستردگی آن می باشد که وجود زمین های خالی و رها شده باعث تشدید این معضل شده است. در این پژوهش با استفاده از نتایج حاصل از پرسشنامه که توسط ساکنین تکمیل گردیده، سعی بر این است تا ضمن شناسایی مکان های دارای معضل عوامل محیطی موثر بر ایجاد این مکان ها شناسایی و راهکارهای طراحی محیط ارائه شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - بررسی حس تعلق محلّه ای و نقش آن در مشارکت اجتماعی (نمونه موردی: محله نعمت‌آباد)
احمد نادری ابراهیم شیرعلی سجاد قاسمی کفرودی

از دیدگاه صاحب‌نظران مدیریت شهری، مشارکت مردم در شهر و محله زندگی شان مهم و تأثیرگذار است. این مشارکت هم در فرآیند تصمیم گیری و هم تصمیم سازی مورد توجه واقع می شود که در بهبود کیفیت زندگی و کارآمدی مدیریت شهری نقش مهمی را ایفا می کند. اما به نظر می رسد فراهم شدن زمینه ه چکیده کامل

از دیدگاه صاحب‌نظران مدیریت شهری، مشارکت مردم در شهر و محله زندگی شان مهم و تأثیرگذار است. این مشارکت هم در فرآیند تصمیم گیری و هم تصمیم سازی مورد توجه واقع می شود که در بهبود کیفیت زندگی و کارآمدی مدیریت شهری نقش مهمی را ایفا می کند. اما به نظر می رسد فراهم شدن زمینه های مشارکت در سطح محلی توسط شهروندان نیازمند مقدمات و بسترهایی است که مشارکت را تسهیل نمایند. در این پژوهش با همین پیش فرض و اینکه آمادگی برای مشارکت در سطح محله تابعی از حس تعلق محله ای می باشد، این پرسش مطرح شده است که، تأثیر حس تعلق محله ای در آمادگی برای مشارکت چیست؟ برای پاسخ به پرسش از نظریه مک میلان و چاویس در ارتباط با حس تعلق محله ای و نیز روش تحقیق پیمایشی و ابزار پرسشنامه استفاده شده و بر مبنای تعداد 120 نمونه، تحلیل ها ارائه شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین حس تعلق محله ای و آمادگی برای مشارکت رابطه وجود دارد. همبستگی بین این دو متغیر در جهت مثبت بوده و با افزایش حس تعلق محله ای بر آمادگی برای مشارکت افزوده می شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - ابوالفضل بغدادی جانشین گمنام شیخ احمد غزالی
انسیه شیخسفلی شهرام پازوکی

طریقة شاه نعمت الله ولی براساس آنچه در کرسی نامه ها آمده است به احمدغزالی(د 520 ق)، ازعرفای مکتب خراسان و قطب سلسلة معروفیه، منتهی میشود. این طریقه در مغرب عالم اسلامگسترش یافته و با چند واسطه به ابومدین (د 594 ق) در تلمسان الجزایر رسیده و سپس تا شاهنعمت الله ولی (د 834 چکیده کامل

طریقة شاه نعمت الله ولی براساس آنچه در کرسی نامه ها آمده است به احمدغزالی(د 520 ق)، ازعرفای مکتب خراسان و قطب سلسلة معروفیه، منتهی میشود. این طریقه در مغرب عالم اسلامگسترش یافته و با چند واسطه به ابومدین (د 594 ق) در تلمسان الجزایر رسیده و سپس تا شاهنعمت الله ولی (د 834 ق) امتداد پیدا کرده است. نام ابومدین بهعنوان شیخِ ابنعربی به کرّات درنوشته هایش مشاهده میشود. بنابراین با یافتن مستنداتی دالّ بر نسب طریقتی شاه نعمت الله ولیمیتوان گسترش طریقت احمدغزالی را از ایران به مغرب عالم اسلام، به واسطة شیخ ابومدین،پی گرفت. نوشتة حاضر به یکی از این زنجیره ها یعنی شیخ ابوالفضل بغدادی، جانشین احمد غزالی،پرداخته است. احتمال ها برای تعیین هویت حقیقی او بررسی شده و میزان اعتبار آنها با بیان دلایلمشخص گردیده است پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - بررسی تطبیقی شکرگزاری در قرآن کریم و بوستان سعدی
محمد رضا ساسانی

مباحث بین رشته‌ای مثل قرآن و ادبیات باید به عنوان یکی از فعالیت‌های قرآن پژوهی و راهی برای نشر فرهنگ اسلامی، مورد توجه قرار گیرد. شکرگزاری یکی از فضائل اخلاقی است و در هر دو فرهنگ اسلامی و فارسی، انسان به شکر خداوند بسیار سفارش شده است. به طوری که در قرآن، این فضیلت اخل چکیده کامل

مباحث بین رشته‌ای مثل قرآن و ادبیات باید به عنوان یکی از فعالیت‌های قرآن پژوهی و راهی برای نشر فرهنگ اسلامی، مورد توجه قرار گیرد. شکرگزاری یکی از فضائل اخلاقی است و در هر دو فرهنگ اسلامی و فارسی، انسان به شکر خداوند بسیار سفارش شده است. به طوری که در قرآن، این فضیلت اخلاقی در کنار صفاتی چون مطیع اوامر الهی بودن آمده و سعدی نیز در بوستان خود بابی مستقل را به شکر بر عافیت اختصاص داده است که دلیلی بر اهمیت این مقوله در فرهنگ اسلامی و ادب فارسی می‌باشد. در این مقاله فضیلت شکرگزاری به عنوان پلی ارتباطی بین فرهنگ اسلامی و ادب فارسی بررسی شده است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که سعدی با تأسی به قرآن، پیوندی ظریف و محکم بین این دو فرهنگ برقرار کرده است که منجر به اعتلای ادب این مرز و بوم شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - بررسی عوامل قبض و بسط رزق و روزی در قرآن و عهدین
محمد علی همتی وفادار کشاورزی مرضیه حسین آبادی

خداوند رزاق نه‌تنها رزق انسان‌ها بلکه تمام موجودات را بر خود فرض کرده است با این تفاوت که وسعت و ضیق رزق انسان‌ها عوامل گوناگونی دارد که بسیاری از این عوامل به عملکرد آنان برمی‌گردد. رزق مادی در قرآن شامل مایحتاج زندگی و رزق معنوی مصادیق متعددی چون عمر با برکت دارد. در چکیده کامل

خداوند رزاق نه‌تنها رزق انسان‌ها بلکه تمام موجودات را بر خود فرض کرده است با این تفاوت که وسعت و ضیق رزق انسان‌ها عوامل گوناگونی دارد که بسیاری از این عوامل به عملکرد آنان برمی‌گردد. رزق مادی در قرآن شامل مایحتاج زندگی و رزق معنوی مصادیق متعددی چون عمر با برکت دارد. در قرآن کریم رفتار انسان نسبت به روزی‌ها در استمرار، بسط، قطع و قبض آن‌ها دخالت دارد؛ موضوعی که در عهدین نیز آمده است و از آنجا که جوهر اصلی اسلام، یهودیت و مسیحیت یکی است، آموزه‌های این ادیان که در کتب آسمانی‌شان متبلور شده، شباهت‌هایی دارند. این مقاله به روش تطبیقی- تحلیلی به بررسی عوامل قبض و بسط رزق در قرآن و عهدین می‌پردازد. قرآن و عهدین روزی رسان را خداوند معرفی کرده و از مهم‌ترین عوامل بسط رزق در هر دو، اطاعت از خدا و از مهم‌ترین عوامل قبض آن سرپیچی از فرامین الهی ذکر شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - بررسی تحلیلی مباحث و اصطلاحات طبّ سنتی در مثنوی «منّ و سلوی» اثر نعمت خان عالی شیرازی
مجید محسنی وادقانی احمد خاتمی ابوالفضل مرادی رستا

10.30495/dk.2022.692013

مثنوی منّ و سلوی یا سخنِ عالی، منظومه ای اخلاقی و عرفانی، تعلیمی و اجتماعی از آثارِ نعمت خان عالیِ شیرازی نویسنده، شاعر و پزشک ایرانی تبار شیعی قرن 11و12 ﻫ ق است. عالی در هند می زیسته و در دربار اورنگ زیب و بهادرشاه دارای منزلتی بوده است. او به عنوان پزشک به دربار چکیده کامل

مثنوی منّ و سلوی یا سخنِ عالی، منظومه ای اخلاقی و عرفانی، تعلیمی و اجتماعی از آثارِ نعمت خان عالیِ شیرازی نویسنده، شاعر و پزشک ایرانی تبار شیعی قرن 11و12 ﻫ ق است. عالی در هند می زیسته و در دربار اورنگ زیب و بهادرشاه دارای منزلتی بوده است. او به عنوان پزشک به دربار اورنگ زیب راه یافت و به نویسندگی و شعر روی آورد و از جانب اورنگ زیب و بهادرشاه به عناوین نعمت خان و مقرب خان و دانشمندخان مفتخر گردید. مثنوی منّ و سلوی مجموعه ای است از حکایات، با موضوعات اخلاقی، عرفانی و اجتماعی. عالی در بخش هایی از این مثنوی به طرح مباحث پزشکی اعم از نام بیماری ها، حالات بیمار، شیوه های درمان، داروها و برخی گیاهان دارویی و اخلاق پزشکی پرداخته است، که این مباحث تاکنون پنهان و مغفول مانده و به آن توجهی نشده است. در پایان این پژوهش به این نتایج مهم دست می یابیم که اولاً عالی برغم اینکه در تذکره ها به عنوان شاعر و نویسنده معرفی شده، از پزشکان حاذق دربار بوده و سعی داشته است با طرح مباحث پزشکی در خلال حکایات به معرفی برخی بیماری ها و داروها و گیاهان دارویی بپردازد. ثانیاً شیوۀ او در آگاهی بخشی و آموزش عمومی پزشکی و اخلاق پزشکی قابل توجه و بسیار کمیاب بوده و از نظر سبکی نیز حائز اهمیت است. ثالثاً این مثنوی می تواند در مطالعات و تحقیقات طب سنتی و روابط علمی ایران و هند مورد استفاده و بهره برداری قرار گیرد. در این پژوهش از روش کتابخانه ای استفاده شده و با بهره گیری از سایر کتب مرتبط به تحلیل موضوع اشاره شده در متن مورد نظر می پردازد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - تجلی تمثیل در آموزه‌های تربیتی و اخلاقی اشعار نعمت خان عالی
شیرین کبیری سعیده ساکی انتظامی جواد استاد محمدی حمیدرضا دهقانی پور

10.30495/jpll.2000.699626

یکی از گونه‌های پرکاربرد در تعلیم آموزه‌های تربیتی و اخلاقی استفاده از شگرد تمثیل است. شعرا و نویسندگان همواره سعی کرده‌اند به کمک تمثیل، مفاهیم عقلی، ذهنی و انتزاعی را به شکلی مؤثر و کارآمد به خوانندگان و مخاطبان خود منتقل سازند. شاعران سبک هندی در آثار خود از انواع تم چکیده کامل

یکی از گونه‌های پرکاربرد در تعلیم آموزه‌های تربیتی و اخلاقی استفاده از شگرد تمثیل است. شعرا و نویسندگان همواره سعی کرده‌اند به کمک تمثیل، مفاهیم عقلی، ذهنی و انتزاعی را به شکلی مؤثر و کارآمد به خوانندگان و مخاطبان خود منتقل سازند. شاعران سبک هندی در آثار خود از انواع تمثیل بهره برده‌اند. از سوی دیگر آنچه در ادبیات تعلیمی تأثیرگذاری شگرفی داشته، بهره گیری از تمثیل برای آموزش اخلاق و بیان پند و اندرز است. نعمت خان عالی شیرازی، یکی از شاعران نامبردار دربار هند در قرن یازدهم و آغاز قرن دوازدهم هجری است. از آنجا که بررسی کاربرد تمثیل و کارکردهای مختلف آن در یک اثر ادبی ضرورت دارد، هدف این پژوهش بررسی کاربرد انواع تمثیل برای بیان مفاهیم اخلاقی در اشعار نعمت خان عالی است. در این پژوهش در پی آنیم که به این پرسشها پاسخ دهیم که: کارکرد تمثیل در اشعار نعمت خان عالی به چه اندازه است؟ و وی برای بیان مفاهیم اخلاقی از کدام یک از انواع تمثیل بیشتر بهره برده است؟ و تا چه اندازه در این راه موفق بوده است؟ هر چند کتابها و مقالات متعددی دربارة تمثیل و کاربرد آن در دیوان شعرا نوشته شده است اما تاکنون دربارة کاربرد تمثیل در اشعار نعمت خان مقاله‌ای منتشر نشده است. این تحقیق به شیوة کتابخانه‌ای و مطالعة موردی انجام شده است و رویکردی توصیفی – تحلیلی دارد. بر اساس یافته‌های پژوهش وی از بین انواع تمثیل کوتاه(توصیفی)، بیشتر به ارسال المثل و اسلوب معادله توجه داشته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - بازتاب ناسپاسی وکفران نعمت در تمثیل های عرفانی
مریم محمودی حسن قربانی

تمثیل یکی از مهم ترین آرایه های بیانی و شیوه استدلال هنری و ذوقی است که هدف آن انتقال بهتر معنا و مفهوم به مخاطب است. تعریف ادبا دربارۀ تمثیل تا حدودی با هم متفاوت است؛ گروهی آن را تشبیه مرکب با وجه شبه مرکب دانسته اند، گروهی ضرب المثل را در گروه تمثیل قرارداده و عده ا چکیده کامل

تمثیل یکی از مهم ترین آرایه های بیانی و شیوه استدلال هنری و ذوقی است که هدف آن انتقال بهتر معنا و مفهوم به مخاطب است. تعریف ادبا دربارۀ تمثیل تا حدودی با هم متفاوت است؛ گروهی آن را تشبیه مرکب با وجه شبه مرکب دانسته اند، گروهی ضرب المثل را در گروه تمثیل قرارداده و عده ای اسلوب المعادله و بعضی، داستان های تمثیلی را تمثیل گفته اند، با همۀ اختلافات مذکور، نگارندگان، حکایات تمثیلی عرفانی دربارۀ ناسپاسی و شکر را مورد مداقّه قرارداده اند. ناسپاسی و ناشکری به معنی نادیدن لطف منعم از موضوعات علم اخلاق و عرفان است. عرفا برای ناسپاسی مراتب مختلفی قائلند. آنها در مذمت ناشکری و ناسپاسی از تمثیلات بهره جسته و با برشمردن عواقب و نتایج ناسپاسی و ناشکری بر اهمیت ترک آن تأکید نموده اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

10 - تحلیل شکر و ناسپاسی در متون عرفانی با تکیه بر مثنوی عمده الاشعار
حسن قربانی احمدرضا یلمه‌ها

ناسپاسی و ناشکری به معنی نادیدن لطف منعم است و مراتبی دارد که به شکر زبانی اعتراف به نعمت، شکر قلبی دانستنِ نعمت از خدا، و شکر عملی اطاعت از منعم تقسیم می‌شود. شکر در حوزۀ اخلاقیات بررسی می‌گردد و یکی از مقامات عرفانی است.قاسمی گنابادی لطف حق را سرچشمۀ فیوضات الهی می‌دا چکیده کامل

ناسپاسی و ناشکری به معنی نادیدن لطف منعم است و مراتبی دارد که به شکر زبانی اعتراف به نعمت، شکر قلبی دانستنِ نعمت از خدا، و شکر عملی اطاعت از منعم تقسیم می‌شود. شکر در حوزۀ اخلاقیات بررسی می‌گردد و یکی از مقامات عرفانی است.قاسمی گنابادی لطف حق را سرچشمۀ فیوضات الهی می‌داند که باعث می‌گردد نعمات بر عبد عطا شود. ازاین رو، اگر بنده به ولایت امیرالمؤمنین که مهم‌ترین و بزرگترین نعمت الهی است؛ معتقد و ملتزم باشد، و از تکبر و خودبینی، آزار و اذیت دیگران خودداری کند، بصیرت او گشوده گردیده و نعمت منعم را در می‌یابد. آن هنگام است که شکر ایزد گزارده شده است.از آن جا که ناظم، قاسمی گنابادی، در قرن ده هجری قمری می‌زیسته و گفتمان غالب جامعه ایدئولوژی شیعی است، رمزگان تشیع محبت امیرالمؤمنین و اوصیا ایشان در جای جای منظومه بیان شده و از مهم‌ترین و برجسته‌ترین و بنیادی‌ترین نعمات الهی معرفی می‌گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

11 - بررسی اندیشه انسان کامل در رسائل شاه‌نعمت‌الله ولی
عالیه اکیری محمدحسین سرداغی مهسا رون

کمال طلبی، ذاتی انسان است و همین امر باعث شده که توجه به ارائۀ الگوی انسان کامل در همه ادیان الهی و عموم مکاتب بشری موردتوجه قرارگیرد. انسان کامل از جمله مباحث ریشه دار عرفان اسلامی است که همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است ، موضوعی که به همراه توحید ، هستۀ اصلی عرفان چکیده کامل

کمال طلبی، ذاتی انسان است و همین امر باعث شده که توجه به ارائۀ الگوی انسان کامل در همه ادیان الهی و عموم مکاتب بشری موردتوجه قرارگیرد. انسان کامل از جمله مباحث ریشه دار عرفان اسلامی است که همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است ، موضوعی که به همراه توحید ، هستۀ اصلی عرفان اسلامی را تشکیل می دهد.مقالۀ حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی انسان کامل در رسائل شاه نعمت الله ولی می پردازد و نتایج آن حاکی از این است که شاه نعمت الله ولی با رویکرد علم الاسمائی خود در این موضوع به نحو مطولی سخن رانده و بر جنبۀ شهودی و عرفانی و در مرحله بعد براساس آموزه های وحیانی بحثکرده است. وی با مبنا قراردادن نظام علم الاسمائی به تبیین رابطۀ حق با انسان کامل و عالم می پردازد. از نظر شاه نعمت الله ولی، انسان کامل با توجه به آیۀ امانت مانند آینه ای است که خداوند خود را در وجود او می بیند زیرا انسان کامل مظهر اسماء و صفات الهی است. انسان کامل، واسطۀ بین حق و خلق است و سبب فیض حق و مدد او به عالم است انسان کامل نزدیکترین تجلی به خداوند است، بنابراین انسان کامل مظهر ولایت حق است، کون جامعی که واسطۀ فیوضات حق به ممکنات است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

12 - تطبیق و مقایسه مقام فقر از دیدگاه خواجوی کرمانی و شاه نعمت‌الله ولی
سوری بیدآبادی رویا احمدامرجی شاهپرک فرحبخش اصفهان

فقر به عنوان یکی از مراحل سیر و سلوک نه تنها در ادبیات، بلکه در حوزۀ عرفانی دارای اهمیت فراوانی است. سالک در این مقام با نفی ماسوی الله به فنای فی الله دست می یابد که نهایت عرفان است. این جستار با روش تحلیلی- تطبیقی دیدگاه دو عارف و شاعر برجستة قرن هشتم، خواجوی کرمانی و چکیده کامل

فقر به عنوان یکی از مراحل سیر و سلوک نه تنها در ادبیات، بلکه در حوزۀ عرفانی دارای اهمیت فراوانی است. سالک در این مقام با نفی ماسوی الله به فنای فی الله دست می یابد که نهایت عرفان است. این جستار با روش تحلیلی- تطبیقی دیدگاه دو عارف و شاعر برجستة قرن هشتم، خواجوی کرمانی و شاه نعمت‌الله ولی، را در رابطه با مفهوم فقر بررسی و مقایسه کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که دیدگاه هر دو شاعر به فقر دربردارندة فقر معنوی است که تعالی دهنده روح انسانی به سوی کمال و جایگاه بالایی نسبت به غنا دارد. با این تفاوت که خواجو در برخی ابیات که بسامد کمی دارد، فقر مادی را در نظر داشته است. هم چنین وی در کاربرد معنای فقر از اصطلاحات دیگری همچون: گدایی، بینوایی استفاده نموده، در حالی که شاه نعمت‌الله علاوه‌بر این واژگان، از واژة درویشی نیز بسیار استفاده کرده است. این نوع کاربرد فقر گویای تنوع زبان تصوف دو شاعر در بیان مقصود عرفانی خویش و دوگانگی مفهوم فقر است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

13 - مضامین عرفانی، دینی و ادبی حروف الفبا در اشعار شاه نعمت الله ولی کرمانی
غلامرضا حیدری

مضامین بکر، فضاهای شاعرانه، ترکیبات و تعابیر نغز و ظریفِ برساخته از حروف الفبای پارسی در کنار دیگر مضامین ادبی و هنری، از دیرباز تاکنون در پهنه ادب فارسی، جایگاه خاصی دارد. شعرا و نویسندگان، در تمام ادوار و سبک‌های شعر فارسی، با عنایت به شکل، حالت و ویژگی این حروف، به م چکیده کامل

مضامین بکر، فضاهای شاعرانه، ترکیبات و تعابیر نغز و ظریفِ برساخته از حروف الفبای پارسی در کنار دیگر مضامین ادبی و هنری، از دیرباز تاکنون در پهنه ادب فارسی، جایگاه خاصی دارد. شعرا و نویسندگان، در تمام ادوار و سبک‌های شعر فارسی، با عنایت به شکل، حالت و ویژگی این حروف، به مضمون‌آفرینی با آنها پرداخته‌اند. شاعران عارف و متصوفه در مقایسه با دیگر شعرای ادب پارسی، توجّه خاصی به حروف الفبا و ساختارهای هنری و ادبی آنها برای تبیین اندیشه‌های دینی، عرفانی و صوفی‌گری خود داشتند. یکی از شاعران عارفی که از خصوصیات و ویژگی‌های حروف الفبا در دامنه بسیار وسیعی بهره جسته است، شاه نعمت الله ولی کرمانی، شاعرِ قرن هشتم هجری است. او که خود مؤسس فرقه شاه نعمت اللهی هم بود، در ترویج و تبیین اندیشه‌های عرفانی و دینیِ فرقه شاه نعمت اللهی، به مدد حروف الفبای پارسی، مضامین باریک و ظریفی را می‌آفریند که نشان از خلاقیت ذاتی و ذهنی او در به کارگیری حروف در ساخت مضامین دینی و عرفانی دارد. در این مقاله، ضمن بررسی جایگاه و ویژگی حروف الفبای پارسی از منظر شکل و هیأت ظاهری و ادبی، به نقش آنها در آفرینش ترکیبات، تعابیر و مضامین دینی، عرفانی و ادبی پرداخته‌ایم. با بررسی مجموعة کامل شواهد شعری به دست آمده از اشعار شاه نعمت الله ولی در زمینه مضامین دینی، عرفانی و ادبی بر ساخته از حروف الفبا، این نتیجه حاصل شد که شاه نعمت الله ولی، تقریباً از همه حروف الفبا در آفرینش مضامین دینی، عرفانی و ادبی خود به خوبی استفاده کرده است، اما دامنه به کارگیری حرف الف در مقایسه با دیگر حروف الفبا، به مراتب وسیع تر و بیشتر است. شاعر به حروفی چون ب، میم، عین و نون به واسطه ویژگی منحصربه فرد آنها، بیشتر از دیگر حروف الفبا توجّه داشته است. در ضمن دامنه مضامین دینی و عرفانی برساخته از این حروف در مقایسه با مضامین ادبی و شاعرانه، بسیار بیشتر است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

14 - بررسی عقل و عشق در اشعار شاه نعمت‌الله ولی
مریم پهلوان تورج عقدایی حسین آریان حیدر حسنلو

عقل و عشق یکی از اساسی ترین موضوعات در دیوان شاه نعمت الله ولی است. از نظر او عشق ودیعه ای الهی است که در وجود انسان نهاده شده و وسیلۀ رسیدن به کمال و سعادت است. اساس طریقت شاه نعمت الله کشف و شهود است، نه دلیل و برهان. اندیشۀ وحدت وجود در سراسر کلام وی، موج می زند که ب چکیده کامل

عقل و عشق یکی از اساسی ترین موضوعات در دیوان شاه نعمت الله ولی است. از نظر او عشق ودیعه ای الهی است که در وجود انسان نهاده شده و وسیلۀ رسیدن به کمال و سعادت است. اساس طریقت شاه نعمت الله کشف و شهود است، نه دلیل و برهان. اندیشۀ وحدت وجود در سراسر کلام وی، موج می زند که به تأثیر از عرفان نظری ابن عربی است. عقل و خردی که شاه ولی با بهره گیری از اشعار عطار، با آن درافتاده، عقل جزئی و معاش است که نه تنها قادر به درک حقیقت عشق نیست بلکه حجاب و مانعی در راه رسیدن به سرمنزل معرفت و عشق حقیقی است. در مقابل، او عقل کلی را نایب خدا دانسته و آن را مدح کرده و معتقد است که این عقل به عنوان اولین مخلوق، یاور عشق است و با روح و جان عشق و جنون عارفانه، عجین گشته و تقابل و تعارضی میان آن دو متصوّر نیست. این پژوهش به شیوۀ کتابخانه ای و به روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

15 - بررسی زندگی شاه داعی شیرازی و معرفی ستۀ او
سیده شهناز سلیمانی امیدوار مالملی سید علی سهراب نژاد

10.30495/farsij.2022.1963163.1634

چکیده :نظام الدّین محمود، ملقّب به داعی الی الله، متخلص به داعی (810-870هـ.ق) از شاعران و عارفان سدۀ نهم هجری بود که با نوزده واسطه نسبش به حسین بن علی بن ابی طالب می-رسید. او هم شخصیتی اهل دانش بود و هم اهل عرفان. آثاری که از او به یادگار مانده، دال بر دو بعد او دارد. چکیده کامل

چکیده :نظام الدّین محمود، ملقّب به داعی الی الله، متخلص به داعی (810-870هـ.ق) از شاعران و عارفان سدۀ نهم هجری بود که با نوزده واسطه نسبش به حسین بن علی بن ابی طالب می-رسید. او هم شخصیتی اهل دانش بود و هم اهل عرفان. آثاری که از او به یادگار مانده، دال بر دو بعد او دارد. در بررسی آثار او به خوبی تأثیر مولانا جلال‌الدین محمد بلخی و ابن عربی مشهود است. به علاوه کتابی با عنوان نسائم گلشن نوشته که شرح مفصلی بر گلشن راز شیخ محمود شبستری است. علاوه بر آثار نسبتاً فراوانی که از او به دست ما رسیده، دیوان شعری دارد که بالغ بر سیزده هزار بیت می‌شود. این دیوان را سید محمد دبیر سیاقی به سال 1339 و 1349 هـ.ش در دو مجلد چاپ و منتشر کرده است. جلد اول این اثر مجموعۀ شش منظومه در قالب مثنوی است که اهم اندیشه‌های او را دربرگرفته است. در این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و از منابع کتابخانه‌ای بهره گرفته‌ایم، قصد داریم ضمن بررسی بررسی زندگی شاه داعی شیرازی به معرفی ستۀ او بپردازیم. نتایجی که از این مقاله بع دست می آید نشان می‌دهد که شاه داعی از شاعران و عارفانی است که از ابن عربی تأثیر پذیرفته و ستۀ او نیز که گاه با زبان سمبلیک و نمادین نوشته‌شده است ابداعات قابل توجهی دارد که قبل از او در مثنوی سرایی مرسوم نبوده است.کلیدواژه‌ها: شاه داعی شیرازی، ستۀ داعی، شاه نعمت الله ولی پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

16 - ناسپاسی و کفران نعمت از منظر عرفا (با تکیه بر آثار عطار، مولوی و حافظ)
مریم محمودی حسن قربانی

ناسپاسی و ناشکری انسان در مقابل منعم اعم از ناسپاسی در مقابل لطفی که یکی از بندگان خدا در حق انسان روا داشته یا ناسپاسی در مقابل نعمت هایی که خداوند به انسان ارزانی داشته، یکی از موضوعات اساسی در علم اخلاق و عرفان است. مقاله حاضر این موضوع را از نگاه عرفا، با تکیه بر آ چکیده کامل

ناسپاسی و ناشکری انسان در مقابل منعم اعم از ناسپاسی در مقابل لطفی که یکی از بندگان خدا در حق انسان روا داشته یا ناسپاسی در مقابل نعمت هایی که خداوند به انسان ارزانی داشته، یکی از موضوعات اساسی در علم اخلاق و عرفان است. مقاله حاضر این موضوع را از نگاه عرفا، با تکیه بر آثار عطار، مولانا و حافظ بررسی نموده است. بررسی های انجام شده نشان می دهد عرفا به صورت مستقیم یا غیرمستقیم و با زبان تمثیل و داستان به مذمت این رذیله اخلاقی پرداخته و مراتب و نتایج و عواقب آن را تشریح کرده و همیشه انسان ها را از آن برحذر داشته اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

17 - نگرشی بر وضعیت گروه‌های حیدری و نعمتی شهر تبریز در دوره صفویه و قاجار با تأکید بر عقاید مذهبی این گروه‌ها
دکتر جلیل نایبیان قادر جودی سفیدان

حیدریان و نعمتیان ازجمله گروه‌های مذهبی با گرایش‌های صوفیانه به‌حساب می‌آمدند که سده های هشتم و نهم هجری در ایران شکل گرفتند. این دو گروه بنا به دلایلی مذهبی- سیاسی باهم در رقابت بودندبه‌طوری‌که تمامی شهرهای بزرگ ایران (دوره صفویه و قاجاریه) به دو قطب حیدری و نعمتی تقسی چکیده کامل

حیدریان و نعمتیان ازجمله گروه‌های مذهبی با گرایش‌های صوفیانه به‌حساب می‌آمدند که سده های هشتم و نهم هجری در ایران شکل گرفتند. این دو گروه بنا به دلایلی مذهبی- سیاسی باهم در رقابت بودندبه‌طوری‌که تمامی شهرهای بزرگ ایران (دوره صفویه و قاجاریه) به دو قطب حیدری و نعمتی تقسیم می‌شد و دائماً میان این‌ها جنگ و جدال بود چنانکه از منابع تاریخی مستفاد می‌شود این است که شدیدترین درگیری‌ها در ایام مذهبی بخصوص در روز عاشورا صورت می‌گرفت؛ در این ایام هر یک از این دو گروه اشعار مخصوص خود را داشتند؛ چنانچه حیدریان جمله (حیدر، صفدر، علی) و نعمتی‌ها با جمله (محمد است و علی) برای خاندان نبوت صلوات می‌فرستادند علیرغم این درگیری ها، گاه این دو گروه منازعات را کنار گذاشته و باهم متحد می‌شدند مثلاً در دوره جنگ های ایران و روس و مشروطه، در تبریز این دو گروه منازعات خود را کنار گذاشته و در مبارزه علیه نفوذ خارجی و استعمار شرکت کردند. بنابراین رقابت بین حیدری و نعمتی آنچنانکه در دوره صفوی در تبریز وجود داشته در دوره قاجاریه کمتر بوده است ولی در برخی از شهرهای ایران از جمله اردبیل و شوشتر و... این رقابت‌ها وجود داشت که در منابع تاریخی به آن اشاره شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

18 - بررسی نام‌ها و جایگاه معشوق در غزل شاه نعمت الله ولی
حسین کریمی ثابت برات محمدی

جایگاه معشوق در غزل و در سیر ادبیات فارسی از دیرباز تاکنون، دستخوش تحولات بسیاری شده است؛ به نوعی که در ادوار گوناگون شعر فارسی و نیز در شعر هر شاعری با توجه به نوع جهان‌بینی او، نسبت به معشوق و جایگاه آن، رویکردی ویژه وجود داشته است. این جایگاه در بسیاری موارد، تعیین‌ک چکیده کامل

جایگاه معشوق در غزل و در سیر ادبیات فارسی از دیرباز تاکنون، دستخوش تحولات بسیاری شده است؛ به نوعی که در ادوار گوناگون شعر فارسی و نیز در شعر هر شاعری با توجه به نوع جهان‌بینی او، نسبت به معشوق و جایگاه آن، رویکردی ویژه وجود داشته است. این جایگاه در بسیاری موارد، تعیین‌کنندۀ جهان‌بینی شاعر نیز بوده است. شاه نعمت‌الله ولی شاعر سدۀ نهم نیز، مانند بسیاری دیگر از شاعران پارسی‌گوی در غزل‌های خود، رویکرد عرفانی به شعر، غزل و به طور اخص، معشوق داشته است که این نوشتار منبع تحقیقی برای یافتن ویژگی‌ها و مقام معشوق گردیده است. علاوه بر این، چگونگی کاربردها و جزئیات نام‌ها و برخی صفات معشوق در این مقاله به نگارش در آمده است که می‌تواند رهیافتی برای درک مظاهر عرفانی شعر شاه نعمت الله ولی دانسته شود. نتیجه اینکه، جایگاهی که شاه نعمت‌الله ولی برای معشوق در غزل خود قائل است، با تمام ویژگی‌های نامی و صفاتی او با انواع کاربردهای استعاری، تشبیهی و وصفی، مقامی است که در پرتو گنجینۀ اصطلاحات اهل تصوف که پیش از او برای معشوق وجود داشته است، مخصوص معشوقی حقیقی است. ویژگی‌های معشوقی که او با صفات مجازی به کار گرفته است، معدود بوده و همه در خدمت اندیشه‌های عرفانی او و خالی از ابداعات ویژه و مسبوق هستند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

19 - شرح احوال کشوری و نقد تصحیح دیوان فارسی او
احمد احمدی لطفعلی برقی

کشوری از شاعران قرون نهم و دهم هجری است که ستایشگر اُمرای آق قویونلو بوده و بعد از فروپاشی این سلسله به مدح شاه اسماعیل صفوی پرداخته است. اطلاعات منابع کهن دربارۀ حیات او اندک است و مطالب منابعی همچون دانشمندان آذربایجان هم که نام او را نعمت‌الله دیلمقانی دانسته‌اند چند چکیده کامل

کشوری از شاعران قرون نهم و دهم هجری است که ستایشگر اُمرای آق قویونلو بوده و بعد از فروپاشی این سلسله به مدح شاه اسماعیل صفوی پرداخته است. اطلاعات منابع کهن دربارۀ حیات او اندک است و مطالب منابعی همچون دانشمندان آذربایجان هم که نام او را نعمت‌الله دیلمقانی دانسته‌اند چندان قابل اعتماد نیست. به همین دلیل باید با نگاه انتقادی به مطالب منابع موجود و همچنین بررسی اشعار او به روشن کردن ابعاد حیات وی پرداخت. دربارۀ اشعار کشوری که به دو زبان فارسی و ترکی سروده شده و دست‌نویس‌هایی از آن تا روزگار ما باقی مانده است، پژوهش‌هایی انجام گرفته که آخرین آن‌ها تصحیح دیوان فارسی اوست؛ البته این نشر دارای اغلاط و اشتباهاتی است که آن را از یک اثر کاملاً منقح و پیراسته دور کرده است. در این مقاله، علاوه بر بررسی انتقادی حیات کشوری بر اساس مطالب تذکره‌ها و اشارات دیوان او، به نقد تصحیح دیوان فارسی وی پرداخته شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

20 - واکاوی مفهوم نظربازی در شعر خواجوی کرمانی و شاه نعمت‌الله ولی
محمد سنجری نژاد ابوالقاسم رادفر حمید طبسی

نظربازی از بن‌مایه‌های پربسامد ادبیات عاشقانه و عارفانه است که در آثار بسیاری از بزرگان ادب فارسی، بازتاب قابل‌توجهی دارد. نظربازی نزد عارفان، بیانگر نوعی تجربۀ عرفانی است تجربه‌ای که عارف در عشق و عرفان به جایی می‌رسد که به هرچه می‌نگرد، خدا و جلوه‌های او را می‌بیند و چکیده کامل

نظربازی از بن‌مایه‌های پربسامد ادبیات عاشقانه و عارفانه است که در آثار بسیاری از بزرگان ادب فارسی، بازتاب قابل‌توجهی دارد. نظربازی نزد عارفان، بیانگر نوعی تجربۀ عرفانی است تجربه‌ای که عارف در عشق و عرفان به جایی می‌رسد که به هرچه می‌نگرد، خدا و جلوه‌های او را می‌بیند و با آن‌ها نظربازی می‌کند. از جملۀ این عارفان، خواجوی کرمانی و شاه نعمت‌الله ولی است که نظربازی در اشعار آن‌ها، قابل تقسیم به نظربازی عرفانی و زمینی است. هدف از این جستار، مقایسه و تبیین تشابه و تفاوت مفهوم نظربازی در دیدگاه این دو شاعر است که با روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی این موضوع پرداخته شده است. حاصل پژوهش حاکی از آن است که شاه نعمت‌الله ولی با نظر به چهرۀ زیبارویان، تصویری از زیبایی خداوند را می‌نگرد و نظر او مبنای جسمی ندارد، اما خواجوی کرمانی، اساس و فلسفۀ بهره‌مندی انسان از نعمت بینایی را نظربازی و دیدن معشوق مجازی می‌داند به گونه‌ای که بخش اعظمی از ابیات مربوط به نظربازی او، خطاب به معشوق زمینی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

21 - لال شیش؛ چوب بلاگردان، تیر آرش
احمد ابومحبوب

بشر ابتدایی برای پدیده‌های طبیعت قایل به روح بود و می‌کوشید که روح طبیعت را با خود و زندگی خود سازگار سازد. این امر در آداب و رسوم اجتماعی بشر و افسانه‌ها و جشن‌ها نمود پیدا کرد و به صورت اسطوره به زندگی خود ادامه داد. امروزه نیز برای درک مفاهیم اسطوره‌ها باید به تحلیل چکیده کامل

بشر ابتدایی برای پدیده‌های طبیعت قایل به روح بود و می‌کوشید که روح طبیعت را با خود و زندگی خود سازگار سازد. این امر در آداب و رسوم اجتماعی بشر و افسانه‌ها و جشن‌ها نمود پیدا کرد و به صورت اسطوره به زندگی خود ادامه داد. امروزه نیز برای درک مفاهیم اسطوره‌ها باید به تحلیل آن مراسم و... پرداخت. یکی از این موارد، رسم "لال شیش زدن" است که در برخی مناطق مازندران در شمال ایران رایج است. شکل‌های دیگر آن ـ مانند چوب زدن ـ در سرزمین‌های دیگر وجود دارد. بیشترِ این مراسم برای راندن شیاطین و ارواح خبیث بوده است. به نظر می‌رسد که پرتاب تیر به وسیلة آرش ـ در اسطورة ایرانی آرش کمانگیر ـ گونه‌ای از این رسم بلاگردانی بوده که به صورت داستانی حماسی و اساطیری باقی مانده است. این مقاله به رسم "لال شیش زدن" در ایران و گونه‌های آن در سرزمین‌های مختلف و ارتباط احتمالی آن با تیراندازی آرش می‌پردازد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

22 - معرّفی نسخة خطّی شرح گلشن راز بابا نعمت‌الله نخجوانی و بررسی ویژگی‌های سبکی آن
علی دهقان

چکیده مثنوی گلشن راز شیخ محمود شبستری در حجم کمتر، گنجینه ای از حکمت صوفیانه است و به سبب ایجاز و اشتمال بر مباحث عمیق عرفانی، از زمان سرایش مورد توجّه اهل فن و عارفان قرار گرفت. تاکنون نزدیک پنجاه شرح و ترجمه و نظیره بر آن نوشته شده است. یکی از شرح چکیده کامل

چکیده مثنوی گلشن راز شیخ محمود شبستری در حجم کمتر، گنجینه ای از حکمت صوفیانه است و به سبب ایجاز و اشتمال بر مباحث عمیق عرفانی، از زمان سرایش مورد توجّه اهل فن و عارفان قرار گرفت. تاکنون نزدیک پنجاه شرح و ترجمه و نظیره بر آن نوشته شده است. یکی از شرح های مهمّ گلشن راز، شرح نعمت الله نخجوانی معروف به علوان آق شهری می باشد. این شرح به دلیل احاطۀ شارح به مضامین و نکات عرفانی و توضیح غموض افکار شیخ محمود شبستری، اهمّیّت زیادی دارد. از شرح مذکور دو نسخه خطّی پیدا شده است. ویژگی های خطّی و سبکی این نسخه‌ها در مطالعات نسخه شناسی و سبک شناسی نقش مهمّی می تواند داشته باشد. هدف از این مقاله، معرّفی شرح نعمت الله نخجوانی بر گلشن راز شبستری و بررسی سبکی ویژگی های آن است. شارح با بهره گیری از نثری ساده و روان، ارجاع مکرر به آیات و احادیث در تأیید تفاسیر خود، توضیح اصطلاحات عرفانی، به کارگیری واژه ها و ترکیبات خاص، شرح متفاوتی به یادگار گذاشته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

23 - نماز و سلامت اقتصادی
غلامحسین حیدری تفرشی سهیل دادفر

هر چه در آسمان ها و زمین است همه به تسبیح و ستایش خدا که پادشاهی منزه و پاک و مقتدر داناست،مشغول اند.(جمعه،1)در میان همه آفریدگان ستایشگر یزدان، انسان-اشرف مخلوقات و اعز موجودات- چگونه می تواند بی تفاوت بنگرد و سرود نیایش را ننگارد؟!ما در این مقال بر آن هستیم تا نیاز ان چکیده کامل

هر چه در آسمان ها و زمین است همه به تسبیح و ستایش خدا که پادشاهی منزه و پاک و مقتدر داناست،مشغول اند.(جمعه،1)در میان همه آفریدگان ستایشگر یزدان، انسان-اشرف مخلوقات و اعز موجودات- چگونه می تواند بی تفاوت بنگرد و سرود نیایش را ننگارد؟!ما در این مقال بر آن هستیم تا نیاز انسان را به نماز و نیز آثار سلامت بخشی آن در قلمروی اقتصاد را به بررسی بنشینیم.در آغاز تعاریف کلیدواژه های این گفتمان چون:نماز،سلامت،اقتصاد و سلامت اقتصادی را مورد بحث قرار می دهیم. سپس سیمای زیبای روح منکر ستیزی و فحشاگریزی نماز را در آیینه آیات و روایاتی چند به تماشا می نشینیم.فرانام نماز و کسب روزی حلال با یاری گرفتن از آموزه های آسمانی ،ذهن ها را به سوی پیوند نماز با مولفه های اقتصادی رهنمون می گردد.در قاموس ارزشمداری اسلامی آیا مال و ثروت نعمتی پسندیده است یا وزر و بالی نکوهیده؟عنوانسلامت اقتصادی و نعمت های دنیا( ثروت) به این پرسش ،پاسخ هایی مستند به آیات و روایات می دهد.واپسین مبحث طرح شده در این مقال ،تبیین مسئله حرام خواری و برشمردن و معرفی مشاغل حرام در مکتب ارزشی - اقتصادی اسلام است.فرانامحرام خواری و مشاغل حرام در بینش اسلامیمعرفی این بخش از مبحث را عهده دار است.در پایان نیز پس از جمع بندی و نتیجه گیری،کتاب نامه مقال تقدیم می شود. پرونده مقاله

فهرست مقالات نعمت

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی